ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Γενική Ιατρική Προληπτική φροντίδα στους ενήλικες Υπεύθυνη μαθήματος: Επίκ. Καθηγήτρια Α. Τατσιώνη
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.
Προληπτική φροντίδα σε ηλικιωµένους Αθηνά Τατσιώνη Επίκουρη Καθηγήτρια Γενικής Ιατρικής
Κλινικό σενάριο! Ο κ. Νίκος είναι 71 ετών και σας επισκέπτεται µε τη γυναίκα του, την κ. Σοφία, η οποία είναι 67 ετών. Έρχονται στο Ιατρείο σας για να συνταγογραφήσουν τα φάρµακα που λαµβάνουν. Είναι παντρεµένοι για 45 χρόνια και έχουν 3 παιδιά που ζούν στην ίδια πόλη µε τις οικογένειές τους.
Κλινικό σενάριο! Από το ιστορικό τους γνωρίζετε ότι ο κ. Νίκος πάσχει από συχνές κρίσεις ουρικής αρθρίτιδας και οστεοαρθρίτιδα στα γόνατα. Η κ. Σοφία πάσχει από υποθυρεοειδισµό και καπνίζει 5 τσιγάρα /µέρα.! Καθώς γράφετε τα φάρµακά τους, σας λένε ότι θέλουν να σας κάνουν µερικές ερωτήσεις.
«Κάνουµε το εµβόλιο για τη γρίπη κάθε χρόνο. Ακούσαµε όµως ότι υπάρχει και ένα εµβόλιο για τον πνευµονιόκοκκο. Χρειάζεται να το κάνουµε κι αυτό;»! Το εµβόλιο για τον πνευµονιόκοκκο γίνεται µία φορά σε όλους τους ενήλικες άνω των 50 ετών
Τι εµβόλια θα συστήσετε στους δύο ασθενείς σας, που είναι άνω των 65 ετών;! Γρίπη ( 60 ετών, κάθε χρόνο)! Πνευµονιόκοκκος ( 50 ετών, µία φορά)! Τέτανος (κάθε 10 χρόνια)
«Θέλουµε να σας δείξουµε τις πιέσεις που µετρήσαµε τον τελευταίο µήνα στο σπίτι»! Βλέπετε στο ηµερολόγιο, που σας δίνουν ότι η πίεση για τον κ. Νίκο ήταν 120/70 mmhg τις περισσότερες φορές ενώ για την κ. Σοφία 140/90 mmhg
Τι εργαστηριακό έλεγχο θα ζητούσατε για τους ασθενείς σας;! Έλεγχος λιπιδίων! Έλεγχος σακχάρου (ΑΠ>135/80)
Η κ. Σοφία έχει περιφέρεια 90cm και ο κ. Νίκος 91cm. Ποιος θα χρειαστεί µία παρέµβαση ώστε να χάσει βάρος;! Η κ. Σοφία είναι παχύσαρκη
Ο κ. Νίκος σας ρωτάει:! «Πριν ένα µήνα πέθανε ένας ξάδερφός µου από ρήξη ανευρύσµατος, το οποίο δεν ήξερε ότι υπήρχε. Είχε µεγάλη αιµορραγία στην κοιλιά. Μήπως χρειάζεται να το ψάξω κι εγώ;»
Τι θα χρειαστεί να ρωτήσετε τον κ. Νίκο;! «Καπνίζατε ποτέ;»
Ο ασθενής σας απαντάει ότι κάπνιζε 15 τσιγάρα την ηµέρα για 45 χρόνια αλλά το έκοψε πριν 12 χρόνια. Δεν έχει καπνίσει ξανά. Τι θα τον συµβουλεύατε;! Υπέρηχος κοιλιάς για ανεύρυσµα κοιλιακής αορτής (άνδρες καπνιστές 65 75 ετών)
Θα του προτείνατε προσυµπτωµατικό έλεγχο για καρκίνο του πνεύµονα;! 15/20 x 45 = 34 pack years! Αξονική τοµογραφία µε χαµηλή δόση ακτινοβολίας! Για τα 3 επόµενα έτη
Θα προτείνετε στην κ. Σοφία, που καπνίζει να κάνει προσυµπτωµατικό έλεγχο για καρκίνο του πνεύµονα;! Στις γυναίκες καπνίστριες, οι µελέτες δεν υποστηρίζουν όφελος από προσυµπτωµατικό έλεγχο για καρκίνο του πνεύµονα! Η συµβουλευτική για διακοπή του καπνίσµατος προτείνεται εξίσου σε άνδρες και γυναίκες. Θα µπορούσε να γίνει και στην κ. Σοφία
Η κ. Σοφία σας λέει ότι είχε κάνει µαστογραφία πριν 4 χρόνια και test Παπανικολάου πριν 3 χρόνια και όλα ήταν καλά. Σας ρωτάει αν χρειάζεται να κάνει ξανά! Μαστογραφία κάθε 2 χρόνια (γυναίκες 50-74 ετών, ανάλογα µε την επιθυµία της ασθενούς σε γυναίκες 40-49 ετών)! Καρκίνος τραχήλου της µήτρας (προσυµπτωµατικός έλεγχος κάθε 3 έτη σε γυναίκες 21-65 ετών)
Με ποιες προϋποθέσεις, η κ. Σοφία θα µπορούσε να σταµατήσει να κάνει πλέον προσυµπτωµατικό έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της µήτρας;! Οι προηγούµενοι 3 διαδοχικοί έλεγχοι έγιναν τα τελευταία 10 χρόνια και ήταν αρνητικοί! Ο τελευταίος από τους 3 διαδοχικούς αρνητικούς ελέγχους να έχει γίνει τα τελευταία 5 χρόνια
Για ποιον άλλο καρκίνο χρειάζεται να προτείνετε προσυµπτωµατικό έλεγχο στους δύο ασθενείς σας;! Καρκίνος παχέος εντέρου (µικροσκοπική εξέταση αίµατος στα κόπρανα, σιγµοειδοσκόπηση, κολονοσκόπηση, 50-75 ετών)
Η κ. Σοφία συνεχίζει τη συζήτηση αναφέροντας ότι µία φίλη της πρότεινε να πάρει συµπληρώµατα διατροφής µε βιταµίνη D και ασβέστιο. Σας ρωτάει αν κάτι τέτοιο µπορεί να προλάβει την οστεοπόρωση. Τι θα ζητήσετε να κάνει η κ. Σοφία;! Μέτρηση οστικής πυκνότητας (γυναίκες 65 ετών, γυναίκες <65 ετών για τις οποίες ο 10ετής κίνδυνος κατάγµατος είναι ίσος ή µεγαλύτερος από τον κίνδυνο µιας 65χρονης γυναίκας Καυκάσιας φυλή, που δεν έχει άλλους παράγοντες κινδύνου)
Πώς υπολογίζεται ο 10ετής κίνδυνος κατάγµατος;! FRAX http://www.shef.ac.uk/frax/ Ηλικία, φύλο, βάρος, ύψος, ιστορικό κατάγµατος, ιστορικό κατάγµατος σε έναν από τους γονείς, καπνιστής, από του στόµατος χρήση κορτικοστεροειδών, ιστορικό ρευµατοειδούς αρθρίτιδας, δευτεροπαθής οστεοπόρωση, κατανάλωση αλκοόλ 3 µονάδων /ηµέρα, οστική πυκνότητα ισχύου
Ποια δόση κορτικοστεροειδών συνδέεται µε οστεοπόρωση;! Λήψη ισοδύναµη µε 5 mg πρεδνιζολόνης καθηµερινά για > 3 µήνες
Ποιες καταστάσεις συνδέονται µε δευτεροπαθή οστεοπόρωση;! Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1! Ατελής οστεογένεση στους ενήλικες! Υπερθυρεοειδισµός για µεγάλο χρονικό διάστηµα χωρίς θεραπεία! Υπογοναδισµός ή πρώϊµη εµµηνόπαυση (<45 ετών)! Χρόνιος υποσιτισµός /υποθρεψία! Δυσαπορρόφηση και χρόνια ηπατική νόσος
Τι περιλαµβάνει η αντιµετώπιση της οστεοπόρωσης;! Βιταµίνη D και ασβέστιο! Διφωσφονικά / ραλοξιφαίνη / παραθορµόνη / οιστρογόνα! Σωµατική άσκηση
Οι δύο ασθενείς σας λένε επίσης ότι τους αρέσει να πίνουν λίγο κρασί καθηµερινά. Ζητάνε τη συµβουλή σας αν αυτό µπορεί να τους δηµιουργήσει προβλήµατα! Πώς θα ελέγξετε αν οι ασθενείς σας κάνουν επικίνδυνη χρήση αλκοόλ;! Εργαλείο προσυµπτωµατικού ελέγχου (AUDIT, AUDIT-C)
Θα προχωρούσατε σε προσυµπτωµατικό έλεγχο για κατάθλιψη στους ασθενείς σας;! USPSTF: προσυµπτωµατικός έλεγχος, όταν υπάρχουν υποστηρικτικές δοµές για την επιβεβαίωση της διάγνωσης, την αποτελεσµατική θεραπεία και παρακολούθηση! NICE: δεν προτείνεται προσυµπτωµατικός έλεγχος για την κατάθλιψη σε επίπεδο πρωτοβάθµιας φροντίδας
Υπάρχει κάποια προληπτική φαρµακευτική παρέµβαση που θα µπορούσατε να συζητήσετε µε τους δύο ασθενείς σας;! Λήψη ασπιρίνης (µέχρι 79 ετών, αν το όφελος είναι µεγαλύτερο των πιθανών επιπλοκών)! Πρωτογενή πρόληψη καρδιαγγειακών συµβαµάτων (έµφραγµα σε άντρες 45-79 ετών, αγγειακό εγκεφαλικό σε γυναίκες 55-79 ετών)
Υπάρχει παρέµβαση, που βοηθάει στην πρόληψη των πτώσεων στους ηλικιωµένους; Για ασθενείς 65 ετών µε αυξηµένο κίνδυνο:! Φυσική άσκηση! Φυσικοθεραπεία! Χορήγηση βιταµίνης D (τουλάχιστον 800 IU /µέρα)
Ποιες επιπλέον προληπτικές παρεµβάσεις συνιστούνται για ασθενείς 60 ετών;! Εµβόλιο γρίπης! Προσυµπτωµατικός έλεγχος για ανεύρυσµα κοιλιακής αορτής (άνδρες 65 ετών, κάπνισµα)! Προσυµπτωµατικός έλεγχος για οστεοπόρωση (γυναίκες 65 ετών, σε γυναίκες < 65 ετών µε αυξηµένο κίνδυνο κατάγµατος)! Φυσική άσκηση, φυσικοθεραπεία, βιταµίνη D (σε ασθενείς 65 ετών µε αυξηµένο κίνδυνο να υποστούν πτώση)
Τέλος Ενότητας
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Σημειώματα
Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ. http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1063.
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Υπεύθυνη μαθήματος: Α. Τατσιώνη, Διδάσκοντες: Κ. Σιαμόπουλος, Α. Δρόσος, Σ. Καλανταρίδου, Κ. Κατσάνος, Ε. Καψάλη, Μ. Κοσμίδου, Α. Κωνσταντινίδης, Ε. Λυμπερόπουλος, Α. Μάκης, Β. Μαυρέας, Χ. Μηλιώνης, Ι. Μπασούκας, Ε. Μπριασούλης, Α. Νάκα, Γ. Νάκος, Ε. Ντζάνη, Ε. Ντουνούση, Π. Σκαπινάκης, Α. Τατσιώνη, Σ. Τίγκας, Σ. Τσιάρα, Ν. Χαλιάσος. «Γενική Ιατρική. Προληπτική φροντίδα στους ενήλικες». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1063.
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/. Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.