που προσφέρουν στην εναέρια µάχη. Του Πάνου Σπαγόπουλου

Το γαλλικό µαχητικό αεροσκάφος Rafale συνιστά µια προηγµένη πλατφόρµα µεταφοράς όπλων και αισθητήρων που του εξασφαλίζουν την ικανότητα να προσβάλλει τους στόχους του από µεγάλες αποστάσεις ενώ ταυτόχρονα είναι εξαιρετικά δύσκολο να εντοπιστεί. Στο κείµενο που ακολουθεί εξετάζουµε συγκεκρι- µένα τρεις τεχνολογικά κορυφαίους αισθητήρες που διαθέτει, το ραντάρ, το παθητικό σύστηµα FSO και το ηλεκτρονικό πακέτο αυτοπροστασίας SPECTRA καθώς και τις δυνατότητες που προσφέρουν στην εναέρια µάχη. Του Πάνου Σπαγόπουλου

Το οπλικό σύστηµα F.3 στην εναέρια µάχη À

T Το µαχητικό αεροσκάφος τέταρτης γενιάς Rafale ξεκίνησε να αναπτύσσεται βάση του προγράµµατος ACT (Avion de Combat Tactique) τακτικό µαχητικό αεροσκάφος, της Γαλλικής Αεροπορίας (AdA), ενώ αντίστοιχα το Γαλλικό Ναυτικό είχε δώσει το όνοµα ACM (Avion de Combat Marine), ναυτικό µαχητικό αεροσκάφος. Σύντοµα διαπιστώθηκε πως οι απαιτήσεις και οι προδιαγραφές για τα δύο αυτά προγράµµατα είχαν κοινές επιχειρησιακές πτυχές και έτσι αποφασίστηκε η συγχώνευση και των δύο σε ένα το ACX (Avion de Combat Experimental). Οι προδιαγραφές µιλούσαν για ένα µαχητικό αεροσκάφος µε κενό βάρος 9 τόνων, δυνατότητα µεταφοράς έξι βληµάτων αέροςαέρος ή οπλικό φορτίο αέρος-εδάφους έως και 3,5 τόνων σε αποστάσεις έως και 650 km. Η ανάπτυξη του νέου µαχητικού που ονοµάστηκε Rafale (Λαίλαπα) ανατέθηκε από τη Γαλλική Κυβέρνηση στην τότε AMD-BA το 1983 ενώ η Snecma ανέλαβε την αντίστοιχη του κινητήρα (Μ88) που θα προωθούσε το νέο µαχητικό αεροσκάφος. Το αποτέλεσµα της εξέλιξης ήταν ένα πρωτότυπο αεροσκάφος (Rafale A) που πέταξε για πρώτη φορά στις 4 Ιουλίου του 1986. Οι κινητήρες που «φορούσε» τότε το Rafale ήταν δύο αµερικανικοί F-404-GE-400 καθώς η εξέλιξη των νέων Μ88 δεν είχε ολοκληρωθεί ακόµη. Η πρώτη παραγγελία από την Γαλλική Κυβέρνηση δόθηκε τον Απρίλιο του 1988 και αφορούσε την κατασκευή έξι συνολικά πρωτοτύπων εξέλιξης τεσσάρων µονοθεσίων και δύο διθεσίων αεροσκαφών, από τα οποία όµως τελικά κατασκευάστηκαν τέσσερα, δύο της Ναυτικής έκδοσης και δύο για την Αεροπορία. Το πρώτο αεροσκάφος εξέλιξης µε το οποίο θα εφοδιαζόταν η Γαλλική Αεροπορία (C01) πέταξε πρώτη φορά το Μάιο του 1991 ενώ αντίστοιχα τα δύο πρωτότυπα που προορίζονταν για το Γαλλικό Ναυτικό (Μ01, Μ02) πέταξαν τον εκέµβριο του 1991 και το Νοέµβριο του 1993 αντίστοιχα. Το πρώτο διθέσιο Β01 πέταξε τον Απρίλιο του 2003. Το πρόγραµµα δοκιµών του αεροσκάφους περιελάµβανε εντατικές δοκιµές βολών όπλων, ανάπτυξης λογισµικού, δοκιµών για τη Ναυτική έκδοση αλλά και πι- 34 ª -π À π 2009 ANAXAITI H/INTERCEPTION

À Το πρωτότυπο του Rafale (Rafale A) πέταξε για πρώτη φορά στις 4 Ιουλίου του 1986. Το πρώτο αεροσκάφος Rafale (Μ01) για το Γαλλικό Ναυτικό πέταξε το εκέµβριο του 1991. στοποιήσεων για νέα και υπάρχοντα όπλα και ατρακτίδια. Αποτέλεσµα όλων αυτών ήταν η Γαλλική Κυβέρνηση να αποφασίσει την προµήθεια 120 αεροσκαφών της έκδοσης F1 & F2 εκ των οποίων τα 82 ανήκουν στην έκδοση για την Αεροπορία (44 Rafale-C µονοθέσια/38 Rafale-B διθέσια) και 38 Rafale-M για το Ναυτικό. Επιπρόσθετα το Φεβρουάριο του 2004 υπογράφηκε ένα ακόµη συµβόλαιο για την προµήθεια 59 αεροσκαφών της προηγµένης έκδοσης F.3 εκ των οποίων τα 47 για την AdA (11 διθέσια και 36 µονοθέσια) και 12 µονοθέσια για το Ναυτικό. Το πρώτο αεροσκάφος της έκδοσης F.3 πιστοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2008 ενώ η πρώτη επιχειρησιακή Μοίρα µε αεροσκάφη της έκδοσης F.3 αναµένεται να είναι έτοιµη για αποστολές στο τέλος του 2009. [ Το οπλικό σύστηµα Rafale F.3 Όταν το αεροσκάφος Rafale ξεκίνησε να αναπτύσσεται στα µέσα της δεκαετίας του 80 οι τεχνολογικές εξελίξεις στο χώρο των µαχητικών αεροσκαφών ήταν συγκεκριµένες και ήταν αυτές που αφορούσαν τα µαχητικά τρίτης γενιάς που βρίσκονταν τότε σε υπηρεσία όπως τα Mirage 2000, F-16, Tornado ή F/A-18. Οι εξελίξεις αυτές βασίζονταν στη νέα τεχνολογία Doppler υλοποιούµενη στα ραντάρ, στην εισαγωγή συστηµάτων λογισµικού για τον έλεγχο της αεροδυναµικής ευστάθειας, στην εισαγωγή προηγµένων HUD µε βελτιωµένη ποιοτική αναβάθµιση των παρερχοµένων πληροφοριών, ψηφιοποίηση του πιλοτηρίου µε τη χρήση οθονών πολλαπλών λειτουργιών, κινητήρες µε µεγάλο λόγο παράκαµψης και ηλεκτρονικό έλεγχο λειτουργίας, ενώ τα ραντάρ τα ίδια απέκτησαν τη δυνατότητα προηγµένων διαµορφώσεων ανόπτευσης/κατόπτευσης, ταυτόχρονης ιχνηλάτισης πολλαπλών ιχνών µε τη χρήση υπολογιστικών µονάδων ελέγχου της λειτουργίας τους. Μέσα σε αυτό το πολλά υποσχόµενο περιβάλλον προηγµένων τεχνολογικά εξελίξεων που ακόµη και τότε δεν είχαν ωριµάσει, η οµάδα εξέλιξης της Dassault Aviation είχε το δύσκολο έργο ανάπτυξης ενός καλύτερου και ικανότερου αεροσκάφους που ως απώτερο σκοπό θα ANAXAITI H/INTERCEPTION ª -π À π 2009 35

είχε την αντικατάσταση σε µελλοντικό χρόνο των αεροσκαφών τρίτης γενιάς. Έτσι έπρεπε να διαθέτει καλύτερο ραντάρ, ισχυρότερους κινητήρες, προηγµένο πιλοτήριο, αυξηµένη ικανότητα µεταφοράς φορτίου και ολοκλήρωση προηγµένων όπλων. Με την πάροδο του χρόνου όµως η τεχνολογική εξέλιξη έφερε και άλλες βελτιώσεις που έπρεπε και αυτές να ολοκληρωθούν στο αεροσκάφος, καθώς αυτός ήταν ο µοναδικός τρόπος για να παραµείνει ανταγωνιστικό ως οπλικό σύστη- µα. Οι βελτιώσεις εποµένως ήταν επιβεβληµένο εκ των πραγµάτων να προσαρµοστούν σε µια σειρά εκδόσεων παραγωγής, η πρόκληση όµως για τους σχεδιαστές του αεροσκάφους παρέµενε πάντα η ίδια: πως το αεροσκάφος θα γίνει ένα ισχυρό οπλικό σύστηµα µε αυξηµένα περιθώρια, πέρα από τον ανταγωνισµό, επιβιωσιµότητας αλλά ταυτόχρονα ικανό να πλήττει στόχους στον αέρα, στο έδαφος και στην επιφάνεια πριν ο αντίπαλος µπορέσει να προχωρήσει σε κάποια ουσιαστική αντίδραση. Η έκδοση παραγωγής F.3 η οποία βρίσκεται αυτό τον καιρό στο στάδιο της παραγωγής είναι αυτή που συγκεντρώνει τα ποιοτικά εκείνα χαρακτηριστικά που προσδίδουν στο Rafale τη βασική αρχή σε ό,τι αφορά το σύγχρονο αεροπορικό πόλεµο: «ες πρώτος, χτύπα πρώτος». Το πώς αυτή η αρχή υλοποιείται στη λεπτοµέρεια παρατίθεται στη συνέχεια. [ Σύστηµα ραντάρ Ο κύριος αισθητήρας για τον εντοπισµό εχθρικών ιχνών είναι αναµφισβήτητα το ραντάρ. Στο σύγχρονο όµως αεροπορικό πεδίο µάχης, οι απαιτήσεις έχουν αυξηθεί και είναι επιβεβληµένη η αντιµετώπιση πολλαπλών ιχνών σε µεγάλες αποστάσεις. Η αντιµετώπιση όµως αυτή προϋποθέτει την ταχύτερη δυνατόν ενηµέρωση για την τακτική κατάσταση που επικρατεί στον αέρα ιδιαίτερα σε ίχνη που βρίσκονται σε µεγάλη γωνιακή απόκλιση σε σχέση µε το ραντάρ του αεροσκάφους. Αυτό µε τη σειρά του επιτάσσει την υψηλού ρυθµού ανανέωση των δεδοµένων που προκύπτουν από τις σαρώσεις του Σχηµατισµός αεροσκαφών Rafale εξοπλισµένα µε βλήµατα MICA IIR σε ρόλο εναέριας περιπολίας µάχης. Το πιλοτήριο του Rafale αποτελεί ένα από τα πιο προηγµένα πιλοτήρια µαχητικών αεροσκαφών στον κόσµο. ιαθέτει µια κεντρική πολυλειτουργική οθόνη αγγίγµατος συν δύο δευτερεύουσες στα πλάγια. Η διάταξη των χειριστηρίων είναι παρόµοια µε αυτή του αεροσκάφους F-16 ενώ το ευρείας γωνίας HUD βοηθά τον χειριστή στην βέλτιστη αντίληψη της τακτικής κατάστασης κατά τη διάρκεια της αεροµαχίας, ραντάρ. Ένα µηχανικής κίνησης κεραίας ραντάρ έχει πεπερασµένη δυνατότητα σαρώσεων λόγω ακριβώς αυτής της ιδιοµορφίας της µηχανικής κίνησης αλλά και πεπερασµένη δυνατότητα αλλαγής κατεύθυνσης δέσµης σε στόχους που παρουσιάζουν, όπως αναφέρθηκε µεγάλη γωνιακή απόκλιση µεταξύ τους. Η υιοθέτηση εποµένως ραντάρ ηλεκτρονικά ελεγχόµενης διάταξης φάσης ήταν µονόδρο- µος για τους σχεδιαστές ενός αεροσκάφους που θα καλείτο να αντι- µετωπίσει τις απειλές που θα προέκυπταν στο εγγύς µέλλον. Σε ό,τι αφορά τα συστήµατα καθαυτά δύο είναι οι υπάρχουσες λύσεις που ακολουθούνται από τους σχεδιαστές των ραντάρ που χρησιµοποιούνται από σκάφη επιφανείας, αντιαεροπορικά συστήµατα και µαχητικά αεροσκάφη, τα παθητικά ραντάρ διάταξης φάσης (PESA) και τα ενεργά (AESA). Αν και η ταξινόµηση σε «παθητικά» και «ενεργά» µπορεί να κριθεί έως και παραπλανητική, καθώς και τα δύο είναι φυσικό πως εκπέµπουν, εντούτοις η κύρια διαφορά στη λειτουργία τους έγκειται στο γεγονός της ανεξάρτητης διαχείρισης της φάσης εκποµπής για κάθε στοιχείο ξεχωριστά για τα ενεργά συστήµατα ενώ η αντίστοιχη διαχείριση για τα παθητικά πραγµατοποιείται µέσω ενός δικτύου που τροφοδοτείται από µια κύρια πηγή ενέργειας όπως είναι λυχνίες magnetron ή σωλήνες οδεύοντος κύµατος (TWT). Γενικότερα µια κεραία ηλεκτρονικά ελεγχόµενης ή επιλογής διάταξης φάσης θεωρείται ως η οµάδα εκείνη των στοιχειοκεραιών που η σχετική φάση της εκµεταλλεύσιµης ενέργειας (συ- 36 ª -π À π 2009 ANAXAITI H/INTERCEPTION

À νισταµένη όλων των επιµέρους φάσεων) κατευθύνεται και ενισχύεται προς την πλευρά που είναι επιθυµητό και καταστέλλεται προς την πλευρά που είναι µη επιθυµητό. Η κεραία στα συστήµατα PESA/AESA αποτελείται από ένα µεγάλο αριθµό (στην τάξη των εκατοντάδων έως και χιλιάδων) στοιχειοκεραιών οι οποίες στα µεν παθητικά συστήµατα λαµβάνουν την ενέργεια εκποµπής από µια κεντρική, όπως αναφέρθηκε, µονάδα τροφοδοσίας ενώ στα ενεργά η καθαυτό µονάδα (T/R) είναι πλήρως αυτόνοµη µε την έννοια της εκποµπής/λήψης. Στα συστήµατα PESA εκτός της κεντρικής µονάδος τροφοδοσίας πίσω από κάθε στοιχειοκεραία υπάρχει µια άλλη µονάδα, η µονάδα εναλλαγής φάσης (phase shifter). Οι επιµέρους µονάδες εναλλαγής φάσης είναι πρακτικά αυτό που κάνει τα ραντάρ ηλεκτρονικής σάρωσης να ξεχωρίζουν από τα αντίστοιχα µηχανικής. Σε όλα τα συστήµατα ραντάρ -συµπεριλαµβανοµένων και των Σχέδιο της αλλαγής κατεύθυνσης της κύριας δέσµης στα ραντάρ ηλεκτρονικά ελεγχόµενης διάταξης φάσης. Στο σχήµα Α διακρίνεται η ισοφασική επιφάνεια που διαµορφώνουν τέσσερις στοιχειοκεραίες έχοντας την κύρια δέσµη κάθετη στο επίπεδο που σχηµατίζεται. Στο σχήµα Β διακρίνεται η διαφοροποιηµένη φάση µεταξύ των στοιχειοκεραιών µε αποτέλεσµα την αλλαγή της γωνίας του ισοφασικού επιπέδου και κατά συνέπεια της κύριας δέσµης.

Απογείωση Rafale M από το κατάστρωµα του αµερικανικού αεροπλανοφόρου Theodore Roosevelt κατά τη διάρκεια κοινών ασκήσεων. Στους δύο σηµειωµένους κίτρινους κύκλους σηµειώνεται η θέση των δύο εκ των τριών (ο τρίτος βρίσκεται στη βάση του κάθετου σταθερού) παρεµβολέων του συστήµατος αυτοπροστασίας SPECTRA. µηχανικών- ο κεντρικός λοβός εκποµπής, η εκµεταλλεύσιµη µε άλλα λόγια Η/Μ ακτινοβολία είναι κάθετη στην ισοφασική επιφάνεια, την επιφάνεια δηλαδή που σχηµατίζει το κύριο κύµα εκπο- µπής που µε τη σειρά της είναι παράλληλη προς το επίπεδο της κεραίας που την εκπέµπει. Έτσι στα µηχανικής κίνησης συστήµατα ο κεντρικός λοβός που εκπέµπεται είναι πάντα κάθετος στο επίπεδο της κεραίας δηλαδή της ισοφασικής επιφάνειας και οποιαδήποτε αλλαγή της κατεύθυνσης εκποµπής προϋποθέτει αντίστοιχη αλλαγή της κίνησης της κεραίας. Στην περίπτωση όµως των συστηµάτων PESA και AESA η αλλαγή της κατεύθυνσης του κεντρικού λοβού δεν απαιτεί καµία κίνηση του επίπεδου στο οποίο φιλοξενούνται οι στοιχειοκεραίες αλλά αυτό που απαιτείται είναι η αλλαγή της φάσης του εκπεµποµένου σήµατος. Με την αλλαγή της συνολικής φάσης του συστήµατος το επίπεδο της ισοφασικής επιφάνειας (wavefront) µεταβάλλει τη γωνία του και κατά συνέπεια την κατεύθυνση του κεντρικού λοβού που σχηµατίζεται κάθετα σε αυτό. Στα παθητικά συστήµατα το έργο αυτό αναλαµβάνουν οι µετατοπιστές ή εναλλάκτες φάσης όπου µέσω ηλεκτρονικά ελεγχό- µενης διεργασίας µπορούν να κατευθύνουν τον κεντρικό λοβό σχεδόν ακαριαία σε οποιοδήποτε σηµείο µιας αµβλείας γωνίας. Στα ενεργά συστήµατα το έργο αυτό, της µετατόπισης δηλαδή του Η/Μ «επιπέδου» και κατά συνέπεια της κατεύθυνσης της κύριας δέσµης του ραντάρ, αναλαµβάνουν οι ίδιες οι στοιχειοκεραίες καθώς εκπέ- µπουν οι ίδιες. Και στις δύο περιπτώσεις τα πλεονεκτήµατα σε σχέση µε τη χρήση ραντάρ µηχανικής κίνησης αποσβήνουν στην πράξη το υψηλότερο κόστος ανάπτυξης και απόκτησης των ηλεκτρονικά ελεγχόµενων ραντάρ. Τα κυριότερα πλεονεκτήµατα των συστηµάτων ηλεκτρονικής διάταξης φάσης είναι: Μικρές έως ακαριαίες σαρώσεις της τάξης των millisec Μεγαλύτερη εµβέλεια Πολλαπλούς «ευέλικτους» λοβούς σε διαφορετικές κατευθύνσεις ανιχνεύοντας εξαιρετικά µεγάλο αριθµό στόχων ιαχειρίσιµη χαµηλή πιθανότητα εντοπισµού πλευρικών λοβών Συµπαγή στοιχεία κατασκευής µε λιγότερα µηχανικά µέρη Απουσία πολύπλοκων υδραυλικών µηχανισµών κίνησης της κεραίας Καταλαµβάνουν µικρότερο χώρο Η επιµερισµένη λειτουργία εκποµπής αποµακρύνει τον κίνδυνο ολικής απώλειας λόγω ζηµιάς στην κεραία Χαµηλότερες απαιτήσεις συντήρησης Ικανότητα λειτουργίας ως παρεµβολέων στο Η/Μ φάσµα Υψηλή αντοχή στα ECM Λιγότερο ευπαθή στις απώλειες τάσης. Κάθε στοιχειοκεραία χρησι- µοποιεί πολύ µικρή τάση. 38 ª -π À π 2009 ANAXAITI H/INTERCEPTION

À A B [ Το RBE.2 Το RΒΕ.2 που χρησιµοποιείται στις εκδόσεις F.1/F.2 και F.3 του Rafale ανήκει στην κατηγορία των παθητικών συστηµάτων προσφέρει µια σειρά από διαµορφώσεις για εναέριο αγώνα και για προσβολές στόχων εδάφους. Στην πρώτη κατηγορία το ραντάρ προσφέρει παρακολούθηση πολλαπλών ιχνών που εισέρχονται στο πεδίο παρατήρησης που µπορεί να φθάσει τις 140 µοίρες στο οριζόντιο επίπεδο, διατηρώντας ταυτόχρονα πολλαπλό εγκλωβισµό µε µέγιστη εµβέλεια στα 100+ km. Οι τιµές για την παραπάνω διαµόρφωση SWT (Serach While Track) ανέρχονται σε 32 στόχους στη διαδικασία παρακολούθησης και οκτώ στη διαδικασία εγκλωβισµού τους. Από τους οκτώ στόχους το RBE. 2 µπορεί να υποστηρίξει µέσω ζεύξης δεδοµένων η οποία συνίσταται στην ανανέωση της ενδιάµεσης ναυτιλίας- και υπολογιστικής ικανότητας την ταυτόχρονη βολή τεσσάρων βληµάτων MICA RF σε ισάριθ- µους στόχους οι οποίοι παρουσιάζονται ταυτόχρονα στο HUD. Είναι δυνατή βέβαια και η βολή δύο βληµάτων ανά στόχο, εάν αυτό κριθεί απαραίτητο ή διαφορετικών µεταξύ τους εκδόσεων. Βάση αυτού εάν κριθεί απαραίτητο από την τακτική κατάσταση, το RBE. 2 µπορεί να καθοδηγήσει ταυτόχρονα συνδυασµό MICA RF και IR εναντίον έως και τεσσάρων στόχων. Αυτό στην περίπτωση που οι αποστάσεις των Το RBE.2 µπορεί να διατηρεί ταυτόχρονα στον αέρα έως και τέσσερα βλήµατα τύπου MICA ανανεώνοντας τα δεδοµένα ναυτιλίας µέχρι τα τελευταία να γίνουν αυτόνοµα στην καθοδήγησή τους. Γ Τρία σχεδιαγράµµατα που δείχνουν τις διαφορές στη λειτουργία των µηχανικών (Α) και παθητικών (Β) ενεργών (Γ) ραντάρ ηλεκτρονικά ελεγχόµενης διάταξης φάσης. Στα µηχανικής κίνησης ραντάρ η κύρια δέσµη ή ο κεντρικός λοβός είναι κάθετος στο ισοφασικό επίπεδο, ενώ στα υπόλοιπα δύο η κατεύθυνσή του αλλάζει µέσω της αλλαγής φάσης των στοιχειοκεραιών. Η διαφορά στα δύο τελευταία έγκειται στο γεγονός της παρουσίας των εναλλακτών φάσης (σηµειωµένοι µέσα στους κύκλους) για τα παθητικά ενώ στα ενεργά συστήµατα τη δουλειά αναλαµβάνουν οι ίδιες οι στοιχειοκεραίες οι οποίες είναι αυτόνοµες στη λειτουργία τους.

Το βλήµα MICA IIR µπορεί να εκτελέσει «σιωπηλή» προσβολή εναέριου στόχου συνεργαζόµενο µε το επίσης παθητικό σύστηµα FSO, χωρίς τη χρήση ραντάρ. Το αεροσκάφος Rafale διαθέτει σύστηµα ανταλλαγής πακέτων δεδοµένων Link 16 επιτρέποντας την µεταβίβαση δεδοµένων στοχοποίησης από το ένα αεροσκάφος στο άλλο ή από πλατφόρµα AEW&C σε αυτό. στόχων διαφέρουν µεταξύ τους και η προσβολή τους απαιτεί τη χρήση βλήµατος IR, γι αυτούς που βρίσκονται εγγύτερα και RF γι αυτούς που βρίσκονται σε µεγαλύτερη απόσταση. Τόσο ο MICA RF όσο και ο MICA IR διαθέτουν ζεύξη δεδοµένων για την ανανέωση των ση- µείων ναυτιλίας κατά τη φάση της ενδιάµεσης ναυτιλίας προς τον στόχο, έως ότου γίνουν αυτόνοµοι στην πρόσκτηση του στόχου. Χάρις στη δυνατότητα του ταυτόχρονου εγκλωβισµού έως και οκτώ στόχων ο εγκλωβισµός αυτός µπορεί να περάσει χωρίς άλλη αλλαγή στην επιλογή της διαµόρφωσης, διαµόρφωση κλειστής εµπλοκής, διατηρώντας παράλληλα τη δυνατότητα έρευνας για νέους στόχους που εισέρχονται στο πεδίο έρευνας. Στα ραντάρ µε µηχανική σάρωση κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό καθώς µεταπίπτουν σε διαµόρφωση µονού στόχου STT (Single Target Track) αποκλείοντας την συνέχιση της έρευνας για νέους στόχους. Τέτοιες δυνατότητες έχουν µόνο τα ραντάρ ηλεκτρονικά ελεγχόµενης διάταξης φάσης καθώς µέσω της συγκεκριµένης λειτουργίας είναι δυνατή η αποκαλούµενη «ευέλικτη» διαχείριση δέσµης. Αυτή επιτυγχάνεται από την ελεγχόµενη αλλαγή φάσης των στοιχείων της κεραίας µε αποτέλεσµα η κύρια δέσµη του ραντάρ να µπορεί να εναλλάσσει την κατεύθυνσή της έως και αρκετές χιλιάδες 40 ª -π À π 2009 ANAXAITI H/INTERCEPTION

À Το σύνολο των αισθητήρων που διαθέτει το αεροσκάφος Rafale επιτρέπει την συνεχή παρακολούθηση και ιχνηλάτιση του στόχου µέσω διαφορετικών διαµορφώσεων λειτουργίας ενώ το σύστηµα συγχώνευσης δεδοµένων φροντίζει για την επαλήθευση των δεδοµένων και την αποφυγή εµφάνισης του φαινοµένου του διπλού ειδώλου. φορές το δευτερόλεπτο παρέχοντας έτσι δεδοµένα για πολλαπλούς στόχους σε διαφορετικές θέσεις στο χώρο, αποστάσεις και σχετικές ταχύτητες. Σε διαµόρφωση µάχης, όταν πρόκειται για ελισσόµενους στόχους σε µικρές αποστάσεις έως και τα 15 ν.µ. το ραντάρ του Rafale διαθέτει τέσσερα προφίλ έρευνας: ένα στο πεδίο του HUD, ένα συνεχούς ιχνηλάτισης στόχου για βολή βλήµατος IR, ένα για βολή πυροβόλου και ένα ευρείας οριζόντιας επιφάνειας για εκτίµηση νεοεισερχό- µενων απειλών. Στο σηµείο αυτό πρέπει να υπογραµµιστεί πως το RBE.2 εκτός του ότι µπορεί να τροφοδοτεί µε στοιχεία ενδιάµεσης ναυτιλίας ταυτόχρονα τέσσερα βλήµατα στον αέρα, τα τέσσερα ή και λιγότερα αυτά βλήµατα δεν είναι απαραίτητο να τοποθετούνται στον ίδιο χώρο, αντίθετα οι στόχοι µπορεί να είναι διασπαρµένοι στο χώρο, σε διαφορετικά ύψη και κατευθύνσεις. Έτσι το Rafale µπορεί να προσβάλλει ταυτόχρονα στόχους που είναι επερχόµενοι και απερχόµενοι από το χώρο εµπλοκής, που πετούν σε µεγάλο ύψος ενώ κάποιοι άλλοι αρκετά χαµηλά. Σκοπός όµως των σχεδιαστών του Rafale δεν ήταν η «επένδυση» όλων των δυνατοτήτων του αεροσκάφους σε ένα και µόνο αισθητήρα, όπως το ραντάρ. Στόχος ήταν η σχεδίαση ενός σύνθετου συστήµατος από διαφορετικούς αισθητήρες που θα µπορούσαν να εντοπίζουν το στόχο και να µεταβιβάζουν τα δεδοµένα του από τον ένα στο άλλο, διατηρώντας µε αυτό τον τρόπο συνεχή παρακολούθηση και ιχνηλάτιση. Εντυπωσιακές όµως είναι και οι δυνατότητες του RBE.2 σε ότι αφορά τις διαµορφώσεις αέρος-εδάφους. Πιο συγκεκριµένα το σύστηµα προσφέρει τρεις βασικές λειτουργίες. Η πρώτη είναι η διαµόρφωση ANAXAITI H/INTERCEPTION ª -π À π 2009 41

αποφυγής ανωµαλιών εδάφους και παρακολούθησης του εδαφικού ανάγλυφου. Στα µηχανικά ραντάρ ο τοµέας που ελέγχεται αφορά ουσιαστικά µια κάθετη σάρωση της υπό αποφυγή περιοχής χωρίς τη δυνατότητα παροχής δεδοµένων δεξιά ή αριστερά της σάρωσης. Στο RBE.2 όµως µπορεί να ελεγχθεί µια πιο ευρύτερη περιοχή παρέχοντας στον χειριστή δυνατότητα να ελιχθεί πλευρικά έχοντας ταυτόχρονα σε λειτουργία τη συγκεκριµένη διαµόρφωση, χωρίς να είναι απαραίτητο να διατηρεί µια ευθύγραµµη πορεία, µε µόνους τους ελιγµούς που αφορούν την κίνηση του αεροσκάφους πάνω ή κάτω όπως συµβαίνει στα συµβατικά ραντάρ. Η διαµόρφωση προσφέρει το έλεγχο µιας περιοχής σε µέγιστη ακτίνα 8 km και σε τοµέα που ορίζεται 100 µοίρες στο οριζόντιο επίπεδο και -20 έως +10 µοίρες στο κάθετο επίπεδο. Η δεύτερη διαµόρφωση αφορά τη χαρτογράφηση εδάφους πραγµατικής δέσµης (RBGM). Η συγκεκριµένη λειτουργία αφορά την παρουσίαση σε µορφή βίντεο (PPI format) µε δυνατότητα παγώµατος της εικόνας µιας περιοχής µε εύρος οριζόντιας σάρωσης 120 µοίρες και κλίµακες έρευνας τα 5, 10, 20 και 40 n.m. προσφέροντας µια γενική εικόνα του ανάγλυφου του εδάφους και εντοπισµού στόχων σε αυτό. Η RGBM συνήθως χρησιµοποιείται για τον εντοπισµό µιας περιοχής ειδικού ενδιαφέροντος έτσι ώστε να γίνει δυνατή η λεπτοµερέστερη έρευνά του µε τη χρήση διαµορφώσεων όπως η χαρτογράφηση εδάφους πραγµατικής δέσµης ή απεικόνισης συνθετικού διαφράγµατος. Η πρώτη, DBS αφορά την έρευνα ενός συγκεκριµένου εδαφικού Το σύστηµα FSO έχει την ικανότητα εντοπισµού και παρακολούθησης στόχου σε µεγάλες αποστάσεις µέσω τηλεοπτικής κάµερας ή υπέρυθρου αισθητήρα και µπορεί να χρησιµοποιηθεί τόσο για εναέριους όσο και εδαφικούς στόχους. 42 ª -π À π 2009 ANAXAITI H/INTERCEPTION

À Αεροσκάφος Rafale της Γαλλικής Αεροπορίας κατά τη διάρκεια της πρώτης συµµετοχής των αεροσκαφών στην αµερικανική άσκηση Red Flag 08-4. Οι Γάλλοι χειριστές απέφυγαν να χρησιµοποιήσουν στις πλήρεις δυνατότητές του το σύστηµα αυτοπροστασίας SPECTRA παρά την επιθυµία των Αµερικανών καθώς οι δυνατότητες αυτές είναι απόρρητες σε µη χρήστες του τύπου. τοµέα σε υψηλή, δεκαµετρικής ανάλυσης απεικόνιση σε µέγιστη απόσταση 40 n.m. συνολικού εµβαδού 4x4 n.m. ή 2x2 n.m. σε απόσταση µικρότερη των 10 n.m. Μέσω της συγκεκριµένης διαµόρφωσης είναι δυνατή η αναγνώριση σταθερών στόχων µε µεγάλη ευκρίνεια παρέχοντας όλες εκείνες τις παραµέτρους για την προσβολή τους. Η διαµόρφωση συνθετικού διαφράγµατος (SAR) χρησιµοποιείται για ακόµη µεγαλύτερη ευκρίνεια προσφέροντας παραµέτρους σκόπευσης και προσβολής. Η µέγιστη εµβέλεια έρευνας στη λειτουργία SAR ανέρχεται στα 40 n.m. η ευκρίνεια είναι της τάξης του ενός µέτρου και η υπό έρευνα περιοχή έχει κλίµακες εµβαδού που ποικίλουν από 2x2 km έως και 0,5x0,5 km ανάλογα της επιθυµητής ευκρίνειας. Εξίσου όµως εντυπωσιακές είναι και οι δυνατότητες του ραντάρ στις αποστολές αέρος-επιφανείας. Το RBE.2 µπορεί να εντοπίζει σκάφη επιφανείας σε αποστάσεις έως και τα 160 km έχοντας τη δυνατότητα εγκλωβισµού οκτώ στόχων ενώ συνεχίζει την έρευνα και την ταυτόχρονη προσβολή τους από βλήµατα Exocet. To ραντάρ του Rafale είναι µαζί µε τα APG-79 του F/A-18E/F και APG- 77 του F-22 τα µοναδικά παγκοσµίως συστήµατα ηλεκτρονικής σάρωσης αλλά και το µοναδικό στην Ευρώπη που χρησιµοποιείται επιχειρησιακά σήµερα, δίνοντας αναµφίβολα ένα προβάδισµα έναντι των ανταγωνιστών του. Αν και το συγκεκριµένο σύστηµα θεωρείται ως η αιχµή της τεχνολογίας, εντούτοις το RBE.2 είναι ουσιαστικά ο προπο- µπός για την εγκατάσταση του RBE.2 AA (Active Array) ενεργούς ηλεκτρονικής σάρωσης. Το τελευταίο έχει ήδη δοκιµαστεί στον αέρα (2008) και αναµένεται η πιστοποίησή του µέσα στο 2010 και πρακτικά η έκδοση F.3 του Rafale µετά από ένα χρόνο θα προσφέρεται µε ενεργό ραντάρ. [ Front Sector Optronics Η διάταξη του ηλεκτροοπτικού συγκροτήµατος στο Rafale έχει ως στόχο τον παθητικό αυτό απλά σηµαίνει χωρίς την παρουσία κάποιου είδους εκποµπής- εντοπισµό του στόχου σε µεγάλες αποστάσεις χρησι- µοποιώντας τόσο τηλεοπτικό όσο και δέκτη που λαµβάνει δεδοµένα στο υπέρυθρο φάσµα, ενώ επιπρόσθετα διατίθεται αποστασιοµέτρηση λέιζερ για την εκτίµηση της απόστασης. Τα δεδοµένα αυτά παρουσιάζονται στη δευτερεύουσα οθόνη στο πιλοτήριο σε µορφή βίντεο και σε υψηλή ανάλυση γεγονός που επιτρέπει την αναγνώριση του τύπου της απειλής. Το σύστηµα µπορεί να εντοπίσει το στόχο είτε αυτόνοµα, είτε µε τη βοήθεια οποιουδήποτε άλλου αισθητήρα µέσω µεταβίβασης δεδοµένων (ραντάρ, σύστηµα αυτοπροστασίας, ζεύξη δεδοµένων από άλλο αεροσκάφος ή πλατφόρµα AEW&C) για την κατάδειξη της περιοχής στην οποία ο χειριστής πρέπει να στρέψει την κεφαλή του FSO. ANAXAITI H/INTERCEPTION ª -π À π 2009 43

Με τον εντοπισµό του στόχου από το συγκρότηµα ηλεκτροοπτικών είναι δυνατή η παροχή συντεταγµένων στο αδρανειακό σύστηµα ναυτιλίας του βλήµατος, στην προκειµένη περίπτωση το βλήµα MICA, πριν από την εκτόξευση. Ιδιαίτερα ο συνδυασµός MICA IR και FSO προσφέρει προσβολή του αντίπαλου αεροσκάφους σε σιωπηλή διαµόρφωση χωρίς τη δυνατότητα το εχθρικό αεροσκάφος να αντιληφθεί την εκτόξευση του βλήµατος ελλείψει του οποιουδήποτε εκµεταλλεύσι- µου ίχνους εκποµπής. Υπάρχει όµως πάντα η δυνατότητα ανανέωσης των δεδοµένων ναυτιλίας µέσω της ζεύξης από το FSO σε περίπτωση που ο στόχος αλλάξει δραµατικά την πορεία του µε αποτέλεσµα τον κίνδυνο αστοχίας του INS του βλήµατος. Ο συγκεκριµένος συνδυασµός ενδείκνυται όταν το Rafale επιχειρεί σε περιβάλλον έντονης παρουσίας ηλεκτροµαγνητικών παρεµβολών. Εκτός από τις δυνατότητες στον εναέριο αγώνα το FSO µπορεί να χρησιµοποιηθεί και σε αποστολές αέρος-εδάφους προσφέροντας παρόµοιες δυνατότητες για τον εντοπισµό και την προσβολή στόχων εδάφους. [ Spectra EWS Ένα από τα κύρια στοιχεία του αεροσκάφους που αποτελεί αναπόσπαστο κοµµάτι του οπλικού συστήµατος είναι και το συνολικό σύστηµα αυτοπροστασίας. Το SPECTRA δεν είναι ένα ξεχωριστό Σ/Α που προειδοποιεί µόνο τον χειριστή για επερχόµενες απειλές, αντίθετα είναι οργανικό µέρος ενός συνολικού οπλικού φάσµατος ολοκληρωµένο µε τα υπόλοιπα µέρη του συστήµατος, µετέχοντας ενεργά στη στοχοποίηση των απειλών και επιβιωσιµότητα του Rafale. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα από τα πληρέστερα Σ/Α που συναντάται σήµερα σε µαχητικά τέταρτης και πέµπτης γενιάς µε δυνατότητα επαναπρογραµµατισµού απειλών στο έδαφος µετά από κάθε αποστολή. Πιο συγκεκριµένα το Σ/Α του αεροσκάφους αποτελείται από πέντε βασικά υπο-συστήµατα: το τµήµα προειδοποίησης Η/Μ ακτινοβολίας (RWR), το τµήµα προειδοποίησης εντοπισµού ακτινοβολίας λέιζερ (LWS), το τµήµα προειδοποίησης επερχόµενου βλήµατος (MWS), το Το Rafale χρησιµοποιεί εκτεταµένα υλικά απορρόφησης της Η/Μ ενέργειας διατηρώντας χαµηλό προφίλ στο ηλεκτροµαγνητικό φάσµα. Τρεις από τις θέσεις που βρίσκεται ανεπτυγµένο το Σ/Α SPECTRA στο αεροσκάφος Rafale. Στη θέση Α διακρίνεται το σύστηµα άφεσης αναλωσίµων, στη θέση Β βρίσκεται τοποθετηµένος ο ένας εκ των τριών παρεµβολέων του συστήµατος ενώ στη θέση Γ είναι τοποθετηµένα µεταξύ άλλων ο RWR και το σύστηµα προειδοποίησης επερχοµένου βλήµατος. 44 ª -π À π 2009 ANAXAITI H/INTERCEPTION

À Γ Β Α τµήµα παρεµβολών και το τµήµα αναλωσίµων. Ειδικότερα το τµήµα RWR αποτελείται από τρεις κεραίες δέκτες Η/Μ ακτινοβολίας µία στο κάθετο σταθερό και από δύο σε κάθε πλευρά των αεροεισαγωγών, ενώ υπάρχουν δύο µονάδες παροχής ισχύος και δύο επεξεργαστές σηµάτων. Το τµήµα LWS αποτελείται από δύο κεραίες δέκτες στο εµπρός µέρος Σχέδιο που απεικονίζει τη λειτουργία της ενεργούς ακύρωσης τεχνικής που φηµολογείται πως διαθέτει το σύστηµα SPECTRA. Στο σχέδιο 1, η συνδυασµένη κυµατοµορφή που σχηµατίζεται από δύο Η/Μ παλµούς που βρίσκονται στον ίδιο χώρο έχοντας την ίδια φάση. Στο σχέδιο 2, η συνδυασµένη κυµατοµορφή έχει µηδενική φάση και πλάτος παλµού και δηµιουργείται όταν δύο παλµοί µε αντίθετες φάσεις κατά 180 µοίρες βρεθούν στον ίδιο χώρο. του αεροσκάφους λίγο πιο κάτω από το πιλοτήριο και µία στο ειδικό ατρακτίδιο που φιλοξενείται στην κορυφή του κάθετου σταθερού. Το υποσύστηµα LWS χρησιµοποιείται κύρια για την εξακρίβωση απειλών που προέρχονται από αντιαεροπορικά βλήµατα που χρησιµοποιούν καθοδήγηση τύπου beam-riding. Το συγκρότηµα παρεµβολής αποτελείται από δύο συγκροτήµατα εκποµπής τοποθετηµένα στη ρίζα των πτερυγίων κάναρντς στη συµβολή τους µε την άτρακτο. Το συγκρότηµα παρεµβολής µπορεί να παρεµβάλλει µε µέγιστη ισχύ ταυτόχρονα τρεις πηγές Η/Μ ακτινοβολίας. Το υποσύστηµα MWS διαθέτει τοποθετηµένο στον κάθετο σταθερό ένα δέκτη ανίχνευσης στο υπέρυθρο φάσµα ικανό να εντοπίζει την εκτόξευση ενός αντιαεροπορικού βλήµατος ή αν κάποιο βλήµα που Σχέδιο 1 Σχέδιο 2 ANAXAITI H/INTERCEPTION ª -π À π 2009 45

Το αεροσκάφος Rafale κατά τη διάρκεια της αεροπορικής έκθεσης Le Bourget επιδεικνύει µέρος του εξωτερικού φορτίου που µπορεί να δεχτεί. Κάτω από τον αεραγωγό του αεροσκάφους διακρίνεται το ατρακτίδιο σκόπευσης Damocles. Απεικόνιση των αλληλοκαλυπτόµενων ζωνών που παρέχονται από τους αισθητήρες του Rafale. βρίσκεται ήδη στον αέρα έχει πορεία σύγκλισης µε το αεροσκάφος. Τα δεδοµένα αυτά παρουσιάζονται στην οθόνη του SPECTRA αλλά επιπρόσθετα χωρίς την παρέµβαση του χειριστή ενεργοποιείται αυτό- µατα το σύστηµα αναλωσίµων που φροντίζει για την άφεση αεροφύλλων στην περίπτωση που το επερχόµενο βλήµα είναι Η/Μ καθοδήγησης ή θερµοβολίδων στην αντίστοιχη περίπτωση που το βλήµα έχει καθοδήγηση IR. Η µέγιστη εµβέλεια εντοπισµού του MWS εκτιµάται πως µπορεί να φτάσει µέχρι τα 15 έως και 20 km. Το SPECTRA προσφέρει µέσω της εύρεσης της γωνίας πρόσπτωσης της Η/Μ ακτινοβολίας τις ακριβείς θέσεις των απειλών (emitter localization) που µπορεί να προέρχονται είτε από το έδαφος είτε από τον αέρα, µε ακρίβεια διόπτευσης λιγότερη της µιας µοίρας, προσφέροντας µια ολοκληρωµένη εικόνα της τακτικής κατάστασης. Εφόσον ο εντοπισµός των απειλών έχει επιβεβαιωθεί το Σ/Α του Rafale µπορεί να πραγµατοποιήσει καθοδήγηση άλλων αισθητήρων όπως το ραντάρ ή το FSO στον εντοπισµό των απειλών αυτών και στην προσβολή τους. Υπάρχει ακόµη η δυνατότητα να πραγµατοποιηθεί καθοδήγηση της κεφαλής του βλήµατος MICA IR και εκτόξευσή του σε συνθήκες BVR. Όταν το SPECTRA λάβει σήµατα από κάποιο αντιαεροπορικό σύστηµα εντοπίζοντας τη θέση του τότε ο χειριστής µπορεί να τοποθετήσει ένα σταυρόνηµα στο ση- µείο που παρουσιάζεται η απειλή στην οθόνη και µέσω του FSO ή του ατρακτιδίου Damocles να επιτευχθεί εγκλωβισµός του στόχου και στη συνέχεια προσβολή του µε όπλα LGB. Το ίδιο µπορεί να γίνει χρησιµοποιώντας τη δια- µόρφωση SAR του ραντάρ πραγµατοποιώντας άφεση συµβατικού φορτίου. Από πληροφορίες που έχουν δει το φως της δηµοσιότητας πλην όµως παραµένουν ανεπιβεβαίωτες εικάζεται πως στο σύστηµα SPECTRA χρησιµοποιεί την τεχνική της ενεργούς ακύρωσης (active cancellation). Η συγκεκριµένη τεχνική έχει ως σκοπό την ακύρωση της εκπεµποµένης ακτινοβολίας από άλλα συστήµατα ραντάρ, την αλλαγή των ιδιοτήτων του (αλλαγή φάσης) µε αποτέλεσµα το ραντάρ που έχει εκπέµψει το συγκεκριµένο σήµα να µην λαµβάνει ποτέ την επι- 46 ª -π À π 2009 ANAXAITI H/INTERCEPTION

À στροφή του, καθιστώντας έτσι το Rafale µη ανιχνεύσιµο στο Η/Μ φάσµα. Η συγκεκριµένη τεχνική δεν πρέπει να συγχέεται µε άλλες τεχνικές όπως η εξαπάτηση, όπου το επιστρεφόµενο σήµα φθάνει στο δέκτη του µεταφέροντας όµως λάθος στοιχεία για τη θέση του στόχου. Στη συγκεκριµένη περίπτωση δεν υπάρχει καθόλου επιστροφή. Πρόκειται για µια τεχνική που στηρίζεται στη θεωρία της κυµατικής επανατοποθέτησης (wave superposition) σύµφωνα µε την οποία όταν ένα Η/Μ κύµα αλληλεπιδράσει µε ένα άλλο που κινείται στον ίδιο χώρο έχοντας όµως διαφορά φάσης 180 µοιρών, τότε παράγεται ένα τρίτο κύµα σαν αποτέλεσµα των δύο έχοντας όµως µηδενική φάση και συχνότητα. Το φαινόµενο ονοµάζεται ακύρωση φάσης (phase cancellation) ή καταστροφική αλληλεπίδραση (destructive interference). Αποτέλεσµα αυτού είναι η αδυναµία του ποµπού να συλλέξει την επιστροφή του αρχικού κύµατος καθιστώντας έτσι το αεροσκάφος πρακτικά µη ανιχνεύσιµο. Η παραπάνω όµως τεχνική είναι αρκετά περίπλοκη στην εκτέλεσή της και απαιτητική τεχνολογικά γι αυτό ακριβώς το λόγο δεν έχει καταστεί έως και σήµερα επιχειρησιακή σε κάποιο αεροσκάφος, εκτός της φηµολογούµενης εφαρµογής της στο Rafale. Για να γίνει αντιληπτό το πόσο απαιτητική διαδικασία είναι η ακύρωση εισερχοµένης ακτινοβολίας, αρκεί να αναφέρουµε πως η προσπίπτουσα Η/Μ ακτινοβολία σε κάθε αεροσκάφος ανακλάται πίσω στο ποµπό από πολλά και διαφορετικά σηµεία. Κάθε τέτοιο σηµείο παράγει ένα ανακλώµενο κύµα µε τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά µεταξύ των οποίων η φάση και το πλάτος κύµατος. Η επιστρέφουσα ακτινοβολία από κάθε σηµείο είναι διαφοροποιηµένη ανάλογα µε τη γωνία πρόσπτωσης, τη γεωµετρία του σηµείου, το υλικό κατασκευής κ.α. Έτσι για να επιτευχθεί η εξουδετέρωση του σήµατος αυτού απαιτείται µια εξαιρετικά ακριβής διάταξη δεκτών µε επεξεργαστή µεγάλης υπολογιστικής ικανότητας έτσι ώστε να είναι σε θέση µέσω µιας πολύπλοκης διαδικασίας να µπορεί να αναγνωρίζει τη φάση και το πλάτος της εισερχόµενης Η/Μ ακτινοβολίας εκπέµποντας ένα σήµα µε διαφορά φάσης 180 µοιρών δηµιουργώντας ένα τρίτο πρακτικά εξουδετερώνοντας την επιστροφή στον ποµπό. Εάν τελικά το SPECTRA όντως εµπεριέχει τέτοιες δυνατότητες τότε η επιβιωσιµότητα του αεροσκάφους αναφορικά µε την απόκρυψη του Η/Μ ίχνους ανήκει σίγουρα στο επίπεδο των λεγοµένων stealth σχεδιάσεων. (Multifunctional Information Distribution System) της διαµόρφωσης LVT (Low Volume Terminal). Το περιεχόµενο των δεδοµένων που αποστεώνονται µεταξύ αεροσκάφους και υπόλοιπων δεκτών αφορούν µια πληθώρα στοιχείων όπως η θέση των φίλιων µέσων, η κατάστασή τους από άποψη οπλισµού ή καυσίµων αλλά και η µεταβίβαση στόχων από τη µια πλατφόρµα στην άλλη. Έτσι ένα Rafale που βρίσκεται σε σιωπηλή διαµόρφωση µε το ραντάρ του σε Stand-by mode, µπορεί να δεχθεί δεδοµένα από άλλο αεροσκάφος που χρησιµοποιεί το δικό του ραντάρ. Το data-fusion αναλαµβάνει τότε να συνθέσει τη νέα αυτή εικόνα. Λαµβάνει υπόψη του τους υπόλοιπους αισθητήρες του αεροσκάφους (FSO, SPECTRA, IIR MICA, IFF), στην περίπτωση που και αυτοί έχουν εντοπίσει το στόχο παθητικά, ή εάν ο στόχος βρίσκεται σε µεγαλύτερη απόσταση αναµένει µέχρι να εντοπιστούν συγχωνεύοντας τα ίχνη σε ένα. Με την παροχή των δεδοµένων αυτών στην οθόνη του πρώτου αεροσκάφους παρουσιάζονται οι απειλές ή η απειλή έχοντας το ίδιο προ- Το βλήµα AM.39 Exocet αποτελεί και στο Rafale το κύριο βλήµα προσβολής σκαφών επιφανείας. [ Data-Fusion και Επιχειρήσεις Air Superiority Η συγχώνευση ή σύγκλιση δεδοµένων εφαρµόστηκε στα µαχητικά αεροσκάφη όταν περισσότεροι του ενός αισθητήρα αναπτύχθηκαν για την εξακρίβωση άγνωστων ιχνών, καθιστώντας έτσι το συνολικό σύστηµα λιγότερο ευάλωτο σε περίπτωση αστοχίας του κύριου αισθητήρα όπως είναι το ραντάρ. Το data-fusion θεωρείται αναπόσπαστο κοµ- µάτι της µαχητικής ικανότητας ενός αεροσκάφους καθώς είναι αυτό που καθορίζει την τακτική εικόνα των απειλών η οποία µπορεί να προέρχεται από περισσότερους του ενός αισθητήρες. Φροντίζει για την απόρριψη του διπλού ειδώλου (διπλή απεικόνιση του ίδιου στόχου), και για την ορθή κατανοµή των απειλών σε µια εικόνα προερχοµένων από διαφορετικές πηγές. Οι αισθητήρες ή οι πηγές αυτές είναι: Ραντάρ, FSO, SPECTRA, Link-16, IFF, MICA IIR, Damocles. Το σύστη- µα ζεύξης δεδοµένων L-16 επιτρέπει στον χειριστή του αεροσκάφους να δέχεται και να αποστέλλει πακέτα δεδοµένων από άλλα αεροσκάφη Rafale, από εναέρια συστήµατα έγκαιρης προειδοποίησης ή και από επίγεια κέντρα ελέγχου. Χρησιµοποιεί το τερµατικό MIDS ANAXAITI H/INTERCEPTION ª -π À π 2009 47

Αεροσκάφος Rafale M εξοπλισµένο µε δύο βλήµατα MICA EM. Εκτός των MICA αναµένεται σύντοµα και η πιστοποίηση µε το νέο βλήµα BVR τύπου METEOR διευρύνοντας ακόµη περισσότερο τις δυνατότητες του αεροσκάφους σε πλήγµατα πέραν του ορίζοντα. φίλ απεικόνισης εάν ο χειριστής χρησιµοποιούσε το ραντάρ του. Από εκεί και πέρα οι διαδικασίες για την προσβολή του στόχου αυτού είναι πανοµοιότυπες. Μπορεί να εκτελεστεί βολή βάση των δεδοµένων που αποστέλλονται από το άλλο αεροσκάφος σε συνθήκες BVR χωρίς τη λήψη επιπρόσθετων πληροφοριών από δικούς του αισθητήρες, ή ο χειριστής µπορεί να αναµένει µέχρι να εξακριβώσει και αυτός το στόχο του µε όποιο τρόπο επιλέξει. Η ύπαρξη του αισθητήρα IIR της κεφαλής του βλήµατος MICA αποτελεί µε τη σειρά του ένα πλήρως συνεργαζόµενο αισθητήρα µε τους υπόλοιπους µόνιµα εγκατεστηµένους στο αεροσκάφος και οι πληροφορίες του φιλτράρονται και αξιολογούνται από το σύστηµα συγχώνευσης δεδοµένων. Στον εναέριο αγώνα οι πολλαπλές επιλογές για το Rafale του προσφέρουν πλήρη δυνατότητα εναέριας επικράτησης χρησιµοποιώντας την προηγµένη οικογένεια όπλων MICA. Με ελάχιστη ακτίνα εµπλοκής µόλις τα 500 m και µέγιστη που φτάνει και τα 60 km προσφέρει µε δύο εκδόσεις πλήρεις δυνατότητες επιχειρήσεων σε συνθήκες BVR/WVR, χωρίς την ανάγκη µεταφοράς ξεχωριστών βληµάτων για κάθε προφίλ προσβολής (Matra 530D/Magic Mk2). Το ίδιο ακριβώς συµβαίνει και µε τους αισθητήρες µεταβιβάζοντας τα δεδοµένα από µεγάλες αποστάσεις σε µικρότερες από αισθητήρα σε αισθητήρα (Ραντάρ-FSO-MICA) διατηρώντας συνεχή εγκλωβισµό του στόχου από διαφορετικούς αισθητήρες. Οι συνδυασµοί που µπορεί να προσφέρει το σύστηµα µάχης στην προσβολή εναέριων στόχων απεικονίζονται στον πίνακα 1, καταδεικνύοντας την ποικιλία στις µεθόδους προσβολής. Το βλήµα MICA µπορεί να συνεργαστεί πρακτικά µε όλους τους αισθητήρες του αεροσκάφους πλην µόνο του συστήµατος αναγνώρισης φίλου ή εχθρού (IFF). Αυτοί είναι το RBE.2, SPECTRA, FSO και L-16. Στο προφίλ της σιωπηλής ή παθητικής εµπλοκής µε το ραντάρ του αεροσκάφους να είναι σε θέση STBY, τα πρώτα στοιχεία για την ύπαρξη αγνώστων ή εχθρικών ιχνών µπορούν να προέλθουν από πλατφόρµα AEW&C. Τα δεδοµένα του AWE&C θα δώσουν την ακριβή θέση των ιχνών και ο χειριστής του Rafale είναι σε θέση να εκτοξεύσει το βλήµα MICA RF για προσβολή του στόχου χωρίς να προδώσει ηλεκτρονικά την παρουσία του. Για την ενδιάµεση ναυτιλία, η ζεύξη του αεροσκάφους µε το βλήµα µπορεί να λειτουργήσει και είναι ανάλογη της ανανέωσης των δεδοµέ- 48 ª -π À π 2009 ANAXAITI H/INTERCEPTION

À νων που προέρχονται µέσω του L-16 από το αεροσκάφος έγκαιρης προειδοποίησης. Σε περίπτωση που ο χειριστής επιθυµεί να αναγνωρίσει µόνος το στόχο, ή σε περίπτωση που δεν υπάρχει η βοήθεια από το ιπτάµενο ραντάρ ή από κάποιο σταθµό εδάφους τότε ο πρώτος αισθητήρας που θα προβεί σε αποκάλυψη του ίχνους είναι το SPECTRA. Το τελευταίο θα δώσει την ακριβή θέση του ίχνους παρέχοντας τη δυνατότητα στον χειριστή να κάνει slave την κάµερα του FSO στην περιοχή που τοποθετείται το ίχνος. Από τη στιγµή που το ίχνος αναγνωριστεί οπτικά τότε τα δεδοµένα µπορούν να διαβιβαστούν στην κεφαλή του MICA IIR στρέφοντας αυτόµατα την κεφαλή του βλήµατος προς τη συγκεκριµένη κατεύθυνση. Από εκεί και πέρα είναι θέµα καθαρά διαδικασίας. Το βλήµα µπορεί να εκτοξευθεί σε απόσταση έως και 60 km µε ανανέωση των δεδοµένων κατά τη διάρκεια του ενδιάµεσου σκέλους ναυτιλίας προσφέροντας πλήρη παθητική προσβολή του αγνώστου ίχνους. [ Επιγραµµατικά Η έκδοση F.3 του Rafale θα είναι διαθέσιµη µε πλήρεις δυνατότητες αέρος-αέρος και αέρος-εδάφους/επιφανείας, συµπεριλαµβανοµένου και του ενεργού ραντάρ από το 2010. Σε αυτό συµπεριλαµβάνονται επίσης σύστηµα απεικόνισης δεδοµένων στην κάσκα τύπου Gerfaut, ατρακτίδιο κατάδειξης και σκόπευσης Damocles και ατρακτίδιο αναγνώρισης Areos. Από άποψη οπλισµού το Rafale µπορεί να φέρει µια εντυπωσιακή ποικιλία από όπλα όπως είναι η πλήρης σειρά των βλη- µάτων MICA, βόµβες καθοδήγησης λέιζερ, το νέο βλήµα µακρού πλήγµατος AASM, το βλήµα στρατηγικής κρούσης SCALP-EG, επικείµενη πιστοποίηση του νέου βλήµατος αέρος-αέρος METEOR και το βλήµα κατά στόχων επιφανείας AM.39 Exocet. Αν και στο συγκεκρι- µένο κείµενο ασχοληθήκαµε µε τις συγκεκριµένες δυνατότητες αέρος-αέρος του αεροσκάφους γίνεται φανερό πως το Rafale είναι σχεδιασµένο για να δρα σε ένα ολοκληρωµένο περιβάλλον σύγχρονης επικοινωνιακής και δικτυοκεντρικής υποδοµής, περιλαµβάνοντας προηγµένα παθητικά συστήµατα που εξασφαλίζουν κτυπήµατα «σιωπηλής» διαµόρφωσης. Τα χαρακτηριστικά stealth αν και απόρρητα, όπως η φηµολογούµενη ενεργή ακύρωση, εξασφαλίζουν υψηλή επιβιωσιµότητα έναντι ενός αντιπάλου ο οποίος µπορεί να απολαµβάνει την ποσοτική υπεροχή. Με βάρος κενό που δεν ξεπερνά τους 10 τόνους, εξωτερικό φορτίο που µπορεί να φτάσει τους 9,5 τόνους αναρτηµένο σε συνολικά 14 εξωτερικούς σταθµούς ανάρτησης, µέγιστο βάρος απογείωσης τους 24,5 τόνους, περαιτέρω µελλοντική ανάπτυξη αλλά και πρόβλεψη για την εκτέλεση κοινών αεροπορικών επιχειρήσεων µε µη επανδρωµένα οχήµατα µάχης, το Rafale συνιστά µια σύνθετη πλατφόρµα για την ανάληψη πολυσχιδών αεροπορικών επιχειρήσεων σε ταυτόχρονο χρόνο. Αεροσκάφη Rafale κατά τη διάρκεια πραγµατοποίησης ενδιάµεσου σταθµού στην αεροπορική βάση της Τανάγρας καθ οδόν για το Αφγανιστάν. ANAXAITI H/INTERCEPTION ª -π À π 2009 49