ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ------- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Α/ΘΜΙΑΣ & Β/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ------ ΓΡΑΦΕΙΟ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ταχ. Δ/νση: Μακρυγιάννη 22 50100 ΚΟΖΑΝΗ Τηλέφωνο: 2461049308 FAX: 2461041446 email: grsskoz@sch.gr Πληροφορίες: Ευαγγελία Ζιάβρα Κοζάνη, 11/05/2015 Αριθμ. Πρωτ. 363 Προς: τα Γυμνάσια Επιστημονικής Ευθύνης Ειδικότητας των Σχολικών Συμβούλων ΠΕ02 (Φιλολόγων) Γκανάκα Ιωάννη και Καραμανώλη Παναγιώτη Κοινοποίηση: Θέμα: «Αξιολόγηση των Φιλολογικών μαθημάτων του Γυμνασίου στις προαγωγικές και απολυτήριες εξετάσεις. Επισημάνσεις - Προτάσεις» Σχετ.: Π.Δ. 319/2000 (Φ.Ε.Κ. αρ. 261 / τ. Α / 27 11-2000) Σας υπενθυμίζουμε ότι η αξιολόγηση στις προαγωγικές και απολυτήριες εξετάσεις στα Φιλολογικά μαθήματα του Γυμνασίου πραγματοποιείται σύμφωνα με την παραπάνω σχετική. Σας κοινοποιούμε, επίσης, τον αναλυτικό τρόπο αξιολόγησης στα επί μέρους Φιλολογικά μαθήματα του Γυμνασίου με την προσθήκη προτάσεων και επισημάνσεων. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ 1. Κατά την τελευταία εβδομάδα των μαθημάτων, να δίνονται προς διαπραγμάτευση ενδεικτικά διαγωνίσματα προαγωγικών (ή απολυτήριων για τη Γ Γυμνασίου) εξετάσεων, ενδεχομένως προηγούμενων ετών, κατά την κρίση του διδάσκοντος. 2. Η ορολογία και οι διατυπώσεις των θεμάτων να είναι ανάλογες με εκείνες του σχολικού βιβλίου. 3. Ο βαθμός δυσκολίας των θεμάτων/ερωτήσεων πρέπει να είναι κλιμακωτός. Πρέπει, δηλαδή, να συνυπάρχουν οι εύκολες ερωτήσεις με τις μέτριας δυσκολίας και τις δύσκολες, ώστε να μην απογοητεύεται κανένας μαθητής και να μην υποβαθμίζεται το κύρος των εξετάσεων. 4. Τα θέματα είναι προτιμότερο να είναι γραμμένα στον Η/Υ. Αν δίνονται σε χειρόγραφη μορφή, επιβάλλεται να είναι ευανάγνωστα και καλογραμμένα. 5. Οι ασκήσεις και οι ερωτήσεις των θεμάτων των προαγωγικών και απολυτήριων εξετάσεων: α) Να είναι σαφείς, κατανοητές και ανάλογες του γνωστικού επιπέδου των μαθητών Γυμνασίου.

β) Να έχουν τονιστεί επαρκώς κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. γ) Nα μην είναι εξεζητημένες και να μπορούν να απαντηθούν στα πλαίσια του προβλεπόμενου από το Π.Δ. χρόνου. 6. Για το είδος των ερωτήσεων - θεμάτων να ακολουθείται πιστά το Π.Δ. 319 / 2000 και ό,τι αυτό προβλέπει, ώστε να αποφεύγονται οι παράτυπες ερωτήσεις/θέματα. 7. Για τη σωστή βαθμολόγηση των ερωτήσεων/θεμάτων να ακολουθείται πιστά το Π.Δ. 319/2000 και ό,τι αυτό προβλέπει. ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ Α. ΤΡΟΠΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 1. Στην Α τάξη Γυμνασίου δίνεται στους μαθητές ένα από τα διδαγμένα κείμενα, χωρίς το εισαγωγικό σημείωμα και τα γλωσσικά σχόλια του βιβλίου που το συνοδεύουν και ζητείται να απαντηθούν: Α) Δύο (2) ασκήσεις γραμματικής που βαθμολογούνται με δυόμισι (2,5) μονάδες η καθεμία [σύνολο πέντε (5) μονάδες]. Β) Μία (1) άσκηση συντακτικού που βαθμολογείται με δύο (2) μονάδες. Γ) Δύο (2) ασκήσεις λεξιλογικές σημασιολογικές που βαθμολογούνται με δυόμισι (2,5) μονάδες η καθεμία [σύνολο πέντε (5) μονάδες]. Δ) Δύο (2) ερωτήσεις κατανόησης περιεχομένου που βαθμολογούνται με τέσσερις (4) μονάδες η καθεμία [σύνολο οκτώ (8) μονάδες]. Οι ερωτήσεις αυτές μπορούν να αναλύονται σε δύο ισοδύναμα υποερωτήματα η κάθε μία. 2. Στη Β τάξη Γυμνασίου δίνεται στους μαθητές ένα από τα διδαγμένα κείμενα, χωρίς το εισαγωγικό σημείωμα και τα γλωσσικά σχόλια του βιβλίου που το συνοδεύουν, και ζητείται να απαντηθούν: Α) Δύο (2) ασκήσεις γραμματικής που βαθμολογούνται με δυόμισι (2,5) μονάδες η καθεμία [σύνολο πέντε (5) μονάδες]. Β) Δύο (2) ασκήσεις συντακτικού που βαθμολογούνται με δυόμισι (2,5) μονάδες η καθεμία [σύνολο πέντε (5) μονάδες]. Γ) Δύο (2) ασκήσεις λεξιλογικές που βαθμολογούνται με δύο (2) μονάδες η καθεμία [σύνολο τέσσερις (4) μονάδες]. Δ)Τρεις (3) ερωτήσεις κατανόησης του περιεχομένου από τις οποίες : - οι δύο αναφέρονται στην κατανόηση του κειμένου που δίνεται για εξέταση και - η τρίτη ζητάει τη σύγκριση του εξεταζόμενου κειμένου με σύντομο παράλληλο κείμενο (από αυτά στα οποία έχει γίνει σχετική επεξεργασία κατά τη διδακτική διαδικασία). Κάθε επιμέρους ερώτηση βαθμολογείται με δύο (2) μονάδες (2χ3=6). 3. Στη Γ τάξη δίνεται στους μαθητές ένα (1) από τα διδαγμένα κείμενα, χωρίς το εισαγωγικό σημείωμα και τα γλωσσικά σχόλια, αυτούσιο ή διασκευασμένο, και ζητείται: Α) Η μετάφραση 8-10 στίχων του, η οποία βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες. Β) Δύο (2) ασκήσεις γραμματικής οι οποίες βαθμολογούνται με δύο (2) μονάδες η καθεμία [σύνολο τέσσερις (4) μονάδες].

Γ) Δύο (2) ασκήσεις συντακτικού οι οποίες βαθμολογούνται με δύο (2) μονάδες η καθεμία [σύνολο τέσσερις (4) μονάδες]. Δ) Δύο (2) ασκήσεις λεξιλογικές σημασιολογικές οι οποίες βαθμολογούνται με δύο (2) μονάδες η καθεμία [σύνολο τέσσερις (4) μονάδες]. Ε) Δύο (2) ασκήσεις κατανόησης περιεχομένου. Από αυτές η μία μπορεί να ζητάει τη σύγκριση του εξεταζόμενου κειμένου με σύντομο παράλληλο κείμενο (από αυτά στα οποία έχει γίνει σχετική επεξεργασία κατά τη διδακτική διαδικασία). Οι απαντήσεις βαθμολογούνται με δύο (2) μονάδες η καθεμία [σύνολο τέσσερις (4) μονάδες]. Επισήμανση Προσοχή στις ερωτήσεις κατανόησης περιεχομένου στη Β και Γ Γυμνασίου. Στη Β Γυμνασίου η μία από αυτές ζητάει τη σύγκριση του εξεταζόμενου κειμένου με σύντομο παράλληλο κείμενο, ενώ στη Γ Γυμνασίου η μία από αυτές μπορεί να ζητάει τη σύγκριση του εξεταζόμενου κειμένου με σύντομο παράλληλο κείμενο. Προτάσεις Α. Στην εξεταστέα ύλη από τις επαναληπτικές ενότητες να περιλαμβάνονται, κατά την κρίση του διδάσκοντος, μόνο τα κείμενα και όχι οι ασκήσεις. Β. Στις ασκήσεις γραμματικής: α) Αν ζητείται η συμπλήρωση προτάσεων με τον κατάλληλο τύπο ρημάτων που δίνονται μέσα σε παρένθεση, να δηλώνεται κάθε φορά το πρόσωπο, η έγκλιση και ο χρόνος του ζητούμενου τύπου. β) Αν ζητείται η συμπλήρωση προτάσεων με τον κατάλληλο τύπο ουσιαστικών, επιθέτων ή αντωνυμιών που δίνονται μέσα σε παρένθεση, να δηλώνεται κάθε φορά η πτώση, ο αριθμός και ενδεχομένως, κατά την κρίση του διδάσκοντος, και το γένος (αν πρόκειται για επίθετο/αντωνυμία) του ζητούμενου τύπου. Γ. Στις ασκήσεις συντακτικού να επιλέγονται ασκήσεις που εξετάζουν μόνο γνώσεις συντακτικού και όχι και γνώσεις γραμματικής, για να μην υπάρχει σύγχυση στη βαθμολόγηση. Δ. Στις λεξιλογικές-σημασιολογικές ασκήσεις: α) Να μη ζητείται από τους μαθητές να γνωρίζουν ή να βρίσκουν σπάνιες, μη εύχρηστες ή αδόκιμες λέξεις ή εκφράσεις (π.χ. βληχῶµαι, αἰάζω). β) Να μπαίνουν ερωτήσεις συμπλήρωσης κενού προτάσεων με την κατάλληλη λέξη, η οποία να επιλέγεται για κάθε πρόταση από ένα σύνολο τριών λέξεων που δίνονται μέσα σε παρένθεση. γ) Να ζητείται από τους μαθητές ο σχηματισμός ομόρριζων (παράγωγων ή σύνθετων) μιας λέξης στη νέα ελληνική και η δημιουργία προτάσεων με το καθένα από αυτά. Β. ΤΡΟΠΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΠΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Δίνεται διδαγμένο κείμενο (20-30 στίχων) σε φωτοτυπία και οι μαθητές καλούνται να απαντήσουν σε τέσσερις ερωτήσεις :

Ερώτηση 1η: Αφορά το γραμματειακό είδος και το συγγραφέα του κειμένου (την εποχή και το έργο του συγγραφέα). Η ερώτηση βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες. Ερώτηση 2η: Αφορά το περιεχόμενο του κειμένου που εξετάζεται (κατανόηση ή σύντομη αποτίμηση φράσεων ή τμημάτων του κειμένου ή διερεύνηση θεμάτωνπροβλημάτων ή περίληψη). Η ερώτηση βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες. Ερώτηση 3η: Αφορά τη δομή του κειμένου και μπορεί να αναλύεται σε δύο ισοδύναμα υποερωτήματα, όπως : α. Χωρισμός σε μικρότερες ενότητες με κριτήρια αφηγηματικά ή θεματικά και απόδοση πλαγιότιτλων. β. Εντοπισμός και αξιολόγηση του ρόλου των εκφραστικών τρόπων αφηγηματικής και περιγραφικής τεχνικής: - οπτική της αφήγησης (πρωτοπρόσωπη, τριτοπρόσωπη, μικτή), - διάλογος, μονόλογος, ειρωνεία, σχόλιο, - λειτουργία του χρόνου (προοικονομίες και επιβραδύνσεις), - σχήματα λόγου (παρομοίωση, μεταφορά κ.ά). Η ερώτηση βαθμολογείται με έξι (6) μονάδες (3+3). Ερώτηση 4η: Μπορεί να αναλύεται σε δύο ισοδύναμα υποερωτήματα που αναφέρονται α) σε χαρακτηρισμούς προσώπων (στάσεις, σκέψεις, δράσεις, συναισθήματα. αξίες, ιδέες, συμπεριφορά των προσώπων του κειμένου και αντίκτυπος στα άλλα πρόσωπα). β) σε συγκέντρωση, ταξινόμηση και αξιολόγηση στοιχείων του πολιτισμού που εντοπίζονται στο κείμενο (θεσμοί, ήθη και έθιμα, αξίες, ιδέες, οικονομία, υλικά αγαθά κ.ά.) ή στη σύγκριση του εξεταζόμενου κειμένου με παράλληλο κείμενο, όσον αφορά ιδέες, αξίες ή στάσεις και συμπεριφορά προσώπων που εντοπίζονται σ` αυτά. Η σύγκριση μπορεί να ζητηθεί μόνο στη Γ τάξη Γυμνασίου, όπου οι μαθητές καλούνται να μελετήσουν τα κείμενα και να δημιουργήσουν το δικό τους κείμενο σε 80-120 λέξεις σε προσεγμένο - γλωσσικά και ορθογραφικά - λόγο. Η ερώτηση βαθμολογείται με έξι (6) μονάδες (3+3). Επισήμανση: Προσοχή στην έκταση (20-30 στίχοι) του διδαγμένου κειμένου, το οποίο καλούνται να διαπραγματευθούν στις εξετάσεις οι μαθητές. Προτάσεις Για την 1η ερώτηση Να αποφεύγονται οι αόριστες και γενικόλογες ερωτήσεις (π.χ. Τι γνωρίζετε για την τραγωδία;) Για τη 2η ερώτηση α) Ενδείκνυται, ειδικά στις μικρότερες τάξεις του Γυμνασίου, οι διδάσκοντες να επιλέγουν, αντί για περίληψη, ερώτηση κατανόησης ή σύντομης αποτίμησης φράσεων ή τμημάτων του κειμένου ή διερεύνησης θεμάτων/προβλημάτων. β) Αν, όμως, τελικά οι διδάσκοντες επιλέξουν να ζητήσουν περίληψη του κειμένου, πρέπει να προσδιορίζουν συγκεκριμένο αριθμό λέξεων για την έκταση της περίληψης.

Για την 3η ερώτηση α) Να αποφεύγονται οι αόριστες και γενικόλογες ερωτήσεις (π.χ. Να βρείτε τη δομή του λόγου του.). β) Στην ερώτηση που αφορά στο χωρισμό του κειμένου σε μικρότερες ενότητες να προσδιορίζεται ο αριθμός των ενοτήτων και ενδεχομένως και τα κριτήρια για το χωρισμό αυτό. Π.χ. - Να χωρίσετε το απόσπασμα σε τρεις ενότητες και να δώσετε έναν τίτλο σε κάθε μία από αυτές. Ή - Να χωρίσετε το απόσπασμα που σας δόθηκε σε δύο ενότητες, λαμβάνοντας υπόψη τις ελπίδες και τους φόβους των ηρώων για τη σωτηρία τους, και να τις τιτλοφορήσετε. γ) Στην ερώτηση που αφορά τον εντοπισμό και την αξιολόγηση του ρόλου των εκφραστικών τρόπων, αφηγηματικής και περιγραφικής τεχνικής: - Να προσδιορίζεται επακριβώς πόσες φορές στο κείμενο ζητείται η εύρεση ενός συγκεκριμένου εκφραστικού μέσου. Έτσι, π.χ. αντί: Να εντοπίσετε στο κείμενο που σας δόθηκε στοιχεία επικής ειρωνείας (ασαφής διατύπωση) να επιλεγεί η διατύπωση: Να εντοπίσετε στο κείμενο που σας δόθηκε δύο σημεία στα οποία δημιουργούνται καταστάσεις επικής ειρωνείας. - Αν ζητείται ο εντοπισμός πολλών και διαφορετικών σχημάτων λόγου, η ερώτηση να είναι είτε ερώτηση αντιστοίχησης είτε ερώτηση πολλαπλής επιλογής (από ένα σύνολο τριών για κάθε περίπτωση διαφορετικών σχημάτων λόγου, να επιλέγεται το ένα). Για την 4η ερώτηση Να αποφεύγονται οι αόριστες και γενικόλογες ερωτήσεις. Π.χ. α) Αόριστη διατύπωση ερώτησης: Να αναφέρετε στοιχεία πολιτισμού που υπάρχουν στο κείμενο. Σαφής διατύπωση ερώτησης: Να βρείτε και να γράψετε τρία στοιχεία (ένα στοιχείο υλικού πολιτισμού, μία συνήθεια και ένα θεσμό) που δείχνουν τον πολιτισμό της ομηρικής εποχής. β) Αόριστη διατύπωση ερώτησης: Πώς συμπεριφέρεται ο..; Σαφής διατύπωση ερώτησης: Να περιγράψετε τον τρόπο συμπεριφοράς του.. Γ. ΤΡΟΠΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ) Για την εξέταση στη Γλωσσική Διδασκαλία δίνεται στους μαθητές ένα κείμενο (ή απόσπασμα του), φωτοτυπημένο από το σχολικό ή άλλο βιβλίο ή από εφημερίδα ή περιοδικό ή το διαδίκτυο ή ένα κείμενο ειδικά τροποποιημένο για τις ανάγκες της αξιολόγησης. Το κείμενο ανταποκρίνεται στην αντιληπτική ικανότητα των μαθητών της κάθε τάξης και σχετίζεται με τους θεματικούς κύκλους οι οποίοι περιέχονται στα αντίστοιχα σχολικά βιβλία. Το κείμενο αυτό είναι δυνατόν να συνοδεύεται από σκίτσα ή άλλες εικόνες που αναφέρονται στη συγκεκριμένη θεματική. Οι μαθητές καλούνται : 1. Να απαντήσουν σε τέσσερις (4) ερωτήσεις διαφόρων τύπων με τις οποίες ελέγχεται η ικανότητα τους: α. στην κατανόηση του κειμένου, με απάντηση σε μία ερώτηση για το περιεχόμενο του κειμένου ή με την περιληπτική απόδοσή του με 50-80 λέξεις. β. στην αναγνώριση της οργάνωσης του κειμένου (σύνδεση προτάσεων ή παραγράφων, διαρθρωτικές λέξεις, τρόποι ανάπτυξης παραγράφων κ.λ.π.).

γ. στην αναγνώριση της λειτουργίας των μορφοσυντακτικών δομών - φαινομένων που έχουν διδαχθεί και που σχετίζονται με τους επικοινωνιακούς στόχους του κειμένου. δ. στην αξιοποίηση του λεξιλογίου του κειμένου (συνώνυμα, αντώνυμα, σημασία λέξεων κ.λ.π.). 2. Να συντάξουν ένα κείμενο 2-3 παραγράφων σε θέμα σχετικό με το περιεχόμενο του κειμένου που επεξεργάστηκαν, ενταγμένο σε επικοινωνιακό πλαίσιο. Το πρώτο μέρος της εξέτασης βαθμολογείται με 10 μονάδες [δηλαδή τέσσερις (4) ερωτήσεις Χ 2,5 μονάδες]. Το δεύτερο μέρος της εξέτασης (παραγωγή κειμένου) βαθμολογείται επίσης με 10 μονάδες. Επισημάνσεις: α) Το κείμενο που δίνεται στους μαθητές για επεξεργασία πρέπει να έχει λογική έκταση (μέχρι 1 1,5 σελίδα σε γραμματοσειρά 12-13). β) Η ερώτηση 1.α.: - πρέπει να είναι ερώτηση κατανόησης του κειμένου και όχι ανάπτυξης προσωπικών απόψεων του μαθητή. - μπορεί να περιλαμβάνει ή μία ερώτηση για το περιεχόμενο του κειμένου ή να ζητά την περιληπτική απόδοσή του με 50-80 λέξεις, δεν μπορεί, όμως, να περιλαμβάνει και τα δύο. γ) Στην παραγωγή του κειμένου (ερώτηση 2), που καλούνται να συντάξουν οι μαθητές, πρέπει: - να καθορίζεται η έκταση αυτού (2-3 παράγραφοι) και - το επικοινωνιακό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται. Προτάσεις Για την 1.α. ερώτηση Ενδείκνυται, ειδικά στις μικρότερες τάξεις του Γυμνασίου, ο διδάσκων να επιλέγει, αντί για την περιληπτική απόδοση του κειμένου, μία ερώτηση για το περιεχόμενο αυτού. Για τη 1.β. ερώτηση α) Να αποφεύγονται οι ασαφείς και αόριστες ερωτήσεις. Π.χ. Αόριστη διατύπωση ερώτησης: Να γράψετε τις συνδετικές λέξεις και φράσεις της 2ης και 3ης παραγράφου του κειμένου. Σαφής διατύπωση ερώτησης: Μελέτησε την 3η παράγραφο του κειμένου. Ποιες λέξεις ή φράσεις χρησιμοποιεί ο συντάκτης του κειμένου, για να συνδέσει τις περιόδους της; Ή Σαφής διατύπωση ερώτησης: Να σημειώσετε τις διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις που συνδέουν τη 2η παράγραφο με την 3η παράγραφο και την 4η με την 5η παράγραφο. Τι δηλώνει καθεμιά απ αυτές; β) Καλό θα ήταν να αποφεύγονται ερωτήσεις εύρεσης της μεθόδου ανάπτυξης μιας παραγράφου, επειδή τέτοιες ερωτήσεις θεωρούνται γενικά δύσκολες για τους μαθητές του Γυμνασίου. Αν, όμως, οι διδάσκοντες εκτιμούν ότι μπορούν να θέσουν μια τέτοια ερώτηση, καλό θα ήταν να επιλέξουν μια διατύπωση που να διευκολύνει. Π.χ. Με ποιον από τους παρακάτω τρόπους (με αιτιολόγηση, με παραδείγματα, με σύγκρισηαντίθεση) έχει αναπτυχθεί η 4η παράγραφος του κειμένου; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.

Για την 1.γ. ερώτηση α) Ενδείκνυται οι λέξεις ή οι προτάσεις που καλούνται οι μαθητές να επεξεργασθούν να είναι υπογραμμισμένες μέσα στο κείμενο. β) Να αποφεύγονται οι ασαφείς και αόριστες ερωτήσεις. Π.χ. Αόριστη διατύπωση ερώτησης:. Επισήμανε τα αντικείμενα των ρημάτων στις παρακάτω προτάσεις και χαρακτήρισέ τα. Σαφής διατύπωση ερώτησης: Να βρείτε τα υποκείμενα και τα αντικείμενα των παρακάτω ρημάτων (είναι υπογραμμισμένα στο κείμενο) και να χαρακτηρίσετε τα ρήματα ως μονόπτωτα ή δίπτωτα. Αόριστη διατύπωση ερώτησης: Στην περίοδο που σας δίνεται να εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις. Σαφής διατύπωση ερώτησης: Να αναγνωρίσετε τις υπογραμμισμένες δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου και να τις χαρακτηρίσετε ως προς το είδος τους. (π.χ. δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική). Για την 1.δ. ερώτηση Ενδείκνυται οι λέξεις του κειμένου, τις οποίες καλούνται να αξιοποιήσουν οι μαθητές (συνώνυμα, αντώνυμα κ.τ.λ.), να είναι υπογραμμισμένες μέσα στο κείμενο. Για τη 2 η ερώτηση (παραγωγή κειμένου) Να ζητείται από τους μαθητές να εκφράσουν τις απόψεις τους για τόσα θέματα, όσα μπορούν να αναπτυχθούν σε μια έκταση 2-3 παραγράφων. Δ. ΤΡΟΠΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Οι μαθητές απαντούν σε τέσσερις ερωτήσεις που αφορούν πεζό ή ποιητικό κείμενο (ολόκληρο ή απόσπασμα) διδαγμένο στην οικεία τάξη. Η κάθε ερώτηση μπορεί να αναλύεται σε δύο ισοδύναμα υποερωτήματα, τα οποία προέρχονται από την ίδια θεματική ενότητα. Οι ερωτήσεις αναφέρονται: Ερώτηση 1η: Στο περιεχόμενο του κειμένου (κατανόηση ή ερμηνεία ή σύντομη αποτίμηση φράσεων/τμημάτων του κειμένου ή περίληψη). Ερώτηση 2η: Στη δομή του κειμένου (μορφοποίηση παραγράφων ή θεματικές ενότητες ή αφηγηματικές τεχνικές). Ερώτηση 3η: Στη γλωσσική αποτίμηση του κειμένου. Η ερώτηση αναλύεται σε δύο ισοδύναμα υποερωτήματα : α. κύρια γνωρίσματα ή ιδιοτυπίες στη γλώσσα και την έκφραση κ.ά. β. σχήματα λόγου (εικόνες, μεταφορές κ.ά). Ερώτηση 4η: Στην αξιολογική κρίση του συγκεκριμένου κειμένου. Η ερώτηση εναλλακτικά μπορεί να περιλαμβάνει : - χαρακτηρισμούς προσώπων ή και καταστάσεων, - εντοπισμό ή και παραλληλισμό αξιών και ιδεών, που έχουν σχέση με την εποχή του έργου και τη βιωμένη εμπειρία των μαθητών - σύγκριση με άλλα έργα του ίδιου συγγραφέα ή άλλων συγγραφέων της εποχής ή της Σχολής (μόνο για τη Γ` τάξη Γυμνασίου). Οι ερωτήσεις είναι ισοδύναμες και βαθμολογούνται με πέντε (5) μονάδες η κάθε μία (4X5=20).

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ: 1. Δεν δίνονται ερωτήσεις κλειστού τύπου στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 2. Το κείμενο που δίνεται στους μαθητές για επεξεργασία πρέπει να έχει λογική έκταση. Καλό είναι να μην υπερβαίνει τις τρεις σελίδες. Προτάσεις Για την 1η ερώτηση 1. Αυτή πρέπει να είναι ερώτηση (ή ερωτήσεις σε περίπτωση 2 υποερωτημάτων) κατανόησης του κειμένου και όχι ανάπτυξης προσωπικών απόψεων του μαθητή. 2. α) Ενδείκνυται, ειδικά στις μικρότερες τάξεις του Γυμνασίου, οι διδάσκοντες να επιλέγουν, αντί για περίληψη, ερώτηση κατανόησης ή σύντομης αποτίμησης φράσεων ή τμημάτων του κειμένου. β) Αν, όμως, τελικά οι διδάσκοντες επιλέξουν να ζητήσουν περίληψη του κειμένου, πρέπει να προσδιορίζουν συγκεκριμένο αριθμό λέξεων για την έκταση της περίληψης. (π.χ. από 80 μέχρι 120 λέξεις) Για τη 2η ερώτηση Να αποφεύγονται οι αόριστες και γενικόλογες ερωτήσεις α)στην ερώτηση που αφορά στο χωρισμό του κειμένου σε μικρότερες ενότητες να προσδιορίζεται ο αριθμός των ενοτήτων και ενδεχομένως και τα κριτήρια για το χωρισμό αυτό. Αόριστη διατύπωση ερώτησης: Να χωρίσετε το κείμενο σε ενότητες και να δώσετε πλαγιότιτλους σ αυτές. Σαφής διατύπωση ερώτησης: - Να χωρίσετε το απόσπασμα σε τρεις ενότητες και να δώσετε έναν τίτλο σε κάθε μία από αυτές ή - Να χωρίσετε το απόσπασμα που σας δόθηκε σε δύο ενότητες, λαμβάνοντας υπόψη την εξέλιξη της πορείας του ήρωα/αφηγητή, και να τις τιτλοφορήσετε. β) Στην ερώτηση που αφορά στις αφηγηματικές τεχνικές: - Αντί να ζητείται αόριστα από τους μαθητές το είδος της αφηγηματικής τεχνικής, αφού τα είδη είναι πολλά, είναι προτιμότερο να προσδιορίζεται από τον/την εκπαιδευτικό το είδος της αφηγηματικής τεχνικής του κειμένου και να ζητείται από τους μαθητές να το εντοπίσουν μέσα από συγκεκριμένα χωρία του κειμένου. Δειγματική διατύπωση ερώτησης: Καταγράψτε δύο σημεία του κειμένου στα οποία φαίνεται ότι ο αφηγητής ταυτίζεται με τον ήρωα. Για την 3η ερώτηση Στα υποερωτήματα που αφορούν τα κύρια γνωρίσματα ή τις ιδιοτυπίες στη γλώσσα, την έκφραση και τα σχήματα λόγου (εικόνες, μεταφορές κ.ά) είναι προτιμότερο, αντί να ζητούνται αόριστα από τους μαθητές όλα τα παραπάνω, αυτά να υπογραμμίζονται ή να προσδιορίζονται από τον/την εκπαιδευτικό ή να ζητείται από τους μαθητές να τα εντοπίσουν μέσα από συγκεκριμένα χωρία του κειμένου.

Αόριστη διατύπωση ερώτησης: - Να βρείτε τα επίθετα που χαρακτηρίζουν.. και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους. - Καταγράψτε τις μετοχές και εξηγήστε τη γραμματική και σημασιολογική λειτουργία τους στο ποίημα. Σαφής διατύπωση ερώτησης: - Να χαρακτηρίσετε τα υπογραμμισμένα σχήματα λόγου (παρομοίωση, προσωποποίηση, ή μεταφορά) - Να εντοπίσετε στο κείμενο και να καταγράφετε μία παρομοίωση, μία προσωποποίηση και μια μεταφορά - Στο απόσπασμα εντοπίζονται πάρα πολλές ξένες λέξεις. Εντοπίστε και καταγράψτε δύο από αυτές. Ποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Σμύρνης και του πληθυσμού της γίνεται φανερό μέσα από τη χρήση αυτών των λέξεων; ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ (Μόνο για τη Γ` τάξη Γυμνασίου): Η σύγκριση του κειμένου καλό είναι να γίνεται με άλλα έργα του ίδιου συγγραφέα ή άλλων συγγραφέων της εποχής ή της Λογοτεχνικής Σχολής Π.χ. Στο ερώτημα «Να συγκρίνετε τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του Δ. Σολωμού με το ποίημα «Διάκος» του Κ. Καρυωτάκη, ως προς τη διαπραγμάτευση του θέματος του πειρασμού, αλλά και την ποιητική τεχνική γενικότερα», το υπογραμμισμένο σκέλος του ερωτήματος είναι άστοχο. Ε. ΤΡΟΠΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Ο τρόπος εξέτασης του μαθήματος της Ιστορίας στο Γυμνάσιο ορίζεται ως ακολούθως: Δίνονται στους μαθητές δύο ομάδες ερωτήσεων: Α και Β. Η Ομάδα Α περιλαμβάνει πέντε ερωτήσεις, από τις οποίες οι μαθητές επιλέγουν να απαντήσουν στις τρεις. Η Ομάδα Β περιλαμβάνει τέσσερις ερωτήσεις, από τις οποίες οι μαθητές επιλέγουν να απαντήσουν στις δύο. Οι ερωτήσεις μπορούν να αναλύονται σε δύο ισοδύναμα υποερωτήματα. Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες (4 Χ 5=20). Η Ομάδα Α περιλαμβάνει ερωτήσεις που ελέγχουν τη γνώση και την κατανόηση της ιστορικής ύλης που διδάχθηκαν οι μαθητές (εξήγηση ιστορικών όρων και εννοιών, περιγραφή ή ταξινόμηση ιστορικών γεγονότων, φαινομένων ή περιόδων, κατανόηση ή συνοπτική απόδοση του περιεχομένου μιας γραπτής ή εικαστικής ιστορικής πηγής, κατανόηση και περιγραφή των σχέσεων που υφίστανται ανάμεσα σε διαφορετικά ιστορικά γεγονότα, φαινόμενα κ.λ.π.). Η Ομάδα Β περιλαμβάνει ερωτήσεις που ελέγχουν την ικανότητα των μαθητών να αναλύουν στοιχεία και σχέσεις, να αξιολογούν τη δράση προσώπων ή ομάδων με βάση συγκεκριμένο κριτήριο, να συνθέτουν ιστορικά δεδομένα. Στη Γ` τάξη Γυμνασίου μπορεί να τίθεται και ερώτηση που αναφέρεται στη διάκριση ανάμεσα στην αντικειμενική ιστορική πληροφορία και στην υποκειμενική γνώμη που εκτίθεται σε μια ιστορική πηγή.

Και στις δύο ομάδες ερωτήσεων μπορεί να δίνεται στους μαθητές φωτοτυπημένο ιστορικό υλικό προς επεξεργασία. Το υλικό αυτό δεν είναι υποχρεωτικό να προέρχεται αποκλειστικά από το σχολικό τους βιβλίο. Προτάσεις Για την Α Ομάδα ερωτήσεων 1. Ενδείκνυται οι ερωτήσεις της Ομάδας Α, οι οποίες ελέγχουν τη γνώση και την κατανόηση της ιστορικής ύλης που διδάχθηκαν οι μαθητές, να επικεντρώνονται: α) στην εξήγηση βασικών ιστορικών όρων και εννοιών β) στην περιγραφή ή ταξινόμηση ιστορικών γεγονότων, φαινομένων ή περιόδων 2. Να αποφεύγονται οι αόριστες και γενικόλογες ερωτήσεις Αόριστη διατύπωση ερώτησης:. Τι γνωρίζετε για το έργο του Χαρίλαου Τρικούπη; Σαφής διατύπωση ερώτησης: Ο Χαρίλαος Τρικούπης έμεινε γνωστός για τα επιτεύγματά του στην εσωτερική πολιτική. Να αναπτύξετε εκτενώς τις προσπάθειές του για την εξέλιξη του κοινοβουλευτικού συστήματος στη χώρα μας και την εκτέλεση μεγάλων δημοσίων έργων. Αόριστη διατύπωση ερώτησης:. Τι γνωρίζετε για τη στάση του «Νίκα»; Σαφής διατύπωση ερώτησης: Ποιοι ήταν οι οργανωτές της στάσης του «Νίκα», ποιοι συνέβαλαν στην καταστολή της και ποιες οι συνέπειες της καταστολής της εξέγερσης αυτής; 3. Να αποφεύγονται οι δύσκολες και δυσνόητες ερωτήσεις όπως π.χ. α) Να αναλύσετε την κοινωνική διαστρωμάτωση της φεουδαρχικής κοινωνίας στη Δυτική Ευρώπη β) Στην πορεία της εξέλιξης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας έγιναν προσπάθειες για συλλογή των παλαιότερων νόμων ή αυτοκρατορικών διαταγμάτων, για τη διευκόλυνση της απονομής δικαιοσύνης, αλλά και εκδόθηκαν νέοι νόμοι. Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να καταγράψετε τις νομοθετικές αυτές προσπάθειες. 4. Να αποφεύγονται οι ερωτήσεις, οι οποίες ελέγχουν τη γνώση λεπτομερειών της ιστορικής ύλης ή ήσσονος σημασίας ιστορικών όρων ή επουσιωδών χρονολογιών όπως π.χ. α) H Α Σταυροφορία χωρίζεται σε δύο μικρότερες εκστρατείες. Ποιες είναι αυτές και ποιο το αποτέλεσμα της κάθε μιας; β) Ποια είναι τα στάδια εξελληνισμού των Σλάβων που ζούσαν κατά τον 9ο και το 10ο αιώνα στα νότια Βαλκάνια; 5. Αν επιλεγεί ερώτηση, η οποία ελέγχει τη γνώση χρονολογιών, είναι προτιμότερο να ζητηθεί η χρονολογική κατάταξη γεγονότων ή περιόδων από το παλαιότερο προς το νεότερο. Π.χ. Να καταταχθούν χρονολογικά (από την παλαιότερη προς τη νεότερη) οι παρακάτω περίοδοι: κλασική, αρχαϊκή, προϊστορική, ελληνιστική 6. Οι ερωτήσεις κλειστού τύπου, αν επιλεγούν, καλό είναι να μην είναι σε αριθμό περισσότερες από τις ερωτήσεις ανοιχτού τύπου.

7. Από τις ερωτήσεις κλειστού τύπου καλό είναι να αποφεύγονται οι ερωτήσεις συμπλήρωσης κενού, γιατί παραπέμπουν σε αποστήθιση συγκεκριμένων χωρίων του σχολικού βιβλίου. Αν, ωστόσο, επιλεγούν, ο εκπαιδευτικός είναι υποχρεωμένος να αποδεχτεί, ως σωστή, οποιαδήποτε επιστημονικά αποδεκτή απάντηση δώσει ο μαθητής. 8. Οι ερωτήσεις «σωστού λάθους», αν επιλεγούν, δεν πρέπει να επιδέχονται καμία αμφισβήτηση. Έτσι, οι παρακάτω προτάσεις, όπως είναι διατυπωμένες, πιθανώς να μπερδέψουν το μαθητή: Να βάλετε (Σ)/ Σωστό ή (Λ) /Λάθος στις σωστές ή λανθασμένες προτάσεις: α. Οι Βυζαντινοί χρησιμοποίησαν το «υγρό πυρ» εναντίον του αραβικού στόλου. β. Οι Έλληνες αποτελούσαν μειονότητα μόνο στην πόλη της Σμύρνης. Στην α πρόταση χρειαζόταν η προσθήκη της λέξης «μόνο» μετά τη λέξη «πυρ». Στη β πρόταση λείπει ο β όρος σύγκρισης. Στο τέλος χρειαζόταν η προσθήκη της φράσης «σε αντίθεση με τα παράλια της Δυτικής Μικράς Ασίας, όπου οι Έλληνες αποτελούσαν πλειονότητα.» Επισημαίνεται ότι η πιθανότητα τυχαίας απάντησης στις ερωτήσεις τύπου Σωστού/Λάθους είναι ιδιαίτερα αυξημένη (50%). 9. Οι στήλες, οι οποίες συνθέτουν τις ερωτήσεις «αντιστοίχισης», καλό είναι να απαρτίζονται από ομοειδή στοιχεία Π.χ. Να αντιστοιχίζονται πρόσωπα (α στήλη) με γεγονότα (β στήλη) ή γεγονότα (α στήλη) με βασικές χρονολογίες (β στήλη). Π.χ. Να αντιστοιχίσετε τα ακόλουθα γεγονότα (στήλη Α) με τις χρονολογίες τους(στήλη Β) Στήλη Α Στήλη Β 1. Προσάρτηση Επτανήσων στην Ελλάδα α) 1922 2. Προσάρτηση Ηπείρου, Μακεδονίας, β) 1909 Νησιά Βορειοανατολικού Αιγαίου 3. Μικρασιατική Καταστροφή γ) 1830 4. Γαλλική Επανάσταση δ) 1826 5. Κίνημα στο Γουδή ε) 1913 6.Έξοδος του Μεσολογγίου στ)1843 7. Ανεξαρτητοποίηση ελληνικού κράτους ζ) 1789 8. Ελληνικό Σύνταγμα με το οποίο θεσπίστηκε η συνταγματική μοναρχία η) 1864 Για τη Β Ομάδα ερωτήσεων 1. Η κατανόηση ή συνοπτική απόδοση του περιεχομένου μιας γραπτής ή εικαστικής ιστορικής πηγής, καλό είναι να τοποθετείται στη Β Ομάδα ερωτήσεων. Είναι, ωστόσο, υπερβολικό όλες οι ερωτήσεις της Β Ομάδας να απαρτίζονται από σχολιασμούς πηγών. Ένας ή δύο απλοί σχολιασμοί πηγών είναι υπεραρκετοί. Καλό είναι, επίσης, να αποφεύγονται σχολιασμοί που ελέγχουν την κατανόηση και περιγραφή των σχέσεων που υφίστανται ανάμεσα σε διαφορετικά ιστορικά γεγονότα και σχολιασμοί που ελέγχουν τη διάκριση ανάμεσα στην αντικειμενική ιστορική πληροφορία και στην υποκειμενική γνώμη, εκτός αν ο εκπαιδευτικός είναι απολύτως βέβαιος για το υψηλό μαθησιακό και νοητικό επίπεδο των μαθητών του.

2. Ως ερωτήσεις για τη Β Ομάδα προτείνονται: Α. Η αξιολόγηση, εκ μέρους των μαθητών, γεγονότων ή ενεργειών ή επιλογών προσώπων με ταυτόχρονη αιτιολόγηση της αξιολόγησης που επιλέχθηκε. Π.χ. Αξιολογήστε την πολιτική επιλογή του Μ. Κωνσταντίνου να μεταφέρει την πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη. Τεκμηριώστε την απάντησή σας. Β. Αναζήτηση αιτίων ή συνεπειών κάποιου ιστορικού γεγονότος, αρκεί αυτές να μην αναγράφονται στα σχολικά εγχειρίδια. Π.χ. Θεωρείτε σωστή ή λάθος ενέργεια την εκτέλεση των έξι (Γούναρης, κ.λ.π.) ως υπευθύνων της μικρασιατικής καταστροφής. Αιτιολογήστε την απάντησή σας. Γ. Σύγκριση ιστορικών γεγονότων ή δεδομένων. Εύρεση ομοιοτήτων ή διαφορών ή αναζήτηση κοινών αιτίων ή συνεπειών, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια. Π.χ. Να επισημάνετε και να καταγράψετε δύο ομοιότητες και δύο διαφορές μεταξύ της Επανάστασης της 3 ης Σεπτεμβρίου 1843 και του κινήματος στο Γουδή (1909) ως προς τα αιτήματα των επαναστατών/κινηματιών ή ως προς τα άμεσα αποτελέσματα των δύο ενεργειών. (Επανάσταση 1843 και κίνημα του 1909). ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ: Προκειμένου να διευκολυνθούν οι μαθητές στην απάντηση των ερωτήσεων της Β Ομάδας, καλό θα ήταν να ζητηθεί ο σχολιασμός, η σύγκριση ή η αξιολόγηση ιστορικών γεγονότων ή δεδομένων, που οι ίδιοι, με τη βοήθεια του καθηγητή, διαπραγματεύτηκαν μέσα στην τάξη, κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Οι Σχολικοί Σύμβουλοι ΠΕ02 (Φιλολόγων) Π.Ε. Κοζάνης Ιωάννης Γκανάκας Παναγιώτης Καραμανώλης