Project Based Learning
Μια εκπαιδευτική διαδικασία η οποία οδηγεί στην επιµόρφωση µέσω µιας συγκεκριµένης διαδικασίας µάθησης (Frey 1986). Είναι µια ανοιχτή διαδικασία µάθησης της οποίας τα όρια και οι δυνατότητές της δεν είναι αυστηρά προκαθορισµένα, αλλά εξελίσσονται. Η µέθοδος αυτή χρησιµοποιήθηκε για πρώτη φορά από τους παιδαγωγούς στις αρχές του προηγούµενου αιώνα.
Μελέτη/Έρευνα σε βάθος ενός θέματος που μπορεί να σχετίζεται με ένα ευρύτερο θέμα στο οποίο οι ιδέες, τα ερωτήματα, οι θεωρίες, οι προβλέψεις και τα ενδιαφέροντα των μαθητών είναι εκείνα που διαμορφώνουν τις εμπειρίες που βιώνουν τα παιδιά κατά τη διάρκειά του αλλά και τις εργασίες που καλούνται να φέρουν σε πέρας. Χαρακτηριστικά κλειδιά του project: η διερεύνηση που συνεπάγεται την αναζήτηση από τα παιδιά απαντήσεων σε ερωτήματα που έχουν διαμορφώσει τα ίδια ή σε συνεργασία με τον εκπαιδευτικό της τάξης και εγείρονται καθώς η διερεύνηση προχωρεί ο βιωματικός χαρακτήρας της μάθησης υπό την έννοια της ενσώματης εμπειρίας Η διαθεματική προσέγγιση
Εκπαιδεύει τους µαθητές να σκέφτονται κριτικά, να κατανοούν, να αποσαφηνίζουν και να επιλύουν. Τους ενθαρρύνει να είναι πρακτικοί, τους καλλιεργεί τη δηµιουργικότητα και συµβάλλει στο να είναι επικοινωνιακοί. Το πλαίσιο των project, επειδή προσεγγίζει τα πραγµατικά προβλήµατα, επιδρά στους µαθητές µε τέτοιο τρόπο ώστε να εκλαµβάνουν την εργασία ως σηµαντική εµπειρία κι όχι ως καταναγκασµό. Οι διδάσκοντες µετατρέπονται σε συµβούλους και οι µαθητές γίνονται περισσότερο υπεύθυνοι. Η γνώση των µαθητών από την ατοµική παρατήρηση και την αφηρηµένη σκέψη περνά περισσότερο στην εµπειρία και τον πειραµατισµό. Τα project δεν βοηθούν απλά την εκπαίδευση των µαθητών, αλλά τους προετοιµάζουν για εργασίες υψηλότερων απαιτήσεων.
Αποφεύγοντας την κατακερµατισµένη θεωρητική γνώση κατανοούν την αλληλεξάρτηση των γνωστικών αντικειµένων και τη συµπληρωµατικότητα των σχολικών µαθηµάτων, και οδηγούνται στη σύνθεση. Τα εκάστοτε ερευνώµενα γεγονότα τοποθετούνται στο πολιτισµικό τους αλλά και ευρύτερα σε διεθνές πλαίσιο - αυθεντικότητα Ερευνούν στο πλαίσιο αναφοράς, τις βιβλιοθήκες, το διαδίκτυο, ΜΜΕ. Ασκούνται στην κριτική αξιολόγηση και αξιοποίηση των πληροφοριών. Αναπτύσσουν κριτικό στοχασµό και κοινωνικές δεξιότητες. Καλλιεργούν τη συλλογικότητα και τη συνεργασία Εθίζονται στη διαλεκτική µε άλλα πολιτισµικά περιβάλλοντα Συνειδητοποιούν την αναγκαιότητα αλλαγής στάσεων, µετασχηµατισµού και δράσης ως προέκταση της κοινωνικής γνώσης. Παράγουν πρωτότυπο υλικό. Αξιοποιούν και αναδεικνύουν τα ιδιαίτερα ταλέντα και τις δεξιότητές τους. Συνεργάζονται µε την ευρύτερη κοινότητα. Ενισχύουν την αυτοεκτίµηση και αυτοπεποίθησή τους.
Ελευθερία επιλογών, αυτονοµία, αυτοδιαχείριση, χειραφέτηση µαθητών Ώριµη συµπεριφορά, αλλαγή στάσεων σε κοινωνικά θέµατα Ικανοποίηση προσωπικών ενδιαφερόντων Ανάδειξη ταλέντων Ουσιαστική συνεργασία και οµαδοκεντρική αντίληψη Ερευνητικό ενδιαφέρον Χρήση της τεχνολογίας στην αναζήτηση, επεξεργασία των πληροφοριών και την επικοινωνία. Επαφή µε ιδρύµατα και κοινωνικούς θεσµούς
Ως προς τη χρονική του διάρκεια: Μικρά, από ένα ή δύο δίωρα Mέτρια, από µια µέρα µέχρι και µία εβδοµάδα Mεγάλα, διάρκειας από µία εβδοµάδα µέχρι και χρόνια
Ως προς το σχεδιασμό του: Project που έχει σχεδιαστεί και προγραμματιστεί από τον/ την εκπαιδευτικό και παρουσιάζεται στους μαθητές προς εφαρμογή. Project που έχει σχεδιαστεί και προγραμματιστεί από τον/ την εκπαιδευτικό και προβάλλεται στους μαθητές ως δική τους συνεισφορά στο σχεδιασμό. Project προς εφαρμογή που σχεδιάζεται και προγραμματίζεται από κοινού με τον/την εκπαιδευτικό και τους μαθητές.
Οι µαθητές: Αποφασίζουν για κάτι Επιχειρηµατολογούν για µια συγκεκριµένη άποψη Εξηγούν τις ιδέες τους στους συµµαθητές τους Προβλέπουν & διαµορφώνουν υποθέσεις µε βάση τις προβλέψεις τους Ελέγχουν γεγονότα και λεπτοµέρειες Παίρνουν συνεντεύξεις από ανθρώπους που θα µπορούσαν να αποτελέσουν πηγές χρήσιµων πληροφοριών Παίρνουν πρωτοβουλίες πολλές φορές για να δώσουν νέες κατευθύνσεις στην έρευνα
Παρατηρούν, σηµειώνουν και καταγράφουν παρατηρήσεις Αναφέρουν ευρήµατα Προτείνουν λύσεις Αλληλοενθαρρύνονται Ξαναδοκιµάζουν διάφορα πράγµατα που δεν πέτυχαν και µε διαφορετικούς τρόπους Αποδέχονται την ευθύνη για τα όσα γίνονται
Η εργασία µε project δεν αντικαθιστά όλες τις τρέχουσες πρακτικές που εφαρµόζονται στα σχολεία αλλά τις συµπληρώνει. Ισορροπία ανάµεσα στο καθορισµένο αναλυτικό πρόγραµµα και την εργασία µε project.
Συστηµατική Διδασκαλία Ο/Η εκπαιδευτικός εστιάζει στην υποστήριξη των παιδιών να αποκτήσουν δεξιότητες. Εξωτερική παρώθηση. Ο/Η εκπαιδευτικός επιλέγει δραστηριότητες και παρέχει υλικά για το κατάλληλο διδακτικό επίπεδο. Ο/Η εκπαιδευτικός είναι ο ειδικός/ή, εκείνος/η που προσδιορίζει τις ελλείψεις των παιδιών. Ο/Η εκπαιδευτικός φέρει την ευθύνη για τη µάθηση, την πρόοδο και την επιτυχία των παιδιών. Εργασία µε Project Ο/Η εκπαιδευτικός δίνει ευκαιρίες στα παιδιά να εφαρµόσουν δεξιότητες. Εσωτερική παρώθηση. Τα παιδιά επιλέγουν από ποικιλία δραστηριοτήτων που παρέχονται από τον/την εκπαιδευτικό. Τα παιδιά είναι οι ειδικοί, ο/η εκπαιδευτικός επενδύει στις ικανότητες των παιδιών. Τα παιδιά και ο/η εκπαιδευτικός είναι υπεύθυνοι για τη µάθηση και την επιτυχία.
Προϋποθέσεις και χαρακτηριστικά της µεθόδου Project Διάθεση χρόνου Χώρος, εργαστήρια, δυνατότητα βιωµατικής µάθησης Πρόσβαση σε πηγές, δυνατότητα χρήσης, Συνεργασίες: Με εκπαιδευτικούς Γονείς Κοινωνικούς φορείς Λοιπή κοινότητα
Θέματα από τα διδασκόμενα μαθήματα. Θέματα καθολικής αναφοράς (π.χ. ο κύκλος της ζωής). Θέματα από το χώρο των εννοιών (π.χ. ευθύνη, σύγκρουση κ.ά.) και των δεξιοτήτων (π.χ. κριτική σκέψη). Θέματα κοινωνικού προβληματισμού (π.χ. ανεργία, ξενοφοβία). Θέματα σχετικά με προβληματισμούς των μαθητών (π.χ. τα επαγγέλματα που με ενδιαφέρουν). Θέματα παιδικού ενδιαφέροντος (π.χ. γιατί εξαφανίστηκαν οι δεινόσαυροι). Θέματα πειραματικής διερεύνησης (π.χ. η διερεύνηση των νόμων της άνωσης και του μαγνητισμού). Θέματα δημιουργικής σύνθεσης και κατασκευών.
Συμβουλευτικός & καθοδηγητικός. Συντονιστικός και βοηθού συνεργάτη. Δημιουργεί τις προϋποθέσεις Δημιουργεί ασφαλή χώρο για έκθεση Εμψυχωτής Εμπνέει Ενισχύει
1) Η πρωτοβουλία των συµµετεχόντων για το θέµα, την πορεία και τις διαδικασίες του project. Σύµφωνα µε το Frey, η πρωτοβουλία από µόνη της αποκτά µορφωτική και παιδαγωγική αξία καθώς τα µέλη ασχολούνται µε την επεξεργασία της και εργάζονται για την πραγµάτωσή της. 2) Η ανταλλαγή απόψεων ο διάλογος ως προς τον καθορισµό των πλαισίων (χρονικά όρια, κανόνες διεξαγωγής κλπ.) και η κριτική στο περιεχόµενο της πρότασης. 3) Η από κοινού διαµόρφωση των πλαισίων δράσης (ποιος θα κάνει τι, ποιες ακριβώς δραστηριότητες θα γίνουν, ρυθµός εργασίας, χρονική διάρκεια των εργασιών, τι θα προκύψει κλπ.). 4) Η υλοποίηση όσων έχουν προγραµµατιστεί. 5) Η περάτωση του project και η αξιολόγισή του 6) Τα διαλείµµατα ενηµέρωσης στην ολοµέλεια και ο επαναπροσδιορισµός της εξέλιξης του project. 7) Τα διαλείµµατα ανατροφοδότησης-ανατροφοδοτικής επισκόπησης και συζήτησης των διαπροσωπικών τους σχέσεων.
ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΑΠΟΨΕΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΑΠΟ ΚOΙΝΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΕΡΑΤΩΣΗ ΤΟΥ PROJECT
Αναζήτηση του θέματος Δόμηση της εργασίας (Σύνταξη ερωτήσεων, κατασκευή σχεδίου εργασίας και προσδιορισμός χρηστικής αξίας και αποτελέσματος σχεδιασμός project) Διεξαγωγή έρευνας (Αναζήτηση πληροφοριών, διεξαγωγή project) Παρουσίαση αποτελεσμάτων και εμπειριών (Έκθεση, εισήγηση, παρουσίαση επίδειξη, κριτική και αναστοχασμός αποτέλεσμα project)
1ος άξονας Το θέμα (1ο βήμα) Επιλογή θέματος (2ο βήμα) Επιλογή του συντονιστή και καθορισμός του ρόλου του (3ο βήμα) Διατύπωση του στόχου ή στόχων 2ος άξονας Ο προγραμματισμός (4ο βήμα) Κατανομή σε ομάδες και ο ρόλος τους (5ο βήμα) Διαμόρφωση πλαισίου δράσης (επιμέρους στόχοι, προσέγγιση, τι υλικό θα συγκεντρωθεί, από ποιες πηγές, ποιος θα αναλάβει τι) (6ο βήμα) Διάλειμμα ενημέρωσης και ανατροφοδότησης 3ος άξονας Η υλοποίηση (7ο βήμα) Συγκέντρωση και ταξινόμηση υλικού (8ο βήμα) Παρουσίαση των προϊόντων του project (9o βήμα) Συμπεράσματα Αξιολόγηση
Αφόρµηση µπορεί να είναι οτιδήποτε (κείµενο, άρθρο, φωτογραφία, τηλεοπτική είδηση, τραγούδι, γεγονός, διάλογος, τυχαίο περιστατικό κλπ.). Επιλογή και ανάλυση του θέµατος µέσα από την καταγραφή και κατηγοριοποίηση των ερωτηµάτων που θέτουν τα παιδιά. Με «καταιγισµό ιδεών» τα παιδιά διατυπώνουν ελεύθερα όλα τα ερωτήµατα που θα ήθελαν να απαντηθούν γύρω από το θέµα. Οπότε έχουµε: α) Διατύπωση ιδεών, β) Κατασκευή ιστογράµµατος - υποθέµατα, γ) Ακριβής προσδιορισµός του θέµατος και των ορίων του Συγκαθορισµός των στόχων και του τελικού προϊόντος από τα παιδιά και τον εκπαιδευτικό. Σύνταξη καταστατικών αρχών εν είδει συµβολαίου. Σχεδιασµός: α) Περιγραφή, β) Προετοιµασία: φύλλα εργασίας, επισκέψεις, επαφές, γ) Χρονοδιάγραµµα, δ) Καθορισµός οµάδων εργασίας (κριτήρια: ενδιαφέροντα, γειτνίαση, καλή επικοινωνία, ποικιλία σύνθεσης, κυλιόµενοι ρόλοι κλπ.), ε) Κατανοµή εργασιών, στ) Ευελιξία και ιεράρχηση στόχων
1. Εξοικείωση των παιδιών µε τη µεθοδολογία 2. Επίδειξη και συζήτηση για τις πηγές και τον τρόπο αξιοποίησής τους 3. Επαφές µε εξωσχολικούς παράγοντες: έρευνα, συλλογή πληροφοριών από ειδικούς, τοπικούς φορείς, υπηρεσίες, γονείς 4. Ερωτηµατολόγια 5.Έρευνα, συλλογή πληροφοριών από βιβλία, περιοδικά, ταινίες, διαδίκτυο κτλ. 6. Έρευνα πεδίου 7. Τρόπος καταγραφής (µη γραπτός) 8. Καταγραφή βιβλιογραφίας και πληροφοριών, ταξινόµηση, ανάλυση, οργάνωση υλικού 9. Παρουσίαση στην τάξη των πληροφοριών 10. Είδος και τρόποι αξιολόγησης
1. Οργάνωση και αξιοποίηση των υλικών 2. Εκπόνηση των εργασιών που ανέλαβαν τα παιδιά 3. Αξιοποίηση ταλέντων (σχεδίαση, H/Y, θέατρο, συγγραφή, αφήγηση, σχέσεις κλπ.) 5. Δηµιουργική και συναισθηµατική έκφραση 6. Σύνθεση των εργασιών των οµάδων και δηµιουργία κοινής εργασίας. Δεν είναι αυτοσκοπός η παραγωγή κάποιου τελικού προϊόντος, αλλά η ίδια η πορεία που οδηγεί σ αυτό.
Σκοπός της αξιολόγησης είναι να εκφράσουν οι µαθητές τις δικές τους εκτιµήσεις για το πρόγραµµα, για το πόσο αυτό αποτέλεσε κίνητρο για µάθηση, για αλλαγή απόψεων και στάσεων, αλλά και για τη δηµιουργία µιας ισότιµης και αµοιβαίας επικοινωνίας ανάµεσα τους. 1. Αξιολόγηση της συνθετικής εργασίας από τα παιδιά και τον εκπαιδευτικό 2. Αρχική, διαµορφωτική, τελική 3. Η αξιολόγηση γίνεται µε βάση τους στόχους που τέθηκαν στην Α φάση. 4. Έλεγχος βάσει κριτηρίων και διορθώσεις, τροποποιήσεις. 5. Απολογισµός της δουλειάς και µια εκτίµηση των στοιχείων εκείνων που επηρέασαν τους µαθητές τόσο µαθησιακά και συναισθηµατικά, όσο και σε επίπεδο σχέσεων και στάσεων ζωής.
Αρχικά στην ολοµέλεια (ή στην τάξη), µετά σ ολόκληρο το σχολείο µε προσκεκληµένους φορείς, γονείς, συγγενείς, φίλους, γειτονιά. Παρουσίαση του προγράµµατος από τους εκπροσώπους των οµάδων. Μπουφές και αναµνηστικά µε έντυπο υλικό, δηµοσίευση στο διαδίκτυο κλπ. Καλό είναι να τηρηθούν τα εξής: α) Εξώφυλλο - Τίτλος, β) Συµµετέχοντες, γ) Ευχαριστίες σ αυτούς που βοήθησαν, δ) Εισαγωγή στο θέµα της εργασίας, ε) Περιγραφή της µεθόδου, στ) Καταγραφή-παρουσίαση των στοιχείων, ζ) Συµπεράσµατα, η) Προτάσεις, θ) Βιβλιογραφία
Ντοσιέ / Φάκελος / portfolio, όπου συγκεντρώνονται όλες οι εργασίες, σχέδια, προϋπολογισµοί, πρακτικά κλπ. Ατοµικό τετράδιο / σηµειωµατάριο / αρχείο, όπου ο καθένας καταγράφει ιδέες, πλάνο, σχέδια, αλλαγές, προβλήµατα, λύσεις, ερωτήσεις κλπ. Ατοµικό ηµερολόγιο καταγραφής του τι έχει αποκοµίσει ο µαθητής στην πορεία του project. Γραφική ύλη και εργαλεία και υλικά (χρωµατιστά µολύβια, ψαλίδια, κόλλες, κτλ.) Πίνακας Ολοκληρωµένο περιβάλλον Η/Υ Φύλλα εργασίας και αξιολόγησης
Οργάνωση του χρόνου. Επειδή είναι δύσκολο να τηρηθεί το χρονοδιάγραµµα, είναι αναγκαίο να γίνεται διαρκώς επανεκτίµηση της εξέλιξης του project. Περίοδος προσαρµογής των µαθητών στον τρόπο εργασίας (οµαδικότητα, προγραµµατισµός, συνεργασία, επικοινωνία, επίλυση διαφορών κλπ.). Φόβος αδυναµίας κάλυψης του θέµατος (στο πλαίσιο του ΑΠΣ ή του προγράµµατος). Περίοδος κούρασης και µειωµένης ανταπόκριση των µαθη-τών σε σχέση µε τον αρχικό ενθουσιασµό. Στη φάση αυτή ο δάσκαλος λειτουργεί ως εµψυχωτής µε καινούριες δραστηριότητας (παιχνίδι, καλλιτεχνικό εργαστήρι, εκδροµή).
Αντιδράσεις οικογενειακού περιβάλλοντος. Απώλεια ελεύθερου χρόνου σε µετακινήσεις όταν πρόκειται για εξωδιδακτικά project Οικονοµικές ή τεχνικές δυσκολίες. Ενισχύσεις µπορούν να προκύψουν από τις προϊστάµενες αρχές, από διάφορα προγράµµατα (Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, Αγωγής Καταναλωτή κ.ά), από τους γονείς των µαθητών, τον σύλλογο γονέων και κηδεµόνων, χορηγούς, το ταµείο της τάξης. Αξίζει όµως να σηµειωθεί ότι και µε ελάχιστα χρήµατα µπορούν να γίνουν project. Διάψευση των στόχων. Για να φτάσουµε στα επιτυχηµένα από πολλές πλευρές project απαιτείται αρκετή εµπειρία, επιµονή και υποµονή.
Ενδεικτική βιβλιογραφία 1. Frey, K. (1980) Η µέθοδος Project. Μια µορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη. (υπάρχει στη βιβλιοθήκη) 2. Αλαχιώτης, Σ. (2002) «Εισαγωγικό Σηµείωµα του Προέδρου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου» στο Υ.Π.Ε.Π.Θ. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Διαθεµατικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραµµάτων Σπουδών και Αναλυτικά Προγράµµατα Σπουδών Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης. Αθήνα. 3. Βαϊνά Μ. (1996) «Μέθοδος Project: Μια πρόκληση για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα», Νέα Παιδεία, τ. 20 4. Γρόλλιος, Γ. & Λιάµπας, Τ. (2001) «Ευέλικτη ζώνη και µέθοδος project» Εκπαιδευτική Κοινότητα, τχ.60. 5. Θεριανός, Κ. (2002) «Πρόγραµµα ευέλικτης ζώνης», εφ. Ηµερησία, 20-1-2002 6. Ματσαγγούρας, Η. (2002) Η Διαθεµατικότητα στη Σχολική Γνώση. Εννοιοκεντρική Αναπλαισίωση και Σχέδια Εργασίας. Αθήνα: Γρηγόρης. (υπάρχει στη βιβλιοθήκη) 7. Χρυσαφίδης, Κ. (1994) Βιωµατική Επικοινωνιακή διδασκαλία, Η Εισαγωγή της Μεθόδου Project στο Σχολείο. Αθήνα: Gutenberg. (υπάρχει στη βιβλιοθήκη)
Η συγκεκριµένη παρουσίαση πέραν από το να υποστηρίξει την παρουσίαση της µεθόδου Project στα πλαίσια του µαθήµατος Διδακτική Μεθοδολογία Δοµικά Στοιχεία της Διδασκαλίας, στόχο έχει να αποτελέσει και υποστηρικτικό υλικό για τον ίδιο τον σχεδιασµό και την υλοποίηση Project. Το υλικό βασίστηκε σε: Διαφάνεις της κας. Σ Καλδή για το ίδιο µάθηµα και στις σηµειώσεις του Γιώργου Αποστολίδη στο http://esperinoserron.blogspot.com/