MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΛΙΠΗ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S
Τα λίπη αποτελούν μια συμπυκνωμένη πηγή ενέργειας Ενεργούν σαν διαλύτες των λιποδιαλυτών βιταμινών Αποτελούν πηγή λινολεϊκού οξέος Δύο σημαντικές κατηγορίες τροφικών λιπών είναι τα λιπαρά οξέα και η χοληστερόλη
Κατηγορίες λιπαρών οξέων Κορεσμένα (καθόλου διπλοί δεσμοί) Μονοακόρεστα (1 διπλός δεσμός) Πολυακόρεστα (περισσότεροι από ένας διπλός δεσμός)
Τα πολύ κορεσμένα λίπη κορεσμένα λίπη είναι στερεά σε θερμοκρασία δωματίου και λιώνουν μόνον όταν θερμαίνονται Τα πολυακόρεστα λίπη παραμένουν υγρά ακόμα και όταν καταψύχονται Σε γενικές γραμμές, τα ζωικά λίπη τείνουν να είναι πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά οξέα και φτωχότερα σε λινελαϊκό οξύ απ ότι τα φυτικά λίπη
Μεταβολισμός Τα λιπαρά οξέα που προσλαμβάνονται διαμέσου της διατροφής δεν αποικοδομούνται κατά τη διάρκεια της πέψης, της απορρόφησης ή της μεταφοράς. Τα τριγλυκερίδια των τροφών υδρολύονται στο έντερο, αποδίδουν ελεύθερα λιπαρά οξέα, που, στη συνέχεια, απορροφώνται και ανασυγκροτούνται σε νέα τριγλυκερίδια στον εντερικό βλενογόνο.
Χοληστερόλη Αποτελεί πρόδρομο ουσία των γεννητικών ορμονών και της βιταμίνης D και σημαντικό συστατικό όλων των κυτταρικών μεμβρανών. Δεν αποτελεί θρεπτική ουσία επειδή μπορεί και συντίθεται μέσα στο σώμα από το ακετυλ-συνένζυμο Α.
Χοληστερόλη Μεγάλη ποσότητα προσλαμβάνεται από την τροφή Η προερχόμενη από τη δίαιτα χοληστερόλη αναστέλλει την ενδογενή σύνθεση της Εάν αποτύχει ο μηχανισμός της αντίστροφης αλληλορύθμισης, τα επίπεδα της χοληστερόλης του ορού ανεβαίνουν με επακόλουθο την αύξηση του κινδύνου της στεφανιαίας νόσου.
Χοληστερόλη Η χοληστερόλη δεν αποτελεί πηγή ενέργειας επειδή οι ιστοί του ανθρώπινου οργανισμού δε μπορούν να τη μεταβολίσουν Η χοληστερόλη και τα παράγωγα της εκκρίνονται στη χολή
Εντεροηπατικός κύκλος Αν και τα κόπρανα αποτελούν το κύριο μέρος αποβολής χοληστερόλης, ένα μόνο μικρό κλάσμα της χάνεται κατ αυτό τον τρόπο. Το μεγαλύτερο μέρος της απορροφάται και πάλι στον ειλεό και μεταφέρεται στο ήπαρ μέσω του εντεροηπατικού κύκλου Σημαντική οδός για τη βιοσύνθεση της χοληστερόλης Δίαιτες πλούσιες σε φυτικές ίνες και φάρμακα που δεσμεύουν τα χολικά οξέα έχουν χρησιμοποιηθεί για να αυξήσουν την απέκκριση της χοληστερόλης
Κοτόπουλο Μορταδέλα Συκώτι Αστακός Βούτυρο Τυρί τύπου cheddar Παγωτά με 12% λιπαρά Αποβουτυρωμένο γάλα Γάλα με λίγα λιπαρά Πλήρες γάλα Τροφή Αυγά (2 περίπου) Βοδινό και χοιρινό κρέας mg χοληστερόλης/100 gr 550 70 60 100 300 200 220 100 60 2 8 14
Scavenger Pathway απομάκρυνσης χοληστερόλης Scavenger WBC απομακρύνει την οξειδωμένη LDL από την κυκλοφορία και έτσι προλαμβάνει την επαναφορά οξειδωμένης χοληστερόλης η οποία μπορεί να εναποτεθεί στις αρτηρίες και να οδηγήσει σε αθηροσκλήρυνση Αιτίες οξείδωσης: κάπνισμα, διαβήτης, υπέρταση, ομοκυστείνη, LDL.
Τι είναι αθηροσκλήρυνση; Η αθηροσκλήρυνση αποτελεί τη βασική συνιστώσα των καρδιαγγειακών ασθενειών και αναφέρεται στη δημιουργία θρόμβων σε αρτηρίες οι οποίοι όταν σχηματίζονται σε στεφανιαίες αρτηρίες τότε μιλάμε για έμφραγμα του μυοκαρδίου. Ο θρόμβος αποφράζει την αιματική ροή κι έτσι μέρος της καρδιάς καταστρέφεται
Τι είναι αθηροσκλήρυνση; Η αθηροσκλήρυνση αποτελεί τη βασική συνιστώσα των καρδιαγγειακών ασθενειών και αναφέρεται στη δημιουργία θρόμβων σε αρτηρίες οι οποίοι όταν σχηματίζονται σε στεφανιαίες αρτηρίες τότε μιλάμε για έμφραγμα του μυοκαρδίου. Ο θρόμβος αποφράζει την αιματική ροή κι έτσι μέρος της καρδιάς καταστρέφεται
Χοληστερόλη και αθηροσκλήρυνση Η αυξημένη συγκέντρωση LDL και κυρίως όταν αυτή μετατρέπεται στην οξειδωμένη μορφή της οδηγεί στη δημιουργία αφρωδών κυττάρων τα οποία τελικά οδηγούν στη δημιουργία θρόμβων
Υδρογόνωση των λιπαρών οξέων Διαδικασία κατά την οποία ένα υγρό έλαιο μετατρέπεται σε σταθερή μορφή Επιτυγχάνεται με την εισαγωγή Η σε διπλούς δεσμούς άνθρακα για να μετατραπούν σε μονοί δεσμοί. Δημιουργία trans fatty acid
Κίνδυνοι στην υγεία από την αλόγιστη χρήση trans fatty acid Αύξηση της LDL Μείωση της HDL Αύξηση της πιθανότητας για καρδιαγγειακή ασθένεια Η τωρινή πρόσληψη υπολογίζεται σε ~3% των ΣΗΠΘ Αποφυγή υδρογονομένων ελαίων, τηγανιτών φαγητών και ψητών φαγητών που περιέχουν πολλά λιπαρά
Μεταβολισμός λιπιδίων Αφού τα λίπη είναι αδιάλυτα στο νερό (επομένως και στο αίμα), μεταφέρονται δεσμευμένα στις πρωτεΐνες Χυλομικρά VLDL LDL HDL
Λίπη και υγεία Αυξημένη συσχέτιση μεταξύ διαίτων με μεγάλη περιεκτικότητα σε λίπη και εμφάνιση χρόνιων παθήσεων Στεφανιαία νόσος Καρκίνος του εντέρου και του μαστού Νόσοι της χοληδόχου κύστεως Παχυσαρκία
Βιβλιογραφία Marion Nestle. Διατροφή στην κλινική πράξη, Σελ.. 21-28. 28.