ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ - ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ-ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ Τομέας Παιδαγωγικής Εργαστήριο Πειραματικής Παιδαγωγικής Ακαδημαϊκό έτος: 2014-2015 Επιμορφωτικό Σεμινάριο: Οικογένεια και Μεταβάσεις: Η ενδυνάμωση Υπεύθυνη Σεμιναρίου: Παπαστυλιανού Ντόνα, Καθ. Κοινωνικής Ψυχολογίας, Τομέας Ψυχολογίας Επιμορφωτές: Παπαστυλιανού Ντόνα και συνεργάτες. Διάρκεια: 36 ώρες (12 συναντήσεις των 3 διδακτικών ωρών) Στόχος του σεμιναρίου Ο σκοπός του σεμιναρίου είναι να ενημερώσει, να ευαισθητοποιήσει αλλά και να παρέχει εκείνες τις δυνατότητες με βιωματικές ασκήσεις έτσι ώστε οι συμμετέχοντες να ενδυναμωθούν και να αποκτήσουν σημαντικές δεξιότητες που θα βελτιώσουν τη σχέση τόσο με τον εαυτό τους όσο και με αυτούς των οποίων τη φροντίδα έχουν αναλάβει. Εισαγωγικά Η οικογένεια αποτελεί μοναδικό σύστημα, καθώς το είδος των σχέσεων που αναπτύσσονται σε αυτήν επηρεάζουν και καθορίζουν τις σχέσεις του ατόμου σε κάθε άλλο σύστημα στο οποίο εισέρχεται στη συνέχεια της ζωής του. Ο ρόλος των γονέων, η σχέση γονέα-παιδιού, ο τρόπος γονεικής διαπαιδαγώγησης επηρεάζουν την προσωπικότητα του ατόμου, τις επιλογές του, τη συμπεριφορά του και αποτελούν ένα πρότυπο σχέσης βάσει του οποίου δομεί τις σχέσεις του στην παιδική, εφηβική και ενήλικη ζωή του. Όμως, ο σύγχρονος γονέας βρίσκεται σε ένα κυκεώνα διαρκών αλλαγών και εξελίξεων, με αυξανόμενες απαιτήσεις και καλείται να ανταποκριθεί σε πολλούς, διαφορετικούς, και συχνά, αλληλοσυγκρουόμενους ρόλους. 1
Περιεχόμενο του σεμιναρίου Το σεμινάριο αρθρώνεται σε 10 ενότητες οι οποίες αναλύονται ως εξής: 1η 2η Γονεϊκοί τύποι: τάσεις και ανάγκες στις μέρες μας Μεταβάσεις Στην ενότητα αυτή θα συζητηθούν οι βασικοί τύποι γονεϊκής διαπαιδαγώγησης (αυταρχικός, δημοκρατικός & φιλελεύθερος) και η επίδραση που ασκεί ο κάθε τύπος στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού. Ποιους τύπους προτιμούν οι Έλληνες γονείς και ποιοι είναι οι τρόποι διαπαιδαγώγησης με βάση τις ανάγκες της σημερινής κοινωνίας, όπως αυτές διαμορφώνονται από την εμφάνιση νέων τύπων οικογένειας; Πώς αντιδρούν τα κορίτσια και πώς τα αγόρια στις προσπάθειες διαπαιδαγώγησης των γονέων τους; Πώς διαμορφώνεται η προσωπικότητα των παιδιών με βάση τον τύπο γονεικότητας; Πώς διαφοροποιείται ο τύπος γονεικής διαπαιδαγώγησης ανάλογα με την αναπτυξιακή φάση του παιδιού; Πώς διαφοροποιείται ο τύπος διαπαιδαγώγησης ανάλογα με την αναπτυξιακή φάση του γονέα; Γονεϊκότητα και συναισθηματικός δεσμός 3 η Ο συναισθηματικός δεσμός που αναπτύσσεται ανάμεσα σε αυτόν που φροντίζει το βρέφος και το ίδιο, η ποιότητα της σχέσης, και τα συναισθήματα που ανταλλάσσουν, καθορίζουν την εξέλιξη του παιδιού. Σε αυτήν την ενότητα συζητηθούν οι τρεις τύποι συναισθηματικού δεσμού και θα απαντηθούν τα εξής ερωτήματα: Τι καθορίζει την ποιότητα της σχέσης μητέρας-βρέφους; Ποια είδη σχέσεων αναπτύσσονται; Πώς αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες σε αυτήν την τόσο πρώιμη, αλλά τόσο ουσιαστική για το μέλλον, σχέση; Πώς διαμορφώνεται η προσωπικότητα του ατόμου ανάλογα με τον τύπο σχέσης; Ποιο είδος σχέσεων δημιουργούμε στο μέλλον ανάλογα με τον τύπο συναισθηματικού δεσμού που έχουμε βιώσει κατά την πρώιμη φάση της ζωής μας; Γονεϊκότητα και ανθεκτικότητα σε φάση κρίσης Η οικογένεια αποτελεί ένα σύστημα με δική του δυναμική πορεία ανάπτυξης. Αυτή η αναπτυξιακή πορεία, όπως συμβαίνει και στο άτομο, διέρχεται από διάφορες φάσεις που συχνά συνιστούν και αναπτυξιακές κρίσεις. Ανάλογα με το βαθμό ανθεκτικότητας των γονέων, το επίπεδο της δικής τους ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης το σύστημα ανταποκρίνεται σε αυτές τις κρίσεις προς όφελος της οικογένειας και του κάθε μέλους χωριστά. Σε αυτήν την ενότητα θα απαντηθούν τα εξής ερωτήματα: Ποια είναι η συνήθης αναπτυξιακή πορεία μιας οικογένειας; Ποιες είναι οι κρίσεις που διέρχεται μια οικογένεια σε όλη τη διάρκεια της εξελικτικής της πορείας; Ποια είναι ο ορθή διαπαιδαγώγηση των παιδιών ανάλογα με την αναπτυξιακή φάση της οικογένειας; Ποια είναι τα εμπόδια που μπορεί να συναντήσει μια οικογένεια και να αποκόψουν ή να καθυστερήσουν την αναπτυξιακή πορεία της ίδιας ή και των μελών της; Ποιοι είναι οι τρόποι διαχείρισης αυτών των δυσκολιών; 2
4η 5 η 6η 7 η 8 η Γεφυρώνοντας τη «δύσκολη» σχέση Σχολείου Οικογένειας Κάλλια Κουνενού, Επίκ. Καθ. Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, ΑΣΠΑΙΤΕ Η εμπλοκή των γονέων στη σχολική ζωή του παιδιού τους και η στενή συνεργατική σχέση σχολείου-οικογένειας έχουν από καιρό αναγνωριστεί ως ιδιαίτερα ευεργετικές για όλα τα επλεκόμενα μέρη. Στην ενότητα αυτή θα συζητηθεί η σχέση σχολείου-οικογένειας, ο βέλτιστος τρόπος επικοινωνίας γονέων-εκπαιδευτικών και θα δοθούν απαντήσεις στα εξής ερωτήματα: Πώς επηρεάζει η σχέση σχολείου-οικογένειας την προσαρμογή του παιδιού στο σχολείο, την κοινωνική συμπεριφορά του, τη σχολική του απόδοση και επίδοση; Ποια είναι τα συνηθέστερα προβλήματα επικοινωνίας εκπαιδευτικού-γονέα; Πώς μπορούν να ξεπεραστούν αυτά τα προβλήματα; Με ποιο τρόπο μπορεί να επιτευχθεί η ορθή διαχείριση «δύσκολων» γονέων προς όφελος του παιδιού; Με ποιο τρόπο μπορεί ο εκπαιδευτικός να συμβάλει στην αύξηση της ουσιαστικής ενασχόλησης του γονέα με το παιδί του; Ποια είναι τα όρια εμπλοκής του γονέα στη σχολική φοίτηση του παιδιού του; Ποια είναι τα όρια του συμβουλευτικού ρόλου του εκπαιδευτικού προς το γονέα; Γεφυρώνοντας τη «δύσκολη» σχέση Σχολείου Οικογένειας Κάλλια Κουνενού, Επίκ. Καθ. Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, ΑΣΠΑΙΤΕ (συνέχεια ) Γονεϊκότητα και κοινωνική-συναισθηματική ανάπτυξη Κάλλια Κουνενού, Επίκ. Καθ. Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, ΑΣΠΑΙΤΕ Η δομή της οικογένειας, η ιεραρχία, τα υποσυστήματά της καθορίζουν τη δυναμική της, τη συναισθηματική επικοινωνία των μελών και το είδος των σχέσεων που θα αναπτυχθούν μέσα σε αυτήν. Τα όρια ως έννοια εξέχουσας σημασίας για μια λειτουργική δομή οικογένειας, το πόσο άκαμπτα ή ευλύγιστα είναι καθορίζουν και τη συμπεριφορά των παιδιών μέσα στην οικογένεια και έξω από αυτήν, δηλαδή στο σχολείο, τη γειτονιά, τις εξωσχολικές δραστηριότητες. Στην ενότητα αυτή θα απαντηθούν τα εξής ερωτήματα: Με ποιο τρόπο η δομή της οικογένειας καθορίζει την κοινωνική συμπεριφορά των παιδιών; Ποια είναι η δομή των νέων τύπων οικογένειας (διαζευγμένη, μονογονεϊκή, ανασυσταμένη, μεικτή οικογένεια); Ποια προβλήματα αντιμετωπίζουν οι γονείς σε αυτούς τους νέους τύπους οικογένειας ως προς τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους; Με ποιο τρόπο πρέπει να τίθενται τα όρια ώστε να οδηγούν στην αύξηση της κοινωνικής προσαρμοστικότητας των παιδιών; Ο Γονεϊκός ρόλος κατά την εφηβική ηλικία Ακης Γιοβαζολιάς, Επίκ. Καθ. Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Π/μιο Κρήτης Στην ενότητα αυτή θα συζητηθούν ζητήματα που σχετίζονται με την εφηβεία σαν αναπτυξιακή αλλά και συναισθηματική μεταβατική περίοδο για το οικογενειακό σύστημα. Τι είναι εφηβεία; Η εφηβεία ως μεταβατική φάση. Τα στάδια των εφηβικών αντιδράσεων. Αφήνοντας την παιδική ηλικία: Η πορεία προς την ανεξαρτησία. Η εφηβική επαναστατικότητα. Εξομαλύνοντας τις διαφορές με τους έφηβους. Ειδικά ζητήματα: Πρόληψη της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών σε εφήβους. Γονεϊκότητα και προστασία στη βία και κακοποίηση Η γονεϊκή απόρριψη. Β Μέρος Ακης Γιοβαζολιάς, Επίκ. Καθ. Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Π/μιο Κρήτης 3
9 η 10 η 11 η 12 η Η θεωρία της Γονικής Αποδοχής-Απόρριψης ως πλαίσιο κατανόησης της ψυχολογικής προσαρμογής των παιδιών-εφήβων. Με ποιο τρόπο οι γονεϊκή συμπεριφορά σχετίζεται με την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιώνεφήβων; Η σύνδεση του γονεϊκού ρόλου με το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού: ορισμός του φαινομένου, μορφές, αιτιολογία, επιπτώσεις στα παιδιά, αναγνώριση συμπτωμάτων, αποτελεσματικές στρατηγικές πρόληψης - αντιμετώπισης από τους γονείς. Βελτιώνοντας την επικοινωνία μέσα στην οικογένεια Ακης Γιοβαζολιάς, Επίκ. Καθ. Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Π/μιο Κρήτης Στην συγκεκριμένη ενότητα θα συζητηθεί η διαδικασία της επικοινωνίας ανάμεσα σε άτομα και ομάδες, καθώς και η σημαντικότητά της στην ομαλή αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών. Έμφαση θα δοθεί στην επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, στη σημασία της ενσυναίσθησης αλλά και σε βασικές δεξιότητες ενεργητικές ακρόασης. Τα συστατικά της αποτελεσματικής επικοινωνίας θα συζητηθούν μέσα από βιωματικές ασκήσεις οι οποίες θα στοχεύουν στην ενδυνάμωση των γονέων για πιο ειλικρινείς και λειτουργικές αλληλεπιδράσεις με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Κατανοώντας και ζώντας τις ζωές μας μέσα από ιστορίες Φιλία Ίσαρη, Επικ. Καθ. Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, ΕΚΠΑ Η αφηγηματική προσέγγιση ανέδειξε τα τελευταία χρόνια τη σημασία της εξιστόρησης και της αφήγησης ως μέσων νοηματοδότησης της ταυτότητας, των σχέσεων, της κοινωνικής εμπειρίας, της συμπεριφοράς και της ψυχικής υγείας. Στην καθημερινή μας ζωή περιβαλλόμαστε από ιστορίες και διαρκώς λέμε ιστορίες στον εαυτό μας και στους άλλους. Κατασκευάζουμε, αποθηκεύουμε και μεταδίδουμε τις εμπειρίες μας μέσα από αυτές. Οι αφηγήσεις συνδέονται στενά με το προσωπικό βίωμα, τις οικογενειακές ιστορίες αλλά και τις πολιτισμικά διαμορφωμένες ιστορίες. Σε αυτή την ενότητα α. θα συζητηθούν θέματα που απασχολούν την οικογένεια, τις σχέσεις γονέων και παιδιών, και τη σχέση οικογένειας και σχολείου μέσα από την αφηγηματική οπτική, β. θα παρουσιασθούν βασικές αφηγηματικές ιδέες, δεξιότητες και τεχνικές. Κατανοώντας και ζώντας τις ζωές μας μέσα από ιστορίες Φιλία Ίσαρη, Επικ. Καθ. Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, ΕΚΠΑ (συνέχεια ) Ένα σημαντικό δίπολο στην ελληνική οικογένεια: Υπερπροστασία και Διαφοροποίηση. Στην τελευταία ενότητα γίνεται αναφορά στα μεγάλα θέματα της ελληνικής οικογένειας (υπερπροστασία κα εξάρτηση) και συνοψίζεται το σεμινάριο στο προσδοκώμενο ζητούμενο που είναι η σταδιακή διαφοροποίηση και μετάβαση στην επιτυχή ενηλικίωση των παιδιών με τους λιγότερους κλυδωνισμούς. 4
Που απευθύνεται Το σεμινάριο αυτό απευθύνεται σε γονείς, εκπαιδευτικούς και επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Διαδικαστικά: Έναρξη σεμιναρίου: 24/10/2014 Διάρκεια: 36 ώρες, 12 συνεδρίες των 3 διδακτικών ωρών Ώρες μαθημάτων κάθε Παρασκευή 16:00-19:00 Η τιμή συμμετοχής ανά εκπαιδευόμενο: 200 Ευρώ Οι ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ πρέπει να σταλούν έως: 03/10/2014 Απαιτείται ελάχιστος αριθμός συμμετεχόντων για την υλοποίηση: 12 άτομα. Στους συμμετέχοντες θα δοθεί Βεβαίωση Παρακολούθησης Επιμορφωτικού Σεμιναρίου από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.). ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Τη δήλωση συμμετοχής μπορείτε να τη βρείτε στην: www.ergastirio.ppp.uoa.gr και να την αποστείλετε, ως συνημμένο αρχείο, στο email: ergastirio@ppp.uoa.gr στις ακόλουθες συμβατές μορφές αρχείου μόνο: Δήλωση σε μορφή Acrobat (pdf) Δήλωση σε μορφή Word (doc) συμβατή με όλες τις εκδόσεις Word Οι ενδιαφερόμενοι παρακαλούνται να προσέξουν να μην στείλουν τα αρχεία σε μορφή μη συμβατή π.χ. docx κ.λ.π. 5
Το Εργαστήριο θα επικοινωνήσει μαζί σας, μετά τη λήξη της προθεσμίας αποστολής αιτήσεων, πρωτίστως ηλεκτρονικά (email), ώστε να οριστικοποιήσει την συμμετοχή σας. Η κατάθεση της συμμετοχής σας, σε τραπεζικό λογαριασμό του Πανεπιστημίου, θα γίνει σύμφωνα με τις οδηγίες που θα λάβετε μετά την οριστικοποίηση της συμμετοχής σας. Επισημάνσεις: 1) Τα χρήματα της οικονομικής συμμετοχής δεν μπορούν να επιστραφούν σε περίπτωση μη παρακολούθησης του σεμιναρίου. 2) Δυνατότητα απουσιών: 10% επί του συνόλου των ωρών παρακολούθησης του σεμιναρίου. 3) Οι ενδιαφερόμενοι παρακαλούνται να ελέγχουν τις νεότερες ανακοινώσεις στην: www.ergastirio.ppp.uoa.gr Σε κάθε επικοινωνία με το Εργαστήριο παρακαλείστε να αναφέρετε τον τίτλο του σεμιναρίου που ενδιαφέρεστε, ώστε να μπορείτε να εξυπηρετηθείτε άμεσα. Η Δ/ντρια του Εργαστηρίου Πειραματικής Παιδαγωγικής Καθηγήτρια Χρ. Νόβα-Καλτσούνη 6