ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΥΠΑΤΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΟΙΝΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Στρασβούργο, 6.10.2015 JOIN(2015) 33 final ΚΟΙΝΟ ΕΓΓΡΑΦΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ Προς μια νέα εταιρική σχέση μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού μετά το 2020 EL EL
I. Εισαγωγή: Μια πολύτιμη εταιρική σχέση Σκοπός του παρόντος εγγράφου είναι να ξεκινήσει μια ευρεία δημόσια διαβούλευση, σχετικά με τα βασικά ζητήματα που αφορούν την εταιρική σχέση και τις σχέσεις μετά το 2020, μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και των μελών της ομάδας των κρατών της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού 1 (ΑΚΕ). Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να πραγματοποιηθεί απολογισμός της ισχύουσας συμφωνίας εταιρικής σχέσης, ώστε να διερευνηθεί κατά πόσον αυτή θα εξακολουθήσει να ισχύει στο μέλλον και να προσφέρει μια βάση για την προώθηση κοινών συμφερόντων. Χρειάζεται διεξοδική επανεξέταση των παραδοχών στις οποίες θεμελιώνεται η εταιρική σχέση, του πεδίου εφαρμογής, των μηχανισμών και των μεθόδων εργασίας της. Τα αποτελέσματά της θα καταστούν σημαντικό στοιχείο της ανάλυσης και, με τον τρόπο αυτόν, θα συμβάλουν στην αξιολόγηση της υφιστάμενης συμφωνίας και στη διατύπωση προτάσεων πολιτικής για τη μελλοντική σχέση. Οι σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και των χωρών ΑΚΕ είναι μακροχρόνιες χρονολογούνται πριν από το 1975 και την πρώτη σύμβαση της Λομέ. Η εν λόγω σύμβαση διαδέχτηκε την πρώτη σύμβαση της Γιαουντέ του 1963 που συνέδεε την τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα με πρώην αποικίες ορισμένων κρατών μελών της. Μέχρι σήμερα η σχέση έχει διαμορφωθεί με βάση διαδοχικές συμφωνίες εταιρικής σχέσης. Η ισχύουσα συμφωνία εταιρικής σχέσης ΑΚΕ-ΕΚ υπογράφηκε στις 23 Ιουνίου 2000 στο Κοτονού (Μπενίν), εξού και η ονομασία «συμφωνία εταιρικής σχέσης του Κοτονού» (ΣΕΣΚ). Αναθεωρήθηκε το 2005 και το 2010, σύμφωνα με τις διατάξεις της. Έχει συναφθεί για περίοδο είκοσι ετών και θα λήξει στις 29 Φεβρουαρίου 2020. Πρόκειται για μια σφαιρική εταιρική σχέση που περιλαμβάνει μια πολιτική διάσταση, οικονομική και εμπορική συνεργασία, καθώς και συνεργασία για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης. Χρηματοδοτείται κυρίως από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (ΕΤΑ), ένα εκτός προϋπολογισμού πολυετές ταμείο που στηρίζεται στις άμεσες συνεισφορές των κρατών μελών της ΕΕ και συμπληρώνεται εν μέρει από τους εξωτερικούς χρηματοδοτικούς μηχανισμούς που αντλούν πόρους από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Η ΣΕΣΚ αποτελεί νομικά δεσμευτική συμφωνία θεσπίζει μεικτά όργανα και παρέχει ένα πλαίσιο για διάλογο με καθένα από τα μέλη της. Πράγματι, οι συμφωνίες με τις χώρες ΑΚΕ βρίσκονται στο επίκεντρο της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ εδώ και πολλά έτη. Ένα ταχέως εξελισσόμενο πλαίσιο Η παρούσα επανεξέταση των σχέσεων ΑΚΕ-ΕΕ λαμβάνει χώρα σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο και ολοένα πιο πολυπολικό κόσμο. Οι δυνάμεις που διέπουν τον παγκόσμιο μετασχηματισμό που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 αναδιαμορφώνουν τον κόσμο με ολοένα μεγαλύτερη ένταση και ταχύτητα. Ο κόσμος γίνεται όλο και πιο πυκνοκατοικημένος, διασυνδεδεμένος, αλληλεξαρτώμενος και πολύπλοκος, ενώ αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας. Το παγκόσμιο εμπόριο έχει αυξηθεί και διαφοροποιηθεί σε τεράστιο βαθμό. Η αυξανόμενη οικονομική και πολιτική 1 Η ομάδα των κρατών της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού δημιουργήθηκε με τη συμφωνία της Τζωρτζτάουν το 1975. 2
σημασία της Ασίας φαίνεται ότι θα συνεχιστεί, σε συνδυασμό με την ανάδυση άλλων οικονομικών δυνάμεων στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Τις δύο τελευταίες δεκαετίες, η ΕΕ και η ομάδα των κρατών ΑΚΕ έχουν εξελιχθεί, ενώ έχουν σημειωθεί σημαντικές εξελίξεις στο πλαίσιο της σχέσης. Τα μέλη της ομάδας των κρατών ΑΚΕ ανέρχονται πλέον σε 79, τα μέλη της ΕΕ έχουν αυξηθεί σε 28 και από κοινού αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία των κρατών μελών των Ηνωμένων Εθνών, με συνολικό πληθυσμό περίπου 1,5 δισ. Η σχέση έχει επεκταθεί, εδώ και καιρό, πέρα από την αναπτυξιακή συνεργασία και το εμπόριο. Η εταιρική σχέση με τις τρεις περιφέρειες που απαρτίζουν την ομάδα ΑΚΕ έχει ενισχυθεί εκτός του πλαισίου της συμφωνίας του Κοτονού, αν και σε συνέργεια με αυτήν. Αυτό αντικατοπτρίζεται στη στρατηγική εταιρική σχέση Αφρικής-ΕΕ 2, στην κοινή στρατηγική εταιρικής σχέσης Καραϊβικής-ΕΕ 3 και στη στρατηγική για ενισχυμένη εταιρική σχέση με τις Νήσους του Ειρηνικού 4. Έχει επίσης ενισχυθεί η συνεργασία με περιφερειακές και υποπεριφερειακές οργανώσεις, ιδίως σε οικονομικά θέματα και στον τομέα της ειρήνης και της ασφάλειας. Έχουν συναφθεί συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ), που καθορίζουν νέο πλαίσιο για τις εμπορικές σχέσεις με περιφερειακές ομάδες των χωρών ΑΚΕ. Σε διεθνές επίπεδο, θεσπίστηκε νέο παγκόσμιο πλαίσιο για τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) και εγκρίθηκε η σχετική χρηματοδότηση τον Σεπτέμβριο του 2015, με σκοπό να αντιμετωπιστούν ταυτόχρονα οι αλληλένδετες προκλήσεις της εξάλειψης της φτώχειας και της βιώσιμης ανάπτυξης. Το εν λόγω πλαίσιο βασίζεται σε μια νέα «παγκόσμια εταιρική σχέση» που κινητοποιεί όλα τα μέσα εφαρμογής και όλους τους παράγοντες. Καθώς προορίζεται να εφαρμοστεί γενικώς σε όλες τις χώρες, αποτυπώνει μια εντυπωσιακή μεταβολή στις προοπτικές ανάπτυξης και θα έχει αντίκτυπο στις μελλοντικές σχέσεις ΑΚΕ- ΕΕ. Όσον αφορά τις οικονομικές επιδόσεις, η κατάσταση διαφέρει από χώρα σε χώρα στο πλαίσιο της ομάδας ΑΚΕ. Όλες οι χώρες της Καραϊβικής, με εξαίρεση την Αϊτή, ανήκουν πλέον στην κατηγορία των χωρών μεσαίου ή υψηλού εισοδήματος, αλλά εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις, ιδίως όσον αφορά την ευπάθειά τους σε εξωτερικές κρίσεις και φυσικές καταστροφές. Τα κράτη του Ειρηνικού έχουν γνωρίσει πολύ ανόμοια οικονομική ανάπτυξη και τα περισσότερα αντιμετωπίζουν σοβαρούς περιορισμούς λόγω του μεγέθους και της θέσης τους. Παρουσιάζουν επίσης παρόμοιες αδυναμίες με τις χώρες της Καραϊβικής. Η Αφρική έχει σημειώσει συνολικά υψηλές οικονομικές επιδόσεις, και οι περισσότερες χώρες γνώρισαν δέκα ή και περισσότερα έτη υψηλής και συνεχούς οικονομικής ανάπτυξης. Συνεχίστηκε η καταπολέμηση της φτώχειας εντός των χωρών ΑΚΕ, όπως φαίνεται από την πρόοδο που σημειώθηκε ως προς την επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων 2 Με βάση την κοινή στρατηγική Αφρικής-Ευρώπης, που εγκρίθηκε από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων στη δεύτερη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Αφρικής το 2007. Ο τρέχων χάρτης πορείας για την περίοδο 2014-2017 συμφωνήθηκε κατά την 4η σύνοδο κορυφής ΕΕ-Αφρικής το 2014. 3 Τον Νοέμβριο του 2012, το Συμβούλιο της ΕΕ ενέκρινε την κοινή στρατηγική εταιρικής σχέσης ΕΕ-Καραϊβικής, η οποία είχε αναπτυχθεί με βάση την απόφαση της συνόδου κορυφής ΕΕ-CARIFORUM που πραγματοποιήθηκε στη Μαδρίτη τον Μάιο του 2010. Οι υπουργοί του CARIFORUM ενέκριναν τη νέα στρατηγική κατά την ετήσια υπουργική τους σύνοδο τον Νοέμβριο του 2012. 4 COM(2006) 248 τελικό. 3
της χιλιετίας (ΑΣΧ). Εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά την ανθρώπινη ανάπτυξη, την εξάλειψη της φτώχειας και την ανισότητα, που σε ορισμένα μέρη έχουν οδηγήσει σε ανοικτές συγκρούσεις, αυξημένη αστάθεια, παρατεταμένη κρίση και αυξημένες μεταναστευτικές ροές σε παγκόσμιο επίπεδο. Η σύνδεση με περιφερειακές και παγκόσμιες αξιακές αλυσίδες είναι περιορισμένη, ιδίως για τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες (ΛΑΧ). II. Κοινές αρχές και κοινά συμφέροντα (το «περιεχόμενο») Η εταιρική σχέση ΑΚΕ-ΕΕ επικεντρωνόταν αρχικά σε θέματα αναπτυξιακής βοήθειας και εμπορίου, αντικατοπτρίζοντας μια σχέση χορηγού-δικαιούχου. Καθώς οι συνθήκες και η σχέση μεταβάλλονταν, η εταιρική σχέση άρχισε να εστιάζεται στην επιδίωξη κοινών συμφερόντων. Η ΣΕΣΚ που υπογράφηκε το 2000 ενίσχυσε σημαντικά τον πολιτικό πυλώνα της εταιρικής σχέσης με τη συμπερίληψη του ουσιαστικού πολιτικού διαλόγου με τις χώρες και περιφέρειες ΑΚΕ. Ωστόσο, δεν έχει ακόμη κατορθώσει να συνενώσει την ΕΕ και την ομάδα ΑΚΕ ως κοινούς εταίρους στη διεθνή σκηνή. Η ΣΕΣΚ περιλαμβάνει επίσης μια διάσταση που σχετίζεται με την ειρήνη και την ασφάλεια, η οποία έχει εξελιχθεί ταχύτερα στην εταιρική σχέση Αφρικής-ΕΕ, ενώ η αυξανόμενη συνεργασία με την Καραϊβική για την ασφάλεια των πολιτών και με την περιοχή του Ειρηνικού για τον κλιματικό κίνδυνο και την ισότητα των φύλων αποδεικνύει περαιτέρω την εξέλιξη αυτή. Η σύναψη ΣΟΕΣ με την πλειονότητα των κρατών ΑΚΕ έχει μετατρέψει τον εμπορικό πυλώνα της ΣΕΣΚ σε πολυσχιδή σχέση με διάφορες περιφερειακές ομάδες. Η μελλοντική σχέση θα πρέπει να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα μιας πολυδιάστατης και πολυμερούς εταιρικής σχέσης. Λαμβανομένου υπόψη ότι επιτυγχάνονται καλύτερα αποτελέσματα όταν η ΕΕ και οι εταίροι ΑΚΕ έχουν ένα πραγματικά κοινό πρόγραμμα δράσης, ο εντοπισμός ισχυρών, κοινών συμφερόντων και κοινών αξιών είναι ζωτικής σημασίας για τη μελλοντική πορεία της εταιρικής σχέσης. Μια προκαταρκτική αξιολόγηση επισημαίνει ακολούθως τα κύρια κοινά συμφέροντα και τις κοινές αρχές που απαιτούν περαιτέρω διαβούλευση και προβληματισμό. Κοινά παγκόσμια συμφέροντα σε έναν πολυπολικό κόσμο Οι ισχυρές πολιτικές συμμαχίες που στηρίζονται σε κοινά συμφέροντα και κοινές αξίες αποτελούν τη βάση της επιτυχούς συνεργασίας σε παγκόσμια ζητήματα. Οι χώρες ΑΚΕ και η ΕΕ έχουν κοινό συμφέρον να προωθήσουν τη βιώσιμη διαχείριση των παγκόσμιων δημόσιων αγαθών και προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή, η ενεργειακή και επισιτιστική ασφάλεια και η ασφάλεια των υδάτινων πόρων. Άλλες παγκόσμιες προκλήσεις που έχουν αντίκτυπο σε όλους τους τομείς στην ΕΕ και στις χώρες ΑΚΕ αφορούν την ειρήνη και ασφάλεια (συμπεριλαμβανομένων της τρομοκρατίας, του εξτρεμισμού και της διεθνούς εγκληματικότητας), το περιβάλλον (ειδικότερα τη βιοποικιλότητα), τη μετανάστευση, την υγεία και οικονομικά ζητήματα (όπως, μεταξύ άλλων, τη διεθνή χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική, τις χρηματοοικονομικές ροές και τη φορολογία). 4
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί σαφές παράδειγμα τομέα στον οποίο η ΕΕ πρωτοπορεί διεθνώς και για τον οποίο οι χώρες ΑΚΕ ενδιαφέρονται ιδιαίτερα, δεδομένου ότι οι συνέπειές της θα πλήξουν σοβαρά ορισμένες από τις εν λόγω περιοχές. Μια νέα παγκόσμια συμφωνία για την κλιματική αλλαγή αναμένεται να εγκριθεί τον Δεκέμβριο του τρέχοντος έτους και, στο πλαίσιο αυτό, είναι ζωτικής σημασίας η ενεργός συμμετοχή των χωρών ΑΚΕ. Ταυτόχρονα, πολλές χώρες ΑΚΕ έχουν μεγάλες δυνατότητες όσον αφορά την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και τη γαλάζια ανάπτυξη, τομείς στους οποίους θα είναι αναγκαίο να γίνουν σημαντικές επενδύσεις από τον ιδιωτικό τομέα. 1. Σε ποιον βαθμό ήταν αποτελεσματική η εταιρική σχέση όσον αφορά την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων; 2. Τι θα ήταν αναγκαίο για να ενισχυθούν τα αποτελέσματα στο πλαίσιο αυτό και σε ποιες παγκόσμιες προκλήσεις θα μπορούσε η εταιρική σχέση να προσδώσει τη μέγιστη προστιθέμενη αξία στο μέλλον, εντός του νέου πλαισίου ΣΒΑ και στα σχετικά διεθνή φόρουμ; Ανθρώπινα δικαιώματα, δημοκρατία και κράτος δικαίου, και χρηστή διακυβέρνηση Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, καθώς και της χρηστής διακυβέρνησης, αποτελεί το θεμέλιο της εταιρικής σχέσης ΑΚΕ-ΕΕ. Οι αξίες αυτές είναι ζωτικής σημασίας για ένα βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο. Έχει σημειωθεί πρόοδος, αλλά εξακολουθούν να υφίστανται πολλές προκλήσεις. Η ΣΕΣΚ προβλέπει διάφορες μορφές πολιτικού διαλόγου, συμπεριλαμβανομένου του τακτικού πολιτικού διαλόγου (άρθρο 8), καθώς και εντατικό πολιτικό διάλογο και την έναρξη ad hoc διαβουλεύσεων σε περίπτωση παραβίασης των βασικών της στοιχείων (ανθρώπινα δικαιώματα, δημοκρατικές αρχές και κράτος δικαίου) ή σε περίπτωση σοβαρών περιστατικών διαφθοράς σε χώρα-εταίρο. Στο πλαίσιο αυτό, προβλέπει τη λήψη κατάλληλων μέτρων όπως, μεταξύ άλλων, την αναστολή της συνεργασίας ως μέτρο έσχατης ανάγκης, εάν κριθεί απαραίτητο (άρθρα 96-97). Από το 2000, άρχισαν στο πλαίσιο αυτό διαβουλεύσεις σχετικά με 24 υποθέσεις, εκ των οποίων μία αφορούσε περιστατικό διαφθοράς. 3. Έχουν επιτύχει οι μηχανισμοί που προβλέπονται στη ΣΕΣΚ (ήτοι πολιτικός διάλογος, χρηματοδοτική στήριξη, κατάλληλα μέτρα, αναστολή της συμφωνίας) ουσιαστική βελτίωση στους τομείς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και της χρηστής διακυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένης της καταπολέμησης της διαφθοράς; Θα πρέπει η μελλοντική εταιρική σχέση να πράξει περισσότερα στον τομέα αυτόν, και με ποιον τρόπο; 4. Η συμμετοχή στην εταιρική σχέση τοπικών αρχών και μη κρατικών φορέων (ήτοι των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των μέσων μαζικής ενημέρωσης), εθνικών κοινοβουλίων, δικαστηρίων και εθνικών φορέων για τα ανθρώπινα δικαιώματα υπήρξε επαρκής και χρήσιμη για την προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, και της χρηστής διακυβέρνησης; Θα μπορούσαν να συμβάλουν περισσότερο; Με ποιον τρόπο; 5
Ειρήνη και ασφάλεια, καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος Όπως αναγνωρίζεται στο άρθρο 11 της ΣΕΣΚ, η ειρήνη και η ασφάλεια αποτελούν προϋπόθεση για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την εξάλειψη της φτώχειας, αλλά ισχύει και το αντίστροφο: οι χώρες που είναι ασταθείς ή πλήττονται από συγκρούσεις απέχουν πολύ από την επίτευξη των ΑΣΧ. Οι βίαιες διακρατικές συγκρούσεις έχουν αυξηθεί. Η αντιμετώπιση των συγκρούσεων και της αστάθειας απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που να συνδυάζει διπλωματικά και αναπτυξιακά εργαλεία, εργαλεία στον τομέα της ασφάλειας και εστίαση σε δραστηριότητες για την πρόληψη των συγκρούσεων, την οικοδόμηση της ειρήνης και την οικοδόμηση κρατικών δομών. Επίσης, εκτιμάται ευρέως ότι η στήριξη των δημοκρατικών διαδικασιών συμβάλλει στην ειρήνη και τη σταθερότητα. Αυτά τα γενικά θέματα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του πολιτικού διαλόγου μεταξύ των εταίρων στο πλαίσιο της ΣΕΣΚ. Επιπλέον, τα τελευταία έτη, η ΕΕ και οι χώρες ΑΚΕ έχουν έρθει αντιμέτωπες με διαπεριφερειακές απειλές στον τομέα της ασφάλειας, οι οποίες συνδέονται με την τρομοκρατία και τον βίαιο εξτρεμισμό, κάθε μορφή παράνομης εμπορίας, συμπεριλαμβανομένης της εμπορίας ανθρώπων, όπλων και ναρκωτικών, καθώς και την πειρατεία. Οι κίνδυνοι αυτοί επιτείνονται από τη μεγάλη αύξηση του πληθυσμού στην Αφρική, σε συνδυασμό με προκλήσεις όπως η ταχεία αστικοποίηση, η συνεχιζόμενη ή αυξανόμενη ανισότητα και τα υψηλά επίπεδα ανεργίας, ιδίως μεταξύ των νέων. Πολλές από αυτές τις προκλήσεις είναι αλληλένδετες σε όλες τις ηπείρους και για την αποτελεσματική αντιμετώπισή τους η ΕΕ και οι χώρες ΑΚΕ πρέπει να αξιοποιήσουν τα ποικίλα μέσα που διαθέτουν με συνεκτικό τρόπο. 5. Είναι κατάλληλες και χρήσιμες οι διατάξεις της ΣΕΣΚ σχετικά με την ειρήνη και την ασφάλεια; Ήταν αποτελεσματική η ισορροπία μεταξύ της συμμετοχής σε περιφερειακό επίπεδο και της συμμετοχής σε επίπεδο χωρών ΑΚΕ; 6. Θα πρέπει η μελλοντική εταιρική σχέση να προβλέπει πιο αποτελεσματική κοινή δράση για την πρόληψη των συγκρούσεων, συμπεριλαμβανομένων δραστηριοτήτων στους τομείς της έγκαιρης προειδοποίησης και της διαμεσολάβησης, της οικοδόμησης της ειρήνης και της οικοδόμησης κρατικών δομών, καθώς και για την αντιμετώπιση υπερεθνικών προκλήσεων στον τομέα της ασφάλειας; Θα πρέπει αυτό να γίνει στο πλαίσιο των σχέσεων ΕΕ-ΑΚΕ; Βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη, επενδύσεις και εμπόριο Η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς οικονομικής ανάπτυξης είναι κρίσιμης σημασίας παράγοντας για τη μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και για την αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων. Παρόλο που τα αποτελέσματα διαφέρουν από χώρα σε χώρα και διαχρονικά, οι οικονομικές επιδόσεις στην περιοχή ΑΚΕ ήταν αξιοσημείωτες, με τη δημιουργία μεγαλύτερων εγχώριων αγορών και την παροχή νέων οικονομικών ευκαιριών. Από την άλλη πλευρά, η εκβιομηχάνιση, η ψηφιοποίηση και η οικονομική διαφοροποίηση είναι περιορισμένες σε πολλές χώρες ΑΚΕ. Η φτώχεια και οι ανισότητες δεν μειώθηκαν στον βαθμό που αναμενόταν, ενώ η υποαπασχόληση και το μέγεθος της ανεπίσημης οικονομίας παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Η 6
αύξηση της ανθεκτικότητας των πλέον ευάλωτων ανθρώπων εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση. Με πληθυσμό που αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2050 και άφθονους φυσικούς πόρους, το οικονομικό δυναμικό της Αφρικής παραμένει γενικά πολύ σημαντικό. Η βιώσιμη χρήση των ωκεανών, συμπεριλαμβανομένων των πλούσιων αλιευτικών πόρων, της υδατοκαλλιέργειας και των κοιτασμάτων ορυκτών, μπορεί να δημιουργήσει σημαντικές οικονομικές και επενδυτικές ευκαιρίες. Χώρες όπως η Βραζιλία, η Κίνα και η Ινδία καταλαμβάνουν στρατηγικές θέσεις σε αυτές τις περιοχές με την ενίσχυση της παρουσίας τους, την αύξηση των επενδύσεων, τη σύσφιξη των εμπορικών σχέσεων και τη διεύρυνση του χαρτοφυλακίου συνεργασίας τους. 7. Πόσο αποτελεσματική υπήρξε η εταιρική σχέση όσον αφορά την προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς οικονομικής ανάπτυξης; 8. Λαμβανομένου υπόψη του νέου πλαισίου ΣΒΑ, θα πρέπει η μελλοντική εταιρική σχέση να πράξει περισσότερα στον τομέα αυτόν, και τι ακριβώς; Η διατήρηση της μακροοικονομικής σταθερότητας, συμπεριλαμβανομένης της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αποτελεί προϋπόθεση για τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Πολλές χώρες ΑΚΕ βελτίωσαν το μακροοικονομικό τους πλαίσιο την τελευταία δεκαετία των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης, γεγονός που τους έδωσε τη δυνατότητα να κινητοποιήσουν περισσότερα διεθνή και εγχώρια κεφάλαια. Η πρόσφατη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση κατέδειξε την υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου και τις δευτερογενείς επιπτώσεις που μπορούν να προκύψουν από τη μακροοικονομική αστάθεια. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στο πλαίσιο του ολοένα και πιο αλληλοσυνδεόμενου οικονομικού και χρηματοοικονομικού κόσμου, με πολλές αναδυόμενες οικονομίες και τις αντίστοιχες χρηματοπιστωτικές αγορές. Παρά τους σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης και τους άφθονους φυσικούς πόρους, πολλές χώρες δεν κατόρθωσαν να εισπράξουν τα εγχώρια έσοδα που απαιτούνται για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η δημιουργία δίκαιων και αποδοτικών φορολογικών συστημάτων και εισπρακτικών αρχών θέτει τις βάσεις για βιώσιμα έσοδα. Εντούτοις, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις όπως η φοροαποφυγή, η φοροδιαφυγή και οι παράνομες χρηματοπιστωτικές ροές. 9. Πόσο αποτελεσματική υπήρξε η εταιρική σχέση όσον αφορά τη στήριξη της μακροοικονομικής και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας; Σε ποιους τομείς θα προσέδιδε προστιθέμενη αξία η συνεργασία ΑΚΕ-ΕΕ για μακροοικονομική και χρηματοοικονομική σταθερότητα; 10. Πόσο αποτελεσματική υπήρξε η εταιρική σχέση όσον αφορά τη βελτίωση της κινητοποίησης των εγχώριων εσόδων, την προώθηση δίκαιων και αποδοτικών φορολογικών συστημάτων και την καταπολέμηση των παράνομων χρηματοοικονομικών ροών; Θα προσέδιδε προστιθέμενη αξία και περισσότερη αποδοτικότητα η ενίσχυση της συνεργασίας ΑΚΕ-ΕΕ στα θέματα αυτά; Αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο το σημαντικό δυναμικό της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα, σε συνδυασμό με τις κοινωνικές, παραδοσιακές και συνεργατικές μορφές 7
της οικονομίας, για τη μείωση της φτώχειας και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Οι ιδιωτικές χρηματοδοτικές ροές, όπως τα εμβάσματα, οι ξένες επενδύσεις και η χρηματοδότηση από θεσμικούς επενδυτές, είναι ήδη μεγαλύτερες από όλους τους δημόσιους πόρους συνολικά. Για να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό του ιδιωτικού τομέα πρέπει να δημιουργηθούν ευνοϊκές συνθήκες για την ιδιωτική πρωτοβουλία, το εμπόριο και τη χρηματοδότηση, τις βιώσιμες επενδύσεις και τη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας, καθώς και να ενταχθούν οι άτυπες δραστηριότητες στην επίσημη οικονομία. Απαιτείται επίσης ισχυρή δέσμευση από την πλευρά των επιχειρήσεων ώστε να λειτουργούν καταλυτικά όσον αφορά τις ιδιωτικές επενδύσεις σε τομείς όπου υφίστανται κενά της αγοράς και να ασκούν υπεύθυνες πρακτικές στο πλαίσιο των βασικών επιχειρηματικών στρατηγικών τους. Η επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια (ΕΑΒ) μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την προσέλκυση ιδιωτικής χρηματοδότησης για την αειφόρο ανάπτυξη. Για τον σκοπό αυτόν, αναπτύχθηκαν νέοι μηχανισμοί, όπως ο συνδυασμός επενδύσεων, οι επενδύσεις σε χρεωστικούς τίτλους και οι επενδύσεις μετοχικού κεφαλαίου, καθώς και άλλες μορφές καινοτόμου χρηματοδότησης, ειδικότερα στον τομέα των υποδομών μεταφορών και ενέργειας. Ένας βιώσιμος ενεργειακός τομέας είναι ζωτικής σημασίας για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ο τομέας των Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνιών θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο επιταχύνοντας την ανάπτυξη, γεφυρώνοντας το ψηφιακό χάσμα και αναπτύσσοντας κοινωνίες της γνώσης, όπως συμβαίνει ήδη με την επιστημονική και τεχνολογική καινοτομία σε ένα ευρύ φάσμα τομέων. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στον γεωργικό και κτηνοτροφικό τομέα, που σε πολλές οικονομίες ΑΚΕ απασχολεί την πλειονότητα του πληθυσμού. Ως εκ τούτου, αποτελεί τομέα με σημαντικό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα για την ανάπτυξη και την απασχόληση, καθώς και για τη μείωση της φτώχειας στις αγροτικές περιοχές. Ωστόσο, η ανάπτυξη του γεωργικού τομέα αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή, η αστάθεια των τιμών και η τήρηση των εμπορικών προτύπων, όπως τα πρότυπα για την ασφάλεια των τροφίμων. 11. Μπόρεσε η εταιρική σχέση να συμβάλει σημαντικά στην κινητοποίηση του ιδιωτικού τομέα και στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων; 12. Πώς θα μπορούσε να αξιοποιηθεί καλύτερα το δυναμικό του ιδιωτικού τομέα της ΕΕ και των χωρών ΑΚΕ; Ποιο θα πρέπει να είναι το επίκεντρο της συνεργασίας του ιδιωτικού τομέα της ΕΕ και των χωρών ΑΚΕ στο πλαίσιο μετά τη συμφωνία του Κοτονού, και ποιος θα μπορούσε να είναι ο ρόλος της ΕΑΒ εν προκειμένω; 13. Σε αυτό το πλαίσιο, ποιες ευκαιρίες προβλέπετε για τη νέα, ψηφιακή οικονομία; 14. Σε ποιον βαθμό μπόρεσε η εταιρική σχέση να συμβάλει στην αύξηση της γεωργικής ανάπτυξης και του εμπορίου; 8
Το εμπόριο και η ένταξη των χωρών ΑΚΕ στην παγκόσμια οικονομία έχουν τεράστιο δυνητικό αντίκτυπο στη βιώσιμη ανάπτυξη. Στο διεθνές επίπεδο, ο Γύρος της Ντόχα για την ελευθέρωση του εμπορίου εμφανίζει στασιμότητα. Οι χώρες ΑΚΕ ως σύνολο διατηρούν εμπορικό πλεόνασμα με την ΕΕ την τελευταία δεκαετία, και η ΕΕ παραμένει ο κυριότερος εμπορικός και επενδυτικός εταίρος των περισσότερων χωρών ΑΚΕ. Ωστόσο, η διαφοροποίηση του εμπορίου και το εμπόριο μεταξύ των χωρών ΑΚΕ είναι περιορισμένα. Οι αναδυόμενες οικονομίες επεκτείνουν ταχέως την παρουσία τους. Στο πλαίσιο της ΣΕΣΚ, οι εμπορικές σχέσεις ΑΚΕ-ΕΕ έχουν τεθεί σε νέα βάση με τη διαπραγμάτευση αμοιβαίων αλλά ασύμμετρων ΣΟΕΣ με την πλειονότητα των χωρών ΑΚΕ. Οι ΣΟΕΣ είναι απολύτως συμβατές με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Η ΣΕΣΚ εξακολουθεί να αποτελεί τη συμφωνία-πλαίσιο για τις ΣΟΕΣ, οι οποίες αναφέρονται στους στόχους και στα βασικά στοιχεία της ΣΕΣΚ. Πέρα από την καθιέρωση των ΣΟΕΣ ως των νέων εμπορικών συμφωνιών ΑΚΕ-ΕΕ, η ΣΕΣΚ περιλαμβάνει επίσης διατάξεις σχετικά με την εμπορική συνεργασία, μεταξύ άλλων στις συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών και σε τομείς που συνδέονται με τις συναλλαγές, που αφορούν όλα τα κράτη ΑΚΕ. Για τις χώρες ΑΚΕ που δεν είναι συμβαλλόμενα μέρη των ΣΟΕΣ, το εμπόριο με την ΕΕ διέπεται από το σύστημα γενικευμένων προτιμήσεων, συμπεριλαμβανομένης της πρωτοβουλίας «Όλα εκτός από όπλα» για τις ΛΑΧ, ή από τη ρήτρα του μάλλον ευνοούμενου κράτους (χώρες υψηλού μεσαίου εισοδήματος και άνω). 15. Ποια ήταν η συμβολή των εμπορικών προτιμήσεων της εταιρικής σχέσης στην ένταξη των χωρών ΑΚΕ στην παγκόσμια οικονομία και στους αναπτυξιακούς τους στόχους; 16. Υπάρχει ακόμη ανάγκη για ειδικές διατάξεις σχετικά με την εμπορική συνεργασία στο πλαίσιο μετά τη συμφωνία του Κοτονού, λαμβανομένων επίσης υπόψη των χωρών ΑΚΕ που δεν έχουν υπογράψει ΣΟΕΣ; Εάν ναι, τι θα μπορούσαν/θα έπρεπε να καλύπτουν; Ανθρώπινη και κοινωνική ανάπτυξη Σήμερα ο κόσμος αντιμετωπίζει τις βασικές αλληλένδετες προκλήσεις που αφορούν την εξάλειψη της φτώχειας, η οποία είναι ο κεντρικός άξονας της ΣΕΣΚ και ο κύριος στόχος της αναπτυξιακής συνεργασίας βάσει της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης στις τρεις διαστάσεις της. Σημειώνεται πρόοδος όσον αφορά την εξάλειψη της φτώχειας, αλλά τα αποτελέσματα ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό ανά περιοχή και ανά χώρα. Σε πολλές χώρες, εξακολουθούν να υπάρχουν ανισότητες μεταξύ των φύλων, ενώ η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών συνεχίζει να υπονομεύει τις προσπάθειες για την επίτευξη όλων των στόχων. Οι επαναλαμβανόμενες κρίσεις και η αστάθεια, καθώς και ποικίλοι πιθανοί εξωτερικοί κλυδωνισμοί, εξακολουθούν να αποτελούν εγγενείς παράγοντες εκμηδένισης ή αντιστροφής των αναπτυξιακών οφελών. Ως εκ τούτου, η σύνδεση μεταξύ της αναπτυξιακής και της ανθρωπιστικής βοήθειας έχει ενισχυθεί. Ευάλωτοι δεν είναι μόνο οι φτωχότεροι όσοι αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της φτώχειας, ή ακόμη και οι νέες μεσαίες τάξεις στις αναδυόμενες χώρες, εξακολουθούν να είναι ευάλωτοι, γι αυτό πρέπει να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των εν λόγω ομάδων. Επιπλέον, η ανισότητα του πλούτου και του 9
εισοδήματος αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπάρχει αρνητική σχέση μεταξύ ανισότητας (δηλ. όσον αφορά το εισόδημα, την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και κοινωνικές υπηρεσίες, το φύλο, μεταξύ ομάδων) και ανθρώπινης ανάπτυξης, πράγμα που υπονομεύει την κοινωνική συνοχή και συμβάλλει στην πολιτική αστάθεια και τις αναταραχές. Θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ταχέως εντεινόμενες προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή, η μεγάλη αύξηση του πληθυσμού, η ανεργία των νέων, η αστικοποίηση, η μετανάστευση και η ανθρώπινη κινητικότητα, ώστε να αποφευχθεί η οπισθοδρόμηση και να συνεχιστεί η πρόοδος. Ως εκ τούτου, θα είναι αναγκαία η συνοχή των πολιτικών σε κάθε επίπεδο, προκειμένου να προαχθεί η βιώσιμη ανθρώπινη ανάπτυξη. 17. Η εταιρική σχέση έχει επιτύχει, με αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο, τον στόχο της για την ανθρώπινη ανάπτυξη, ειδικότερα σε σχέση με την εξάλειψη της φτώχειας, και επίσης όσον αφορά την ισότητα των φύλων και τη χειραφέτηση των γυναικών; Πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί; 18. Λαμβανομένου υπόψη του νέου πλαισίου ΣΒΑ, ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που σχετίζονται με την ανθρώπινη ανάπτυξη και στις οποίες θα πρέπει να επικεντρωθεί η μελλοντική εταιρική σχέση; Μετανάστευση και κινητικότητα Η μετανάστευση και η κινητικότητα είναι εξαιρετικά σημαντικές, τόσο εντός των χωρών ΑΚΕ και της ΕΕ όσο και μεταξύ τους. Η ΕΕ ακολουθεί μια σφαιρική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που σχετίζονται με τη μετανάστευση. Πρέπει να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που συνδέονται με την παράνομη μετανάστευση, καθώς και τα βαθύτερα αίτια της μετανάστευσης, όπως η φτώχεια, οι συγκρούσεις, η δημογραφική πίεση, οι κλιματικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις, οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των θεμελιωδών ελευθεριών και του κράτους δικαίου, καθώς και η έλλειψη ευκαιριών αξιοπρεπούς εργασίας και βασικών συστημάτων κοινωνικής προστασίας. Δεδομένου ότι το φαινόμενο της αναγκαστικής εκτόπισης έχει λάβει πρωτοφανείς διαστάσεις, είναι θεμελιώδους σημασίας η συστηματική αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος από την άποψη της ανάπτυξης παράλληλα με την ανθρωπιστική βοήθεια. Είναι επίσης σημαντικό να υποστηριχθούν οι τρίτες χώρες στην προσπάθεια τους να αναπτύξουν αποτελεσματικές πολιτικές για τη μετανάστευση. Θα πρέπει να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες μετανάστευσης μέσω της ενίσχυσης της νόμιμης μετανάστευσης και της κινητικότητας, ιδίως για εκπαιδευτικούς, επιστημονικούς, πολιτιστικούς, επιμορφωτικούς και επαγγελματικούς σκοπούς, που έχουν θετικές επιπτώσεις τόσο στις οικονομίες όσο και στις κοινωνίες. Το άρθρο 13 της ΣΕΣΚ προβλέπει τη θέσπιση διαλόγου μεταξύ ΑΚΕ-ΕΕ για τη μετανάστευση ο διάλογος αυτός διεξάγεται ήδη. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αντιμετωπιστεί με πιο αποτελεσματικό τρόπο η παράτυπη μετανάστευση, συμπεριλαμβανομένης της καταπολέμησης των σχετικών εγκληματικών δικτύων, καθώς και η επιστροφή και η επανεισδοχή προσώπων που δεν έχουν δικαίωμα διαμονής στην ΕΕ. Είναι 10
ζωτικής σημασίας να διασφαλίζεται η προστασία των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο, με ιδιαίτερη προσοχή στις ευάλωτες ομάδες. 19. Υπήρξε η εταιρική σχέση χρήσιμο μέσο για τη συζήτηση θεμάτων μετανάστευσης; Είχε θετική συμβολή; Έχει εφαρμοστεί πλήρως το άρθρο 13 της ΣΕΣΚ; 20. Θα πρέπει η μελλοντική εταιρική σχέση να πράξει περισσότερα στον τομέα αυτόν; Σε ποιες πτυχές θα πρέπει να εστιαστεί ειδικότερα (νόμιμη μετανάστευση και κινητικότητα, αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της μετανάστευσης, επιστροφή και επανεισδοχή, καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και της παράνομης διακίνησης, διεθνή προστασία); III. Προς μια αποτελεσματικότερη εταιρική σχέση (ο «τρόπος») Το παρόν τμήμα βασίζεται στα διδάγματα που αντλήθηκαν από τη μακροχρόνια σχέση, και ιδίως από την εφαρμογή της ΣΕΣΚ. Τα ερωτήματα που τίθενται εδώ αποσκοπούν στο να διερευνήσουν τον τρόπο με τον οποίο η εταιρική σχέση μπορεί να καταστεί αποτελεσματικότερο μέσο για την προώθηση των συμφερόντων τόσο της ΕΕ όσο και των χωρών ΑΚΕ. Ισχυρότερη πολιτική σχέση Η ΣΕΣΚ παρέχει ένα ισχυρό πλαίσιο κοινών θεμελιωδών αρχών, που κατοχυρώνονται σε μια νομικά δεσμευτική συμφωνία. Αποτελεί τη βάση για τη συνεργασία με τα μέλη της ομάδας των κρατών ΑΚΕ συνολικά, καθώς και με κάθε επιμέρους χώρα ή (υπο)περιφέρεια χωριστά. Η εφαρμογή της βασίζεται σε ευρύ πολιτικό διάλογο που λαμβάνει χώρα σε διάφορα επίπεδα, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, και μέσω των μεικτών οργάνων ΑΚΕ-ΕΕ. Τα κράτη μέλη της ΕΕ είναι συμβαλλόμενα μέρη της ΣΕΣΚ, πράγμα που σημαίνει ότι οι διμερείς σχέσεις με τις χώρες ΑΚΕ εντάσσονται επίσης στο πλαίσιο της συμφωνίας. 21. Πόσο αποτελεσματικός υπήρξε ο πολιτικός διάλογος και σε ποιο επίπεδο ήταν πλέον αποτελεσματικός: εθνικό, περιφερειακό και μέσω των μεικτών οργάνων ΕΕ-ΑΚΕ; Το πεδίο εφαρμογής του πολιτικού διαλόγου θα πρέπει να διευρυνθεί ή να περιοριστεί; 22. Η ενεργότερη συμμετοχή των κρατών μελών της ΕΕ, μέσω της σύνδεσης των διμερών πολιτικών και μηχανισμών τους με τον πολιτικό διάλογο σε εθνικό επίπεδο, θα ενίσχυε την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα του διαλόγου; 23. Το γεγονός ότι η συμφωνία είναι νομικά δεσμευτική ήταν καθοριστικό για την εφαρμογή της σε σύγκριση με άλλες περιφερειακές εταιρικές σχέσεις που βασίζονται σε πολιτικές δηλώσεις; Συνοχή του γεωγραφικού πεδίου εφαρμογής Η γεωγραφική κάλυψη της εταιρικής σχέσης ΑΚΕ-ΕΕ επεκτάθηκε σημαντικά με την πάροδο του χρόνου. Για λόγους συνοχής και αποτελεσματικής συνεργασίας, θα μπορούσε να έχει ενδιαφέρον η ένταξη στο γενικό πλαίσιο και άλλων χωρών που παρουσιάζουν παρόμοιες προκλήσεις. Η ενίσχυση του ηπειρωτικού προγράμματος δράσης της Αφρικής οδήγησε το 2007 στη δημιουργία της εταιρικής σχέσης Αφρικής-ΕΕ. Περιλαμβάνει τις χώρες της Βόρειας 11
Αφρικής, οι οποίες δεν είναι συμβαλλόμενα μέρη της ΣΕΣΚ. Η Νότια Αφρική είναι συμβαλλόμενο μέρος, για το οποίο, ωστόσο, δεν ισχύουν όλες οι διατάξεις. Οι περισσότερες από τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου είναι μέλη της ομάδας των κρατών ΑΚΕ και η μετάβαση σε ένα πιο «οικουμενικό πρόγραμμα» στόχων βιώσιμης ανάπτυξης υποστηρίζει μια ενιαία προσέγγιση έναντι της συγκεκριμένης ομάδας χωρών. Στο πλαίσιο αυτό, η επανεξέταση θα πρέπει επίσης να αφορά την τρέχουσα γεωγραφική κάλυψη και το κατά πόσον μια ευρύτερη κάλυψη της εταιρικής σχέσης σε επίπεδο ΑΚΕ, σε συνδυασμό με μεγαλύτερη περιφερειακή εδραίωση, θα μπορούσε να είναι επωφελής για τα μέρη. Η εξισορρόπηση και ο καταμερισμός της εργασίας μεταξύ των σχέσεων της ΕΕ με τα κράτη ΑΚΕ στο σύνολό τους και των σχέσεων με τις περιφερειακές ομάδες ΑΚΕ είναι ένα από τα βασικά θέματα που πρέπει να διερευνηθούν. Το περιφερειακό πλαίσιο μπορεί να περιλαμβάνει, σε ορισμένες περιπτώσεις, γειτονικές χώρες εκτός του πλαισίου ΑΚΕ. Οι χώρες της Καραϊβικής είναι, για παράδειγμα, μέλη της Κοινότητας των κρατών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. 24. Θα ήταν σκόπιμο ένα μελλοντικό πλαίσιο να είναι ανοικτό και σε άλλες χώρες πέρα από τα σημερινά μέλη της ομάδας των κρατών ΑΚΕ; Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι χώρες αυτές; 25. Τι είδους πλαίσιο θα πρέπει να διέπει τις σχέσεις ΕΕ-ΑΚΕ; Πώς θα μπορούσε ένα διάδοχο πλαίσιο ΑΚΕ-ΕΕ να σχετίζεται με τις πιο πρόσφατες περιφερειακές εταιρικές σχέσεις της ΕΕ με τα κράτη της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού; Θα μπορούσε ένα μελλοντικό πλαίσιο ΑΚΕ-ΕΕ να περιλαμβάνει χωριστές εταιρικές σχέσεις με περιφερειακούς εταίρους; 26. Υπάρχει περιθώριο για την ενσωμάτωση πιο διαρθρωμένων σχέσεων με την Ασία, τη Λατινική Αμερική, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική; Προσανατολισμός της συνεργασίας σε ομάδες χωρών με παρόμοιο επίπεδο ανάπτυξης Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η αναπτυξιακή βοήθεια της ΕΕ διοχετεύεται όπου είναι περισσότερο αναγκαία και όπου έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο για την εξάλειψη της φτώχειας, η ΕΕ ενίσχυσε πρόσφατα την αρχή της διαφοροποίησης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ορισμένες χώρες-εταίροι της ΕΕ να απεξαρτηθούν από τη διμερή αναπτυξιακή βοήθεια. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες παρατηρείται αυξανόμενη ποικιλομορφία των μοντέλων ανάπτυξης στην ομάδα ΑΚΕ, ειδικότερα ανάμεσα στις «ακμάζουσες» μεσαίου εισοδήματος χώρες και στα λιγότερο ανεπτυγμένα και ασταθή κράτη. Περίπου οι μισές από τις 79 χώρες AKE παραμένουν σήμερα στην κατηγορία των ΛΑΧ, ενώ ορισμένες από αυτές έχουν ανέλθει στην κατηγορία των χωρών χαμηλού μεσαίου εισοδήματος (11), υψηλού μεσαίου εισοδήματος (23) ή υψηλού εισοδήματος (4). Δεδομένης αυτής της εξέλιξης, θα πρέπει να εξεταστεί η απεξάρτηση των περισσότερο ανεπτυγμένων χωρών ΑΚΕ από τη διμερή αναπτυξιακή βοήθεια. Εξακολουθούν να υπάρχουν υψηλά επίπεδα ανισότητας και φτώχειας εντός των χωρών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στις υψηλότερες οικονομικές κατηγορίες. Χρειάζονται πιο εξειδικευμένες μορφές συνεργασίας, όπως μέσω της τεχνικής βοήθειας, της μεταφοράς γνώσεων και της έρευνας, που επιτρέπουν τη συν-δημιουργία και την από κοινού ανάπτυξη λύσεων, ώστε να ανταποκρίνονται στις διαφορετικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εταίροι ΑΚΕ ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξής τους. 12
27. Επαρκεί το ισχύον σύστημα κατανομής αναπτυξιακών πόρων, με βάση τις ανάγκες, τις ικανότητες και τις επιδόσεις, για τη διοχέτευση κονδυλίων προς τις χώρες στις οποίες μπορεί να επιτευχθεί ο μεγαλύτερος αντίκτυπος; Θα πρέπει κατά την κατανομή των πόρων να συνεχίσει να δίνεται προτεραιότητα στις χώρες που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη, συμπεριλαμβανομένων των ασταθών κρατών; 28. Τι είδους συνεργασία θα μπορούσε να συμβάλει στην κάλυψη των ειδικών αναγκών των πιο ανεπτυγμένων χωρών ΑΚΕ με στόχο την επίτευξη περισσότερο δίκαιης και βιώσιμης ανάπτυξης; Ενίσχυση των σχέσεων με βασικούς παράγοντες Η ΣΕΣΚ παρέχει ένα πλαίσιο για ευρεία και χωρίς αποκλεισμούς σχέση που υπερβαίνει τις εθνικές κυβερνήσεις, αναγνωρίζοντας τον ρόλο των κοινοβουλίων, των τοπικών αρχών και των μη κρατικών φορέων (κοινωνία των πολιτών, ιδιωτικός τομέας, συνδικαλιστικές ενώσεις) στον τομέα της ανάπτυξης. Επισημοποίησε τον ρόλο τους τόσο κατά τη διεξαγωγή του πολιτικού διαλόγου όσο και κατά τον προγραμματισμό και την εφαρμογή των προγραμμάτων συνεργασίας. Ωστόσο, η πραγματική συμμετοχή πολλών από αυτούς τους παράγοντες είναι περιορισμένη και το δυναμικό τους δεν έχει αξιοποιηθεί πλήρως. 29. Το σημερινό μοντέλο συμμετοχής των ενδιαφερομένων συνέβαλε με αποτελεσματικό τρόπο στην επίτευξη των στόχων της εταιρικής σχέσης; Ποιοι παράγοντες θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικότερο ρόλο στην εφαρμογή της εταιρικής σχέσης; Πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί το ζήτημα αυτό; 30. Τι θα μπορούσε να γίνει για να προωθηθεί η αποτελεσματική και αποδοτική συμμετοχή τόσο του διεθνούς όσο και του εγχώριου ιδιωτικού τομέα, της κοινωνίας των πολιτών, των κοινωνικών εταίρων και των τοπικών αρχών στην εταιρική σχέση; Ορισμένοι νέοι παράγοντες έχουν καταστεί πολύ δραστήριοι στην περιοχή ΑΚΕ στον οικονομικό και αναπτυξιακό τομέα σε αυτούς περιλαμβάνονται αναδυόμενες οικονομίες όπως η Βραζιλία, η Κίνα, η Ινδία ή η Ινδονησία, καθώς και τα αραβικά κράτη του Περσικού Κόλπου και ιδιωτικά ιδρύματα. Επιπλέον, ορισμένες χώρες ΑΚΕ, ενώ εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν μείζονες αναπτυξιακές προκλήσεις, έχουν σήμερα υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΕ από ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ. Ορισμένες παρέχουν οι ίδιες αναπτυξιακή στήριξη σε άλλες χώρες ΑΚΕ. 31. Θα πρέπει η εταιρική σχέση να είναι ανοικτή σε νέους παράγοντες, όπως αναφέρονται ανωτέρω; 32. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα να καταστεί η εταιρική σχέση ανοικτή σε «συνδεδεμένα μέλη» ή «παρατηρητές»; 33. Πώς θα μπορούσε ένα νέο πλαίσιο να προωθήσει την τριγωνική συνεργασία και τη συνεργασία Νότου-Νότου, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης συμμετοχής κρατών ΑΚΕ ως αναπτυξιακών παραγόντων για τη στήριξη άλλων χωρών ΑΚΕ; 13
Εξορθολογισμός της θεσμικής δομής και της λειτουργίας της εταιρικής σχέσης Η επανεξέταση της εταιρικής σχέσης θα πρέπει επίσης να αφορά τη θεσμική δομή και τη λειτουργία από την άποψη της αποτελεσματικότερης λήψης αποφάσεων στο κατάλληλο επίπεδο. Με την πάροδο των ετών αναπτύχθηκε ένα πολύπλοκο σύνολο μεικτών οργάνων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δημιουργήθηκαν από τις ΣΟΕΣ. Επιπλέον, η επανεξέταση θα πρέπει να λάβει υπόψη το γεγονός ότι θεσμικά όργανα όπως η Αφρικανική Ένωση και οι περιφερειακές οργανώσεις της Αφρικής, της Καραϊβικής (CARIFORUM) και του Ειρηνικού (Φόρουμ των Νήσων του Ειρηνικού) έχουν ενισχύσει τη θέση τους στην παγκόσμια σκηνή, και ειδικότερα όσον αφορά τις σχέσεις τους με την ΕΕ. 34. Ήταν αποτελεσματική η μεικτή θεσμική δομή (με το Συμβούλιο των Υπουργών ΑΚΕ-ΕΕ, την Επιτροπή των Πρέσβεων ΑΚΕ-ΕΕ και την Κοινοβουλευτική Συνέλευσης Ίσης Εκπροσώπησης ΑΚΕ-ΕΕ) όσον αφορά τη συζήτηση και την προώθηση κοινών απόψεων και συμφερόντων, καθώς και την παροχή πολιτικής καθοδήγησης και ώθησης στην εταιρική σχέση ΕΕ-ΑΚΕ και την εφαρμογή της ΣΕΣΚ; 35. Ποια είναι η προστιθέμενη αξία των μεικτών οργάνων ΑΚΕ-ΕΕ σε σύγκριση με τα πιο πρόσφατα περιφερειακά πλαίσια και τα πλαίσια περιφερειακών οικονομικών κοινοτήτων για τον διάλογο και τη συνεργασία; 36. Ποιες θεσμικές ρυθμίσεις θα μπορούσαν να συμβάλουν πιο αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων και στην προώθηση κοινών συμφερόντων; 37. Θα πρέπει να απαιτείται μεγαλύτερος βαθμός αυτοχρηματοδότησης αυτής της λειτουργίας (μεικτά όργανα ΑΚΕ-ΕΕ και Γραμματεία ΑΚΕ) από τα κράτη ΑΚΕ; Καλύτερη προσαρμογή και μεγαλύτερη ευελιξία των εργαλείων και των μεθόδων αναπτυξιακής συνεργασίας Τα εργαλεία και οι μέθοδοι συνεργασίας αποσκοπούν στο να καταστήσουν λειτουργικές τις αρχές του Κοτονού που αφορούν την εστίαση στα αποτελέσματα, την εταιρική σχέση και την ιδία ευθύνη. Επομένως, ο προγραμματισμός και η εφαρμογή του ΕΤΑ έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να αποτελούν κοινή ευθύνη. Έχουν αναπτυχθεί διαδικασίες και συστήματα που επιτρέπουν την ιδία ευθύνη και την ευθυγράμμιση με τις κυβερνητικές πολιτικές βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στον ρόλο του εθνικού/περιφερειακού/ενδο-ακε διατάκτη (ΕΔ/ΠΔ). Ο ΕΔ είναι ανώτερος υπάλληλος διορισμένος από την κυβέρνηση κάθε κράτους ΑΚΕ για να την εκπροσωπεί και να είναι από κοινού υπεύθυνος για όλες τις δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται από το ΕΤΑ. Έτσι διασφαλίζεται ότι η κυβέρνηση/ο περιφερειακός οργανισμός μπορεί να αναλάβει πλήρως την ευθύνη, αλλά, όπως φαίνεται από τις αξιολογήσεις, αυτό δεν συνέβαλε στον αποτελεσματικό τομεακό διάλογο και στην ομαλή εφαρμογή όπως αναμενόταν, γι αυτό και ενδέχεται να χρειαστεί επικαιροποίηση. Το ΕΤΑ εφαρμόζεται μέσω εθνικών, περιφερειακών και ενδο-ακε προγραμμάτων. Περιλαμβάνει επίσης ειδικά και ευέλικτα μέτρα για αναπτυξιακές και ανθρωπιστικές παρεμβάσεις σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης και απρόβλεπτα γεγονότα. 14
Επιπλέον, οι χώρες-εταίροι ΑΚΕ επωφελούνται, στο πλαίσιο του προϋπολογισμού της Ένωσης, από το Παναφρικανικό Πρόγραμμα ή από θεματικά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από τον μηχανισμό αναπτυξιακής συνεργασίας 5. Επιπλέον, ο μηχανισμός συμβολής στη σταθερότητα και την ειρήνη 6, καθώς και το ευρωπαϊκό μέσο για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα του ανθρώπου 7 χρηματοδοτούν πολυάριθμα έργα στις χώρες ΑΚΕ. Αυτή η πληθώρα μηχανισμών δημιούργησε προκλήσεις σε σχέση με τη συγκέντρωση, τον συντονισμό και τη συμπληρωματικότητα της ενωσιακής αναπτυξιακής βοήθειας. Η επέκταση του κοινού προγραμματισμού της συνδρομής της ΕΕ και των κρατών μελών αποσκοπεί στην ενίσχυση του αντικτύπου της ΕΕ και στην αποτελεσματικότητα της βοήθειας. 38. Προσδίδει προστιθέμενη αξία η ύπαρξη ειδικού χρηματοδοτικού μηχανισμού για τη στήριξη της εταιρικής σχέσης ΑΚΕ-ΕΕ; Εάν ναι, ποιοι είναι οι λόγοι και πώς διαφέρει από άλλους εξωτερικούς χρηματοδοτικούς μηχανισμούς που χρηματοδοτούνται από τον γενικό προϋπολογισμό της Ένωσης; Είναι επαρκώς ευέλικτος ο μηχανισμός αυτός, ιδίως για την αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης; Μπορεί ο μηχανισμός αυτός να χρησιμοποιηθεί με διαφορετικό τρόπο; 39. Ποια είναι η προστιθέμενη αξία του συστήματος συνδιαχείρισης του ΕΤΑ με τη συμμετοχή των εθνικών αρχών στον προγραμματισμό και τη διαχείριση των προγραμμάτων βοήθειας, σε σύγκριση με άλλους ενωσιακούς μηχανισμούς συνεργασίας σε χώρες εκτός ΑΚΕ; 40. Η σημερινή διάρθρωση της διαδικασίας προγραμματισμού και της υλοποίησης των δραστηριοτήτων οδηγεί σε πραγματική ιδία ευθύνη των δικαιούχων; Τι θα μπορούσε να βελτιωθεί; Πώς μπορούν η ΕΕ και τα κράτη μέλη να μεγιστοποιήσουν τον αντίκτυπο του κοινού προγραμματισμού; Όσον αφορά την εφαρμογή, η συνεργασία της ΕΕ έχει λάβει διάφορες μορφές που κυμαίνονται από την προσέγγιση ανά έργο έως τη στήριξη του προϋπολογισμού, ενώ τελευταία παρατηρείται αύξηση των δραστηριοτήτων συνδυασμού πόρων και η εμφάνιση καταπιστευματικών ταμείων της ΕΕ, καθώς και η κατ εξουσιοδότηση συνεργασία με ενωσιακούς και διεθνείς αναπτυξιακούς οργανισμούς. Κατά την εξέταση της νέας εταιρικής σχέσης, είναι σκόπιμο να μελετηθεί ο κατάλληλος συνδυασμός τρόπων εφαρμογής (συμπεριλαμβανομένης της χορήγησης δανείων αντί επιχορηγήσεων ή της παροχής εγγυήσεων για επενδύσεις), καθώς και να ενισχυθεί το ευνοϊκό περιβάλλον για τον αποδοτικό και αποτελεσματικό οικονομικό έλεγχο και τη λογοδοσία. Η σχετική σημασία της ΕΑΒ για το ακαθάριστο εθνικό εισόδημα έχει μειωθεί σε πολλές χώρες ΑΚΕ. Συνεπώς, η εργαλειοθήκη χρηματοδοτικής συνεργασίας πρέπει να εξελιχθεί, ώστε τα ενωσιακά κονδύλια της ΕΑΒ να μπορούν να συμβάλλουν με τον πλέον αποδοτικό 5 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 233/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Μαρτίου 2014, περί μηχανισμού χρηματοδότησης της αναπτυξιακής συνεργασίας την περίοδο 2014-2020. 6 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 230/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Μαρτίου 2014, για τη θέσπιση μηχανισμού συμβολής στη σταθερότητα και την ειρήνη. 7 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 235/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Μαρτίου 2014, για την καθιέρωση χρηματοδοτικού μέσου για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα παγκοσμίως. 15
τρόπο στον γενικό σκοπό της αναπτυξιακής συνεργασίας. Θα μπορούσαν να εξεταστούν η συνέργεια με άλλες πηγές χρηματοδότησης, η κινητοποίηση άλλων μέσων εφαρμογής (συμπεριλαμβανομένων των ιδιωτικών πρωτοβουλιών και των ιδιωτικών επενδύσεων) ή νέων μηχανισμών, για παράδειγμα η αδελφοποίηση 8 ή το μέσο TAIEX 9 στον τομέα της μεταφοράς γνώσεων. 41. Υποστηρίζει επαρκώς η ποικιλία των υφιστάμενων εργαλείων τις κοινές αρχές και τα κοινά συμφέροντα της ΕΕ και των χωρών ΑΚΕ; Υπάρχουν κενά που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν; Πώς αξιολογείτε την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα των διαφόρων τρόπων εφαρμογής; 42. Θα πρέπει να απαιτείται μεγαλύτερος βαθμός αυτοχρηματοδότησης δραστηριοτήτων από τα κράτη ΑΚΕ, ώστε να διασφαλίζεται η ιδία ευθύνη; Αυτό θα ισχύει για όλες τις χώρες; Με βάση ποιες αρχές; 43. Πώς μπορεί να κινητοποιηθεί καλύτερα η εμπειρογνωμοσύνη της ΕΕ και των κρατών μελών, ιδίως στις χώρες μεσαίου εισοδήματος; 8 Συγκεντρώνει την εμπειρογνωμοσύνη του δημόσιου τομέα από κράτη μέλη της ΕΕ και δικαιούχους χώρες, με στόχο την ενίσχυση των δραστηριοτήτων συνεργασίας. 9 Το TAIEX είναι το μέσο τεχνικής βοήθειας και ανταλλαγής πληροφοριών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις χώρες της διεύρυνσης και τις γειτονικές χώρες. Στηρίζει τις δημόσιες διοικήσεις όσον αφορά την προσέγγιση, την εφαρμογή και την επιβολή της νομοθεσίας της ΕΕ και διευκολύνει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών της ΕΕ. 16