Το μυστήριο της ανάγνωσης

Transcript

1 Βενετία Αποστολίδου

2 Το μυστήριο της ανάγνωσης Γιατί κάποιοι διαβάζουν και κάποιοι όχι; Είναι σημαντική η ανάγνωση; Γιατί μας αρέσει η ανάγνωση; Τι είναι η φιλαναγνωσία; Τα σημερινά παιδιά διαβάζουν; Η ανάγνωση και η εικόνα είναι αντίθετα; Γιατί τα αγόρια διαβάζουν λιγότερο από τα κορίτσια; Πώς προωθούμε την ανάγνωση στα παιδιά; Τι μπορεί να κάνει η οικογένεια; Τι μπορεί να κάνει το σχολείο; Τι μπορεί να κάνει η κοινωνία με τους θεσμούς της (βιβλιοθήκες, εκθέσεις βιβλίων κ.ο.κ.)

3 Γιατί κάποιοι διαβάζουν και κάποιοι όχι; Η ανάγνωση είναι μια επίκτητη δραστηριότητα του ανθρώπου η οποία μαθαίνεται μέσα σε ένα ορισμένο πολιτισμικό πλαίσιο. Σχετίζεται με όλες τις πλευρές της προσωπικότητάς του. Κάποιοι άνθρωποι είχαν την ευκαιρία να εξοικειωθούν με την ανάγνωση και κάποιοι όχι. Όλοι μπορούν να γίνουν συστηματικοί αναγνώστες, ανεξαρτήτως μόρφωσης, κοινωνικής τάξης και επαγγέλματος.

4 Είναι σημαντική η ανάγνωση; Η ανάγνωση αποτελεί το εισιτήριο για τη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή και στον πολιτισμό μας. Η ανάγνωση είναι δύναμη, βοηθά τους ανθρώπους να αναπτύσσονται διαρκώς, να λύνουν τα προβλήματά τους, να γνωρίζουν τον εαυτό τους και, τελικά, να προκόβουν στη ζωή τους.

5 Η ανάγνωση ως αξία ή οι αξίες της ανάγνωσης Τι μηνύματα δίνουν οι ενήλικες γύρω από την ανάγνωση; Θέλουμε τα παιδιά να αγαπήσουν την ανάγνωση γενικά ή εκείνα τα αναγνώσματα που εμείς θεωρούμε αξιόλογα, ωφέλιμα, γεμάτα από τις σωστές αξίες και επομένως αξιαγάπητα;

6 Τι είναι η φιλαναγνωσία; Φίλος της ανάγνωσης = συστηματικός και ανεξάρτητος αναγνώστης συστηματικός = αυτός που έχει συνδέσει την ανάγνωση με τη ζωή του, που έχει κάνει την ανάγνωση καθημερινή συνήθεια ανεξάρτητος = αυτός που ξέρει να επιλέγει τα αναγνώσματα που τον ενδιαφέρουν και να τα αξιοποιεί

7 Τα σημερινά παιδιά διαβάζουν; Τα παιδιά σε καμιά εποχή δεν διάβαζαν πολύ. Σήμερα ίσως διαβάζουν λίγο περισσότερο από παλιά. Τα παιδιά χρειάζονται το κατάλληλο περιβάλλον που θα δώσει κίνητρα για ανάγνωση.

8 Η ανάγνωση και η εικόνα είναι αντίθετα; Καμιά έρευνα δεν αποδεικνύει ότι η έκθεση σε εικόνες και άλλα οπτικά και ψηφιακά ερεθίσματα εμποδίζουν την ανάγνωση. Αλλά: Σε έναν κόσμο με πληθωρισμό εικόνων, η ανάγνωση χρειάζεται ιδιαίτερη ώθηση και δημιουργία του κατάλληλου, υποβοηθητικού περιβάλλοντος

9 Γιατί τα αγόρια διαβάζουν λιγότερο από τα κορίτσια; Ανάγνωση ηρεμία, αυτοσυγκέντρωση, παθητική και εσωστρεφής διαδικασία δράση, κίνηση, παραγωγή, κοινωνική συναναστροφή, επιβολή της δύναμης, κυριαρχία, βία

10 Γιατί τα αγόρια διαβάζουν λιγότερο από τα κορίτσια; Τα αγόρια πουθενά γύρω τους δεν βλέπουν ανδρικά πρότυπα αναγνωστών.

11

12

13

14

15

16

17

18 Ανάγνωση και οικογένεια Διαβάζουμε στα παιδιά από μωρά μέχρι να σταματήσουν τα ίδια να το θέλουν Τα πηγαίνουμε σε βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία και τα αφήνουμε να διαλέγουν μόνα τους τα βιβλία Διαβάζουμε κι εμείς τα βιβλία των παιδιών και συζητάμε μαζί τους γι αυτά Εξασφαλίζουμε ώρες ησυχίας στο σπίτι για διάβασμα και δίνουμε το καλό παράδειγμα Δεν τα μπουκώνουμε με δραστηριότητες αλλά τα αφήνουμε να «βαρεθούν». Συνδυάζουμε τις εκδρομές, τις επισκέψεις στο θέατρο, σε μουσεία κλπ με κάποιο ανάγνωσμα Συζητάμε με τα παιδιά για διάφορα θέματα με κάθε ευκαιρία και τους δίνουμε το μήνυμα ότι στα βιβλία υπάρχουν απαντήσεις για τα προβλήματα που μας απασχολούν

19 Στην εφηβική ηλικία, η επίδραση της οικογένειας στην ανάγνωση δεν είναι πια καθοριστική Η κοινωνία, οι παρέες, το σχολείο παίζουν σημαντικότερο ρόλο στη σχέση των εφήβων με την ανάγνωση

20 Ανάγνωση και σχολείο σχολικό / εξωσχολικό βιβλίο εισαγωγή και χρήση του εξωσχολικού βιβλίου σε όλα τα μαθήματα του σχολείου Ανανέωση της διδασκαλίας της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας

21 Ανάγνωση και σχολείο δράσεις φιλαναγνωσίας Επισκέψεις συγγραφέων στα σχολεία Λέσχες ανάγνωσης Βιβλιοθήκη στο σχολείο Εκθέσεις βιβλίου Επισκέψεις σε δημόσιες βιβλιοθήκες Συσχέτιση βιβλίου και ταινίας Διαγωνισμός φωτογραφίας με θέμα την ανάγνωση

22 Τι μπορεί να κάνει η κοινωνία για την προώθηση της ανάγνωσης; Σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες ασκείται πολιτική βιβλίου και πολιτική ανάγνωσης Εθνικό Κέντρο Βιβλίου Η προώθηση της ανάγνωσης χρειάζεται πολιτική στρατηγική και κοστίζει χρήματα

23 Το πέρασμα από την παιδική στην εφηβική ηλικία σε σχέση με την ανάγνωση Οι έρευνες δείχνουν ότι ακόμη και τα παιδιά που διαβάζουν σταματούν γύρω στα 12 χρόνια τους. Γιατί; Όλα τα προγράμματα φιλαναγνωσίας (Βιβλιοθηκών κλπ) απευθύνονται σε μικρά παιδιά. Δεν φροντίζει κανείς για την προώθηση της ανάγνωσης στους εφήβους. Το πέρασμα από την παιδική λογοτεχνία στη λογοτεχνία των ενηλίκων δεν είναι αυτονόητο

24 Κι όμως: Η εφηβική ηλικία με τις ανησυχίες για την ταυτότητα, τις ανθρώπινες σχέσεις, τον έρωτα, είναι απολύτως κατάλληλη για τη δημιουργία ή την ενδυνάμωση μιας στενής σχέσης με την ανάγνωση.

25 Απαραίτητες προϋποθέσεις: Ελεύθερη επιλογή αναγνώσματος προτάσεις κατάλληλες για τους συγκεκριμένους έφηβους. Συσχέτιση της ανάγνωσης με τη σύγχρονη ζωή και τα προσωπικά προβλήματα των αναγνωστών Εμπλοκή των αναγνωστών στην εξεύρεση βιβλίων. Ανάγνωση = ανακάλυψη Η ανάγνωση αφορμή για επικοινωνία με άλλους, η ανάγνωση εισιτήριο για συμμετοχή σε μια κοινότητα

26 Κοινότητα αναγνωστών Βασίζεται στην έννοια της λέσχης αναγνωστών (literacy club) του Frank Smith η οποία δίνει έμφαση στην αίσθηση του «ανήκειν» που επιδιώκεται να αποκτήσουν τα παιδιά μέσω της ανάγνωσης. Πριν επομένως από την απόλαυση του κειμένου βρίσκεται η απόλαυση της συμμετοχής στην οποία κανένας έφηβος δεν μπορεί να αντισταθεί.

27 Πρακτικές συγκρότησης της κοινότητας σε μια λέσχη ανάγνωσης Η «ορθότητα» της ερμηνείας. Η διαπραγμάτευση του νοήματος ο διάλογος Η επιλογή των αναγνωσμάτων να παίρνει υπόψη της τις προτιμήσεις όλων των παιδιών Η διάκριση των ρόλων Η δημιουργία πλούσιου πολιτισμικού υπόβαθρου που θα βοηθήσει τα πιο αδύναμα παιδιά.

28 Ερμηνεία Υπό ποιες προϋποθέσεις κατανοούμε ένα κείμενο; Κίνητρο για ανάγνωση Γλωσσική επάρκεια. Η γλώσσα της λογοτεχνίας είναι η γλώσσα της ετερότητας. Η λογοτεχνική παιδεία είναι εκπαίδευση στην ετερότητα Γνωστικές και πολιτισμικές «αποσκευές» Ερωτήματα πριν από την ανάγνωση Ερωτήματα προς το κείμενο

29 Η κατανόηση ενός κειμένου από τους μαθητές δεν είναι ένα φαινόμενο του τύπου «όλα ή τίποτε». Αν μπορέσουν οι μαθητές να παράγουν το δικό τους λόγο για το κείμενο, γύρω από το κείμενο ή για τα θέματα για τα οποία μιλάει το κείμενο, τότε το κείμενο κατανοήθηκε.

30 Διάλογος Διάλογος γύρω από ένα λογοτεχνικό κείμενο δεν σημαίνει απλή έκφραση γνώμης. Ο διάλογος ξεκινά από την ώρα που δικαιολογούμε και επιχειρηματολογούμε για την ερμηνεία μας. Οι δεξιότητες του διαλόγου κατακτώνται σταδιακά και σπουδαίο ρόλο σ αυτό παίζει ο συντονιστής της λέσχης.

31 Τι διαβάζουν οι έφηβοι; Οι έφηβοι είναι απολύτως ικανοί να διαβάσουν λογοτεχνία για ενήλικες ακόμη και εάν δεν έχουν διαβάσει αρκετή παιδική ή εφηβική λογοτεχνία. Ωστόσο το εφηβικό μυθιστόρημα είναι μια καλή αρχή για να ξεκινήσει κανείς. Η ποικιλία των αναγνωσμάτων και των επιλογών η μόνη λύση για να βρεθεί, σταδιακά, τι αρέσει περισσότερο στα μέλη.

32 Η διάκριση των ρόλων Τα μέλη της λέσχης μπορούν να μοιράζονται τους ρόλους του συντονιστή, εκείνου που θα προτείνει βιβλία, εκείνου που θα ανοίξει τη συζήτηση, εκείνου που θα κλείσει τη συζήτηση. Όλοι αυτοί οι ρόλοι, και άλλοι ενδεχομένως, υποδηλώνουν ένα μερίδιο στην εξουσία της ερμηνείας.

33 Τι γίνεται με τους πιο αδύναμους αναγνώστες; Πρέπει να βρούμε τι είναι αυτό που τους εμποδίζει: γλωσσική ανεπάρκεια, έλλειψη αυτοπεποίθησης, πολιτισμικό κεφάλαιο, έλλειψη κινήτρων για ανάγνωση, εσωστρέφεια; Καλό είναι να θέτουμε στη διάθεση των μελών πληροφορίες, πραγματολογικά στοιχεία, βίντεο και ό,τι άλλο σχετικό μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση του βιβλίου χωρίς όμως να μετατρέπουμε τη λέσχη σε μάθημα.