Ερευνητικό Κέντρο Ισότητας Φύλου Βουλευτικές Εκλογές 2006: Οι Προτιµήσεις Φύλου των Κυπρίων Ψηφοφόρων Εισαγωγική Οµιλία ρ έσποινα Χαραλαµπίδου-Σολωµή Πρόεδρος Κύριε Υπουργέ Κυρίες και Κύριοι Βουλευτές Εκλεκτοί Προσκεκληµένοι Εκ µέρους του ιοικητικού Συµβουλίου του Ερευνητικού Κέντρου Ισότητας Φύλου σας καλωσορίζω στην αποψινή εκδήλωση. Η παρούσα εκδήλωση σκοπό έχει να παρουσιάσει τα πορίσµατα της Εκλογικής ηµοσκόπησης για τις προτιµήσεις φύλου των Κυπρίων ψηφοφόρων που πραγµατοποιήθηκε την 21 ην Μαΐου, ηµέρα των Βουλευτικών Εκλογών του 2006. Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον Έντιµο Υπουργό ικαιοσύνης και ηµοσίας Τάξεως, Κύριο Σοφοκλή Σοφοκλέους, για την τιµή να θέσει την εκδήλωση υπό την αιγίδα του και για τη µερική χρηµατοδότηση της έρευνας από τον Εθνικό Μηχανισµό για τα ικαιώµατα της Γυναίκας. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω την Πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ίσων ευκαιριών µεταξύ Ανδρών και Γυναικών, Κυρία Σωτηρούλα Χαραλάµπους, που τόσο πρόθυµα αποδέχθηκε την πρόσκλησή µας να παραστεί και να απευθύνει χαιρετισµό. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλουµε στο ρα Νίκο Περιστιάνη, διακεκριµένον επιστήµονα και Πρόεδρο των Κοινωνιολόγων Κύπρου, ο οποίος µε µεγάλη προθυµία ανέλαβε το ρόλο του αναλυτή - σχολιαστή των αποτελεσµάτων της ερευνητικής µας εργασίας. Επίσης οφείλουµε να ευχαριστήσουµε τη ιεύθυνση της Τράπεζας Κύπρου που µας παραχώρησε δωρεάν τους καλαίσθητους αυτούς χώρους για την αποψινή εκδήλωση. 1
Κυρίες και Κύριοι Το Ερευνητικό Κέντρο Ισότητας Φύλου φιλοδοξεί να συµβάλει γόνιµα και δηµιουργικά, µε κύριο εργαλείο την έρευνα, στην ισότιµη εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών, ως ισότιµων εταίρων, σε όλους τους τοµείς και εκφάνσεις της καθηµερινής, της οικονοµικής, της πολιτικής και δηµόσιας ζωής του τόπου µας. Πεποίθησή µας είναι ότι οι αξίες της ισότητας, της ελευθερίας και της αυτονοµίας είναι ασυµβίβαστες µε τη διαφοροποίηση του φύλου, και όπως εύστοχα παρατηρεί η Μάρω Παντελίδη Μαλούτα (2002: 191), η κατάργηση του κοινωνικού φύλου αποτελεί προϋπόθεση της δηµοκρατίας. Το Ερευνητικό Κέντρο Ισότητας Φύλου, εννέα µήνες µετά την επίσηµη εγγραφή του, έχει να επιδείξει µια αξιόλογη πορεία δράσης:-τον Απρίλιο του 2006 συνδιοργανώσαµε µε το ίδρυµα ΦΗΜΟΝΗ την παρουσίαση του νέου έργου της Μαίρης Πύργου Η Κυπρία µε εξαιρετική επιτυχία. Τον Μάϊο του 2006 διεξήγαµε τη παγκύπρια έρευνα µε δείγµα πέραν των τριών χιλιάδων ψηφοφόρων, τα πορίσµατα της οποίας παρουσιάζουµε στην αποψινή εκδήλωση. Επίσης δηµιουργήσαµε ένα δίκτυο αξιόλογων συνεργατών για µελλοντικές συνεργασίες στον τοµέα της ισότητας. Όραµά µας είναι να καταστήσουµε την ισότητα που προβλέπεται νοµικά (de jure) σε πραγµατικότητα (de facto) διότι «η τυπική ισότητα µπορεί να συνυπάρχει µε τη βαθύτατη ουσιαστική ανισότητα στις σχέσεις των φύλων» (Μαλούτα, 2002). Αγαπητοί φίλοι και φίλες Ως γνωστόν, από αιώνες τώρα οι γυναίκες αντιµετωπίζονταν - και σε πολλές χώρες ακόµη αντιµετωπίζονται - ως φύσει υποδεέστερες των ανδρών. Η χώρα µας δεν αποτελεί εξαίρεση. ιαφωτιστικά είναι τα γραφόµενα του Χωρεπισκόπου Σαλαµίνος Νικοδήµου το 1917: «Η γυνή είναι ακόµη το res χρήσιµον δια τας χρείας του ανδρός, έστιν ότε δε και προς εκκένωσιν των µυϊκών και νευρικών συµπυκνωτήρων του τυράννου τούτου. Η δε γυνή είναι η άβουλος και απρόσωπος, η ευτυχής µήτηρ των τέκνων µας, ουδέποτε όµως η σύζυγος, η σύντροφος της ζωής, η ιέρεια της οικογενειακής εστίας»( Περσιάνης,1998: 26). 2
Η φεµινιστική θεωρία και οι φεµινιστικοί αγώνες κατάφεραν τουλάχιστον στις δηµοκρατικές χώρες οι γυναίκες να αποκτήσουν σταδιακά πλήρη πολιτικά δικαιώµατα εδώ και καιρό. Σε σχέση µε άλλες Ευρωπαίες, οι Κύπριες απόκτησαν καθυστερηµένα πλήρη πολιτικά δικαιώµατα: Το Σύνταγµα του 1960 έθεσε τις βάσεις της ισότητας ανδρών και γυναικών ενώ οι εναποµείναντες θεσµικές ανισότητες σχεδόν απαλείφθηκαν µε την ένταξη της χώρας µας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004 λόγω της αναγκαίας προσαρµογής µας στο ευρωπαϊκό κεκτηµένο. υστυχώς, η τυπική πολιτική ισότητα των φύλων δεν µετουσιώθηκε στις πλείστες δηµοκρατικές χώρες, όπως αναµενόταν, σε ισοκατανοµή της πολιτικής εξουσίας µεταξύ φορέων διαφορετικού φύλου. Η εικόνα της πολιτικής εξουσίας παραµένει και στη χώρα µας κυριαρχικά ανδρική. Γυναίκες και άνδρες δεν έπαψαν να αντιµετωπίζονται ως πολίτες διαφορετικής κατηγορίας. Στην Κύπρο του 2006, - Κυρίες και Κύριοι, - παρουσιάζεται σηµαντική απόκλιση από τα πρότυπα µιας σύγχρονης δηµοκρατίας ως προς τα ποσοστά συµµετοχής των γυναικών τόσο σε αιρετά όσο και σε διοριζόµενα σώµατα αλλά και σε κέντρα λήψης αποφάσεων. Για παράδειγµα, η κυπρία απουσιάζει παντελώς από το Υπουργικό Συµβούλιο και την Επιτροπή ηµόσιας Υπηρεσίας. Υποτυπώδης είναι η παρουσία της στη τοπική αυτοδιοίκηση και στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Επίσης, ανδρικό προνόµιο-προπύργιο εξακολουθεί να είναι η ηγεσία όλων των πολιτικών κοµµάτων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων µε εξαίρεση την ΟΛΤΕΚ. Ανύπαρκτη είναι η παρουσία της κυπρίας γυναίκας και στα Ευρωπαϊκά σώµατα όπως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή. Παρά την όντως δυναµική και δηµιουργική παρουσία της γυναίκας στον εργασιακό και οικονοµικό χώρο, οι πολιτικές ακόµη χαράσσονται χωρίς τη δική της συµµετοχή και συναίνεση. Οι ικανότητες και δεξιότητες του ήµισυ του πληθυσµού της πατρίδας µας παραµένουν ουσιαστικά αναξιοποίητες σε πολιτικό επίπεδο. Αυτό συνιστά θεµελιώδη δηµοκρατική ανεπάρκεια. Αποδεικνύει επίσης ότι η Κυπριακή κοινωνία παραµένει συντηρητικά δοµηµένη και ότι δεν υπήρξε, δυστυχώς, η αναµενόµενη ανακατανοµή των ρόλων στον κοινωνικό και οικογενειακό χώρο. 3
Τα αρνητικά, συντηρητικά στοιχεία της σηµερινής κοινωνίας µας είναι τα αναµενόµενα διότι οι κύπριοι πολίτες και ψηφοφόροι είναι προϊόντα µιας συντηρητικής οικογενειακής ανατροφής και ενός σχολικού συστήµατος που αναπαραγάγει το ίδιο το σύστηµα µέσα από το επίσηµο σχολικό πρόγραµµα αλλά και το ανεπίσηµο-κρυφό. Εµείς πιστεύουµε ότι η γυναίκα δεν είναι άµοιρη ευθυνών για το έλλειµµα δηµοκρατίας που υπάρχει. Είναι λοιπόν καιρός και η κύπρια γυναίκα να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων: Να σέβεται και να τιµά µε την ψήφο της και γυναίκες υποψήφιες. Ως µητέρα να διαπαιδαγωγήσει και να γαλουχήσει τη νέα γενιά µε τα ιδεώδη της ισότητας και του σεβασµού της διαφορετικότητας. Ως επαγγελµατίας, να αποβάλει αισθήµατα κατωτερότητας, έλλειψης αυτοπεποίθησης και χαµηλής αυτοεικόνας. Υπεράνω όλων, να σεβαστεί τον εαυτό της αναλαµβάνοντας τις υποχρεώσεις που της αναλογούν ως ισότιµος συνεταίρος. Στη σηµερινή εποχή, όπου η έµφασης είναι στο σεβασµό της διαφορετικότητας και της ιδιαιτερότητας, η αλλαγή τρόπου σκέψεως, στάσεων και προτύπων επιβάλλεται και για τα δύο φύλα τόσο στον οικογενειακό όσο και στο δηµόσιο βίο. Αγαπητοί φίλοι και φίλες Λόγω και των επικείµενων εκλογών τοπικής αυτοδιοίκησης, η παρούσα έρευνα στόχο έχει να παρέµβει σ ένα πολιτικά επίκαιρο διάλογο - ένα διάλογο συντονισµένο µε τις συστάσεις του Συµβουλίου της Ευρώπης (Αρ.2003/ 3), της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωµένων Εθνών ( ιακήρυξη Πεκίνου). Ως γνωστόν, οι οργανισµοί αυτοί υποστηρίζουν και προωθούν σε παγκόσµια κλίµακα πολιτικές και στρατηγικές οι οποίες αποσκοπούν στην ενσωµάτωση της γυναίκας στο πολιτικό γίγνεσθαι ως ισότιµου συνεταίρου. Η ερευνητική µας παρέµβαση σκοπό έχει να καταδείξει τις προτιµήσεις, τις τυχόν προκαταλήψεις και τα πιστεύω των Κυπρίων ψηφοφόρων. Απώτερος στόχος µας είναι η έκδοση των ερευνητικών δεδοµένων και πορισµάτων ώστε η έρευνα αυτή να καταστεί ένα χρήσιµο εργαλείο για τους µελετητές, την πολιτική ηγεσία και τους πολιτικούς σχεδιαστές. 4
Η σωστή αξιοποίηση των ερευνητικών πορισµάτων, από τους αρµόδιους φορείς, αναµφίβολα, θα συµβάλει στη λήψη αποτελεσµατικότερων µέτρων για εξάλειψη των δοµών και των εµποδίων που επιδρούν αρνητικά στην ισόρροπη συµµετοχή των δύο φύλων στον πολιτικό στίβο - σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Κυρίες και Κύριοι Καταλήγοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω και δηµόσια τα Μέλη του ιοικητικού Συµβουλίου τα οποία εργάζονται µε ζήλο και αφοσίωση µετουσιώνοντας τους στόχους µας σε έργα. Θέλω, επίσης, να απευθύνω ένα θερµό ευχαριστώ σε όλους εσάς, το εκλεκτό ακροατήριο, που µε την παρουσία σας συµβάλλετε στη διεξαγωγή ενός γόνιµου διαλόγου - µε λόγο και αντίλογο. Σας ευχαριστώ ******** 5