Διοικητικό Δίκαιο Ι Διοικητικό Δίκαιο: Κομμάτι δικαίου που μας συνοδεύει από τη γέννηση μέχρι το θάνατο μας. Είναι αδύνατον να μην βρεθούμε μέσα σε έννομες σχέσεις διοικητικού δικαίου. Μαθητική σχέση έννομη σχέση δημόσιου διοικητικού δικαίου. Αντικείμενο Διοικητικού Δικαίου Διοίκηση Κρατική εξουσία 18 ος αιώνας συγκεκριμένο αντικείμενο δραστηριότητας. Άμυνα του κράτους Τήρηση δημόσιας ασφάλειας / αρχών. Συλλογή φόρων Οι συνθήκες άλλαξαν με την επέκταση εμπορίου, με τις μετακινήσεις πληθυσμών και με τους πολέμους. Δημιούργησαν μεταβολές όπου προσαρμόσθηκε και το αντικείμενο του διοικητικού δικαίου. Η διοίκηση προσπάθησε να προλάβει και να αντικαταστήσει διάφορα κοινωνική προβλήματα. Η διοίκηση άρχισε να γίνεται επεκτατική. Αποτέλεσμα 18 ος αιώνας Δημιουργία μεγάλου/ γιγαντιαίου κράτους με ρυθμιστικές αρμοδιότητες. Αρχή ιδιωτικής αυτονομίας Δημόσια νομική πρόσωπα Δημόσιοι οργανισμοί Η διοίκηση οφείλει να επιδιώκει την ικανοποίηση του δημόσιου συμφέροντος. Το σύγχρονο κράτος για αυτό ονομάζεται διοικητικό κράτος. Από τη σωστή λειτουργία της διοίκησης εξαρτάται η καθημερινότητα μας. Δημόσια εξουσία έκφραση υπερκείμενης βούλησης. ΟΤΕ, ΕΛΤΑ κτλπ Δημόσια νομικά πρόσωπα (ανώνυμες εταιρίες), αλλά όχι δημόσιες υπηρεσίες. Άρθρο 4 Συντ. Ισότητα και φυλετικές δραστηριότητες 1
Όσον αφορά το θέμα με τα δημόσια νομικά πρόσωπα: ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ: Τα δημόσια νομικά πρόσωπα (ΟΤΕ ) δεν εντάσσονται στη δημόσια διοίκηση από τη στιγμή που είναι οργανωμένα και λειτουργούν με τους κανόνες του ιδιωτικού δικαίου. Αποτελούν δηλαδή ιδιώτη απλό, άρα δεν μπορούν να εκδίδουν διοικητικές πράξεις. ΘΕΩΡΙΑ: Το κριτήριο δεν πρέπει να είναι οργανικό ή τυπικό (και να αποβλέπει στη μορφή και στην οργάνωση), αλλά θα πρέπει να είναι λειτουργικό ή ουσιαστικό (που να αποβλέπει στο περιεχόμενο). Δημόσια διοίκηση είναι ότι χαρακτηρίζεται από το νόμο ως δημόσια διοίκηση. Σύμφωνα με την θεωρία κάθε φορέας που έχει υπερκείμενη βούληση είναι δημόσια διοίκηση. Εξωτερικό: Στο χώρο του κοινοτικού δικαίου το ΔΕΚ θεωρεί και εφαρμόζει λειτουργικά κριτήρια για την δημόσια διοίκηση. ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ: 1) Δημόσια Διοίκηση με την ευρεία έννοια - Δημόσια Διοίκηση με την στενή έννοια Αυτή η διάκριση αντανακλά και την εμμονή της θεωρίας στο λειτουργικό και στο ουσιαστικό κριτήριο. Δημόσια Διοίκηση με την ευρεία έννοια: αποτελούν το νομικό πρόσωπο του κράτους και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, δηλαδή εκείνα τα δημόσια νομικά πρόσωπα που εκφράζονται κυριαρχικά, απέναντι τους, περιλαμβάνει όλα τα δημόσια νομικά πρόσωπα στους οποίους έχει ανατεθεί η άσκηση της διοικητικής λειτουργίας. Δημόσια Διοίκηση με την στενή έννοια: είναι εκείνη που εκφράζει την υπερκείμενη εξουσία βούλησης του κράτους. Από αυτήν προκύπτουν οι διοικητικές πράξεις. Όλα τα νομικά πρόσωπα που τα έχει ιδρύσει το κράτος με περιουσιακά στοιχεία του κράτους ή νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου. Ανεξάρτητα από την οργάνωση και τη μορφή. 2
2) Δημόσια Διοίκηση με τυπική/οργανική έννοια - Δημόσια Διοίκηση με λειτουργική/ ουσιαστική έννοια Θεμελιώδης αξίωμα Αρχή διάκρισης εξουσιών/λειτουργιών Τυπική/ Οργανική Έννοια: Όλοι οι φορείς δημόσιας εξουσίας, εκτός από τα δικαστήρια και τη Βουλή. Από αυτήν την εξουσία προέρχονται οι διοικητικές πράξεις. Λειτουργική/Ουσιαστική Έννοια: Την ασκεί κάθε φορέας δημόσιας εξουσίας. Η δημόσια διοίκηση με τυπική/ οργανική έννοια συμπίπτει/ ταυτίζεται με την έννοια διοικητικού οργάνου. Η δημόσια διοίκηση με την λειτουργική έννοια ταυτίζεται με την έννοια της διοικητικής λειτουργίας. 3) Κυριαρχική δημόσια εξουσία - Συναλλακτική δημόσια εξουσία Κυριαρχική δημόσια εξουσία: Είναι εκείνη που εμφανίζεται στις σχέσεις με τους πολίτες ως φορέας δημόσιας εξουσίας. Διέπεται από τους κανόνες διοικητικού δικαίου. Η κυριαρχική δημόσια διοίκηση χωρίζεται σε: - Περιοριστική δημόσια διοίκηση : Είναι εκείνη που εντάσσεται στον πυρήνα της διοίκησης. Παρεμβαίνει στο χώρο των πολιτών. Επιτελεί τα έργα της με τον έλεγχο των πολιτών. Π.χ. Αστυνομία - Παροχική δημόσια διοίκηση : Είναι εκείνη της παροχής αγαθών και υπηρεσιών στους πολίτες. Τα παρέχει κυριαρχικά, όχι με καθεστώς συναλλαγής. Π.χ. Πανεπιστήμια, ΟΓΑ κτλπ - Ρυθμιστική δημόσια διοίκηση : Έχει ως δράση τη ρύθμιση και την επέμβαση στην οικονομία και στην κοινωνία. Π.χ. Βουλή 3
Χαρακτηριστικά διοικητικού δικαίου: 1) Δίκαιο που σε αντίθεση με τα υπόλοιπα είναι πολιτικά ευαίσθητο 2) Αφορά τις σχέσεις της διοίκησης με τους πολίτες 3) Είναι δίκαιο που αντανακλά την φυσιογνωμία του τόπου, χρόνου και των ανθρώπων που αφορά 4) Είναι κωδικοποιημένο δίκαιο 5) Αποτελείται από πολλούς νόμους (όχι μόνο η Βουλή, αλλά και η διοίκηση) 6) Αποτελεί νομολογιακό δίκαιο Το διοικητικό δίκαιο εντάσσεται στο δημόσιο δίκαιο. Αφορά σχέσεις της διοίκησης απέναντι στους πολίτες. Κριτήρια διαχωρισμού ιδιωτικού από το δημόσιο δίκαιο: 1) Θεωρία Υποκειμένων: Ένας κανόνας εντάσσεται στο δημόσιο δίκαιο εφόσον ρυθμίζει έννομες σχέσεις στις οποίες υποκείμενο είναι το κράτος ή φορείς δημοσίου δικαίου. Η θεωρία αυτή δεν είναι ακριβής. Μπορεί η έννομη σχέση να είναι ιδιωτικού δικαίου. 2) Θεωρία των συμφερόντων: για την διάκριση θα έπρεπε να δούμε ποια συμφέροντα υπηρετούσε το συγκεκριμένο δίκαιο (ιδιωτικό συμφέρον ιδιωτικό δίκαιο) ούτε αυτή η θεωρία είναι ακριβής, γιατί και στο ιδιωτικό δίκαιο υπάρχουν κανόνες που υπηρετούν δημόσιο συμφέρον). 3) Θεωρία της υπεροχής / υποταγής: ο κανόνας εντάσσεται στο δημόσιο δίκαιο αν ρυθμίζει έννομες σχέσεις στις οποίες υπάρχει σχέση υπεροχής / υποταγής (υποταγή των πολιτών στη διοίκηση) Δεν είναι ακριβής, γιατί και στο ιδιωτικό δίκαιο υπάρχουν σχέσεις υπεροχής/ υποταγής. 4) Θεωρία της εξουσίας: ο κανόνας εντάσσεται στο δημόσιο δίκαιο όταν ρυθμίζει έννομες σχέσεις στις οποίες το υποκείμενο εμφανίζεται ως φορέας άσκησης της δημόσιας εξουσίας. Η θεωρία αυτή είναι η κρατούσα θεωρία σήμερα. Το κριτήριο εξουσίας είναι καθοριστικό τόσο για την έννοια της διοικητικής πράξης όσο και της διοικητικής σύμβασης. Διοικητικό δίκαιο: Α) Γενικό Μέρος (Δίκαιο αστικής ευθύνης, δίκαιο συμβάσεων) Β) Ειδικό Μέρος 4
Πηγές Διοικητικού Δικαίου: Ύπαρξη κανόνων δικαίου προερχόμενα από κρατικά όργανα που ρυθμίζουν την ύλη για την οποία πρόκειται. Η πλειοψηφία των πηγών είναι κοινές για όλες τις κατηγορίες δικαίου. Ανάλογα με το όργανο που τους παράγει έχουν και μια ιεράρχηση. Δεν έχουν όλες την ίδια τυπική ισχύ. Η διάκριση αυτή έχει ως αποτέλεσμα ότι ο ιεραρχικά ισχύον κανόνας παραμερίζει τον κατώτερο σε ισχύ κανόνα δικαίου. Άρθρο 87, παρ. 2 και άρθρο 93, παρ. 4 Συντάγματος Με βάση την παραπάνω ιεράρχηση έχουμε: - Ενδοκρατικές / Εσωτερικές πηγές δικαίου - Διακρατικές / Υπερεθνικές πηγές δικαίου Ενδοκρατικές Πηγές Δικαίου: 1) Συνταγματικοί Κανόνες : Περιλαμβάνει τις θεμελιώδες κανόνες που αφορούν την διοίκηση. Η βούληση συντακτικού νομοθέτη υπερισχύει σε σχέση με την βούληση άλλων νομοθετών. Όλοι οι συνταγματικοί κανόνες έχουν την ίδια ισχύ. Την ίδια ισχύ έχουν οι συντακτικές πράξεις και τα ψηφίσματα. 2) Ο Τυπικός νόμος : Νόμος ο οποίος ψηφίστηκε από τη Βουλή σύμφωνα με την διαδικασία που προβλέπεται από το σύνταγμα. Τυπικός Νόμος # Ουσιαστικός Νόμος Αρχή δημοσιότητας των κανόνων δικαίου Αρχή της διαφάνειας της κρατικής δράσης Ουσιαστικοί κανόνες δικαίου Δημοσιεύονται στο ΦΕΚ ή δημοσιεύονται με άλλους τρόπους Τυπικοί Κανόνες Δικαίου Δημοσιεύονται μόνο και μόνο στο ΦΕΚ, με εξαίρεση κανόνες που αφορούν την άμυνα του κράτους και τις ένοπλες δυνάμεις. 3) Προεδρικές πράξεις : Πράξεις νομοθετικού περιεχομένου. Εκδίδονται σε έκτακτες καταστάσεις, προτείνονται από το Υπουργικό Συμβούλιο και δημοσιεύονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Δεν υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο. 5