1 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ ΝΕΑΣ ΕΡΥΘΡΑΙΑΣ

1 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ ΝΕΑΣ ΕΡΥΘΡΑΙΑΣ 2012-2013

11 ος αιώνας Γεωμετρικά χρόνια 8 ος αιώνας 1 η ΕΝΟΤΗΤΑ Γ Ε Ω Μ Ε Τ Ρ Ι Κ Α Χ Ρ Ο Ν Ι Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η κάθοδος των Δωριέων Δωριείς (το τελευταίο ελληνικό φύλο) Μετακινήθηκαν Από την περιοχή της Πίνδου. Προς τη νότια Ελλάδα. Γιατί κινδύνευαν; Ήθελαν να ζήσουν καλύτερα; Κάποιοι παρέμειναν στη Στερεά Ελλάδα (Δωρίδα). Πιθανόν κάποιοι πέρασαν στην Πελοπόννησο. Κατέλαβαν τη Σπάρτη. Κατέλαβαν την εύφορη πεδιάδα του ποταμού Ευρώτα. Οι παλιοί κάτοικοι έγιναν είλωτες. Συνέπειες της καθόδου των Δωριέων Επικράτησε η δωρική διάλεκτος. Παρακμάζει ο μυκηναϊκός πολιτισμός Πολλοί κάτοικοι έχασαν την περιουσία τους κι έγιναν δούλοι. Κάποιοι αναγκάστηκαν να φύγουν (αποικισμός). 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Οι Έλληνες δημιουργούν αποικίες Οι μετακινήσεις πληθυσμών αναστάτωσαν τη ζωή των κατοίκων της Ελλάδας. Τα κτήματα σταμάτησαν να καλλιεργούνται. Η κτηνοτροφία λιγόστεψε. Οι φτωχοί αυξήθηκαν. Έτσι Οι τεχνίτες δεν εύρισκαν αγοραστές. Πολλοί άρχισαν να φεύγουν από τον τόπο τους. Η μετανάστευση γινόταν ανοργάνωτα γιατί ένιωθαν ανασφάλεια. ήθελαν να βρουν καλύτερη τύχη. Ο πρώτος αποικισμός των Ελλήνων ΑΙΟΛΕΙΣ (από Θεσσαλία) ΙΩΝΕΣ (από Αττική) ΔΩΡΙΕΙΣ (από Πελοπόννησο) Λέσβο, Τένεδο, Μικρά Ασία Σάμο, Χίο, Μικρά Ασία Ρόδο, Κω, Μικρά Ασία Στις νέες πατρίδες οι Έλληνες ήρθαν σε επαφή με άλλους λαούς. Γνώρισαν τον τρόπο ζωής τους. κράτησαν τις παλιές συνήθειες. λάτρεψαν τους θεούς τους. Έχτισαν λαμπρούς ναούς. συγκεντρώνονταν στα ιερά και γιόρταζαν μαζί. ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ Ελληνική θάλασσα Και στις δυο πλευρές κατοικούσαν Έλληνες. 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ποίηση και η θρησκεία των Ελλήνων Οι ραψωδοί τραγουδούσαν... σε γιορτές και πανηγύρια. τα κατορθώματα των Ελλήνων πολεμιστών στην προσπάθειά τους να καταλάβουν την Τροία. Ο Όμηρος (8 ος αιώνας π.χ.) έγραψε... την ΙΛΙΑΔΑ την ΟΔΥΣΣΕΙΑ Οι αγώνες των Ελλήνων για την κατάληψη της Τροίας. Οι περιπέτειες του Οδυσσέα μέχρι την επιστροφή του στην Ιθάκη. Μαθαίνουμε για... τους ανθρώπους. τη θρησκεία τους. Κάθε περιοχή είχε το δικό της θεό και γιορτές. Έκαναν τελετές για να τιμήσουν το θεό. Στην ομηρική εποχή πίστευαν στους 12 θεούς. Ζούσαν στον Όλυμπο σαν οικογένεια. Έτρωγαν αμβροσία. Έπιναν νέκταρ. Αρχηγός όλων ήταν ο Δίας. (Πατέρας θεών και ανθρώπων) Σύμβολό του, ο κεραυνός. 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Η τέχνη και η γραφή Μετά την κάθοδο των Δωριέων σταμάτησε η ανάπτυξη της μυκηναϊκής τέχνης. η δύσκολη, παλιά γραφή ξεχάστηκε. οι άνθρωποι συνέχιζαν να χτίζουν σπίτια και να κατασκευάζουν αντικείμενα καθημερινής χρήσης. Κτήρια Μικρά, απλά. Θεμέλια με πέτρες, το υπόλοιπο με άλλο υλικό. Εύρημα 8 ου π.χ. αιώνα στην περιοχή του Άργους. Αγάλματα Ήταν ξύλινα και παρίσταναν θεούς. Αργότερα χρησιμοποίησαν (Δε σώθηκε κανένα, το ξύλο καταστρέφεται.) μέταλλο. Αγγεία Τα χρησιμοποιούσαν για καθημερινές ανάγκες. (Αποθήκευαν λάδι, κρασί κ.ά.) Τα ζωγράφιζαν με κύκλους, τρίγωνα και άλλα γεωμετρικά σχήματα. ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΤΕΧΝΗ Συνηθισμένα είδη αγγείων ΑΜΦΟΡΕΑΣ ΚΡΑΤΗΡΑΣ ΛΕΚΑΝΗ ΛΗΚΥΘΟΣ ΠΙΝΑΚΙΟ Σαν το σημερινό πιάτο. Για αποθήκευση υγρών-στερεών. Για ανακάτεμα κρασιού με νερό. Ίσως προετοίμαζαν το φαγητό. Ελαιοδοχείο Εμπόριο Αναπτύχθηκε Ήρθαν σε επαφή με τους Φοίνικες. Πήραν το αλφάβητο. Πρόσθεσαν φωνήεντα κι έφτιαξαν νέο. Έγραφαν από δεξιά προς τα αριστερά με τις λέξεις ενωμένες. 5

8 ος αιώνας Αρχαϊκά χρόνια 5 ος αιώνας 2 η ΕΝΟΤΗΤΑ Α Ρ Χ Α Ϊ Κ Α Χ Ρ Ο Ν Ι Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Νέες αποικίες των Ελλήνων Οι μετακινήσεις στον ελληνικό χώρο έφεραν αλλαγές στη ζωή Εγκαταλείφθηκαν τα χωριά. Οι άνθρωποι συγκεντρώθηκαν σε περιοχές για καλύτερη ζωή. περισσότερη ασφάλεια. Δημιουργήθηκαν ΠΟΛΕΙΣ - ΚΡΑΤΗ Κέντρο η ακρόπολη. Ναοί θεών Δημόσια κτήρια Γύρω από την ακρόπολη ήταν οι κατοικίες των ανθρώπων. Προστατεύονταν από ψηλά τείχη. Πρόσφεραν αίσθημα ασφάλειας και καλύτερη ποιότητα ζωής. Έτσι ο πληθυσμός αυξήθηκε. η γη δεν μπορούσε να τους θρέψει όλους. μερικοί αποφάσισαν να ζήσουν αλλού οργανωμένα. Το μαντείο των Δελφών «έδειχνε» το κατάλληλο μέρος. Γινόταν τελετή αναχώρησης. Ο αρχηγός μετέφερε το «ιερόν πυρ» για να ανάβει το βωμό της αποικίας. ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ Οι αποικίες στην Κάτω Ιταλία, Σικελία Στις αποικίες οι Έλληνες προόδευσαν. έχτισαν ναούς. έκαναν μεγάλα δημόσια έργα. γνώρισαν άλλους λαούς. δεν ξέχασαν την καταγωγή τους. ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ Στενές σχέσεις ΑΠΟΙΚΙΑ 6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Τα πολιτεύματα στην αρχαϊκή Ελλάδα Τον παλιό καιρό Αρχηγός του κράτους ήταν ο βασιλιάς. Είχε μεγάλη δύναμη. Τον σέβονταν όλοι. Τον βοηθούσαν μερικοί ηλικιωμένοι άνθρωποι. Συγκέντρωνε το λαό όταν είχε να ανακοινώσει κάτι σπουδαίο στην αγορά. Η ζωή όμως άλλαξε Οι άριστοι Είχαν πολλά κτήματα. Παραμέρισαν το βασιλιά. Πήραν την εξουσία. ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ Το εμπόριο αναπτύχθηκε Κάποιοι πλούτισαν Ένιωσαν ισχυροί. Πήραν την εξουσία από τους ευγενείς. ΟΛΙΓΑΡΧΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ (Κυβερνούσαν λίγοι) Την άσχημη κατάσταση εκμεταλλεύτηκαν Δε συμφωνούσαν μεταξύ τους. Ο λαός είχε παράπονα. Ταραχές Οι τύραννοι Είχαν μεγάλες φιλοδοξίες. Κέρδισαν την εμπιστοσύνη του λαού. Δεν έδιναν λόγο για ό,τι έκαναν. Τα προβλήματα παρέμεναν. Οι περισσότεροι δεν είχαν χωράφια να καλλιεργήσουν. Είχαν πολλά χρέη. Έγιναν επαναστάσεις. Έδιωξαν τους τυράννους. Στην Αθήνα 7

Στην Αθήνα Δ η μ ο κ ρ α τ ί α Την εξουσία πήρε ο λαός. 8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Οι δεσμοί που ένωναν τους Έλληνες Ολυμπιακοί αγώνες Ανανέωναν τους δεσμούς των Ελλήνων της Μεσογείου και του Ευξείνου πόντου. Γίνονταν κάθε 4 χρόνια. Έπαιρναν μέρος μόνο Έλληνες. Πριν αρχίσουν οι Ολυμπιακοί αγώνες αγγελιαφόροι μετέφεραν το μήνυμα των αγώνων σ όλες τις πόλεις. οι πόλεμοι σταματούσαν. Οι νικητές των αγώνων στεφανώνονταν με κλαδί αγριελιάς (κότινος). κέρδιζαν την αγάπη και την εκτίμηση όλων. έμπαιναν μέσα στην πόλη από άνοιγμα του τείχους. Πανελλήνιοι αγώνες γίνονταν στον Ισθμό. Ίσθμια Προς τιμή του Ποσειδώνα. στους Δελφούς. Πύθια Προς τιμή του Απόλλωνα. στη Νεμέα. Νέμεα Προς τιμή του Δία. Μαντεία Προέβλεπαν το μέλλον. Το πιο γνωστό μαντείο: των Δελφών, αφιερωμένο στον Απόλλωνα. Η Πυθία έδινε τους χρησμούς (:απαντήσεις χωρίς ξεκάθαρο νόημα) Αμφικτιονίες Οι ενώσεις ανθρώπων γύρω από τα μαντεία. Για να προφυλάσσουν τους θησαυρούς. Ξεχωρίζει η Αμφικτιονία των Δελφών. Στη συνέλευση κάθε πόλη έστελνε αντιπροσώπους. 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Η τέχνη της αρχαϊκής περιόδου 7 ος και 6 ος αιώνας Οικονομική ανάπτυξη του ελληνικού κόσμου. Λαμπρά κτήρια. ΡΥΘΜΟΙ Εντυπωσιακοί ναοί. ΔΩΡΙΚΟΣ ΑΓΑΛΜΑΤΑ ΙΩΝΙΚΟΣ ΚΟΥΡΟΙ Γυμνοί άνδρες. Χέρια κολλημένα στο πλάι. Το ένα πόδι πιο μπροστά από το άλλο. ΚΟΡΕΣ Νεαρές γυναίκες. Ελαφριά ρούχα. Καλοχτενισμένες. ΕΜΠΟΡΙΟ Αναπτύχθηκε. Δημιουργήθηκε ανάγκη αποθήκευσης και μεταφοράς κρασιού και λαδιού. Αναπτύχθηκε η αγγειοπλαστική. Μελανόμορφος ρυθμός (Ζωγραφίζονταν με μαύρο χρώμα.) Ερυθρόμορφος ρυθμός (Ζωγραφίζονταν με κόκκινο χρώμα.) Σκηνές από μυθολογία και ιστορία. 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Τα γράμματα Οι ποιητές Δεν ασχολούνται με Ενδιαφέρονται για ήρωες. πολεμικά κατορθώματα. τα περασμένα (το παρελθόν). την καθημερινή ζωή. τα προβλήματα των ανθρώπων. Ποίηση ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ Ησίοδος «Έργα και ημέρες» Διδάσκει τον αδελφό του, Πέρση, πώς θα γίνει τίμιος κι εργατικός. ΛΥΡΙΚΗ Απάγγελλαν τα ποιήματα παίζοντας λύρα. Μικρά ποιήματα που μιλούν για τις χαρές και λύπες των ανθρώπων. ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ Προσπαθούσαν να καταλάβουν πώς έγινε ο κόσμος. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Κάποιοι θέλησαν να γράψουν για τα περασμένα, για να μην ξεχαστούν. ΘΑΛΗΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ Ο ΣΑΜΙΟΣ ΕΚΑΤΑΙΟΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ ΕΛΛΑΝΙΚΟΣ Ο ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ 11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Σπάρτη: Η κοινωνία και το πολίτευμα Οι Δωριείς Κατέλαβαν τη Λακωνία. Παλιοί κάτοικοι Είλωτες Ίδρυσαν ισχυρό κράτος. Πρωτεύουσα η Σ π ά ρ τ η Περίοικοι Κατοικούσαν γύρω από τη Σπάρτη Ασχολήθηκαν με το εμπόριο Το κράτος της Σπάρτης. Μεγάλωνε. Είχε αυστηρούς νόμους. Οι είλωτες είχαν γίνει πολλοί. Φόβος επανάστασης Οι Σπαρτιάτες γυμνάζονταν καθημερινά. Δύο βασιλιάδες Δεν είχαν μεγάλη εξουσία. Αρχηγοί του στρατού στον πόλεμο. 5 έφοροι Ισχυροί Διοικούσαν το κράτος. Απέλλα Συνέλευση του λαού Σπαρτιάτες πάνω από 30 ετών. Συζητούσαν σοβαρά θέματα. 12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Σπάρτη: Η ζωή στην πόλη Η Σπάρτη Έμοιαζε με στρατόπεδο. Είχε νόμους αυστηρούς. Τους έφτιαξε ο ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ Τα αγόρια Μέχρι 7 ετών έμεναν στο σπίτι. Την εκπαίδευσή τους αναλάμβανε η πόλη. Έπρεπε να συνηθίσουν στη σκληρή ζωή. Να μάθουν να ξεπερνούν τις δυσκολίες. Μάθαιναν γραφή, ανάγνωση, μουσική, χορό. Μάθαιναν την πολεμική τέχνη. Έμεναν σε σκηνές. Έτρωγαν όλοι μαζί. (Μέλας ζωμός) Ήταν αγαπημένοι. Σπαρτιατική φάλαγγα Ανίκητη Τα κορίτσια Χρήματα Μορφώνονταν όπως τα αγόρια. Ασκούνταν σε γυμναστήρια. Φορούσαν κοντά φορέματα. Συμμετείχαν σε γιορτές και εκδηλώσεις.. Σιδερένια με μικρή αξία. Οι Σπαρτιάτες Δεν αγαπούσαν την πολυτέλεια. Ένοιωθαν υπερήφανοι για την καταγωγή τους. Αγαπούσαν την πατρίδα τους. 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 Το παλιό πολίτευμα της Αθήνας Οι παλιοί κάτοικοι της Αττικής δε ζούσαν όλοι σε ένα μέρος. Ο ΘΗΣΕΑΣ Τους παρακίνησε να κατοικήσουν όλοι μαζί. Γύρω από την Ακρόπολη δημιουργήθηκε η Αθήνα. Παναθήναια Η μεγαλύτερη γιορτή Θυμούνται το γεγονός της δημιουργίας της Αθήνας. ΟΙ ΔΩΡΙΕΙΣ Θέλησαν να καταλάβουν την Αθήνα. Ρώτησαν το μαντείο των Δελφών. Θα το καταφέρετε αν δε σκοτωθεί ο βασιλιάς της Αθήνας. Ο Κόδρος (ο τελευταίος βασιλιάς της Αθήνας) Ντύθηκε με ρούχα χωρικού. Πήγε στο στρατόπεδο των Δωριέων. Επιτέθηκε σε δυο στρατιώτες. Τον σκότωσαν. Έσωσε την Αθήνα. Μετά τον Κόδρο την εξουσία ανέλαβαν οι ε υ γ ε ν ε ί ς. Α ρ ι σ τ ο κ ρ α τ ι κ ό πολίτευμα Η ζωή στην Αθήνα Φτωχό έδαφος. Πολλοί άνθρωποι ήταν χρεωμένοι. Διαμαρτύρονταν Δεν έβρισκαν δίκιο στα δικαστήρια. Νόμοι άγραφοι. Οι δικαστές ήταν ευγενείς. Ανέθεσαν στο ΔΡΑΚΟΝΤΑ (624 π. Χ.) να γράψει νόμους. Ήταν πολύ σκληροί. 14

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 Οι νόμοι του Σόλωνα. Ο Πεισίστρατος γίνεται τύραννος Ο λαός της Αθήνας ζητούσε... να καταργηθούν τα χρέη. να ξαναμοιραστεί η γη. Συγκρούσεις Σόλωνας Κατάργησε τα χρέη των αγροτών. Απαγόρευσε να γίνεται κάποιος δούλος εξαιτίας χρεών. ΣΕΙΣΑΧΘΕΙΑ Μέδιμνος: Μέτρο χωρητικότητας στερεών και κυρίως του σιταριού στην Αθήνα. Θέλησε να αφαιρέσει δύναμη από τους ευγενείς. Χώρισε τους πολίτες σε 4 τάξεις με βάση το εισόδημα κι όχι την καταγωγή. 500 μεδίμνους και πάνω. 499-300 μεδίμνους. 299-200 μεδίμνους. 199-0 μεδίμνους. Απέκτησαν δικαιώματα περισσότεροι πολίτες. Δεν ξαναμοίρασε τη γη. Οι αναταραχές συνεχίζονται. Πεισίστρατος (αρχηγός των φτωχών) Έγινε αρχηγός του κράτους. Φρόντισε τους φτωχούς. Ήταν τύραννος (κυβερνούσε χωρίς να δίνει λόγο σε κανέναν). Νοιαζόταν για το δικό του συμφέρον. Μετά το θάνατό του η εξουσία πέρασε στο γιο του Ιππία. Οι Αθηναίοι τον έδιωξαν. 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14 Ο Κλεισθένης θεμελιώνει τη δημοκρατία Ο Κλεισθένης ήταν εξόριστος όσο υπήρχε τυραννικό πολίτευμα. επέστρεψε λίγο πριν το θάνατο του Πεισίστρατου που επέτρεψε να γυρίσουν στην Αθήνα οι πολιτικοί του αντίπαλοι. Ανέλαβε την εξουσία κι έκανε αλλαγές. Χώρισε τους πολίτες σε 10 φυλές. Σταμάτησαν οι συγκρούσεις στην πόλη. Τα μέλη κάθε φυλής ήταν απ όλες τις κοινωνικές τάξεις. Όλοι οι Αθηναίοι είχαν ίσα δικαιώματα. Κάθε φυλή εξέλεγε: 1 στρατηγό. 50 βουλευτές. Η βουλή των πεντακοσίων. (10 Χ 50) Προετοίμαζε τα θέματα που θα συζητούσαν στην εκκλησία του δήμου. Συμμετείχαν όλοι οι Αθηναίοι πολίτες. Ψήφιζαν νόμους. Συζητούσαν. Αποφάσιζαν για μεγάλα θέματα. Όλοι μπορούσαν να πουν τη γνώμη τους. Η Αθήνα είχε μεγαλώσει. Εγκαταστάθηκαν πολλοί ξένοι που ασχολούνταν με το εμπόριο. Επικρατούσε ηρεμία. Δεν είχαν διαφορές μεταξύ τους. Δε συμμετείχαν στις συγκρούσεις που είχαν γίνει παλιά. Κλεισθένης Ο θεμελιωτής της δημοκρατίας. 16

5 ος αιώνας Κλασικά χρόνια 4 ος αιώνας 3 η ΕΝΟΤΗΤΑ Κ Λ Α Σ Ι Κ Α Χ Ρ Ο Ν Ι Α 1. ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 Το περσικό κράτος και οι Έλληνες της Μ. Ασίας Το περσικό κράτος ήταν τεράστιο. Απλωνόταν σε Ασία και Αφρική. Αρχηγός του κράτους ήταν ο μεγάλος βασιλιάς. Ήταν χωρισμένο σε μεγάλες περιφέρειες τις σ α τ ρ α π ε ί ε ς. Διοικούνταν από τους σατράπες. Οι ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας... δεν είχαν κάνει δικό τους κράτος. έχασαν την ελευθερία τους. δεν εμπορεύονταν ελεύθερα με άλλες πόλεις του Ευξείνου πόντου. αναγκάστηκαν από τους Πέρσες να στείλουν στρατό κατά της Θράκης. Η κατάσταση για τους Έλληνες έγινε δύσκολη. Αποφάσισαν να εξεγερθούν και να διώξουν τους Πέρσες. Ζήτησαν βοήθεια από την Ελλάδα. Μόνο οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς έστειλαν λίγα πλοία. Οι επαναστάτες έφτασαν στις Σάρδεις. Είχαν λίγες δυνάμεις. Υποχώρησαν. Νικιέται και ο στόλος το 494 π.χ. στο νησάκι Λάδη. Η επανάσταση τελείωσε. Η Μίλητος λεηλατήθηκε και καταστράφηκε εντελώς. Προκάλεσε λύπη στην Ελλάδα. Οι Αθηναίοι που ήταν Ίωνες λυπήθηκαν περισσότερο. 17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 16 Ο περσικός κίνδυνος Την εποχή αυτή οι Πέρσες... προσπαθούσαν να μεγαλώσουν το κράτος τους. συγκρούστηκαν με τους Έλληνες. Αφορμή στάθηκε η βοήθεια της Αθήνας και της Ερέτριας στους Έλληνες της Μ. Ασίας. Προετοίμασαν μεγάλη εκστρατεία. Στρατός και στόλος με αρχηγό το Μαρδόνιο κινήθηκε κατά της Ελλάδας (492 π.χ.). Ο στρατός των Περσών πέρασε το Ελλήσποντο κι έφτασε στην Μακεδονία. Η Μακεδονία υποτάχθηκε. Ο στόλος είχε την ίδια κατεύθυνση. Ο περσικός στόλος καταστράφηκε από θαλασσοταραχή στα παράλια του Άθω. Ο Μαρδόνιος αναγκάζεται να γυρίσει στην Περσία. Ο βασιλιάς των Περσών Δαρείος... αποφάσισε να συνεχίσει τον πόλεμο. ήθελε να τιμωρήσει τους Αθηναίους και τους Ερετριείς. 490 π.χ. Ο περσικός στόλος με αρχηγούς το Δάτη και τον Αρταφέρνη κατέστρεψε την Ερέτρια. Στη συνέχεια κατευθύνθηκαν στο Μαραθώνα κι αγκυροβόλησαν. Οι Αθηναίοι Αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες στο Μαραθώνα. Δεν ήθελαν οι Πέρσες να πλησιάσουν στην Αθήνα. 10.000 Αθηναίοι και 1.000 Πλαταιείς με αρχηγό το Μιλτιάδη παρατάχθηκαν απέναντι από τους Πέρσες. Το σχέδιο του Μιλτιάδη 18

Το σχέδιο του Μιλτιάδη Παρέταξε το στρατό σε κατηφορικό έδαφος κοντά στον περσικό στρατό. Ενίσχυσε τα πλάγια της παράταξης. Στο κέντρο ήταν λιγότεροι στρατιώτες. Οι Αθηναίοι δεν είχαν τόξα. Έπρεπε να τρέξουν για να γλιτώσουν από τα βέλη. Με το σύνθημα όρμησαν προς τους Πέρσες. Στη μάχη σώμα με σώμα οι Αθηναίοι ήταν καλύτεροι. Τα άκρα του στρατού νίκησαν και κύκλωσαν τους Πέρσες. Οι Πέρσες υποχώρησαν, επιβιβάστηκαν στα πλοία κι έφυγαν. Οι Αθηναίοι νίκησαν. Ένας στρατιώτης έφερε τη χαρούμενη είδηση στην Αθήνα. «Νενικήκαμεν» «Νενικήκαμεν» 19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 17 Η μάχη των Θερμοπυλών Ο Πέρσης βασιλιάς Ξέρξης ετοίμασε νέα εκστρατεία κατά της Ελλάδας. Οι Έλληνες έκαναν σύσκεψη στον Ισθμό της Κορίνθου. αποφάσισαν ενωμένοι να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες. Οι Πέρσες Αρχηγοί θα ήταν οι Σπαρτιάτες. ξεκίνησαν την εκστρατεία τους την άνοιξη του 480 π.χ.. Όπου περνούσαν προκαλούσαν φόβο. είχαν πάρα πολύ στρατό. πέρασαν τον Ελλήσποντο και κινήθηκαν προς την Ελλάδα. Ο ελληνικός στρατός με αρχηγό το βασιλιά της Σπάρτης Λεωνίδα κατευθύνθηκαν προς τις Θερμοπύλες. παρατάχθηκαν 7.000 Έλληνες για να εμποδίσουν τους Πέρσες. «Μολών λαβέ» (Έλα να τα πάρεις), απάντησε ο Λεωνίδας στον Ξέρξη όταν ζήτησε από τους Έλληνες να παραδώσουν τα όπλα. Η μάχη άρχισε. Στο στενό οι Πέρσες δυσκολεύονται να πολεμήσουν όλοι μαζί. Ο Εφιάλτης πρόδωσε τους Έλληνες δείχνοντας στους Πέρσες πέρασμα στο βουνό που τους έφερε πίσω από τους Έλληνες. (Ανοπαία οδός) Ο Λεωνίδας καταλαβαίνει πως θα κυκλωθεί και είπε σε όσους ήθελαν να φύγουν. Έμειναν 700 Θεσπιείς και 300 Σπαρτιάτες. Σκοτώθηκαν όλοι. Ο ελληνικός στόλος 20

Ο ελληνικός στόλος... φύλαγε το Αρτεμίσιο στην Εύβοια. όταν έφτασε η είδηση πως οι Πέρσες πέρασαν τις Θερμοπύλες έπλευσε προς τη Σαλαμίνα. Ο Σιμωνίδης ο Κείος, μετά τη μάχη, έγραψε ένα από τα πιο γνωστά επιγράμματα. Το επίγραμμα λέγει τα παρακάτω (σύμφωνα με τον Ηρόδοτο): Ὦ ξεῖν', ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα, τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι. Ω ξένε, πες στους Λακεδαιμονίους ότι εδώ είμαστε θαμμένοι, πιστοί στις εντολές τους. Ο Κωνσταντίνος Καβάφης έγραψε τον Ιανουάριο του 1901: Τιμή σ εκείνους όπου στην ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες. Ποτέ από το χρέος μη κινούντες δίκαιοι κ ίσιοι σ όλες των τες πράξεις, αλλά με λύπη κιόλας κ ευσπλαχνία γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν είναι πτωχοί, πάλ εις μικρόν γενναίοι, πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες, πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους. Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν) πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος, κ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε. 21

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 18 Η ναυμαχία της Σαλαμίνας Ο Ξέρξης συνεχίζει την πορεία του προς την Αθήνα. Οι κάτοικοι της Αθήνας την είχαν εγκαταλείψει. Γυναίκες παιδιά ηλικιωμένοι είχαν μεταφερθεί στα γύρω νησιά. Οι άνδρες είχαν μπει στα καράβια κι ετοιμάζονταν για σύγκρουση. Οι Πελοποννήσιοι ύψωσαν τείχος στο Ισθμό για να εμποδίσουν τους Πέρσες. Οι αρχηγοί του στόλου διαφωνούσαν. Ο Σπαρτιάτης Ευρυβιάδης πίστευε πως ήταν καλύτερο να εμποδιστούν οι Πέρσες να κάνουν απόβαση στην Πελοπόννησο. Ο Αθηναίος Θεμιστοκλής πίστευε πως η απόκρουση του Περσικού στόλου πρέπει να γίνει στο στενό της Σαλαμίνας. Ο χώρος είναι μικρός. Οι Πέρσες θα δυσκολευτούν να παρατάξουν το στόλο τους. Τα ελληνικά πλοία, οι τριήρεις, μπορούν να κινηθούν ευκολότερα. Οι Σπαρτιάτες δέχτηκαν τη γνώμη του Θεμιστοκλή. Ο ελληνικός στόλος συγκεντρώθηκε στη Σαλαμίνα. 480 π.χ. Οι αρχηγοί των Περσών έδωσαν εντολή να κυκλωθεί. Ο Ξέρξης παρακολουθούσε από το όρος Αιγάλεω. Τα ελληνικά πλοία έπλευσαν με δύναμη προς τα περσικά. Τα περσικά πλοία δεν μπορούσαν να κινηθούν και υποχώρησαν. Οι Έλληνες ενωμένοι έσωσαν την πατρίδα τους. 22

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 19 Η μάχη των Πλαταιών και η ναυμαχία της Μυκάλης Ο Ξέρξης... αναχώρησε για την πατρίδα του. πάντα ήθελε να υποδουλώσει την Ελλάδα. άφησε το γαμπρό του, το Μαρδόνιο, με χιλιάδες στρατό. Ο Μαρδόνιος... έφυγε από την Αττική και πήγε στη Θεσσαλία εξαιτίας του χειμώνα. Θα βρισκε πιο εύκολα τροφή για το στρατό και το ιππικό του. ετοίμαζε τα σχέδιά του. ζήτησε συμμαχία με την Αθήνα. Οι Αθηναίοι αρνήθηκαν. Ο Μαρδόνιος το καλοκαίρι του 479 π.χ. ξεκίνησε για την Αθήνα. Οι Αθηναίοι είχαν εγκαταλείψει την πόλη τους για περισσότερη ασφάλεια. Οι Πελοποννήσιοι με αρχηγό τον Παυσανία έφτασαν στην Αττική. Ο Μαρδόνιος μετακινείται και στρατοπεδεύει στις Πλαταιές. Αποφάσισε η μάχη να γίνει κοντά στον Ασωπό ποταμό. Διάλεξε πεδινό μέρος για να χρησιμοποιήσει το ιππικό. Οι Πέρσες επιτέθηκαν πρώτοι. Οι Έλληνες ενωμένοι αντιστάθηκαν. Ένας Σπαρτιάτης σκότωσε το Μαρδόνιο. Μετά τη μάχη οι Έλληνες... Οι Πέρσες υποχώρησαν. Έφυγαν αφήνοντας πολλούς νεκρούς. μοίρασαν τα λάφυρα. πρόσφεραν θυσίες στους Θεούς. Η ναυμαχία στη Μυκάλη 23

Την ίδια μέρα νικήθηκε ο περσικός στόλος στη Μυκάλη (479 π.χ.). Α ΦΑΣΗ Β ΦΑΣΗ Ο περσικός κίνδυνος π έ ρ α σ ε. Οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας κέρδισαν την ελευθερία τους. Οι Έλληνες ήταν περήφανοι γι αυτό που κατάφεραν. Προόδευσαν οικονομικά. Δημιούργησαν σπουδαία καλλιτεχνικά έργα. ΠΕΔΙΟ ΜΑΧΗΣ ΣΤΗ ΜΥΚΑΛΗ 24

2. Ο «ΧΡΥΣΟΣ ΑΙΩΝΑΣ» (5 ος ΑΙΩΝΑΣ π.χ.) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 20 Η Αθήνα γίνεται η πιο ισχυρή πόλη Οι Έλληνες σκέφτηκαν να επιτεθούν εναντίον των Περσών. Ο ελληνικός στόλος, με αρχηγό τον Παυσανία, ελευθέρωσε πόλεις της Κύπρου και τα στενά του Ελλήσποντου. Ο επιθετικός πόλεμος ήταν σύντομος. Οι Σπαρτιάτες δεν ήταν πρόθυμοι να συνεχίσουν τον αγώνα κατά των Περσών. Α Αθηναϊκή συμμαχία (478 π.χ.) Δηλιακή συμμαχία Πολλές πόλεις παραθαλάσσιες και νησιωτικές ζήτησαν βοήθεια από την Αθήνα για να αντιμετωπίσουν τον περσικό κίνδυνο. Στόχος ήταν η προστασία της ελευθερίας των πόλεων της συμμαχίας. Κάθε πόλη έπρεπε να δίνει χρήματα ή πλοία στο συμμαχικό στόλο. Οι αντιπρόσωποι των πόλεων συνεδρίαζαν στο νησί της Δήλου. Δηλιακή συμμαχία Τα χρήματα τα διαχειρίζονταν 10 Αθηναίοι. (Ελληνοταμίες) Ο Αριστείδης (δίκαιος) κανόνισε τις υποχρεώσεις κάθε πολιτείας. Ο συμμαχικός στόλος στράφηκε κατά των Περσών. Αρχηγός ο Κίμωνας. Οι Πέρσες νικήθηκαν στον Ευρυμέδοντα ποταμό (465 π.χ.). Ο Κίμωνας σκοτώθηκε σε εκστρατεία στην Κύπρο. Οι Αθηναίοι χωρίς αρχηγό νίκησαν. Οι Πέρσες υπέγραψαν ειρήνη (448 π.χ.). Οι ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας εξασφάλισαν την ελευθερία τους. Η δύναμη της Αθήνας 25

Η δύναμη της Αθήνας αυξανόταν. Τα αθηναϊκά πλοία έπλεαν σε όλη τη Μεσόγειο θάλασσα. Ο Πειραιάς έγινε το πιο μεγάλο λιμάνι. Οι Αθηναίοι δε συμπεριφέρονταν καλά στους συμμάχους. Μετέφεραν το ταμείο από τη Δήλο στην Αθήνα. Οι σύμμαχοι είχαν παράπονα. Ηγεμονία της Αθήνας. Η Σπάρτη θέλησε να πάρει με το μέρος της τις δυσαρεστημένες πόλεις. Μετά το θρίαμβο στο Αρτεμίσιο και τη Σαλαμίνα η Αθήνα ήταν πλέον ναυτική δύναμη. Έτσι, τα δικαιώματα που είχαν τα πληρώματα των τριήρων που νίκησαν τον περσικό στόλο εξισώθηκαν με αυτά των ανωτέρων τάξεων. 26

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 21 Το πολίτευμα και η κοινωνία της Αθήνας στα χρόνια του Περικλή Ο Περικλής Ήταν Θέλησε Προσπάθησε Φρόντισε σπουδαίος ρήτορας. να κάνει την Αθήνα πνευματικό κέντρο των Ελλήνων. να πείσει τους πολίτες να ενδιαφέρονται για τα θέματα της πόλης. να πληρώνονται όσοι έπαιρναν κάποιο αξίωμα. Εκκλησία του δήμου Είχε την πιο μεγάλη δύναμη. Συμμετείχαν όλοι οι ελεύθεροι πολίτες. Έπαιρναν τις πιο μεγάλες αποφάσεις. 10 στρατηγοί Είχαν μεγάλη εξουσία. Εκλέγονταν από τους πολίτες για 1 χρόνο. Φρόντιζαν για το στρατό και το στόλο. Ήταν υπεύθυνοι για την ασφάλεια της πόλης. Οι κάτοικοι της Αττικής Αθηναίοι πολίτες Μέτοικοι Δούλοι Ξένοι που εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην πόλη. Ασχολούνταν κυρίως με το εμπόριο. Πλήρωναν φόρο, το μετοίκιο. Όσοι είχαν πατέρα και μητέρα από την Αθήνα. Είχαν τα περισσότερα δικαιώματα. Πολλοί ήταν αιχμάλωτοι. Έκαναν τις βαριές δουλειές. Η ζωή τους ήταν δύσκολη και κοπιαστική. Δούλευαν ως αστυνομικοί, λογιστές και παιδαγωγοί. 27

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 22 Η καθημερινή ζωή και η εκπαίδευση των Αθηναίων Οι Αθηναίοι ήταν χαρούμενοι άνθρωποι. τις ελεύθερες ώρες τις περνούσαν στα γυμναστήρια ή στην Αγορά. Τα σπίτια τους ήταν χαμηλά και απλά. δεν είχαν παράθυρα στο δρόμο. είχαν λίγα έπιπλα. Τροφή τους ήταν τα λαχανικά. οι ελιές. τα ψάρια. Κρέας έτρωγαν στις γιορτές και στις θυσίες. Έπιναν νερωμένο κρασί όταν διασκέδαζαν. Οι γυναίκες έμεναν στο σπίτι. Μαγείρευαν. Ζύμωναν. Ύφαιναν. σπάνια έβγαιναν έξω. ενδιαφέρονταν για τον εαυτό τους. Ντύνονταν ωραία. Βάφονταν. Άλλαζαν το χτένισμά τους. Κάποιες είχαν υπηρέτριες. Στη Σπάρτη έπαιρναν μέρος σε εκδηλώσεις και συμπεριφέρονταν πιο ελεύθερα. Εκπαίδευση.. Δεν υπήρχαν δημόσια σχολεία. Τα παιδιά μέχρι 7 ετών έμεναν σπίτι παίζοντας. Μετά την ηλικία των 7 ετών ο παιδαγωγός συνόδευε τα παιδιά στο γραμματιστή. Μάθαιναν.. να διαβάζουν. να γράφουν. να λογαριάζουν. Ο κιθαριστής μάθαινε να παίζουν κιθάρα και λύρα. Ανώτερα σχολεία δεν υπήρχαν. Οι νέοι πήγαιναν στρατιώτες για 2 χρόνια. 28

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 23 Ο «χρυσός αιώνας» της τέχνης Ο Περικλής χρησιμοποίησε τα χρήματα του συμμαχικού ταμείου για την ανακατασκευή των ναών που κατέστρεψαν οι Πέρσες. Πάνω στην Ακρόπολη Προπύλαια Ναός Αθηνάς Νίκης Παρθενώνας (αφιερωμένος στην Αθηνά) Χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς (Φειδίας) Ερέχθειο (αγώνας Αθηνάς- Ποσειδώνα για το όνομα της πόλης) Καρυάτιδες Χάλκινο άγαλμα της Αθηνάς (Παλλάδα) 7 μέτρα ύψος Αγάλματα Διαφορετικά από κούρους και κόρες. Τα πρόσωπα έχουν φυσικά χαρακτηριστικά. Τα χέρια και τα πόδια έχουν κίνηση. Γνωστοί γλύπτες: Φειδίας Πολύκλειτος Έργα ζωγραφικής δε σώθηκαν. Αγγεία σώθηκαν πολλά. Κλασικά έργα (έμειναν αξεπέραστα) ΧΡΥΣΟΣ ΑΙΩΝΑΣ 29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 24 Η Αθήνα γίνεται «σχολείο της Ελλάδας» Στην Αθήνα έζησαν σπουδαίοι άνθρωποι που ασχολήθηκαν με τα γράμματα. Η ζωή, θα γίνει πιο καλή, αν οι άνθρωποι γίνουν δίκαιοι και τίμιοι. ΣΩΚΡΑΤΗΣ (Φιλόσοφος) Έγραψε για τα κατορθώματα των Ελλήνων κατά των Περσών. Έγραψε για τον πελοποννησιακό πόλεμο. ΗΡΟΔΟΤΟΣ (Πατέρας της ιστορίας) ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ (Ιστορικός) Αναπτύχθηκε ιδιαίτερα το θέατρο. ΤΡΑΓΩΔΙΕΣ Έργα σοβαρά και θλιβερά. ΚΩΜΩΔΙΕΣ Έργα χαρούμενα. ΑΙΣΧΥΛΟΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ 30

3. Ο ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 25 Αιτίες και αφορμές του πολέμου ΑΙΤΙΕΣ Η Αθήνα έγινε πλούσια. Κυριαρχούσε στο Αιγαίο. Η Σπάρτη είχε με το μέρος της τις περισσότερες πόλεις της Πελοποννήσου. Διαφορετικά πολιτεύματα. Άλλος τρόπος ζωής. Η Σπάρτη ανησυχούσε με τη δύναμη της Αθήνας ιδιαίτερα όταν θέλησε να πουλήσει προϊόντα στη δυτική Ελλάδα και Ιταλία. Οικονομική ζημιά έπαθαν οι Κορίνθιοι που ήταν φίλοι των Σπαρτιατών. ΑΦΟΡΜΗ Οι Κερκυραίοι, που είχαν διαφορές με τους Κορίνθιους, ζήτησαν βοήθεια από τους Αθηναίους. Οι Αθηναίοι παίρνουν το μέρος των Κερκυραίων. Οι Κορίνθιοι προσπάθησαν να βλάψουν τους Αθηναίους. Οι αντιπρόσωποι της πελοποννησιακής συμμαχίας αποφάσισαν να γίνει πόλεμος. Εμφύλιος (πολύ κακό) ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ Ισχυρή στην ξηρά. ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ Ισχυρή στη θάλασσα Τα Ο Μελήσιππος, απεσταλμένος στην Αθήνα από το βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμο, δεν κατάφερε να πείσει τους Αθηναίους να τα βρουν. Είπε: Αυτή η ημέρα θα γίνει αρχή μεγάλης συμφοράς για τους Έλληνες. Άρχισε ένας εμφύλιος πόλεμος 31

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 26 Οι κυριότερες φάσεις του πολέμου Ο στρατός των Πελοποννησίων εισέβαλε στην Αττική (431 π.χ.) Προκάλεσε καταστροφές. Ο Περικλής διέταξε τους κατοίκους να κλειστούν στα Μακρά τείχη. Ο στόλος των Αθηναίων λεηλάτησε τα παράλια της Λακωνίας. Το δεύτερο χρόνο έπεσε λοιμός (μεγάλη αρρώστια) στην Αθήνα. Πέθανε ο Περικλής. Ο πόλεμος απλώθηκε σε πολλές περιοχές. Πολλοί ήθελαν να σταματήσει ο πόλεμος. Ο ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ Στρατηγός Νικίας (Νικίεια ειρήνη) 421 π.χ. Η ειρήνη δεν κράτησε για πολύ. Παρέσυρε τους Αθηναίους σε εκστρατεία στη Σικελία κατά των Συρακουσών. Η Αθήνα θα κυριαρχούσε σε αιγαίο και Ιόνιο πέλαγος. Αν νικούσαν οι Αθηναίοι το εμπόριο θα περνούσε στα χέρια τους. Η εκστρατεία έγινε (415-413 π.χ.). Οι Αθηναίοι ηττήθηκαν. Ο πόλεμος φούντωνε. Οι Σπαρτιάτες αποφάσισαν να δημιουργήσουν ισχυρό στόλο. ζήτησαν χρήματα από τους Πέρσες. απέκτησαν μεγάλη ναυτική δύναμη. Στη ναυμαχία στις Αργινούσες (406 π.χ.) νίκησαν οι Αθηναίοι. Την επόμενη χρονιά (405 π.χ.) οι Αθηναίοι έπαθαν μεγάλη καταστροφή στους Αιγός ποταμούς. Ο στόλος της Σπάρτης έπλευσε στον Πειραιά. Οι Αθηναίοι αναγκάζονται να υπογράψουν ειρήνη (404 π.χ.) με βαριούς όρους: Να γκρεμίσουν τα μακρά τείχη. Να παραδώσουν τα πλοία τους εκτός από 12, κ.ά. Ο πόλεμος τελείωσε. Άφησε πολλούς νεκρούς, ερειπωμένες πόλεις, ψυχικά τραύματα. 32

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 27 Η ηγεμονία της Σπάρτης Οι Σπαρτιάτες μετά τη νίκη τους στον Πελοποννησιακό πόλεμο ήταν πολύ ισχυροί. Στις ελληνικές πόλεις Στην Αθήνα Στην Περσία έβαλαν να κυβερνούν δικοί τους άνθρωποι. τοποθέτησαν 30 ολιγαρχικούς (τύραννοι) Κυβέρνησαν καταπιεστικά. βοήθησαν τον Κύρο να διώξει από το θρόνο τον αδελφό του Αρταξέρξη. Οι ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας είχαν υποστηρίξει τον Κύρο. μετά το θάνατο του Κύρου φοβούνταν την εκδίκηση του βασιλιά Αρταξέρξη. ζήτησαν βοήθεια από τους Σπαρτιάτες. Έστειλαν στρατό με αρχηγό το βασιλιά Αγησίλαο. Οι Σπαρτιάτες νίκησαν πολλές φορές τον περσικό στρατό. Στην Ελλάδα. Συμμαχία εναντίον της Σπάρτης Αθήνα Κόρινθος Θήβα Άλλες πόλεις Τους στήριζαν οι Πέρσες. Ήθελαν τους Έλληνες να είναι χωρισμένοι και να πολεμούν μεταξύ τους. Οι Σπαρτιάτες ζήτησαν από τον Αγησίλαο να επιστρέψει από τη Μ. Ασία. Νέος εμφύλιος πόλεμος 33

Βοιωτικός ή Κορινθιακός, ο νέος εμφύλιος πόλεμος. Οι κυριότερες μάχες έγιναν στην περιοχή της Κορίνθου και της Βοιωτίας. Ο σπαρτιατικός στρατός ν ί κ η σ ε τους συμμάχους στην Κορώνεια της Βοιωτίας. Ο σπαρτιατικός στόλος η τ τ ή θ η κ ε στην Κνίδο της Μ. Ασίας. Οι Σπαρτιάτες έστειλαν το ναύαρχο Ανταλκίδα στην Περσία όπου έκλεισε ταπεινωτική ειρήνη με τους Πέρσες. (Ανταλκίδεια ειρήνη, 386 π.χ.) Στην Ελλάδα τα πράγματα ησύχασαν. Οι ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας και η Κύπρος πέρασαν στην περσική κυριαρχία. Ο ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ, Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ 34

4. Η ΘΗΒΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 28 Η Θήβα και η βοιωτική συμμαχία Θ Η Β Α Πόλη της Βοιωτίας χτισμένη σε εύφορη πεδιάδα. Το όνομά της προήλθε από τη Θήβη, κόρη του Ασωπού. Πρώτο πολίτευμα ήταν η βασιλεία. Οι πλούσιοι γαιοκτήμονες έδιωξαν το βασιλιά και κυβέρνησαν αυτοί. Βοιωτική συμμαχία Χρησιμοποιούσαν δικό τους νόμισμα. Οι Θηβαίοι είχαν την αρχηγία της συμμαχίας. Θρησκευτικό κέντρο ήταν το μαντείο του Ογχηστού (προς τιμή του Ποσειδώνα). Γίνονταν αγώνες. Συμμετείχαν αθλητές απ όλες τις βοιωτικές πόλεις. Δε συμμετείχαν οι Πλαταιείς. Οι Θηβαίοι με τη βία ήθελαν να οδηγήσουν τους Πλαταιείς στη συμμαχία. Οι Πλαταιείς αρνήθηκαν. Ζήτησαν τη βοήθεια των Αθηναίων. Ο αθηναϊκός στρατός ανάγκασε τους Θηβαίους να μην ενοχλούν τους Πλαταιείς. Αθηναίοι + Πλαταιείς Φιλικές σχέσεις Ανταλκίδεια ειρήνη (386 π.χ.) Συμφωνία μεταξύ Σπαρτιατών και Περσών. Οι ελληνικές πόλεις έπρεπε να είναι α υ τ ό ν ο μ ε ς δηλ. μόνες τους να κανονίζουν ό,τι τις απασχολεί. Οι Θηβαίοι δ ε δ έ χ τ η κ α ν τους όρους. Αν τους δέχονταν έπρεπε η βοιωτική συμμαχία να διαλυθεί. 35

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 29 Η ηγεμονία της Θήβας (371 π.χ.) Συνέδριο στη Σπάρτη με θέμα: Η ειρήνη μεταξύ Σπαρτιατών και Περσών Οι συμμαχίες έπρεπε να διαλυθούν. Ο Θηβαίος Επαμεινώνδας ζήτησε να υπογράψει. Οι άλλοι αντιπρόσωποι δεν το δέχτηκαν. Έληξε το συνέδριο χωρίς αποτέλεσμα. Οι Σπαρτιάτες στρέφονται κατά των Θηβαίων Στέλνουν στρατό με αρχηγό τον Κλεόμβροτο. Σπαρτιάτες Κλεόμβροτος Θηβαίοι Επαμεινώνδας Βρίσκονται αντιμέτωποι στα Λεύκτρα της Βοιωτίας (371 π.χ.) Αλλαγή τρόπου επίθεσης του στρατού. Μέχρι τότε οι στρατοί μάχονταν ο ένας απέναντι στον άλλον. Ο Επαμεινώνδας επιτέθηκε με τη λοξή φάλαγγα (με την ενισχυμένη πλευρά). Οι Θηβαίοι κατάφεραν να νικήσουν το σπαρτιατικό στρατό. Οι Θηβαίοι με ηγέτες τον Επαμεινώνδα και τον Πελοπίδα κυριάρχησαν από τη Μεσσηνία μέχρι τη Μακεδονία. Πολλές πόλεις ανησυχούσαν από την κυριαρχία της Θήβας. Ο Πελοπίδας σκοτώθηκε στη Θεσσαλία το 364 π.χ. στην περιοχή «Κυνός Κεφαλαί». Ο Επαμεινώνδας σκοτώθηκε στη μάχη της Μαντίνειας (362 π.χ.) Καμιά πόλη στη νότια Ελλάδα δεν ήταν ισχυρή. 36

5. Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 30 Η Μακεδονία, μια νέα ελληνική δύναμη Οι Μακεδόνες... για πολλά χρόνια δεν είχαν επαφές με άλλους Έλληνες. πολεμούσαν συνεχώς με τους βόρειους γείτονές τους. από την εποχή των περσικών πολέμων άρχισαν τις επαφές με τη νότια Ελλάδα. (Εμπορικές σχέσεις) Μεγάλη εξουσία απέκτησε η Μακεδονία με το Φίλιππο το Β (359 π.χ.). Δημιούργησε ισχυρό στρατό. (Μικρή ασπίδα και μακρύ δόρυ, σάρισα, 5 μέτρα) Μακεδονική φάλαγγα. Πολύ ισχυρό ιππικό. Αντιμετώπιζε με επιτυχία τους βόρειους γείτονες. Κυριάρχησε σε Μακεδονία και Θράκη. Έκοψε νόμισμα. (Χρυσορυχεία Παγγαίου) Οικονομική ανάπτυξη Πέλλα πρωτεύουσα του κράτους. (Οικονομικό, πνευματικό κέντρο) Ο Φίλιππος θέλησε να κυριαρχήσει και στη νότια Ελλάδα. Αφορμή ήταν η διαμάχη των κατοίκων γύρω από το μαντείο των Δελφών. Θηβαίοι και Αθηναίοι συγκρούονται με το στρατό του Φιλίππου στη Χαιρώνεια (338 π.χ.). Νίκησε ο Φίλιππος και διακρίθηκε ο Αλέξανδρος. Ο Φίλιππος φέρθηκε με επιείκεια. Συγκάλεσε συνέδριο στην Κόρινθο. Συμμετείχαν πολλές πόλεις εκτός από τη Σπάρτη. Ανακηρύχθηκε αρχηγός της εκστρατείας κατά των Περσών. Το 336 π.χ. ο Φίλιππος δολοφονείται από τον Παυσανία, το σωματοφύλακά του. Βασιλιάς της Μακεδονίας έγινε ο Αλέξανδρος (336 π.χ.). Ονομάστηκε Μ έ γ α ς για την προσφορά του στον πολιτισμό. 37

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 31 Ο Μ. Αλέξανδρος καταλαμβάνει τη Μ. Ασία και την Αίγυπτο Ο Μ. Αλέξανδρος... έκανε συνέδριο στην Κόρινθο. ορίστηκε αρχηγός της εκστρατείας κατά των Περσών. άρχισε τις προετοιμασίες. Την άνοιξη του 334 π.χ. ο Μ. Αλέξανδρος με 35.000 στρατό πέρασαν τον Ελλήσποντο κι έφτασαν στην Τροία. τίμησε τον Αχιλλέα. Οι Πέρσες ανησύχησαν. Οι σατράπες συγκέντρωσαν δυνάμεις στο Γρανικό ποταμό. Στη μάχη στο Γρανικό ποταμό (334 π.χ.) νίκησε ο Μ. Αλέξανδρος. Οι Πέρσες υποχώρησαν. Οι ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας υποδέχονται το Μ. Αλέξανδρο. Το 333 π.χ ο Πέρσης βασιλιάς Δαρείος ο Γ αντιμετωπίζει το Μ. Αλέξανδρο στην Ισσό. Νικητής ο Μ. Αλέξανδρος. Άνοιξε ο δρόμος στην Ασία. Δεν καταδιώκει το Δαρείο. Προχωρά προς τη Φοινίκη και την Αίγυπτο. Οι Αιγύπτιοι τον υποδέχονται με τιμές. Στις εκβολές του Νείλου ίδρυσε την Αλεξάνδρεια (μεγάλη ανάπτυξη). Ο Μ. Αλέξανδρος διέλυσε το στόλο του και συνέχισε την κατάκτηση της Ασίας. 38

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 32 Η πορεία προς την Ινδία. Το τέλος της εκστρατείας Μάχη στα Γαυγάμηλα (331 π.χ.) Ο Δαρείος ήθελε να ταπεινώσει τον Αλέξανδρο. Νίκησε ο Αλέξανδρος. Άνοιξε ο δρόμος προς τα Σούσα. Οι θησαυροί της πρωτεύουσας των Περσών ανήκαν πλέον στον Αλέξανδρο. Ο Μ. Αλέξανδρος έπρεπε να διοικήσει ένα απέραντο κράτος με πολλούς λαούς. χρησιμοποίησε και Πέρσες αξιωματούχους. ζήτησε από τους στρατιώτες του να τον προσκυνούν. Στεναχώρησε τους στρατιώτες. ήθελε να φτάσει στην άκρη του κόσμου. έφτασε στον Ύφαση ποταμό (παραπόταμος του Ινδού). Οι στρατιώτες κουρασμένοι αρνήθηκαν να συνεχίσουν. Ο Μ. Αλέξανδρος αποφάσισε να γυρίσει πίσω. Ο δρόμος της επιστροφής ήταν δύσκολος. Οι στρατιώτες περπατούσαν σε αμμώδεις περιοχές κάτω από τον καυτό ήλιο, χωρίς νερό. Πολλοί στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους. Μετά από πολλές δυσκολίες γύρισαν στα Σούσα. Η μεγάλη εκστρατεία τελείωσε (324 π.χ.). 39

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 33 Ο θάνατος του Μ. Αλεξάνδρου Από τα Σούσα ο Μ. Αλέξανδρος πήγε στη Βαβυλώνα. Ήθελε να κάνει τη Βαβυλώνα πρωτεύουσα του κράτους. Δέχτηκε πολλούς αντιπροσώπους από διάφορα μέρη που ζητούσαν να γίνουν σύμμαχοί του. Αντιπρόσωποι ελληνικών πόλεων τον στεφάνωσαν με χρυσά στεφάνια. Ξαφνικά ο Μ. Αλέξανδρος αρρώστησε βαριά. Οι προσπάθειες των γιατρών δεν είχαν αποτέλεσμα. Ο Αλέξανδρος χειροτέρευε. Ζήτησε να δει τους στρατιώτες του. Πέρασαν όλοι οι στρατιώτες από μπροστά του και τον αποχαιρέτησαν. Πέθανε το 323 π.χ. Ο θάνατος του Μ. Αλεξάνδρου διαδόθηκε γρήγορα. Το απέραντο κράτος έμεινε χωρίς αρχηγό. Δύσκολα θα έμενε ενωμένο. Η μεγάλη εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου άλλαξε τη μορφή του κόσμου. Οι άνθρωποι έμαθαν πολλά για τις νέες χώρες. Το στρατό συνόδευαν ιστορικοί, γεωγράφοι, μηχανικοί, καλλιτέχνες. Ο Μ. Αλέξανδρος ίδρυσε πολλές πόλεις (16 από αυτές ονομάστηκαν Αλεξάνδρειες). Πολλοί Έλληνες από την Ελλάδα εγκαταστάθηκαν εκεί. Η ελληνική γλώσσα άρχισε να διαδίδεται παντού. Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Ελληνιστικά χρόνια: Η εποχή μετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου. 40

4 ος αιώνας Ελληνιστικά χρόνια 1 ος αιώνας 4 η ΕΝΟΤΗΤΑ Ε Λ Λ Η Ν Ι Σ Τ Ι Κ Α Χ Ρ Ο Ν Ι Α 1. ΟΙ ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΤΟΥ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 34 Η αυτοκρατορία του Μ. Αλεξάνδρου χωρίζεται Ο Μ. Αλέξανδρος δεν άφησε διάδοχο στο κράτος. Οι στρατηγοί του δεν μπόρεσαν να βρουν λύση. Η Ρωξάνη (γυναίκα του Μ. Αλεξάνδρου) γέννησε αγόρι. Πήρε το όνομα του πατέρα του. Οι στρατηγοί του Μ. Αλεξάνδρου συγκρούστηκαν μεταξύ τους. Το κράτος διασπάστηκε και χωρίστηκε στο κράτος της ΑΙΓΥΠΤΟΥ Ιδρύθηκε από το Πτολεμαίο. Πρωτεύουσα η Αλεξάνδρεια. στο κράτος της ΣΥΡΙΑΣ Ιδρύθηκε από το Σέλευκο. Μεγάλο κράτος. Δύσκολο να διοικηθεί. στο κράτος της ΠΕΡΓΑΜΟΥ Στα παράλια της Μ. Ασίας. στο κράτος της ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Είχε ισχυρή δύναμη που σταδιακά μειωνόταν καθώς συγκρουόταν με πόλεις της νότιας Ελλάδας. ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ ΣΕΛΕΥΚΟΣ 41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 35 Ο Πύρρος, ο βασιλιάς της Ηπείρου 3 ος αιώνας Η Ήπειρος παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή της Ελλάδας. Ο Πύρρος δημιουργεί μεγάλο κράτος με πρωτεύουσα την Αμβρακία. Ίδρυσε νέες πόλεις. (Ναοί, θέατρα, μεγάλα τείχη) Εκτός από τη κτηνοτροφία ασχολήθηκαν με γεωργία και εμπόριο. Ο Πύρρος θέλησε να μεγαλώσει το κράτος του προς τη Δύση. δέχτηκε αντιπροσώπους του Τάραντα (: είναι επαρχία στην περιφέρεια της Απουλίας στην Ιταλία) που του ζητούσαν προστασία από τους Ρωμαίους. ετοίμασε στρατό, ιππικό, ελέφαντες. το 280 π.χ. αποβιβάστηκε στην Ιταλία. νίκησε 2 φορές τους Ρωμαίους. Σκοτώθηκαν πολλοί στρατιώτες. Πύρρεια νίκη την 3 η φορά νικήθηκε. Επέστρεψε στην πατρίδα του. Στράφηκε κατά της νότιας Ελλάδας. Ο Σπαρτιάτης Κλεώνυμος ζήτησε βοήθεια από τον Πύρρο για να γίνει βασιλιάς της Σπάρτης. Ο Πύρρος με το στρατό του έφτασε στη Σπάρτη. Επόμενος σταθμός το Άργος που απειλούνταν από το μακεδονικό στρατό. Οι γυναίκες ύψωσαν χωμάτινο τείχος. Εγκατέλειψε την προσπάθειά του. Ο Πύρρος σκοτώθηκε. (272 π.χ.) Ο στρατός του Πύρρου παραδόθηκε στους Μακεδόνες. Οι Ρωμαίοι είχαν αρχίσει να απειλούν την Ελλάδα. 42

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 36 Η καθημερινή ζωή στα ελληνιστικά χρόνια Ο Μ. Αλέξανδρος και οι διάδοχοί του ίδρυσαν νέες πόλεις σε διάφορες περιοχές. Πολλές αναπτύχθηκαν οικονομικά. Εκεί πήγαν να εργαστούν πολλοί Έλληνες. Οι κάτοικοι ασχολούνταν με το εμπόριο και τη βιοτεχνία. Είχαν μεγάλους δρόμους. πλατείες. ιπποδρόμους. γυμναστήρια. ναούς. κήπους. ανάκτορα Μιλούσαν κι έγραφαν την ελληνική γλώσσα. Ελληνιστική κοινή Παρήκμασαν πόλεις της Ελλάδας. Ερήμωσε η ύπαιθρος. Αρκετοί πλούτισαν. Οι πιο πολλοί ζούσαν φτωχικά. Οι άνθρωποι λάτρευαν τους 12 θεούς του Ολύμπου. το Σάραπη. την Ίσιδα. συμμετείχαν σε αγώνες. θρησκευτικές γιορτές. πανηγύρια. Οι μορφωμένοι περνούσαν το χρόνο τους στα συμπόσια. σε βιβλιοθήκες. στο θέατρο. Ο ΘΕΟΣ ΣΑΡΑΠΗΣ Η ΘΕΑ ΙΣΙΔΑ 43

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 37 Οι τέχνες και τα γράμματα στα ελληνιστικά χρόνια Μεγάλη ακμή τεχνών και γραμμάτων. Σπουδαία πνευματικά κέντρα. Αλεξάνδρεια Αντιόχεια Πέργαμος Ελληνιστική τέχνη Ο άνθρωπος Η καθημερινή ζωή Κτήρια τεράστια, επιβλητικά Γλύπτης Λύσιππος Έφτιαξε τα περισσότερα αγάλματα του Μ. Αλεξάνδρου. Φάρος της Αλεξάνδρειας Κολοσσός της Ρόδου Βωμός Δία Σωτήρα στην Πέργαμο Μεγάλη ανάπτυξη και οι επιστήμες Αστρονόμος Αρίσταρχος από τη Σάμο Η γη κινείται γύρω από τον ήλιο. Μαθηματικός Ευκλείδης Έγραψε βιβλίο γεωμετρίας. Μαθηματικός Αρχιμήδης ο Συρακούσιος Κατασκεύασε πολλές μηχανές Στομάχιον Ιατρική επιστήμη Ιστορικός Πολύβιος (διάσημος για το βιβλίο του Οι Ιστορίες ή Η Άνοδος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας) Οι ποιητές έγραψαν κωμωδίες με θέμα τα ανθρώπινα ελαττώματα. Το παιχνίδι «ΣΤΟΜΑΧΙΟΝ» ήταν επινόηση του Αρχιμήδη και θεωρείται ο πρόγονος του κινεζικού παιχνιδιού που σήμερα είναι γνωστό ως «Τάγκραμ». Το ίδιο παιχνίδι αναφέρεται και ως «ΟΣΤΟΜΑΧΙΟΝ» (μάχη με οστά) αλλά στις μέρες μας είναι ευρύτερα γνωστό με την πρώτη ονομασία. 44

2. ΡΩΜΗ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 38 Το ρωμαϊκό κράτος Η Ρώμη Κεντρική Ιταλία Χτισμένη στις όχθες του ποταμού Τίβερη. Αναπτύχθηκε γρήγορα χάρη... Τη διοικούσε ο βασιλιάς. στις εύφορες πεδιάδες. στο εμπόριο. Είχε μεγάλη εξουσία. Αποφάσιζε για τη ζωή και το θάνατο των υπηκόων του. Κοινωνικές τάξεις Πατρίκιοι (Ευγενείς) Έδιωξαν το βασιλιά. (509 π.χ.) Κυβέρνησαν πολλά χρόνια. Πελάτες Παλιοί κάτοικοι Λιγότερα δικαιώματα Πληβείοι Συγκρούστηκαν με τους πατρικίους για να αποκτήσουν δικαιώματα. Οι διαμάχες κράτησαν πολλά χρόνια. Όταν σταμάτησαν οι διαμάχες, άρχισε η ανάπτυξη. Δύο ύπατοι Σύγκλητος Είχαν μεγάλη εξουσία. Διοικούσαν το στρατό. Συμμετείχαν στις εκστρατείες. Εκλέγονταν μόνο για ένα χρόνο. Για να μην αποκτήσουν δύναμη. Σε καιρό ειρήνης ρύθμιζαν διάφορα θέματα με αντιπροσώπους άλλων κρατών. Συμβουλευτικό σώμα. Αποτελούνταν από 300 πατρικίους. Λαός + ύπατοι σέβονταν τη σύγκλητο Το ρωμαϊκό κράτος νίκησε τους γειτονικούς λαούς. σιγά σιγά κυριαρχούσε στην ιταλική χερσόνησο. 45

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 39 Η Καρχηδόνα συγκρούεται με τη Ρώμη Φοίνικες Εμπορικές σχέσεις με Ισπανία Είχε το εμπόριο χρυσού και κασσίτερου. Μεγαλύτερη αποικία: η Καρχηδόνα Εξουσίαζε: περιοχές της βόρειας Αφρικής Ισπανία Σικελία Έγινε η πιο πλούσια πόλη του κόσμου. Ρωμαίοι Πόλεμοι περίπου 200 χρόνια Καρχηδόνιοι Εκστρατεία του Καρχηδόνιου στρατηγού Αννίβα κατά της Ρώμης. Οι Ρωμαίοι: Είχαν ισχυρό στρατό και στόλο. Κατείχαν πλούσιες περιοχές. Ο Αννίβας σκέφτηκε να μεταφέρει τον πόλεμο στην Ιταλία από την ξηρά. Οι Καρχηδόνιοι είχαν: Πολύ στρατό. Ιππικό. Ελέφαντες. Ο Αννίβας πέρασε από Ισπανία, Πυρηναία, Άλπεις κι έκανε εισβολή στην Ιταλία. Οι Ρωμαίοι δεν κατάφεραν να τον σταματήσουν. Ο Αννίβας φτάνει μπροστά στη Ρώμη. (Hannibal ad portas. Ο Αννίβας είναι στις πύλες.) Προτίμησε να κατακτήσει τη νότια Ιταλία. Οι Ρωμαίοι κάνουν απόβαση στην Καρχηδόνα 46

Οι Ρωμαίοι αποφάσισαν να κάνουν απόβαση στην Καρχηδόνα. Ο Αννίβας εγκαταλείπει τη Ιταλία και γυρίζει πίσω. Οι Ρωμαίοι με αρχηγό το Σκιπίωνα νίκησαν τους Καρχηδόνιους στη Ζάμα (202 π.χ.). Οι Καρχηδόνιοι αναγκάστηκαν: Να πληρώσουν πολλά χρήματα. Να διαλύσουν το στόλο τους. Η Καρχηδόνα άρχισε πάλι να αναπτύσσεται. Δεν άρεσε στους Ρωμαίους. Οι Ρωμαίοι βρήκαν αφορμή: Ο Καρχηδόνιοι παραβίασαν μέρος της συνθήκης που τους απαγόρευε να αντισταθούν με όπλα χωρίς τη συγκατάθεση της Ρώμης, όταν αντιμετώπισαν τις ληστρικές επιδρομές του Μασανάσση, βασιλιά των Νουμιδών. Έστειλαν στρατό και κατέστρεψαν την Καρχηδόνα από τα θεμέλια (146 π.χ.). 47

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 40 Η υποταγή του ελληνικού κόσμου Οι Ρωμαίοι θέλησαν να κατακτήσουν την Ελλάδα. Αυτή την εποχή οι Έλληνες... ήταν διασπασμένοι. ήταν σε παρακμή εξαιτίας των συνεχών πολέμων. Κάποιες πόλεις προσπάθησαν να ενωθούν και να αποτελέσουν ξεχωριστά κράτη. Δημιουργήθηκαν δυο συμπολιτείες. Αιτωλική Αχαϊκή Οι πόλεις που ανήκαν σ αυτές είχαν ίσα δικαιώματα. Χρησιμοποιούσαν τα ίδια νομίσματα. Τελευταία προσπάθεια για ένωση των Ελλήνων. Δεν πέτυχε το στόχο της. Άρχισαν οι συγκρούσεις. Οι Ρωμαίοι... ήθελαν τους Έλληνες διαιρεμένους. Υποστήριζαν πότε τη μια και πότε την άλλη πόλη. Εμπόδιό τους να κυριαρχήσουν στον ελληνικό χώρο ήταν η Μακεδονία. θέλησαν να πάρουν με το μέρος τους τις πόλεις της νότιας Ελλάδας. Παρουσιάζονται ως ελευθερωτές από τους Μακεδόνες. νίκησαν τους Μακεδόνες το 168 π.χ. και συνέλαβαν αιχμάλωτο το βασιλιά Περσέα. Μακεδονία γίνεται ρωμαϊκή επαρχία. στη νότια Ελλάδα νίκησαν τους Έληνες στη Λευκόπετρα (κοντά στον Ισθμό της Κορίνθου) το 146 π.χ.. Κατέστρεψαν την Κόρινθο. Με το τέλος του 1 ου π.χ. αιώνα ο ελληνικός κόσμος είχε υποταχθεί στους Ρωμαίους. 48

5 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 41α Μια παράσταση αρχαίου θεάτρου Αθήνα Μεγάλες γιορτές του Διονύσου Διαρκούσαν 4 ημέρες. 3 ημέρες διαγωνισμός τραγωδίας 1 ημέρα διαγωνισμός κωμωδίας Θεωρικά: Τα χρήματα που δίνονταν για μπορέσουν όλοι να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις. Οι θεατές έπαιρναν μαζί τους φαγητά και ποτά. Χορηγοί: Έδιναν πολλά χρήματα. Ήταν υπεύθυνοι για τους υποκριτές. το χορό. τα κοστούμια. Δέχονταν επευφημίες από τον κόσμο όταν το έργο που χρηματοδοτούσαν ήταν καλό. Οι υποκριτές (ηθοποιοί) Ο χορός Οι νικητές Ήταν όλοι άνδρες. Τους γυναικείους ρόλους τούς έπαιζαν βάζοντας κατάλληλα προσωπεία και κοστούμια. Ηθοποιοί που χόρευαν και τραγουδούσαν. Μιλούσαν όλοι μαζί. Μόνο ο πρώτος, ο κορυφαίος, μπορούσε να συνομιλεί με τους υποκριτές. Αμείβονταν με στεφάνι από κισσό. Η δόξα τους έφτανε παντού. ΑΙΣΧΥΛΟΣ Τριλογία Πέρσες (472 π.χ.) (Τα άλλα δυο μέρη: Φινεύς, Γλαύκος) Ύμνος της νίκης των Ελλήνων στη Σαλαμίνα. ΣΟΦΟΚΛΗΣ Αντιγόνη (442 π.χ.) ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ Ελένη (412 π.χ.) 49

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 41β Η γλώσσα που μιλάω Η ελληνική γλώσσα. Μιλιέται και γράφεται πάνω από 3.500 χρόνια. Οι γλωσσικές διαφορές δεν ήταν εμπόδιο επικοινωνίας των Ελλήνων. Με την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου έγινε παγκόσμια. Σήμερα έχει πάρει λέξεις από λαούς με τους οποίους οι Έλληνες ήρθαν σε επαφή. Οι αρχαίοι Έλληνες έγραφαν με κεφαλαία γράμματα. Παραδείγματα δανείων της ελληνικής γλώσσας: σουπερμάρκετ (από τα αγγλικά) μπαμπέσης (από τα αλβανικά) φαρσί (από τα αραβικά) φραπέ (από τα γαλλικά) φαμίλια (από τα ιταλικά) κεφτές (από τα τουρκικά) Το Κεραμικό όστρακο των Γιούρων είναι ένα κομμάτι αγγείου που χρονολογείται γύρω στο 5.000-4.500 π.χ. και ανακαλύφθηκε κατά την διάρκεια ανασκαφών στο σπήλαιο του Κύκλωπα στη νησίδα Γιούρα, 20 μίλια από τις ακτές της Αλοννήσου, στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Βορείων Σποράδων. Το ανασκαφικό εύρημα ήρθε στο φως το 1992 από τον Αδαμάντιο Σάμψων, καθηγητή της Αρχαιολογίας των Κλασσικών και των Προϊστορικών Xρόνων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, κατά την διάρκεια ερευνητικών εργασιών με βασικό στόχο την μελέτη της προϊστορικής εγκατάστασης στην περιοχή, με έμφαση στη Μεσολιθική Περίοδο (8600-6500 π.χ.), και στην Νεολιθική Περίοδο (6500-3500 π.χ.). Στα όστρακα που ανακαλύφθηκαν, υπάρχουν εγχάρακτες γραμμές που φέρεται να σχηματίζουν γράμματα. 50

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 42 Μια μέρα στην Ακρόπολη των Αθηνών 51

6 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 43 Η ιστορία του τόπου μου Από τη χερσόνησο της Ερυθραίας στη Νέα Ερυθραία Η Χερσόνησος της Ερυθραίας είναι μία από τις μεγαλύτερες χερσονήσους της Τουρκίας και αποτελεί το δυτικότερο σημείο της Μικράς Ασίας. Βρίσκεται δυτικά της Σμύρνης απέναντι από την Χίο. Η χερσόνησος πήρε το όνομά της από την αρχαία Ελληνική πόλη Ερυθραία (ή Ερυθρές) που βρισκόταν στην δυτική ακτή της χερσονήσου. Στην αρχαιότητα η χερσόνησος είχε αποικιστεί από Ίωνες και στις ακτές της είχαν ιδρύσει τις πόλεις Ερυθραία, Κλαζομενές και Τέως. Η Νέα Ερυθραία ιδρύθηκε από Έλληνες πρόσφυγες από την περιοχή της Ερυθραίας χερσονήσου της Μικράς Ασίας και συγκεκριμένα από τα χωριά Λυθρί, Βουρλά, Αλάτσατα, Τσεσμέ, Σιβρισάρι, Καράμπουρνα, Μελί κ.α., οι οποίοι κατέφυγαν στην Κηφισιά μετά την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Τα πρώτα οικήματα εμφανίζονται το 1925 όταν το Υπουργείο Πρόνοιας απαλλοτριώνει 152 στρέμματα τα οποία μοιράζονται σε 364 οικογένειες. Ακολουθούν κι άλλες απαλλοτριώσεις περίπου 900 στρεμμάτων. Έτσι ο δήμος Νέας Ερυθραίας αρχίζει να λειτουργεί κατ αρχήν ως οικισμός του δήμου Αθηναίων το 1925. Το Σεπτέμβριο του 1927 θεμελιώνεται ο ιερός ναός της Ευαγγελίστριας και το κτήριο του 1ου Δημοτικού Σχολείου. Το 1ο δημοτικό σχολείο συνδέεται άμεσα με την ιστορία της Νέας Ερυθραίας και είναι σημείο αναφοράς για όλους τους Ερυθραιώτες. Στεγάστηκε σε μια ξύλινη παράγκα, που ήταν δύο αίθουσες και ένα δωμάτιο για το δάσκαλο, στο χώρο μπροστά από τον Ιερό Ναό της Ευαγγελίστριας και σ αυτό το χώρο λειτούργησε ως το 1931 που η κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου με υπουργό Παιδείας τον Γ. Παπανδρέου έχτισε το κτήριο που στεγάζεται το σημερινό σχολείο. Η οικονομική δραστηριότητα των πρώτων κατοίκων της Ν. Ερυθραίας άρχισε με την καλλιέργεια γης με κρασοστάφυλλα κλήματα, με την τέχνη και το μεράκι των ανθρώπων της Μ.Ασίας. 52

53

54

55

56

57