ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Γ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

Ε ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Γ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέμα: Η Συμβολή της Επιτροπής των Περιφερειών στην Προώθηση Συμμετοχικών Θεσμών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Επιβλέπων: Δρ., Αναστάσιος Αναστασίου Σπουδάστρια: Ελευθερία Π. Κορωνίδου ΑΘΗΝΑ - 2010

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η Επιτροπή των Περιφερειών αποτελεί ένα συμβουλευτικό όργανο, το οποίο ιδρύθηκε με την Συνθήκη του Μάαστριχτ με σκοπό να εκπροσωπηθούν οι περιφέρειες και η τοπική αυτοδιοίκηση των κρατών μελών της ΕΕ ώστε οι αποφάσεις να λαμβάνονται όσο το δυνατό πιο κοντά στους πολίτες, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας. Η παρούσα εργασία πραγματεύεται τον ενισχυμένο ρόλο της ΕΤΠ μετά την Συνθήκη της Λισσαβώνας, καθώς και τη συμβολή της στους συμμετοχικούς θεσμούς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Επιπροσθέτως, αναλύεται η οργάνωση και σύνθεση της ΕΤΠ, παρουσιάζονται δηλαδή τα όργανα και τα μέλη της. Παρουσιάζεται ακόμη ο σύγχρονος ρόλος των τοπικών και περιφερειακών αρχών στη διαμόρφωση πολιτικών της ΕΕ, καθώς επίσης και οι συμμετοχικοί θεσμοί της τοπικής αυτοδιοίκησης σε ευρωπαϊκό και τοπικό επίπεδο στο πλαίσιο της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Τέλος, μελετάται ο ρόλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στην ΕΤΠ, το κατά πόσο δηλαδή ακούγεται η «φωνή» των περιφερειών της Ελλάδας, και παρουσιάζεται το έργο των ελλήνων αντιπροσώπων στην ΕΤΠ μέσα από πρόσφατες εισηγήσεις και γνωμοδοτήσεις τους. ABSTRACT The Committee of the Regions is a consultative institution established by the Treaty of Maastricht in order to represent the regions and the local government authorities of the EU member states, so that the decision making process would be as close as possible to the citizens, according to the principle of subsidiarity. This essay mainly examines the reinforced role of the Committee after the Treaty of Lisbon and its contribution to the participatory institutions of local government. Furthermore, this essay examines the organization and structure of the Committee of the Regions and presents its members. It also presents the contemporary role of local and regional 2

government authorities in the EU policy making process, as well as their participatory role in European and local level within the framework of multilevel governance. Finally, this essay concludes with a presentation of the role of the Greek delegation to the Committee of the Regions, in other words, whether the 'voice' of the Greek regions it is heard, and follows a presentation of the Greek representatives work for the Committee of the Regions through their recent proposals and opinions. 3

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ: Έννοια και χαρακτηριστικά... 12 1.1 Η έννοια της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας... 12 1.2 Ο θεσμός της Περιφέρειας στην Ε.Ε.... 13 1.3 Η έννοια της Περιφερειοποίησης... 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ... 15 2.1 Η Περιφερειακή Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 15 2.2 Η ευρωπαϊκή πολιτική συνοχής: αποτέλεσμα μόχλευσης για τις κοινοτικές πολιτικές... 17 2.3 Μέσα χρηματοδότησης και διαρθρωτικά ταμεία... 18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Η ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ... 21 3.1 Η ΕΤΠ μέσα από τις Ευρωπαϊκές Συνθήκες και ο Ρόλος της... 21 3.2 Βασικές αρχές που διέπουν το έργο της ΕΤΠ... 22 3.3 Η εσωτερική διάρθρωση της Επιτροπής των Περιφερειών... 23 3.4 Τα Μέλη της ΕΤΠ... 26 3.5 Εθνικές Αντιπροσωπείες... 27 3.6 Πολιτικές Ομάδες... 28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Ο ΝΕΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΑΡΧΩΝ... 29 4.1 Η Επιτροπή των Περιφερειών σήμερα... 29 4.2 Νέες αρμοδιότητες στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής νομοθετικής διαδικασίας... 30 4.3 Στενότερη συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή... 31 4.4 Βαθύτερη πολιτική σχέση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο... 33 4.5 Συνεργασία με τα εθνικά κοινοβούλια. Η ΕΕ πιο κοντά στον πολίτη... 34 4.6 Η δυνατότητα προσφυγής στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης παγιώνει τις αρμοδιότητες της ΕΤΠ... 35 4.7 Η πλατφόρμα παρακολούθησης της στρατηγικής της Λισσαβώνας και της στρατηγικής ΕΥΡΩΠΗ2020 από την Επιτροπή των Περιφερειών... 36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ... 39 5.1 Συμμετοχή πολιτών και έλλειμμα πληροφόρησης σε ευρωπαϊκά θέματα... 39 5.2 Διαβούλευση Μία επωφελής επιλογή για όλους... 41 5.3 Γενικές αρχές διαβούλευσης... 43 5.4 Η Διασφάλιση της Συμμετοχικότητας μέσα από τον νέο Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων... 46 5.5 Περεταίρω ενίσχυση των Δήμων και Περιφερειών μέσω συνενώσεων - Σχέδιο «Καλλικράτης»... 48 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΠΟΛΥΕΠΙΠΕΔΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΕΕ... 51 6.1 Η Λευκή Βίβλος για την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση... 51 6.2 Η Σύμπραξη για την οικοδόμηση της Ευρώπης... 52 6.3 Ενθάρρυνση της συμμετοχής... 54 6.4 Θεσμική εκπροσώπηση τοπικών και περιφερειακών αρχών... 55 6.5 Πολιτική συνεργασία... 55 6.6 Ενθάρρυνση της συμμετοχικής δημοκρατίας... 56 6.7 Έρευνα Ευρωβαρόμετρου 2008... 59 6.8 Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» και ο ρόλος των τοπικών και περιφερειακών αρχών... 61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΤΠ... 62 7.1 Η Ελληνική Αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες (2010-2015)... 62 7.2 Το Έργο των Ελλήνων Αντιπροσώπων στην ΕΤΠ μέσα από εισηγήσεις- γνωμοδοτήσεις... 64 7.3 Συμμετοχή της Ελληνικής αντιπροσωπείας στο πλαίσιο της ΕΤΠ... 69 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 72 ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 76 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 81 5

ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΕΕ ΕΤΠ ΕΟΚ ΕΚ ΔΕΚ ΟΚΕ ΕΕΠ ΟΤΑ ΣΕΕ ΕΝΑΕ ΚΕΔΚΕ COTER ECOS DEVE EDUC CONST RELEX EER ΚΔΚ ΤΕΔΚΝΑ ΠΠΣτΛ ΕΠΜ EER ΟΚΕ Ευρωπαϊκή Ένωση Επιτροπή των Περιφερειών Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα Ευρωπαϊκή Κοινότητα Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης Συνθήκη Ευρωπαϊκής Ένωσης Ένωση Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων Ελλάδας Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας Επιτροπή «Πολιτική εδαφικής συνοχής» Επιτροπή «Οικονομική και Κοινωνική Πολιτική» Επιτροπή «Βιώσιμη ανάπτυξη» Επιτροπή «Πολιτισμός, Παιδεία και Έρευνα» Επιτροπή «Συνταγματικά θέματα, ευρωπαϊκή διακυβέρνηση και χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης» Επιτροπή «Εξωτερικές σχέσεις και αποκεντρωμένη συνεργασία» Ευρωπαϊκή Επιχειρηματική Περιφέρεια Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων Τοπική Ένωση Δήμων & Κοινοτήτων Νομού Αττικής Πλατφόρμα Παρακολούθησης της Στρατηγικής της Λισσαβώνας Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρύθμισης Ευρωπαϊκή Επιχειρηματική Περιφέρεια Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή 6

Ευχαριστίες Η συγγραφή της εργασίας για την Επιτροπή των Περιφερειών και τη συμβολή της στην προώθηση συμμετοχικών θεσμών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ήταν μια πραγματικά υπέροχη και καρποφόρα εμπειρία, καθώς μέσω αυτής αφενός απέκτησα πολύτιμες γνώσεις αναφορικά με τον πολυσύνθετο ρόλο ενός θεσμικού οργάνου που παρέχει στις τοπικές και περιφερειακές αρχές τη δυνατότητα να εκφράσουν τις απόψεις τους στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και αφετέρου γνώρισα καλύτερα και εκτίμησα ακόμη περισσότερο ορισμένους ανθρώπους που με βοήθησαν στη συγγραφή αυτής. Θέλω καταρχήν να ευχαριστήσω και να εκφράσω ιδιαίτερα την ευγνωμοσύνη μου στον επιβλέποντά μου, Δρ. Αναστάσιο Αναστασίου, (Ειδικός Επιστήμονας στον Συνήγορο του Πολίτη), για τη σημαντική βοήθεια που μου παρείχε και την ανά πάσα στιγμή διαθεσιμότητά του να με βοηθήσει. Οφείλω επίσης να ευχαριστήσω τον επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας για την περίοδο 2010-2015 στην Επιτροπή των Περιφερειών, κ. Δημήτρη Καλογερόπουλο (Δήμαρχος Αιγάλεω) και πρόεδρο της Τ.Ε.Δ.Κ.Ν.Α., για τη συνέντευξη που μου παραχώρησε και τη γενικότερη βοήθεια που μου παρείχε. Τέλος, δεδομένου ότι η συγγραφή και η παρουσίαση αυτής της εργασίας αποτελεί την τελευταία δραστηριότητα στα πλαίσια της φοίτησής μου στην Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης, νιώθω την ανάγκη να ευχαριστήσω όλους τους σπουδαστές και τους καθηγητές της Γ εκπαιδευτικής σειράς, καθώς επίσης και όλο το διοικητικό προσωπικό της Ε.Σ.Τ.Α. για τις πολύτιμες εμπειρίες και γνώσεις που μου χάρισαν. 7

ΕΙΣΑΓΩΓΗ H Επιτροπή των Περιφερειών, η οποία ιδρύθηκε το 1992 με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και συνεδρίασε για πρώτη φορά το 1994, αποτελεί τη φωνή της Αυτοδιοίκησης στα Κέντρα Λήψης Αποφάσεων της Ε.Ε. Η σύσταση ενός οργάνου που θα αποτελείται από εκπροσώπους της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης οι οποίοι θα έχουν το δικαίωμα άμεσα να εκφράζουν τη γνώμη τους και να καταθέτουν τις προτάσεις τους, αποτέλεσε ανάγκη για την Ε.Ε. αφού το μεγαλύτερο ποσοστό της κοινοτικής νομοθεσίας αφορά τις τοπικές και περιφερειακές κοινωνίες. Επιπλέον, οι τοπικά και περιφερειακά εκλεγμένοι αντιπρόσωποι έχοντας άμεση σχέση και επαφή με τον πολίτη, θα βοηθούσαν την Ε.Ε. να λύσει το πρόβλημα της προσέγγισης του πολίτη και της διάδοσης των Κοινοτικών πρωτοβουλιών, προκειμένου να ανατραπεί το κλίμα της δυσπιστίας που έχει δημιουργηθεί και να μπορέσει να προχωρήσει ακόμη παραπέρα σε πολιτικό επίπεδο, έτσι ώστε ο ρόλος της να αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερο περιεχόμενο, με πολιτικές αποφάσεις για την βιωσιμότητα του πλανήτη μας και την αειφόρο ανάπτυξη. Η Επιτροπή των Περιφερειών αποτελεί σήμερα ένα σημαντικό πολιτικό στίβο στον οποίο τα 344 τακτικά μέλη (και 344 αναπληρωματικά), εκπρόσωποι των οργανισμών τοπικής και περιφερειακής διοίκησης προερχόμενα από 27 εθνικές αντιπροσωπείες, μπορούν να ανταλλάσσουν τις εμπειρίες τους, να συζητούν τα κοινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν, να συμμετέχουν σε διαβουλεύσεις με τα κεντρικά θεσμικά όργανα λήψης αποφάσεων της Ε.Ε., να γνωμοδοτούν σύμφωνα με τις Συνθήκες στην Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όποτε διατυπώνονται νέες προτάσεις σε τομείς που ενδέχεται να έχουν συνέπειες στο τοπικό και το περιφερειακό επίπεδο, αλλά και να γνωμοδοτούν όποτε θεωρούν απαραίτητο, προσθέτοντας έτσι θέματα στην ατζέντα της Ε.Ε. Η λειτουργία της ΕΤΠ, το έργο αλλά και οι στόχοι της βασίζονται σε τρεις βασικές αρχές: Την Επικουρικότητα, σύμφωνα με την οποία η Ε.Ε. οφείλει να λαμβάνει αποφάσεις κοντά στον πολίτη, οπότε και δεν θα πρέπει να αναλαμβάνει πολιτικές που μπορούν να επιτευχθούν καλύτερα σε εθνικό, περιφερειακό και πολιτικό επίπεδο. Την Εγγύτητα, σύμφωνα με την οποία κάθε επίπεδο διακυβέρνησης πρέπει να τελεί το έργο του με διαφάνεια ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν που να απευθύνονται για θέματα που τους αφορούν και με ποιους τρόπους να προβάλουν τις απόψεις τους. 8

Την Εταιρική Σχέση, σύμφωνα με την οποία η συμμετοχή όλων των βαθμίδων διακυβέρνησης στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων είναι απαραίτητη, προκειμένου να επιτευχθεί μία ορθή ευρωπαϊκή διακυβέρνηση. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2009, έρχεται σήμερα να ενισχύσει το ρόλο της ΕΤΠ και να προσδώσει στην τελευταία ένα ακόμη πιο δημοκρατικό, αδιάβλητο και περιεκτικό χαρακτήρα. Συγκεκριμένα, η συνθήκη επιβεβαιώνει το δικαίωμα της ΕΤΠ να προσφεύγει στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για την υπεράσπιση των προνομίων της, καθώς επίσης και για την προάσπιση της αρχής της επικουρικότητας. Πρόκειται για ένα δικαίωμα το οποίο ήδη αναγνωρίστηκε από τη Συνέλευση για το μέλλον της Ευρώπης. Η νέα αυτή ανάθεση θα ενισχύσει τον πολιτικό ρόλο της ΕΤΠ και θα της επιτρέψει ταυτόχρονα να ενεργεί πιο αποτελεσματικά προς όφελος των τοπικών αρχών στην ευρωπαϊκή σκηνή. Κύριο είναι όμως και το ζήτημα της συμμετοχής. Η συμμετοχική διαδικασία στη λήψη αποφάσεων, αλλά και στην εφαρμογή πολιτικών, αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες. Η προσχώρηση των πολιτών στην ευρωπαϊκή διαδικασία συνιστά πρόκληση για την αξιοπιστία της ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Η ευρωπαϊκή ιθαγένεια οικοδομείται και η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση οργανώνεται με βάση τη συμμετοχή. Έτσι, οι ευρωπαίοι πολίτες που επιθυμούν να αποκαλούνται «ενεργοί πολίτες», οφείλουν πρωτίστως να ενημερώνονται σε ότι αφορά τα ευρωπαϊκά θέματα, αλλά και τα τοπικά ζητήματα της κοινωνίας τους, καθώς και να συμμετέχουν σε διαδικασίες διαβούλευσεις. Τόσο με τον ΚΔΚ όσο και με την επικείμενη διοικητική μεταρρύθμιση στη χώρα μας, τα ζητήματα αυτά ενισχύονται σημαντικά. Παρομοίως, σήμερα οι τοπικές και περιφερειακές αρχές καλούνται να επιτελέσουν έναν πολυσύνθετο και πολύπλευρο ρόλο. Καλούνται να συμμετέχουν ως ισότιμοι εταίροι στη διαμόρφωση των πολιτικών της ΕΕ, εκπροσωπώντας τις πόλεις και περιφέρειές τους στην καρδιάς της Ευρώπης, ενώ παράλληλα, καλούνται να ενημερώνουν και να αφουγκραστούν τους πολίτες των τοπικών κοινωνιών για τα δρώμενα της ΕΕ και να μεταφέρουν τις απόψεις 9

και επιθυμίες τους και πάλι πίσω, στο επίπεδο της Ένωσης. Με άλλα λόγια καλούνται να επιτελέσουν έναν ρόλο διαμεσολαβητή. Κύρια καθίσταται λοιπόν, η έννοια της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, η οποία συνεπάγεται την αμοιβαία ευθύνη των επιμέρους επιπέδων διακυβέρνησης, ενώ στηρίζεται σε όλες τις πηγές δημοκρατικής νομιμότητας και στην αντιπροσωπευτικότητα των ενδιαφερομένων. Η υλοποίηση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης βασίζεται στον σεβασμό της αρχής της επικουρικότητας, με την οποία αποφεύγεται η συγκέντρωση των αποφάσεων σε ένα και μοναδικό επίπεδο εξουσίας και διασφαλίζεται ότι οι πολιτικές χαράσσονται και υλοποιούνται στο πλέον ενδεδειγμένο επίπεδο. Σκοπός και Στόχος Η παρούσα μελέτη στοχεύει στην παρουσίαση της Επιτροπής των Περιφερειών, όπως αυτή έχει ενισχυθεί σήμερα μετά τη συνθήκη της Λισσαβώνας, αλλά και στην αποτύπωση της συμβολής της στους συμμετοχικούς θεσμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Απώτερος σκοπός της μελέτης είναι να αναδείξει το ρόλο και το έργο των ελλήνων αντιπροσώπων στην ΕΤΠ και να παρουσιάσει τελικά το μέγεθος της συμμετοχής της χώρας μας στη διαμόρφωση πολιτικών της ΕΕ, αλλά και τη γενικότερη επιρροή της στην ΕΤΠ. Μέσα και Μεθοδολογία Ως προς τη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε, βασικές συνιστώσες αυτής ήταν, σε πρώτο στάδιο, η αναζήτηση πηγών σε βιβλιοθήκες και στο διαδίκτυο και, σε δεύτερο επίπεδο, η προσπάθεια οργάνωσης και αποκρυστάλλωσης του πολυσέλιδου υλικού. Ιδιαίτερα σημαντικές ήταν οι πληροφορίες που αντλήθηκαν από την επίσημη ιστοσελίδα της ΕΤΠ, αλλά και αυτής της ΕΕ. Το θεωρητικό μέρος της εργασίας επέβαλε την έρευνα και συγκέντρωση ελληνικής και ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας. Η αναζήτηση της σχετικής βιβλιογραφίας έγινε στις βιβλιοθήκες του ΕΚΔΔΑ, του Παντείου Πανεπιστημίου, του ΙΤΑ, του Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης και της βιβλιοθήκης του Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου, του Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου. Τέλος, στην τεκμηρίωση της εργασίας συνέτεινε η μελέτη συνθηκών, κανονισμών, αποφάσεων και γνωμοδοτήσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΤΠ, καθώς και η 10

μελέτη των πολλών εκθέσεων για την περιφερειακή πολιτική. Τέλος, η διενέργεια συνέντευξης με τον νυν επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στην ΕΤΠ και πρόεδρο της ΤΕΔΚΝΑ, κ. Δημήτρη Καλογερόπουλο (Δήμαρχος Αιγάλεω) συνέβαλε μέγιστα στην κατανόηση του ρόλου που διαδραματίζει η ελληνική αντιπροσωπεία στην ΕΤΠ και του μεγέθους της συμμετοχής της. Διάρθρωση Κεφαλαίων Όσον αφορά στη δομή της παρούσας εργασίας, αυτή διαρθρώνεται σε οκτώ κεφάλαια και τριάντα πέντε υποκεφάλαια. Ειδικότερα: Στο πρώτο κεφάλαιο, παρουσιάζεται η έννοια και ο θεσμός της ευρωπαϊκής περιφέρειας καθώς και η έννοια της περιφερειοποίησης. Το δεύτερο κεφάλαιο, αναφέρεται στην περιφερειακή πολιτική της ΕΕ και την πολιτική της συνοχής. Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύεται η φυσιογνωμία της Επιτροπής των Περιφερειών, δηλαδή η σύνθεση και οργάνωσή της, ενώ στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζεται ο νέος ενισχυμένος της ρόλος (μετά τη συνθήκη της Λισσαβώνας). Στο πέμπτο κεφάλαιο γίνεται λόγος για τους συμμετοχικούς θεσμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς και αναφορά στην ενίσχυση της συμμετοχικότητας μέσα από τον νέο ΚΔΚ και το πρόγραμμα «Καλλικράτη». Το έκτο κεφάλαιο πραγματεύεται την έννοια της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης μέσα από τη Λευκή Βίβλο της ΕΤΠ του 2009, καθώς και τη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών στη διαμόρφωση πολιτικών της ΕΕ. Τέλος, στο έβδομο κεφάλαιο παρουσιάζεται η ελληνική αντιπροσωπεία στην ΕΤΠ για την περίοδο 2010-2015 και το έργο της μέσα από εισηγήσεις- γνωμοδοτήσεις των ελλήνων αντιπροσώπων, ενώ στο όγδοο κεφάλαιο αποτυπώνονται τα βασικά συμπεράσματα που προέκυψαν από τη μελέτη. 11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ: Έννοια και χαρακτηριστικά 1.1 Η έννοια της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας Στο πλαίσιο της Ε.Ε. ο όρος «Περιφέρεια» καλύπτει ένα ευρύ φάσμα οργανωτικών - διοικητικών οντοτήτων οι οποίες συναντώνται στα κράτη μέλη της διότι οι δομές των επιμέρους χωρών είναι ετερογενείς. Τα οργανωτικά αυτά μορφώματα περιλαμβάνουν τις Περιφέρειες (Γαλλία, Ελλάδα, Βέλγιο, Ιταλία, Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχική δημοκρατία κ.α.), τα Ομόσπονδα Κράτη (Γερμανία, Αυστρία), τις Αυτόνομες Περιφέρειες (Ισπανία, Πορτογαλία, Φινλανδία), τα Περιφερειακά Συμβούλια (Φινλανδία), τα διοικητικά διαμερίσματα (Κύπρος, Λετονία), τις Περιφέρειες με ειδικό καθεστώς (Ιταλία) και τις Κομητείες (Σουηδία). Όλες οι παραπάνω διοικητικές οντότητες αντιστοιχούν στο ίδιο επίπεδο διοίκησης του κράτους που ονομάζουμε «Περιφέρεια». Με τον τελευταίο αυτό όρο εννοούμε την εδαφική διοικητική οντότητα που ιδρύεται από το κράτος και βρίσκεται στο αμέσως χαμηλότερο ιεραρχικό επίπεδο από αυτό της κεντρικής διοίκησης (Παναγιώτης Γρηγορίου, Το θεσμικό μέλλον της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας, σ. 17 στον τόμο επιμ. Παναγ. Γρηγορίου - Αντ. Μεταξά, Ευρωπαϊκή διακυβέρνηση και Ευρωπαϊκή Περιφέρεια.). Η Περιφέρεια δηλ. τοποθετείται ιεραρχικά μεταξύ της κεντρικής διοίκησης και των τοπικών αρχών (συνήθως αιρετών) (Council of Europe, Draft on European Charter of Regional Self - Government, Recommentation 34, 3rd Article, 1997.) Επίσης, σύμφωνα, με τον «Χάρτη της Κοινότητας για τις Περιφέρειες», που ενέκρινε το 1988 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Περιφέρειες είναι όσες περιοχές σχηματίζουν μια γεωγραφική ενότητα ή αποτελούν ένα οριοθετημένο σύμπλεγμα και διαθέτουν πληθυσμό που χαρακτηρίζεται από ορισμένα κοινά στοιχεία (Βλ. Ν.Κ Χλέπας, Η τοπική αυτοδιοίκηση, η συνθήκη του Μαάαστριχτ και η ευρωπαϊκή ενοποίηση, σ. 109, περ. Το Σύνταγμα, τεύχ. 1, 1993) Από τους δύο αυτούς ορισμούς προκύπτει ότι δύο είναι οι βασικές συνιστώσες που συνθέτουν την έννοια της Περιφέρειας: α) ο εδαφικός χώρος (στον οποίον θέτει το κέντρο βάρους ο ορισμός του προαναφερόμενου Χάρτη) και β) η οργανωτικο-λειτουργική διάσταση της Περιφέρειας). Και οι δύο αυτές παράμετροι είναι εξίσου σημαντικές. 12

1.2 Ο θεσμός της Περιφέρειας στην Ε.Ε. Ο θεσμός της Περιφέρειας αντιστοιχεί σε διαφορετικές διοικητικές οντότητες - και πολιτικές πραγματικότητες στο χώρο της Ε.Ε. Η Περιφέρεια άλλοτε (σε ορισμένες χώρες) εμφανίζεται ως θεσμός αποκέντρωσης (decentralization), δηλαδή θεσμός που συνιστά απλώς «τη μετάθεση της αρμοδιότητας του κεντρικού κράτους σε διορισμένες τοπικές αρχές και υπηρεσίες», άλλοτε ως θεσμός αυτοδιοίκησης (devolution local government), δηλαδή θεσμός που προϋποθέτει την «άμεση δημοκρατική νομιμοποίηση των τοπικών αρχών μέσω εκλογών», και άλλοτε ως θεσμός που αποτελεί έκφανση της ομοσπονδιακής συγκρότησης (federalism) ενός κράτους μέλους «όπου η πολιτική εξουσία που ασκεί κάθε δημόσια αρχή [π.χ. η Περιφέρεια] όχι μόνο απολαμβάνει δημοκρατική νομιμοποίηση [δημοκρατικές εκλογές] αλλά και συνταγματική κατοχύρωση» (Λίνα Παπαδοπούλου, Η τυποποίηση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης στα νέα συντάγματα της «Παλαιάς» Ευρώπης, σ. 180-181 επ. στον τόμο επιμ. Ξενοφ. Κοντιάδη Πέντε χρόνια μετά την συνταγματική αναθεώρηση του 2001, τομ. Α., 2006.). Οι τρεις αυτές κατευθύνσεις που ακολουθεί ο θεσμός της Περιφέρειας στην Ε.Ε. (αποκέντρωση, αυτοδιοίκηση, ομοσπονδιακή συγκρότηση) περιλαμβάνουν, η καθεμία τους, διάφορες θεσμικές εκφάνσεις, δηλαδή μορφές περιφερειοποίησης. 1.3 Η έννοια της Περιφερειοποίησης Περιφερειοποίηση (Regionalization) είναι η «γενικευμένη μεταφορά εξουσίας σε θεσμούς που βρίσκονται στην περιφέρεια του διοικητικού μηχανισμού» (Gerard Timsit, Κράτη και διοικήσεις, σ. 196, 1989.) Στο πλαίσιο της Ε.Ε. η διαδικασία της περιφερειοποίησης είναι καρπός μιας πολιτικής και θεσμικής δυναμικής που διακρίνεται για την ανομοιογένειά της και διαφέρει από κράτος σε κράτος. Ο ρόλος που διαδραμάτισε η Ε.Ε. σε αυτή την εξέλιξη ήταν ουσιαστικός: αρχικά η περιφερειοποίηση προχώρησε μέσω της κοινοτικής περιφερειακής πολιτικής (1974-1992) ενώ στη συνέχεια συνέβαλε και η πολιτική συνοχής (1992 και μετά) με στόχο την άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων. Επομένως η σύγκλιση κέντρου περιφέρειας ήταν το πεδίο όπου κατεξοχήν πέτυχε η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση: «Οι πολιτικές της περιφερειακής συνοχής είναι αυτές που επέτρεψαν στο εγχείρημα της μεσογειακής διεύρυνσης να αποτελέσει ταυτόχρονα άλμα 13

εμβάθυνσης» (Γιώργος Παγουλάτος, Ευρωπαϊκό μοντέλο, διεύρυνση και η δυναμική του εξευρωπαϊσμού, σ. 2 στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Πρόκλησης www. Proeuro.gr, Φεβρουάριος 2007). Υπό αυτή την έννοια «η διαδικασία της περιφερειοποίησης αποτελεί την άλλη όψη της ομοσπονδίωσης» (Παναγιώτης Γρηγορίου, Αντώνης Μεταξάς, Ευρωπαϊκή διακυβέρνηση & Ευρωπαϊκή περιφέρεια, Πρόλογος, 2006). Σήμερα μπορούμε να διακρίνουμε τέσσερις (4) τύπους περιφερειοποίησης στην Ε.Ε. με βάση τη συνταγματική και διοικητική δομή των κρατών μελών της: 1) Τα ενιαία κράτη με διοικητική αποκέντρωση, 2) τα ενιαία κράτη με περιφερειακή αποκέντρωση, 3) τα ενιαία κράτη με περιφερειακή αυτοδιοίκηση και 4) τα ομοσπονδιακά περιφερειοποιημένα κράτη. Σύμφωνα με τη θεωρία της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης «η διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής «χαρακτηρίζεται από αμοιβαία εξάρτηση, συμπληρωματικές λειτουργίες και αλληλοεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες» μεταξύ υπερεθνικών, κρατικών και υποεθνικών θεσμών καθώς και ομάδων πίεσης» (Δημήτρης Χρυσοχόου, Θεωρία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, σ. 198, 2001). Συνεπώς η ευρωπαϊκή ενοποίηση έχει οδηγήσει στη μετατόπιση του κέντρου βάρους κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων από τα εθνικά εκτελεστικά όργανα προς τους υπερεθνικούς πολιτικούς θεσμούς. Στο πλαίσιο αυτό «οι θεωρητικοί της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης προωθούν την έννοια μιας "Ευρώπης με περιφέρειες" (και όχι των περιφερειών) αναφερόμενοι "στην απαίτηση εκ μέρους των υποεθνικών αρχών για παράλληλη επιρροή, και όχι αντικατάσταση, των κρατικών εκτελεστικών οργάνων". Όντας σε μια σχέση "αμφιλεγόμενης ιεραρχίας", οι υποεθνικές αρχές καθίστανται συμπληρωματικοί, μη ιεραρχικοί δίαυλοι για την υποεθνική κινητοποίηση στην ευρωπαϊκή πολιτεία» (Μιχ. Τσινισιζέλης - Lημ. Χρυσοχόου, Πολιτική θεωρία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, σ. 133, στον τόμο Μαραβέγια Ναπ., Τσινισιζέλη Μιχ., (επιμ.) Νέα Ευρωπαϊκή Ένωση, εκδ. Θεμέλιο 2007). 14

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ 2.1 Η Περιφερειακή Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2.1.1 Σκοπός Το επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, το βιοτικό, ο πληθυσμός και η απασχόληση ποικίλουν σε σημαντικό βαθμό στις διάφορες περιοχές της ΕΕ. Καθώς οι διάφορες περιφέρειες παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές, ακόμη και στο εσωτερικό μιας χώρας, ο ρόλος της ΕΕ για την άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων ολοένα αυξάνεται. Η οικονομική και κοινωνική συνοχή των κρατών μελών της ΕΕ, που είναι απαραίτητη για την οικονομική και νομισματική ένωση και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης στην παγκόσμια αγορά, δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς την ύπαρξη μιας πολιτικής που επιδιώκει την ανάπτυξη των λιγότερο ευνοημένων περιοχών, μεταβιβάζοντας προς αυτές οικονομικούς πόρους από τις περιοχές με αναπτυξιακό πλεονέκτημα. Για το σκοπό αυτό η ΕΕ έχει διαμορφώσει μια περιφερειακή πολιτική, η οποία στοχεύει στη μείωση των υπαρχουσών περιφερειακών ανισοτήτων και στην πρόληψη δημιουργίας νέων. «Οι σκοποί της περιφερειακής πολιτικής προσδιορίζονται ως επί το πλείστον από τα προβλήματα που επικρατούν» (Vanhove N. - Klaasen L., Η περιφερειακή πολιτική της ΕΟΚ και των χωρών - μελών της, σ. 61, 1987.) Στη δημιουργία ευρωπαϊκής περιφερειακής πολιτικής συνέτειναν δύο παράγοντες: α) οι διαδικασίες διεύρυνσης της Ε.Ε. με νέα κράτη - μέλη, και β) η οικονομική ολοκλήρωση στον ευρωπαϊκό χώρο. Έτσι, σε ό,τι αφορά τον πρώτο παράγοντα, η περιφερειακή πολιτική της Ε.Ε. «δημιουργήθηκε για να αντισταθμίσει, ως ένα βαθμό, τα κόστη που επέφεραν αυτές οι πολιτικές [διεύρυνσης και ολοκλήρωσης] σε ορισμένες χώρες και περιφέρειες και να συμβάλει στη διαρθρωτική προσαρμογή τους στο νέο κάθε φορά πλαίσιο» (Πετράκος Γ. - Ψυχάρης Γ., Περιφερειακή ανάπτυξη στην Ελλάδα, σ. 410, 2004.). Και σε ό,τι αφορά το δεύτερο παράγοντα, η πολιτική αυτή της Ε.Ε. αποσκοπεί στην ανάπτυξη των Περιφερειών της Ε.Ε. και όχι της περιφέρειας (δηλ. μιας περιοχής που δεν βρίσκεται στο κέντρο- πυρήνα) (Βλ. Μαρτ. Λύκος, Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση και ελληνική περιφερειακή ανάπτυξη, σ. 156, 15

στο Ν. Μαραβέγιας - Θ. Σακελλαρόπουλος (επιμ.), Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση και Ελλάδα, 2006.) Παράλληλα, κάθε κράτος μέλος έχει τη δική του περιφερειακή πολιτική, μέσω της οποίας προσπαθεί να επιλύσει τα περιφερειακά του προβλήματα. Η ευρωπαϊκή περιφερειακή πολιτική δεν επιδιώκει να αντικαταστήσει τις εθνικές πολιτικές, αλλά να ορίσει τις γενικές αρχές και κατευθύνσεις βάσει των οποίων θα κινηθούν αυτές. (Νικόλαoς Κόνσολας, Σύγχρονη Περιφερειακή Οικονομική πολιτική, σ. 41, 1997.) 2.1.2 Η Επιτροπή των Περιφερειών και η Περιφερειακή Πολιτική Η περιφερειακή πολιτική έχει αποδώσει απτά αποτελέσματα στους πολίτες και αυτό πρέπει να συνεχιστεί. Συνεπώς, η Επιτροπή των Περιφερειών (ΕΤΠ) υποστηρίζει απόλυτα μια περιφερειακή πολιτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η οποία επικεντρώνεται κυρίως στην εδαφική συνοχή και βασίζεται στις αρχές της αλληλεγγύης και της δικαιοσύνης. Αν και υπάρχει ανάγκη μεταρρύθμισης της πολιτικής, προσαρμογής της στις νέες προκλήσεις, απλοποίησης των κανόνων εφαρμογής της και ενίσχυσης της διαδικασίας αξιολόγησής της, η ΕΤΠ είναι σαφώς αντίθετη σε κάθε προσπάθεια για την "επανεθνικοποίησή" της. Σύμφωνα με τον πρώην πρόεδρο της ΕΤΠ, κ. Van den Brande, οι διατάξεις της νέας Συνθήκης της Λισσαβώνας προωθούν ξεκάθαρα την περιφερειακή πολιτική, με την εισαγωγή του νέου στόχου της εδαφικής συνοχής και την ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ όλων των πολιτικών παραγόντων με βάση το πνεύμα της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Στον τομέα της περιφερειακής πολιτικής, αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω των τοπικών συμφώνων και της πραγματικής συμμετοχής των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στη συζήτηση σχετικά με τις βασικές προτεραιότητες της πολιτικής. (Ανακοίνωση Τύπου ΕΤΠ, COR/10/2, Βρυξέλλες, 12.01.10) 2.1.3 Ο ρόλος των τοπικών και περιφερειακών αρχών στη χάραξη της περιφερειακής πολιτικής Ο πρώην πρόεδρος της ΕΤΠ, κ. Van den Brande, αναγνωρίζοντας την πραγματική σημασία της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, θεωρεί τις περιφέρειες και τις πόλεις ως πραγματικούς εταίρους και υπογραμμίζει τη σημασία των άμεσων επαφών με τις περιφέρειες και τις πόλεις που πρέπει να θεωρούνται ως πραγματικοί εταίροι στον διάλογο για τη χάραξη της 16

μελλοντικής περιφερειακής πολιτικής, τονίζοντας ότι η ΕΤΠ αποτελεί έναν σταθερό εταίρο σε έναν τέτοιο διάλογο. Ο πρών Πρόεδρος της ΕΤΠ περιγράφει το "πιστεύω" των περιφερειακών και των τοπικών αρχών της Ευρώπης λέγοντας: «Το λέμε ξεκάθαρα ότι είμαστε κατά της απομάκρυνσης από την πλέον επιτυχημένη και ολοκληρωμένη πολιτική της ΕΕ που υπάρχει, όπως και κατά όλων των μορφών επανεθνικοποίησης της πολιτικής αυτής. Η πολιτική συνοχής απέδειξε ότι είναι μια εξαιρετική αποκεντρωμένη στρατηγική με την οποία επιτυγχάνονται οι εξής δύο στόχοι: ο πρώτος είναι η υλοποίηση των στόχων της ΕΕ σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο. Ο δεύτερος είναι η ανάθεση αρμοδιοτήτων στις πόλεις και τις περιφέρειες για να επιτύχουν καλύτερα τους στόχους τους.» Ο κ. Van den Brande, τονίζει ότι η περιφερειακή πολιτική δεν αποτελεί μόνο μέσο για την επίτευξη άλλων στρατηγικών σκοπών. Αντίθετα, πρέπει να είναι μια σφαιρική ευρωπαϊκή πολιτική ανάπτυξης για όλους τους ευρωπαίους πολίτες. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς το νέο "ευαγγέλιο" της Ευρώπης, η Συνθήκη της Λισσαβώνας, απαιτεί τώρα από την ΕΕ να τηρεί την αρχή της "εδαφικής συνοχής" - που σημαίνει την αρμονική ανάπτυξη όλων των περιφερειών της ΕΕ: Σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ πρέπει να αναγνωρίζονται οι επιτόπου επιπτώσεις των δραστηριοτήτων τους και να καθίστανται γνωστά τα αποτελέσματά τους στις τοπικές κοινότητες. Πρέπει, επίσης, να λαμβάνεται υπόψη ο νέος αυτός στόχος κατά τον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση των σταδίων. (Ανακοίνωση Τύπου ΕΤΠ, COR/10/7, Βρυξέλλες, 15.01.10) 2.2 Η ευρωπαϊκή πολιτική συνοχής: αποτέλεσμα μόχλευσης για τις κοινοτικές πολιτικές Εδώ και είκοσι χρόνια, η πολιτική συνοχής καταδεικνύει συνεχώς την προστιθέμενη αξία της και αποτελεί, χάρη στην ανάπτυξη συγκεκριμένων σχεδίων, έκφραση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης για τον πολίτη. Με την πάροδο του χρόνου εξελίχθηκε: δημιουργήθηκε ως συνοδευτική πολιτική της δρομολόγησης της κοινής αγοράς, προκειμένου να διασφαλισθεί η ανάπτυξη των πιο αδύναμων περιφερειών, επέτρεψε τον μετριασμό των κοινωνικοοικονομικών διαφορών που προκάλεσαν οι διαδοχικές διευρύνσεις της Ένωσης και έγινε σημαντικό εργαλείο για τη στήριξη της στρατηγικής για την ανάπτυξη και την απασχόληση σε όλα τα εδάφη της Ένωσης. (Λευκή Βίβλος για την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση της ΕΤΠ, CONST-IV-020, 2009) 17

Η ευρωπαϊκή πολιτική συνοχής, η οποία αντιπροσωπεύει επί του παρόντος το ένα τρίτο του κοινοτικού προϋπολογισμού, διαθέτει ένα πραγματικό χρηματοδοτικό αποτέλεσμα μόχλευση ς και διοργανικής σύμπραξης, το οποίο ενισχύεται από τη χρήση των συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα και των χρηματοδοτικών εργαλείων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Το αποτέλεσμα μόχλευσης της ευρωπαϊκής πολιτικής συνοχής εκφράζεται επίσης στην ικανότητά της να διευκολύνει τη συνέργεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο μεταξύ των τοπικών, περιφερειακών και εθνικών στρατηγικών προτεραιοτήτων ανάπτυξης. Μια άλλη αξιοσημείωτη πτυχή του αποτελέσματος μόχλευσης που συνδέεται με τη χρήση των διαρθρωτικών ταμείων αφορά την ενίσχυση των θεσμικών ικανοτήτων των δημόσιων διοικήσεων. Ενθαρρύνοντας την ικανότητα διαχείρισής τους και εναρμονίζοντας τις διαδικασίες τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η πολιτική συνοχής διευκόλυνε την υλοποίηση των κοινοτικών πολιτικών. Τέλος, χάρη στα οφέλη της εταιρικής σχέσης και της συνεργασίας μεταξύ των δημόσιων θεσμών και των παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών, η πολιτική συνοχής κατέστησε εφικτή την εφαρμογή συνολικών λύσεων σε διαφορετικές καταστάσεις στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 2.3 Μέσα χρηματοδότησης και διαρθρωτικά ταμεία Απαρχή της Ευρωπαϊκής Περιφερειακής Πολιτικής συνιστά η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) το 1975. Ωστόσο, το ΕΤΠΑ ως το 1984 «χρηματοδοτούσε μόνο έργα ή ενέργειες που προτείνονταν από τα κράτη - μέλη χωρίς ουσιαστική δυνατότητα αυτόνομης λειτουργίας» (Ναπολ. Μαραβέγιας, Περιφερειακή πολιτική και οικονομική και κοινωνική συνοχή, σ. 734 735) Η πρώτη όμως μεγάλου εύρους δράση για την άσκησης Ευρωπαϊκής Περιφερειακής Πολιτικής της ΕΟΚ έγινε με τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ) (1986-1992) που καθιερώθηκαν με τον Κανονισμό 2088 / 1985. Τα ΜΟΠ ήταν αποτέλεσμα της τρίτης διεύρυνσης της ΕΟΚ με τις χώρες της Ισπανίας και Πορτογαλίας και στόχευαν στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων από την ένταξη των ανταγωνιστικών οικονομιών της Ισπανίας και της Πορτογαλίας έναντι των υπόλοιπων μεσογειακών χωρών (νότια Γαλλία, νότια Ιταλία, Ελλάδα). Σε κάθε περίπτωση τα ΜΟΠ αποτέλεσαν πρόδρομο των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης (ΚΠΣ) που ήταν δράσεις ακόμα μεγαλύτερου εύρους και σημασίας και ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια. 18

Κατόπιν θεσπίσθηκε μια δέσμη μέτρων που αποτελούσαν τη νέα αντίληψη της διαρθρωτικής πολιτικής, δηλαδή το Α' ΚΠΣ το οποίο αφορούσε την περίοδο 1989-1993 και ήταν αποτέλεσμα της μεταρρύθμισης των διαρθρωτικών ταμείων της Κοινότητας. Σκοπός του Α' ΚΠΣ ήταν η επίτευξη της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής στο εσωτερικό της κοινότητας μέσω της μείωσης των περιφερειακών ανισοτήτων. Έπειτα ακολούθησε το Β' ΚΠΣ (1994 1999) το οποίο δρομολογήθηκε στο πλαίσιο της Συνθήκης του Μάαστριχτ και σηματοδοτεί την ενδυνάμωση της Περιφερειακής Πολιτικής της Ε.Ε.. Συνοδεύτηκε δε από ορισμένα νέα στοιχεία σε σχέση με το προηγούμενο: Με το νέο ΚΠΣ αυξήθηκαν οι χορηγούμενοι πόροι, ιδρύθηκε το Ταμείο Συνοχής που χρηματοδοτεί έργα για το περιβάλλον, τα διευρωπαϊκά δίκτυα υποδομών μεταφορών στις 4 χώρες συνοχής (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιρλανδία) και έγινε εξαετής η διάρκειά του. Όμως ήταν προφανές στα τέλη της δεκαετίας του 1990 ότι χρειαζόταν άλλο ένα ΚΠΣ για την υποστήριξη των βραδυπορούντων Περιφερειών της Ε.Ε. Με το τρίτο (Γ') ΚΠΣ 2000-2006 η κοινοτική περιφερειακή πολιτική καταλαμβάνει ολοένα και σημαντικότερη θέση ανάμεσα στις άλλες πολιτικές της Ε.Ε. Περισσότερα και πιο βελτιωμένα προγράμματα απευθύνονται σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και ενισχύονται τα χρηματοδοτικά μέσα και οι χρηματοδοτήσεις των διαρθρωτικών ταμείων. Η Περιφερειακή Πολιτική της Ε.Ε. με το Β' (1994-1999) και Γ' (2000-2006) ΚΠΣ είχε ως αποτέλεσμα να περιορισθούν οι περιφερειακές ανισότητες μεταξύ των Περιφερειών διαφορετικών κρατών μελών, αλλά δεν πέτυχε στον ίδιο βαθμό των περιορισμό των ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών έκαστου κράτους - μέλους χωριστά. Μετά την διεύρυνση του 2004 με 10 χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και του 2007 με 2 βαλκανικές χώρες, διευρύνθηκαν και οι περιφερειακές ανισότητες στην κοινότητα. Για το λόγο αυτό κρίθηκε απαραίτητη η πρόβλεψη και τέταρτου (Δ ) χρηματοδοτικού προγράμματος στο πλαίσιο του περιφερειακού προγραμματισμού της Ε.Ε. Συνιστά επομένως ευκαιρία και πρόκληση για το Δ ΕΣΠΑ (Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς) (Κανονισμός 1083/2006 του Συμβουλίου, άρθρο 28 παρ. 1.) η βελτίωση της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας των κρατών μελών της Ε.Ε. και των Περιφερειών τους, ιδίως των νέων. Για την περίοδο προγραμματισμού 2007-13 κάθε κράτος μέλος έχει υποβάλει ένα Εθνικό στρατηγικό πλαίσιο αναφοράς (ΕΣΠΑ). Πρόκειται για έγγραφο αναφοράς που αφορά τον προγραμματισμό των παρεμβάσεων των διαρθρωτικών ταμείων και του Ταμείου Συνοχής 19

σύμφωνα με τις στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές για τη συνοχή (2007-13). Καθορίζει τη στρατηγική που έχει επιλέξει το κράτος μέλος και παρουσιάζει τα εθνικά και περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα που αυτό επιθυμεί να υλοποιήσει, καθώς και τα ενδεικτικά ετήσια κονδύλια που θα διατεθούν για κάθε επιχειρησιακό πρόγραμμα. Το ΕΣΠΑ θα πρέπει επίσης να είναι σύμφωνο με το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ) κάθε κράτους μέλους σε σχέση με τη στρατηγική της Λισαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση. (πηγή: http://ec.europa.eu) Την περίοδο 2007-13, η περιφερειακή πολιτική χρηματοδοτείται από τα διαρθρωτικά ταμεία και το Ταμείο Συνοχής. Τα διαρθρωτικά ταμεία έχουν δύο συνιστώσες: το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) το οποίο από το 1975 χρηματοδοτεί την ανάπτυξη και τη διαρθρωτική προσαρμογή των περιφερειακών οικονομιών, την προσαρμογή στις οικονομικές αλλαγές, τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την περιφερειακή συνεργασία σε όλη την ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) που ιδρύθηκε το 1958 με στόχο να συμβάλει στην προσαρμοστικότητα των εργαζομένων και των επιχειρήσεων, στην πρόσβαση στην απασχόληση και στη συμμετοχή στην αγορά εργασίας, στην κοινωνική ένταξη των μειονεκτούντων ατόμων, στην καταπολέμηση κάθε είδους διακρίσεων και στη δημιουργία εταιρικών σχέσεων για τη διαχείριση των μεταρρυθμίσεων στον τομέα της απασχόλησης. (πηγή: http://ec.europa.eu) 20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Η ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ 3.1 Η ΕΤΠ μέσα από τις Ευρωπαϊκές Συνθήκες και ο Ρόλος της Η Επιτροπή των Περιφερειών (ΕΤΠ) αποτελεί μία πολιτική συνέλευση η οποία παρέχει στις τοπικές και περιφερειακές αρχές τη δυνατότητα να εκφράζουν τις απόψεις τους στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΤΠ συστάθηκε το 1994 για την αντιμετώπιση δύο βασικών θεμάτων. Πρώτον, το 75% της νομοθεσίας της ΕΕ έχει εφαρμογή στο τοπικό ή το περιφερειακό επίπεδο και συνεπώς είναι λογικό οι αντιπρόσωποι των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής διοίκησης να συμμετέχουν στη διαδικασία κατάρτισης των νέων κοινοτικών νόμων. Δεύτερον, διατυπώθηκε η ανησυχία ότι η Ευρώπη προχωρούσε μεν, άφηνε ωστόσο τους πολίτες πίσω της. Ένας τρόπος για να γεφυρωθεί αυτό το χάσμα ήταν να έλθουν οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι πιο κοντά στους πολίτες. Η Επιτροπή και το Συμβούλιο υποχρεούνται από τις Συνθήκες να ζητούν τη γνωμοδότηση της ΕΤΠ όποτε διατυπώνονται νέες προτάσεις σε τομείς που ενδέχεται να έχουν συνέπειες στο τοπικό και το περιφερειακό επίπεδο. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ όριζε πέντε τέτοιους τομείς: την οικονομική και κοινωνική συνοχή, τα διευρωπαϊκά δίκτυα υποδομών, την υγεία, την εκπαίδευση και τον πολιτισμό. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ ήρθε να προσθέσει πέντε ακόμη τομείς, την πολιτική απασχόλησης, την κοινωνική πολιτική, το περιβάλλον, την επαγγελματική κατάρτιση και τις μεταφορές, οι οποίοι καλύπτουν σήμερα το μεγαλύτερο φάσμα των δραστηριοτήτων της ΕΕ. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας ήρθε να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τον ρόλο της ΕΤΠ με την ανάθεση μιας καθοριστικής αποστολής για την προάσπιση της αρχής της επικουρικότητας πρόκειται για μια από τις βασικές αρχές της ΕΕ, σύμφωνα με την οποία η ΕΕ δεν επιλαμβάνεται θεμάτων που μπορούν να διευθετηθούν καλύτερα σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο. Επιπλέον, επέκτεινε ακόμα περισσότερο το φάσμα της συμμετοχής της ΕΤΠ, προσθέτοντας την προστασία των πολιτών, την κλιματική αλλαγή, την ενέργεια και τις κοινωφελείς υπηρεσίες στον κατάλογο των τομέων πολιτικής για τους οποίους πρέπει να ζητείται η γνώμη της ΕΤΠ. 21

Η συμμετοχή της ΕΤΠ, ωστόσο, δε σταματά στην έκδοση γνωμοδότησης για την πρόταση της Επιτροπής. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας καθιστά για πρώτη φορά υποχρεωτική τη διαβούλευση της ΕΤΠ από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πράγμα που δίνει στην ΕΤΠ την ευκαιρία να σχολιάσει τυχόν αλλαγές στην προτεινόμενη νομοθεσία από Ευρωβουλευτές. Η ΕΤΠ έχει επίσης το δικαίωμα να ελέγξει την Επιτροπή, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εάν δε λάβουν υπόψη τη γνώμη της, μπορεί μάλιστα να ζητήσει δεύτερη διαβούλευση εφόσον η αρχική πρόταση τροποποιηθεί ουσιαστικά κατά την εξέτασή της από τα άλλα όργανα. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, η ΕΤΠ έχει επίσης το δικαίωμα να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εφόσον εκτιμά ότι δεν υπήρξε σωστή διαβούλευση από την Επιτροπή, το Κοινοβούλιο ή το Συμβούλιο. Η ΕΤΠ επιτελεί επίσης το έργο της εξ ονόματος όλων των περιφερειακών και των τοπικών αρχών της Ευρώπης, προασπίζοντας το δικαίωμά τους να διαθέτουν επαρκείς χρηματοοικονομικούς πόρους για την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, προάγοντας τις αρχές και τους μηχανισμούς της χρηστής διακυβέρνησης και ενθαρρύνοντας τη διαδικασία αποκέντρωσης. Η ΕΤΠ προωθεί επίσης τη συνεργασία μεταξύ τόσο των περιφερειακών και των τοπικών αρχών των κρατών μελών, όσο και των ομολόγων τους στα υποψήφια και στα εν δυνάμει υποψήφια κράτη μέλη, καθώς και στις γειτονικές και στις τρίτες χώρες. Αλλά, πρωτίστως, η ΕΤΠ και τα μέλη της είναι οι πρέσβεις της Ευρώπης στις περιφέρειες, στις πόλεις και στους δήμους τους, εκπροσωπώντας τους στον ευρωπαϊκό διάλογο και συμβάλλοντας στην αποσαφήνιση και στην επεξήγηση της εφαρμογής και του εδαφικού αντικτύπου των κοινοτικών πολιτικών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. (ΕΤΠ, Κοινή Δράση για την Οικοδόμηση της Ευρώπης, 2009) 3.2 Βασικές αρχές που διέπουν το έργο της ΕΤΠ 3.2.1 Η επικουρικότητα Η αρχή αυτή, η οποία συμπεριελήφθη στις Συνθήκες ταυτόχρονα με τη σύσταση της ΕΤΠ, διασφαλίζει ότι οι αποφάσεις εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα λαμβάνονται όσο το δυνατόν πιο κοντά στον πολίτη. Επομένως, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα πρέπει να αναλαμβάνει δράσεις οι οποίες μπορούν να επιτευχθούν καλύτερα σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας παγιώνει το ρόλο της ΕΤΠ ως θεματοφύλακα της αρχής 22

της επικουρικότητας, δίνοντας στην ΕΤΠ το δικαίωμα να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εφόσον φρονεί ότι η αρχή δεν έγινε σεβαστή. 3.2.2. Η εγγύτητα Κάθε επίπεδο διακυβέρνησης πρέπει να φροντίζει να βρίσκεται στο "πλευρό του πολίτη", κυρίως οργανώνοντας το έργο του με διαφάνεια, έτσι ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν ποιος είναι αρμόδιος για κάθε θέμα και με ποιο τρόπο θα μπορούν να εισακούονται οι απόψεις τους. 3.2.3 Η εταιρική σχέση Για μία ορθή ευρωπαϊκή διακυβέρνηση απαιτείται η συνεργασία του ευρωπαϊκού, τού εθνικού, του περιφερειακού και του τοπικού επιπέδου διακυβέρνησης. Καθεμία από τις τέσσερις αυτές βαθμίδες είναι απαραίτητη και η παρουσία της είναι επιβεβλημένη σε όλο το φάσμα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. 3.3 Η εσωτερική διάρθρωση της Επιτροπής των Περιφερειών 3.3.1 Ο Πρόεδρος και ο Πρώτος Αντιπρόεδρος Ο Πρόεδρος διευθύνει τις εργασίες της ΕΤΠ, προεδρεύει στις συνόδους ολομέλειας και εκπροσωπεί επισήμως την ΕΤΠ. Η θητεία του είναι διετής. Η νεοεκλεγείσα Πρόεδρος της ΕΤΠ είναι η κα. Mercedes Bresso (IT/PES) Η κα. Mercedes Bresso είναι πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και μέλος της ΕΤΠ εδώ και πολλά χρόνια, διετέλεσε Πρόεδρος της Ομάδας PES της ΕΤΠ από το 2006 έως το 2010 και είναι η πρώτη γυναίκα Πρόεδρος της ΕΤΠ. Ο πρώτος αντιπρόεδρος εκλέγεται επίσης από την Ολομέλεια για διετή θητεία. Αναπληρώνει τον πρόεδρο σε περίπτωση απουσίας του. Πρώτος αντιπρόεδρος της ΕΤΠ σήμερα είναι ο κ. Ramón Luis Valcárcel Siso. (πηγή: www.cor.eu) 23

3.3.2 Το Προεδρείο Το Προεδρείο της Επιτροπής των Περιφερειών μπορεί να παρομοιασθεί με πολιτικό κινητήριο μοχλό, εφόσον καταρτίζει το πολιτικό της πρόγραμμα στην αρχή κάθε νέας θητείας, ελέγχει την εκτέλεση του και συντονίζει γενικότερα τις εργασίες των συνόδων ολομέλειας και των επιτροπών. Κατά κανόνα, το Προεδρείο πραγματοποιεί επτά συνεδριάσεις ετησίως: πέντε στις Βρυξέλλες, πριν από κάθε σύνοδο ολομέλειας, και δύο έκτακτες, από μια σε κάθε χώρα που ασκεί επί εξάμηνο την Προεδρία του Συμβουλίου. Επειδή το Προεδρείο αποτελεί τον πολιτικό κινητήριο μοχλό της ΕΤΠ, πρέπει να αντικατοπτρίζεται σε αυτό ο πλουραλισμός - κυρίως πολιτικός -που υφίσταται στην ΕΤΠ. Με το πνεύμα αυτό, το Προεδρείο αποτελείται από τα εξής μέλη: τον Πρόεδρο τον πρώτο αντιπρόεδρο 27 άλλους αντιπρόεδρους (έναν από κάθε κράτος μέλος) 27 άλλα μέλη τους προέδρους των πολιτικών ομάδων Η Γαλλία, η Γερμανία, Ιταλία, η Πολωνία, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο διαθέτουν από τρεις έδρες, η Αυστρία, το Βέλγιο, η Βουλγαρία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Δανία, η Φινλανδία, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Ιρλανδία, η Λιθουανία, οι Κάτω Χώρες, η Πορτογαλία, η Ρουμανία, η Σλοβακία και η Σουηδία διαθέτουν από δύο έδρες και η Κύπρος, η Εσθονία, η Λετονία, το Λουξεμβούργο, η Μάλτα και η Σλοβενία διαθέτουν από μι α έδρα. Η θητεία του Προεδρείου, όπως και του Προέδρου, είναι διετής. (πηγή: www.cor.eu) 3.3.3 Η Ολομέλεια Σύμφωνα με τον εσωτερικό κανονισμό της ΕΤΠ, η Ολομέλεια συγκαλείτε από τον Πρόεδρο τουλάχιστον μία φορά το τρίμηνο, καθώς επίσης και μετά από έγγραφη αίτηση του ¼ τουλάχιστον των μελών της ΕΤΠ (εκτάκτως). 24

Το σχέδιο της ημερήσιας διάταξης καταρτίζεται από το Προεδρείο και η Ολομέλεια αποφασίζει έγκυρα, όταν είναι παρούσα η πλειοψηφία των μελών της. Οι συνεδριάσεις της συνόδου ολομέλειας είναι δημόσιες, εκτός εάν η ολομέλεια αποφασίσει διαφορετικά για ολόκληρη τη σύνοδο ή για ένα συγκεκριμένο σημείο της ημερήσιας διάταξης. Επιπλέον, στις συνόδους ολομέλειας είναι δυνατόν να παρίστανται εκπρόσωποι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, οι οποίοι μπορεί να κληθούν να λάβουν τον λόγο. (ΕΤΠ, Εσωτερικοί και Διαδικαστικοί Κανονισμοί, άρθρα 14-17, 9.1.2010) 3.3.4 Οι Επιτροπές Η ΕΤΠ επιτελεί το έργο της με τη βοήθεια έξι εξειδικευμένων επιτροπών. Οι επιτροπές αυτές είναι οι ακόλουθες: COTER ECOS DEVE EDUC CONST RELEX Επιτροπή «Πολιτική εδαφικής συνοχής» Επιτροπή «Οικονομική και Κοινωνική Πολιτική» Επιτροπή «Βιώσιμη ανάπτυξη» Επιτροπή «Πολιτισμός, Παιδεία και Έρευνα» Επιτροπή «Συνταγματικά θέματα, ευρωπαϊκή διακυβέρνηση και χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης» Επιτροπή «Εξωτερικές σχέσεις και αποκεντρωμένη συνεργασία» Η ΕΤΠ διεξάγει πέντε συνόδους ολομέλειας ετησίως για τη συζήτηση και την υιοθέτηση των γνωμοδοτήσεών της που εκπονούνται από έναν εισηγητή τον οποίο ορίζει μια από τις έξι επιτροπές της. Οι επιτροπές αυτές επικεντρώνουν τη δραστηριότητά τους σε πέντε καίριους τομείς πολιτικής: εδαφική συνοχή, οικονομική και κοινωνική πολιτική, βιώσιμη ανάπτυξη, πολιτισμός, παιδεία και έρευνα, συνταγματικά θέματα και εξωτερικές σχέσεις. Στόχος των γνωμοδοτήσεων της ΕΤΠ είναι να επηρεάσουν τη νομοθετική διαδικασία ήδη από τα προπαρασκευαστικά στάδιά της, προτείνοντας πολιτικές προσεγγίσεις και προσανατολισμούς με βάση την πείρα και την εμπειρογνωμοσύνη των περιφερειακών και των τοπικών αρχών, οι οποίες είναι ως επί το πλείστον αρμόδιες για την εφαρμογή της νομοθεσίας. 25

3.4 Τα Μέλη της ΕΤΠ Η Επιτροπή των Περιφερειών απαρτίζεται από 344 τακτικά και ισάριθμα αναπληρωματικά μέλη που προέρχονται από το σύνολο των 27 κρατών μελών και είναι εκλεγμένοι εκπρόσωποι ενός οργανισμού περιφερειακής διοίκησης ή τοπικής αυτοδιοίκησης. Τα μέλη της ΕΤΠ συμμετέχουν σε τέσσερις πολιτικές ομάδες (Ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, Ομάδα του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος, Ομάδα του Ευρωπαϊκού Κόμματος των Φιλελεύθερων Δημοκρατών και Μεταρρυθμιστών και Ομάδα της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας) που αντικατοπτρίζουν τις πολιτικές οικογένειες στις οποίες ανήκουν στη χώρα τους. Η ΕΤΠ διασφαλίζει τη θεσμική εκπροσώπηση του συνόλου των περιοχών, των περιφερειών, των πόλεων και των δήμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχει ως αποστολή την ενσωμάτωση των περιφερειακών και των τοπικών αρχών στην ευρωπαϊκή διαδικασία λήψης αποφάσεων, καθώς και την προαγωγή της μεγαλύτερης συμμετοχής των πολιτών. Όλα τα μέλη διορίζονται για πέντε έτη (μετά την Συνθ. της Λισσαβώνας) από το Συμβούλιο, μετά από πρόταση των κρατών μελών. Αν και κάθε χώρα επιλέγει τα μέλη που την εκπροσωπούν με το δικό της τρόπο, οι αντιπροσωπείες οφείλουν να αντικατοπτρίζουν την πολιτική, γεωγραφική και περιφερειακή ή τοπική ισορροπία δυνάμεων του κράτους μέλους. Τα μέλη είναι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι ή βασικοί παράγοντες των τοπικών ή περιφερειακών αρχών της περιφέρειάς τους. Η συνθήκη της Νίκαιας που εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2000 δεν τροποποίησε ούτε τον αριθμό των εδρών ούτε την κατανομή τους ανά κράτος - μέλος στην ΕΤΠ. Η συνθήκη όριζε, ωστόσο, ότι ο αριθμός των μελών της δεν μπορεί να υπερβεί τα 350. Όσον αφορά την ιδιότητα των μελών, η συνθήκη προέβλεπε ρητά ότι είναι είτε αιρετά μέλη ενός οργανισμού της περιφερειακής ή της τοπικής αυτοδιοίκησης είτε πολιτικώς υπεύθυνοι ενώπιον μιας εκλεγμένης συνέλευσης. Η συνθήκη της Λισσαβόνας επιμήκυνε τη θητεία των μελών της ΕΤΠ από τέσσερα σε πέντε χρόνια. 26

Η ΕΤΠ αριθμεί 344 τακτικά μέλη και 344 αναπληρωματικά μέλη που διορίζονται κάθε πέντε έτη από το Συμβούλιο, μετά από πρόταση των κρατών μελών. Ο αριθμός των μελών ανά χώρα είναι: o Αυστρία 12 o Λετονία 7 o Βέλγιο 12 o Λιθουανία 9 o Βουλγαρία 12 o Λουξεμβούργο 6 o Γαλλία 24 o Μάλτα 5 o Γερμανία 24 o Ουγγαρία 12 o Δανία 9 o Ρουμανία 15 o Ελλάδα 12 o Πολωνία 21 o Εσθονία 7 o Λετονία 7 o Ηνωμένο Βασίλειο 24 o Λιθουανία 9 o Ιρλανδία 9 o Πορτογαλία 12 o Ισπανία 21 o Σλοβακία 9 o Ιταλία 24 o Σλοβενία 7 o Κάτω Χώρες 12 o Σουηδία 12 o Κύπρος 6 o Τσεχική Δημοκρατία 12 o Φινλανδία 9 3.5 Εθνικές Αντιπροσωπείες Τα τακτικά και αναπληρωματικά μέλη ενός κράτους μέλους συγκροτούν μια εθνική αντιπροσωπεία. Κάθε εθνική αντιπροσωπεία καθορίζει η ίδια την εσωτερική της οργάνωση και εκλέγει τον πρόεδρο της. Το όνομά του ανακοινώνεται επίσημα στον Πρόεδρο της ΕΤΠ. Σύμφωνα με τις διατάξεις του Εσωτερικού Κανονισμού της ΕΤΠ, ο Γενικός Γραμματέας λαμβάνει, στα πλαίσια της διοίκησης της ΕΤΠ, τα κατάλληλα μέτρα ώστε να παρέχεται 27

υποστήριξη σε κάθε εθνική αντιπροσωπεία. Η υποστήριξη αυτή παρέχεται στα πλαίσια της Διεύθυνσης Γραμματείας και Εξυπηρέτησης των Μελών, από υπαλλήλους της ΕΤΠ οι οποίοι μεριμνούν για τις διαδικασίες και τα μέσα που τίθενται στη διάθεση των μελών. Η Διεύθυνση Γραμματείας και Εξυπηρέτησης των Μελών συνεργάζεται στενά με τους συντονιστές των εθνικών αντιπροσωπειών η οποίοι αποτελούν το σύνδεσμο μεταξύ της διοίκησης της ΕΤΠ και των μελών. (ΕΤΠ, Εσωτερικοί και Διαδικαστικοί Κανονισμοί, Κεφ.2, άρθρα 7-8, 9.1.2010) 3.6 Πολιτικές Ομάδες Υπάρχουν τέσσερις πολιτικές ομάδες, που εκφράζουν τα κυριότερα ευρωπαϊκά πολιτικά ρεύματα, εκπροσωπούνται στην ΕΤΠ: η Ομάδα του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος (PSE), η Ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (PPE), η Ομάδα του Ευρωπαϊκού Κόμματος των Φιλελεύθερων Δημοκρατών και Μεταρρυθμιστών (ALDE) και η Ομάδα της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας (UEN-EA). Σύμφωνα με τον εσωτερικό κανονισμό της ΕΤΠ, κάθε πολιτική ομάδα διαθέτει γραμματεία επανδρωμένη με υπαλλήλους της Γενικής Γραμματείας. Ο γενικός γραμματέας παρέχει στις πολιτικές ομάδες και στα όργανά τους επαρκείς πόρους για τις συνεδριάσεις, τις δραστηριότητες και τις δημοσιεύσεις τους, καθώς και για τις εργασίες της γραμματείας τους. Οι πολιτικές ομάδες δύνανται να συγκαλούν δύο έκτακτες συνεδριάσεις ετησίως. (ΕΤΠ, Εσωτερικοί και Διαδικαστικοί Κανονισμοί, Κεφ.2, αρ. 9.) 28

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Ο ΝΕΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΑΡΧΩΝ 4.1 Η Επιτροπή των Περιφερειών σήμερα Από το έτος ίδρυσής της, το 1994, η Επιτροπή των Περιφερειών, η Συνέλευση των τοπικών και περιφερειακών εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιδιώκει να προσδώσει στην Ευρώπη έναν ακόμα πιο δημοκρατικό, αδιάβλητο και περιεκτικό χαρακτήρα. Πρωταρχικός στόχος της ΕΤΠ ήταν ανέκαθεν η δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα βρίσκεται σε επαφή με τους πολίτες και θα στηρίζεται από αυτούς. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας, η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου 2009, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την επίτευξη άρτιας συνεργασίας όλων των βαθμίδων διακυβέρνησης ανά την Ευρώπη. Έρχεται δε να ενισχύσει την αρχή ότι οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται όσο το δυνατόν εγγύτερα προς τους πολίτες τους οποίους αφορούν πρόκειται για την ευρωπαϊκή αρχή της «επικουρικότητας». (Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ, C 306, 2007) Η Συνθήκη αναγνωρίζει ρητά, και για πρώτη φορά, την αρχή της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης εντός των κρατών μελών της ΕΕ. Αποδίδει επίσης μεγαλύτερη σημασία στις τοπικές και περιφερειακές διοικητικές βαθμίδες στο πλαίσιο της αρχής της επικουρικότητας. Η Συνθήκη εγγυάται ότι η κατάρτιση νέων ευρωπαϊκών νόμων θα αρχίζει με την προσεκτική εξέταση του αντικτύπου που έχουν οι νομοθετικές προτάσεις επί του τοπικού και περιφερειακού επιπέδου. Παρέχει επίσης στην ΕΤΠ περαιτέρω αρμοδιότητες όσον αφορά την παρακολούθηση ενός νομοσχεδίου σε όλα τα στάδια της νομοθετικής διαδικασίας. Τέλος, η Συνθήκη δίδει στη Συνέλευση των τοπικών και περιφερειακών εκπροσώπων της ΕΕ νέα πολιτικά και νομικά μέσα. Όλες οι κυβερνητικές βαθμίδες ανά την Ευρώπη οφείλουν να συνεργάζονται πολύ στενότερα από ότι κατά το παρελθόν. Η ΕΤΠ προνοεί για τις νέες προκλήσεις και δηλώνει ότι είναι έτοιμη να βοηθήσει για την ισχυροποίηση της θέσης των τοπικών και περιφερειακών αρχών. 29