ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Θέμα πτυχιακής εργασίας: Ο ΦΠΑ ΣΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΚΑΘΕΣΤΩΤΑ ΑΓΡΟΤΩΝ ( ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟ ), Η ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΠΟΣΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΚΙΝΗΤΡΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ Η ΤΗΡΗΣΗ ΒΙΒΛΙΩΝ Β' ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ. Υποβληθείσα στην Καθηγήτρια κα Ευαγγελίδου Άρτεμις από την σπουδάστρια Τσινοπούλου Παναγιώτα (Καραισκάκη 90,Κουφάλια Θεσσαλονίκης)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ...4 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ... 4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 1. Η ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ Φ.Π.Α... 7 1.1. Η Εισαγωγή του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας στην Ευρώπη και στην Ελλάδα...7 1.2. Το Σύστημα του Φ.Π.Α...9 1.3. Αντικείμενο του Φόρου και Φορολογητέες Πράξεις... 11 1.4. Υποκείμενοι και Υπόχρεοι στο Φ.Π.Α...14 1.5. Συντελεστές Φ.Π.Α...16 2. ΑΓΡΟΤΕΣ ΚΑΙ Φ.Π.Α... 19 2.1. Η Έννοια του Όρου Αγρότης... 19 2.2. Υπαγωγή Αγροτών στο Κανονικό Καθεστώς Φ.Π.Α... 21 2.3. Λογιστικός Χειρισμός Φ.Π.Α...22 3. ΕΙΔΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Φ.Π.Α. ΑΓΡΟΤΩΝ... 24 3.1. Λόγος Ύ παρξης Ειδικού Καθεστώτος...24 3.2. Προϋποθέσεις Ένταξης - Υπαγόμενοι Αγρότες...25 3.3. Λογιστικός Χειρισμός... 32 3.4. Επιστροφή Φ.Π.Α...36 3.5. Αγρότες στο Ειδικό και στο Κανονικό Καθεστώς Φ.Π.Α... 47 4. ΜΕΤΑΤΑΞΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΝΑ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΣΤΟ ΑΛΛΟ...48 4.1. Μετάταξη σε Άλλο Καθεστώς και Απογραφή...48 4.2. Λογιστικές Εγγραφές Μετάταξης από το Ειδικό Καθεστώς των Αγροτών στο Κανονικό Καθεστώς και Αντίστροφα... 51 2
5. ΝΕΟ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ...54 5.1. Νέες Φορολογικές Διατάξεις για τους Αγρότες...54 5.2. Αγρότες που Πωλούν τα Προϊόντα Παραγωγής τους στις Λαϊκές Αγορές και Τήρηση Βιβλίων Β' Κατηγορίας... 55 5.3. Ρύθμιση Βασικών Ζητημάτων που Αφορούν τους Αγρότες...60 5.4. Επιστροφή Φ.Π.Α. στους Αγρότες του Ειδικού Καθεστώτος για Πωλήσεις που Υπάγονται στο Κανονικό Καθεστώς Φ.Π.Α... 61 6. ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΡΑ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ...64 6.1. Ο Αγροτικός Τομέας στην Ελλάδα και η Πολιτική των Επιδοτήσεων...64 6.2. Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013...69 6.3. Συμπεράσματα και Προτάσεις Πολιτικής... 74 7. ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 78 8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ... 86 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 90 3
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα εργασία έχει ως αντικείμενο την εξέταση του κανονικού και του ειδικού καθεστώτος Φόρου Προστιθέμενης Αξίας των Αγροτών. Στο πλαίσιο αυτό περιγράφεται η έννοια του Φ.Π.Α., η υπαγωγή των αγροτών σε κάθε καθεστώς Φ.Π.Α., η μετάταξη από το ένα καθεστώς στο άλλο καθώς και ο λογιστικός χειρισμός σε κάθε περίπτωση. Επίσης εξετάζεται η τήρηση βιβλίων Β κατηγορίας από τους αγρότες σε συνάρτηση και με τις διατάξεις του νέου φορολογικού νομοσχεδίου. Επιπλέον περιγράφονται τα κίνητρα για ανάπτυξη που παρέχονται στον αγροτικό τομέα μέσω κυρίως των αγροτικών πολιτικών και παρατίθεται έρευνα για τα αγροτικά μηχανήματα στην Ελλάδα. 4
ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ Α.Λ.Π. Α.Π.Ε. Β.Σ.Ε. Δ.Ο.Υ. Ε.Γ.Τ.Α.Α. Ε.Κ.Α. ΕΛ.Γ.Α. Ε.Σ.Π.Α. Ε.Σ.Σ.Α. Α. Ε.Σ.Υ.Ε. Κ.Α.Π. Κ.Β.Σ. Ν.Π.Δ.Δ. Ν.Π.Ι.Δ. Ο.Γ.Α. Π.Α.Α. ΠΑ.Σ.Ε.ΓΕ.Σ ΥΠ.Α.Α.Τ. Φ.Π.Α. Φ.Τ.Μ. Απόδειξης Λιανικής Πώλησης Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Βιβλιάριο Συντήρησης και Επισκευών Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο για την Αγροτική Ανάπτυξη Ειδικό Καθεστώς Αγροτών Ελληνικές Γεωργικές Ασφαλίσεις Εθνικό Συμβούλιο Ποιότητας για την Ανάπτυξη Εθνικό Σχέδιο Στρατηγικής Αγροτικής Ανάπτυξης Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας Κοινή Αγροτική Πολιτική Κώδικας Βιβλίων και Στοιχείων Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου Οργανισμός Γεωργικών Ασφαλίσεων Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης Πανελλήνια Συνομοσπονδία Ενώσεων Αγροτικών Συνεταιρισμών Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Φόρος Προστιθέμενης Αξίας Φορολογική Ταμειακή Μηχανή ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ 1. Ιπποδύναμη σε Κρ ανά κατηγορία καλλιεργειών... 80 2. Κατηγοριοποίηση των εκτάσεων με το υψόμετρο... 80 3. Τύποι καλλιεργειών... 81 4. Κριτήρια επιλογής μηχανημάτων... 81 5. Παράγοντες που συντελούν στην απόφαση αγοράς μηχανημάτων... 82 6. Τόπος συντήρησης μηχανημάτων... 83 5
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο αγροτικός τομέας είναι, από γενική άποψη, πρωταρχικής σημασίας για την ανθρώπινη ύπαρξη, καθώς και την οικονομία. Από τον τομέα αυτόν αντλεί ο άνθρωπος τα αναγκαία αγαθά τόσο για τη διατροφή του όσο και γενικότερα για τη διαβίωση του. Αντικείμενο εργασίας στον αγροτικό τομέα είναι η συστηματική εκμετάλλευση της γης και της θάλασσας σε ευρεία έννοια. Στον τομέα αυτό απασχολείται ένα σημαντικό μέρος του ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο ποικίλλει ανάλογα με την οργάνωση των εκμεταλλεύσεων. Η οργάνωση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων πραγματοποιείται με τη δημιουργία και ανάπτυξη των συνεταιρισμών προμηθειών, παραγωγής και κατανάλωσης. Στην Ελλάδα, αλλά και στις άλλες χώρες της Ε.Ε. και του κόσμου γενικότερα, παρατηρούνται ορισμένες ιδιαιτερότητες στον αγροτικό τομέα. Οι ιδιαιτερότητες αυτές, οι οποίες είναι σχετικές με τη μικρή οργάνωση της αγροτικής εκμετάλλευσης, αποτελούν βασικό κριτήριο για τη φορολογική (άμεση και έμμεση) μεταχείριση των αγροτών. Από άποψη έμμεσης φορολογίας και ειδικότερα ως προς το Φ.Π.Α., πέρα από το κανονικό καθεστώς (τήρηση βιβλίων κλπ), προβλέπεται ειδικό καθεστώς φορολογίας για τους αγρότες. Με το ειδικό καθεστώς αγροτών επιδιώκεται η απαλλαγή των αγροτών από κάθε επιβάρυνση με Φ.Π.Α., ως προς την αγροτική τους εκμετάλλευση. Ο σκοπός της εργασίας είναι η εξέταση του Φ.Π.Α. στα διάφορα καθεστώτα αγροτών και η λογιστική παρακολούθηση του καθώς και το κατά πόσο αποτελεί κίνητρο για τους αγρότες η τήρηση βιβλίων Β' κατηγορίας. Η εργασία διακρίνεται σε επτά κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο περιγράφονται η έννοια και τα χαρακτηριστικά του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας. Στο δεύτερο και τρίτο κεφάλαιο αναλύονται το κανονικό και το ειδικό καθεστώς Φ.Π.Α. των αγροτών συμπεριλαμβανομένου του λογιστικού χειρισμού και των προϋποθέσεων υπαγωγής σε κάθε καθεστώς. Στο τέταρτο κεφάλαιο περιγράφονται οι διαδικασίες και οι προϋποθέσεις μετάταξης από το ένα καθεστώς Φ.Π.Α. στο άλλο και παρατίθενται αντίστοιχα παραδείγματα. Στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι διατάξεις του νέου φορολογικού σχεδίου που αφορούν τους αγρότες. Στο έκτο κεφάλαιο αναλύεται ο αγροτικός τομέας στην Ελλάδα συμπεριλαμβανομένου των σχεδίων και των 6
κινήτρων ανάπτυξης. Το έβδομο κεφάλαιο αφορά ένα ερευνητικό κομμάτι για τα αγροτικά μηχανήματα στην Ελλάδα. Τέλος, στο όγδοο κεφάλαιο αναφέρονται τα συμπεράσματα και γίνονται προτάσεις παροχής κινήτρων για τήρηση βιβλίων. 7
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ Φ.Π.Α. 1.1. Η Εισαγωγή του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Η Γαλλία ήταν η πρώτη χώρα της Δυτικής Ευρώπης, που το 1954 εφάρμοσε τον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (Φ.Π.Α.) στις εισαγωγές των αγαθών και σε όλα τα στάδια παραγωγής και εμπορίας, εκτός από το λιανικό εμπόριο. Δέκα χρόνια αργότερα, η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα υιοθέτησε το φόρο αυτό, σε αντικατάσταση των φόρων επί του κύκλου εργασιών που ίσχυαν στα τότε κράτη - μέλη της. Αν και εκείνη την εποχή η Δανία δεν αποτελούσε μέλος της Κοινότητας, ήταν η πρώτη χώρα στη Δυτική Ευρώπη που εφάρμοσε τον Φ.Π.Α., με τρόπο που να καλύπτει και το λιανικό εμπόριο (3 Ιουλίου 1967). Το παράδειγμα της Δανίας ακολούθησαν η Γαλλία και η Δυτική Γερμανία (1 Ιανουαρίου 1968). Στη συνέχεια, τον Φ.Π.Α. εφάρμοσαν, σε όλα τα στάδια παραγωγής και εμπορίας, περιλαμβανομένου και του λιανικού εμπορίου, η Σουηδία και η Ολλανδία από 1 Ιανουαρίου 1969, το Λουξεμβούργο και η Νορβηγία από 1 Ιανουαρίου 1970, το Βέλγιο από1 Ιανουαρίου 1971, η Ιρλανδία από 1 Νοεμβρίου 1972 και η Αυστρία, Ιταλία και Αγγλία από το 1973. Θα πρέπει ακόμα να σημειωθεί, ότι μεγάλος αριθμός χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Δυτικής Αφρικής, όπως η Αργεντινή, Κολομβία, Βραζιλία, Μαρόκο, Σενεγάλη κ.α., έχουν υιοθετήσει διάφορες παραλλαγές του φόρου προστιθέμενης αξίας. Το σύστημα του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας που εφαρμόζεται στην Ελλάδα από 1η Ιανουαρίου 1987, θεσπίστηκε με το ν. 1642/1986. Ο Φ.Π.Α. δεν καθιερώθηκε ως επιπρόσθετος φόρος κατανάλωσης αλλά αντικατέστησε μεταξύ άλλων τις δύο βασικότερες μορφές φόρων κατανάλωσης της χώρας: το Φόρο Κύκλου Εργασιών και τα Τέλη Χαρτόσημου στα τιμολόγια πωλήσεως αγαθών και παροχής υπηρεσιών. Το σύστημα Φ.Π.Α. περιλαμβάνει βασικά το κανονικό σύστημα του φόρου, καθώς και τα ειδικά συστήματα του Φ.Π.Α. 8
Στο κανονικό σύστημα του Φ.Π.Α. εντάσσεται το πλήθος των υποκείμενων στο φόρο επιχειρήσεων παράδοσης (πώλησης) αγαθών ή παροχής υπηρεσιών, οι οποίες τηρούν βιβλία Β' ή Γ' κατηγορίας του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων. Το σύστημα αυτό θέτει ορισμένες υποχρεώσεις (τήρηση βιβλίων, έκδοση τιμολογίων και αποδείξεων, τήρηση λογαριασμού Φ.Π.Α., υποβολή δηλώσεων κλπ), οι οποίες πρέπει να τηρούνται από τις επιχειρήσεις, ως προς τη σωστή διαχείριση και απόδοση του φόρου στο δημόσιο. Για τις πωλήσεις αγαθών και τις παροχές υπηρεσιών στην Ελλάδα, ο φόρος εισπράττεται και αποδίδεται στο δημόσιο από την επιχείρηση που ενεργεί, ως προς το Φ.Π.Α., ως υπόλογος διαχειριστής έναντι του δημοσίου. Η διαχείριση όμως αυτή προϋποθέτει σημαντική λογιστική οργάνωση της επιχείρησης για την όλη διαδικασία απεικόνισης της χρεοπίστωσης και περιοδικής απόδοσης του φόρου στο δημόσιο. Οι επιχειρήσεις οι οποίες μπορούν να ανταποκριθούν σε όλες τις υποχρεώσεις που θέτει το κανονικό σύστημα του Φ.Π.Α. υπάγονται στο σύστημα αυτό. Στα ειδικά συστήματα του Φ.Π.Α., που προβλέπονται από το ν. 1642/1986, υπάγονται οι επιχειρήσεις οι οποίες: α) Δεν έχουν σημαντική λογιστική οργάνωση, ικανή να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που τίθενται με το κανονικό σύστημα του Φ.Π.Α. β) Έχουν σημαντική λογιστική οργάνωση αλλά για λόγους απλούστευσης διοικητικής φύσης επιβάλλεται να ενταχθούν σε ειδικό σύστημα Φ.Π.Α. Τα ειδικά συστήματα Φ.Π.Α. που θεσπίζονται είναι τα εξής: > Ειδικό καθεστώς μικρών επιχειρήσεων > Ειδικό καθεστώς ανακυκλώσιμων απορριμμάτων > Ειδικό καθεστώς κατ αποκοπή καταβολής του φόρου > Ειδικό καθεστώς αγροτών > Ειδικό καθεστώς πρακτορείων ταξιδιών > Ειδικό καθεστώς φορολογίας βιομηχανοποιημένων καπνών > Ειδικό καθεστώς των υποκειμένων στο φόρο μεταπωλητών που μεταχειρισμένων αγαθών και αντικειμένων καλλιτεχνικής αξίας > Ειδικό καθεστώς φορολογίας για τις πωλήσεις σε δημοπρασία > Ειδικό καθεστώς επενδυτικού χρυσού 9
1.2. Το Σύστημα του Φ.Π.Α. Ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας είναι ως προς τη σύλληψη του αλλά και τη νομοθεσία η οποία διέπει τη λειτουργία του - ένας κοινοτικός φόρος, ένα από τα χαρακτηριστικά και τους στόχους του οποίου είναι η καθιέρωση ενός κοινού συστήματος φόρου προστιθέμενης αξίας. Ο Φ.Π.Α. είναι ένας γενικός έμμεσος φόρος κατανάλωσης που επιβάλλεται στο εσωτερικό της χώρας και επιρρίπτεται στους καταναλωτές. Καταλογίζεται πάνω στην αξία της δαπάνης που έχουν τα αγαθά στην κυκλοφορία τους. Πρόκειται για ένα φόρο που επιβάλλεται σε βάρος των επιχειρήσεων και καταβάλλεται τμηματικά σε κάθε στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας (βιομηχανία, βιοτεχνία κλπ) και της εμπορίας των αγαθών (χονδρικό και λιανικό εμπόριο) και που υπολογίζεται ουσιαστικά μόνο στην αξία η οποία προστίθεται από κάθε επιχείρηση, δηλαδή στη διαφορά μεταξύ αξίας παράδοσης των αγαθών και αξίας κτήσης τους. Το κυριότερο χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι ότι είναι φόρος ουδέτερος, δηλαδή δεν επιβαρύνει τον ενδιάμεσο στην κυκλοφορία των αγαθών (δεν κοστολογείται) αλλά μετακυλίεται μέχρι τα αγαθά να φθάσουν στον τελικό καταναλωτή ο οποίος επιβαρύνεται το φόρο στο ακέραιο. Ο Φ.Π.Α. δηλαδή δεν είναι σωρευτικός φόρος που να υπεισέρχεται στο κόστος, είναι και αυτός φόρος δαπάνης αλλά λειτουργεί, όπως αναλύεται παρακάτω με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην επιβαρύνει τους ενδιάμεσους στην παραγωγική διαδικασία. π.χ. ο εισαγωγέας αξίας 100 ευρώ αγαθών θα πληρώσει Φ.Π.Α. 23 ευρώ στην πώληση αξίας 150 ευρώ αγαθών θα εισπράξει Φ.Π.Α. 34,5 ευρώ Θα καταβάλλει στην εφορία τη διαφορά Φ.Π.Α. 11,5 ευρώ Αυτό συνεχίζεται μέχρι να φθάσει η πώληση στον τελικό καταναλωτή ο οποίος επιβαρύνεται το φόρο γιατί δεν έχει το δικαίωμα να τον απαιτήσει από κανένα. Ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας είναι κυρίως φόρος συναλλαγών ο οποίος επιβάλλεται στην παράδοση (πώληση) αγαθών και στην παροχή υπηρεσιών, που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο άσκησης επιχείρησης και υπολογίζεται με βάση την αντιπαροχή, δηλαδή το αντάλλαγμα ανεξάρτητα αν αυτό δίδεται σε χρήμα, ελληνικό ή ξένο ή σε είδος. Πέρα όμως από τις συναλλαγές, ο Φ.Π.Α. επιβάλλεται και σε ορισμένες οιονεί συναλλαγές, δηλαδή στις αυτοπαραδόσεις αγαθών και στις 10
αυτοπαροχές των υπηρεσιών. Παρόλο όμως που ο φόρος υπολογίζεται στην αντιπαροχή, τελικά, με το μηχανισμό έκπτωσης του φόρου που χρεώθηκε η επιχείρηση στο προηγούμενο στάδιο συναλλαγής (π.χ. αγορά αγαθών από προμηθευτές της) από το φόρο που η ίδια χρεώνει στο επόμενο στάδιο συναλλαγής (π.χ. πωλήσεις αγαθών στους πελάτες της), καταλήγει να είναι φόρος στη διαφορά της τιμής απόκτησης του αγαθού ή της υπηρεσίας και της αξίας της αντιπαροχής κατά την επόμενη συναλλαγή και για αυτό ονομάζεται φόρος στην Προστιθέμενη Αξία. Παραστατικά ο μηχανισμός λειτουργίας του Φ.Π.Α. θα μπορούσε να απεικονισθεί ως εξής: Πίνακας 1: Δεδομένα επιχείρησης «Α. Ανδρέου» Ο.Ε., εμπόριο υφασμάτων Είδος Ποσότητα Αξία Συνολική Φ.Π.Α. % Φ.Π.Α. ΣΥΝΟΛΟ Μονάδος Αξία Ποσό Αγορά 100 20 2.000 23 460 2.460 υφασμάτων από βιομηχανία υφασμάτων Πωλήσεις 100 30 3.000 23 690 3.690 υφασμάτων στον πελάτη Γεωργίου Προστιθέμενη Αξία 1.150 1.230 Ο φόρος προστιθέμενης αξίας επιβάλλεται επίσης και στην εισαγωγή αγαθών. Ο Φ.Π.Α. μετακυλίεται στον αντισυμβαλλόμενο με κατάληξη τον τελικό καταναλωτή τον οποίο βαρύνει. Εισπράττεται δε κατά κανόνα από την επιχείρηση που πουλάει αγαθά ή παρέχει υπηρεσίες και αποδίδεται περιοδικά από αυτή στο δημόσιο. Κατά την εισαγωγή αγαθών ο φόρος εισπράττεται από το ίδιο το δημόσιο, δηλαδή το τελωνείο. Ο Φ.Π.Α. επιβάλλεται με τον ίδιο φορολογικό συντελεστή σε συναλλαγές ή εισαγωγές όμοιων αγαθών, καθώς και υπηρεσιών. Με το Φ.Π.Α. δεν επιτρέπεται μια συναλλαγή να φορολογηθεί δύο φορές. Επίσης δεν επιτρέπεται, εκτός αντίθετης ρύθμισης, μια συναλλαγή να μη φορολογηθεί καθόλου. 11
Βασικό χαρακτηριστικό του συστήματος Φ.Π.Α. είναι ότι η πιστωτική μέθοδος του φόρου δεν επιτρέπει μεταβολές στη συνολική επιβάρυνση ενός καταναλωτικού προϊόντος με μείωση ή αύξηση του φορολογικού συντελεστή σε προκαταναλωτικό στάδιο της διαδικασίας παραγωγής και εμπορίας. Και αυτό, γιατί ο φορολογικός συντελεστής του τελικού σταδίου είναι εκείνος που προσδιορίζεται από το λόγο: Συνολικός Φ.Π.Α. / Συνολική Προστιθέμενη Αξία. Έτσι με την πιστωτική μέθοδο είναι δυνατό, για διοικητικούς και διαχειριστικούς λόγους, να φορολογηθεί ορισμένο προϊόν ελαφρότερα σε ένα προκαταναλωτικό στάδιο, χωρίς να μειωθεί ο συνολικός φόρος πάνω στη συνολική προστιθέμενη αξία του. Συνέπεια της ιδιότητας αυτής της πιστωτικής μεθόδου είναι, ότι ο Φ.Π.Α. στην ουσία είναι αναλογικός φόρος επί του τελικού (καταναλωτικού) σταδίου, ο οποίος, επιβαλλόμενος με τον ισχύοντα στο στάδιο αυτό συντελεστή Φ.Π.Α., επί της λιανικής τιμής του προϊόντος χωρίς φόρο, αποδίδει τα ίδια συνολικά έσοδα. 1.3. Αντικείμενο του Φόρου και Φορολογητέες Πράξεις Αντικείμενο του φόρου είναι: α) η παράδοση αγαθών και η παροχή υπηρεσιών, εφόσον πραγματοποιούνται από επαχθή αιτία στο εσωτερικό της χώρας από υποκείμενο στο φόρο που ενεργεί με αυτή την ιδιότητα β) η εισαγωγή αγαθών στο εσωτερικό της χώρας γ) η ενδοκοινοτική απόκτηση αγαθών που πραγματοποιείται από επαχθή αιτία στο εσωτερικό της χώρας από υποκείμενο στο φόρο, ο οποίος ενεργεί με αυτή την ιδιότητα ή από μη υποκείμενο στο φόρο νομικό πρόσωπο, όταν ο πωλητής είναι υποκείμενος στο φόρο εγκατεστημένος σε άλλο κράτος - μέλος, ενεργεί με αυτή την ιδιότητα και δεν απαλλάσσεται από το φόρο λόγω ύψους πραγματοποιηθέντος ετήσιου κύκλου εργασιών, σύμφωνα με την νομοθεσία της χώρας του. Ειδικά, η ενδοκοινοτική απόκτηση καινούργιων μεταφορικών μέσων υπάγεται στο φόρο, ανεξάρτητα από την ιδιότητα του εγκατεστημένου στο εσωτερικό της χώρας προσώπου 12
δ) η ενδοκοινοτική απόκτηση αγαθών, τα οποία υπάγονται σε ειδικό φόρο κατανάλωσης, που πραγματοποιείται από υποκείμενο στο φόρο ή από μη υποκείμενο στο φόρο νομικό πρόσωπο. Για την εφαρμογή του νόμου θεωρείται ως «εσωτερικό της χώρας», η ελληνική επικράτεια, εκτός της περιοχής του Αγίου Όρους. Φορολογητέες Πράξεις Όταν ένα πρόσωπο (επιτηδευματίας ή καταναλωτής) εισάγει αγαθά στα οποία επιβάλλεται (κατά τον εκτελωνισμό τους) ο Φ.Π.Α., τότε θεωρείται ότι το πρόσωπο αυτό επιτελεί φορολογούμενες εισαγωγές. Από την άλλη πλευρά, όταν ένας επιτηδευματίας πωλεί αγαθά, (π.χ. ενδύματα, ηλεκτρικά είδη κλπ) ή παρέχει υπηρεσίες (π.χ. μεσιτικές εργασίες, τεχνικές συμβουλές κλπ) στην εσωτερική αγορά επιβάλλοντας σε αυτά τον κατάλληλο (χαμηλό, μεσαίο ή υψηλό) συντελεστή Φ.Π.Α., τότε θεωρείται ότι πραγματοποιεί φορολογητέες πωλήσεις αγαθών ή φορολογητέες παροχές υπηρεσιών ή πιο απλά ότι ενεργεί φορολογητέες πράξεις. Μέσα στα πλαίσια αυτά, όλες σχεδόν οι πωλήσεις των αγαθών και οι παροχές των υπηρεσιών που πραγματοποιούνται από τους επιτηδευματίες στην Ελλάδα θα αποτελούν φορολογητέες πράξεις κάτω από τον Φ.Π.Α., εκτός από τις περιπτώσεις που θα απαλλάσσονται ή θα εξαιρούνται. Πιο συγκεκριμένα φορολογητέες πράξεις είναι οι εξής: Παράδοση αγαθών: Παράδοση αγαθών θεωρείται κάθε πράξη με την οποία μεταβιβάζεται το δικαίωμα να διαθέτει κάποιος ως κύριος ενσώματα κινητά αγαθά καθώς και ακίνητα. Ως ενσώματα αγαθά θεωρούνται και οι φυσικές δυνάμεις ή ενέργειες που μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συναλλαγής, όπως είναι το ηλεκτρικό ρεύμα, το αέριο, το ψύχος και η θερμότητα. Κατά την πώληση ή αγορά αγαθών από παραγγελιοδόχο που ενεργεί στο όνομα του, θεωρείται ότι συντελείται παράδοση αγαθών μεταξύ ατού και του παραγγελέα. Στην περίπτωση αυτή ο παραγγελιοδόχος θεωρείται, κατά περίπτωση, αγοραστής ή πωλητής ως προς τον παραγγελέα. 13
Παράδοση ακινήτων: Παράδοση ακινήτων είναι η μεταβίβαση αποπερατωμένων ή ημιτελών κτιρίων ή τμημάτων τους και του οικοπέδου που μεταβιβάζεται μαζί με αυτά ως ενιαία ιδιοκτησία ή ιδανικών μεριδίων οικοπέδου, εφόσον πραγματοποιείται από επαχθή αιτία πριν από την πρώτη εγκατάσταση σε αυτά. Παράδοση ακινήτων θεωρείται επίσης η μεταβίβαση της ψιλής κυριότητας, η σύσταση ή η παραίτηση από το δικαίωμα προσωπικής δουλείας, η μεταβίβαση του δικαιώματος άσκησης της επικαρπίας των ακινήτων καθώς και η εκτέλεση εργασιών στα ακίνητα, με μίσθωση έργου. Πράξεις θεωρούμενες ως παράδοση αγαθών: Επίσης, ως παράδοση αγαθών θεωρούνται ορισμένες πράξεις, εφόσον η απόκτηση των αγαθών ή κατά περίπτωση των υλικών ή των υπηρεσιών από τα οποία έχουν παραχθεί αυτά παρέχει στον υποκείμενο δικαίωμα έκπτωσης του φόρου. π.χ. η διάθεση αγαθών από υπαγόμενη στο φόρο δραστηριότητα σε άλλη μη υπαγόμενη του ίδιου υποκειμένου κλπ Παροχή υπηρεσιών: Παροχή υπηρεσιών θεωρείται κάθε πράξη που δεν συνιστά παράδοση αγαθών. Η πράξη αυτή μπορεί να συνίσταται ιδίως σε: α) μεταβίβαση ή παραχώρηση της χρήσης ενός άϋλου αγαθού, β) υποχρέωση για παράλειψη ή ανοχή μιας πράξης ή κατάστασης. Πράξεις θεωρούμενες ως παροχή υπηρεσιών: Θεωρείται ως παροχή υπηρεσιών η από υποκείμενο στο φόρο χρησιμοποίηση ιδίων αγαθών ή υπηρεσιών για σκοπούς ξένους προς την επιχείρηση. Εισαγωγή αγαθών Ενδοκοινοτική απόκτηση αγαθών Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι παρακάτω περιπτώσεις δεν αποτελούν αντικείμενο του Φ.Π.Α., δηλαδή δεν εμπίπτουν στην έννοια της φορολογούμενης πώλησης αγαθών ή παροχής υπηρεσιών: α) οι υπηρεσίες των μισθωτών που αφορούν σύμβαση εξαρτημένης εργασίας β) η απόσβεση του κεφαλαίου της επιχείρησης και γ) το κέρδος της επιχείρησης 14
Φορολογητέα αξία: Στην παράδοση αγαθών, στην ενδοκοινοτική απόκτηση αγαθών, καθώς και στην παροχή υπηρεσιών, ως φορολογητέα αξία λαμβάνεται η αντιπαροχή που έλαβε ή πρόκειται να λάβει για τις πράξεις αυτές ο προμηθευτής των αγαθών ή αυτός που παρέχει τις υπηρεσίες από τον αγοραστή, το λήπτη ή τρίτο πρόσωπο, προσαυξημένη με οποιαδήποτε παροχή που συνδέεται άμεσα με αυτή. 1.4. Υποκείμενοι και Υπόχρεοι στο Φ.Π.Α. Στο φόρο υπόκειται: α) κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, ημεδαπό ή αλλοδαπό ή ένωση προσώπων, εφόσον ασκεί κατά τρόπο ανεξάρτητο οικονομική δραστηριότητα, ανεξάρτητα από τον τόπο εγκατάστασης, τον επιδιωκόμενο σκοπό ή το αποτέλεσμα της δραστηριότητας αυτής, β) κάθε πρόσωπο, το οποίο πραγματοποιεί περιστασιακά παράδοση ενός καινούργιου μεταφορικού μέσου, το οποίο αποστέλλεται ή μεταφέρεται προς άλλο κράτος - μέλος. γ) κάθε πρόσωπο, το οποίο πραγματοποιεί ευκαιριακά πράξεις του άρθρου 6 (παράδοση ακινήτων) εφόσον με δήλωση του ενταχθεί στο κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α. Δεν θεωρείται ότι ασκούν οικονομική δραστηριότητα, κατά τρόπο ανεξάρτητο οι μισθωτοί και λοιπά φυσικά πρόσωπα, τα οποία συνδέονται με τον εργοδότη τους με σύμβαση εργασίας ή με οποιαδήποτε άλλη νομική σχέση που δημιουργεί δεσμούς εξάρτησης, όσον αφορά τους όρους εργασίας ή την αμοιβή και συνεπάγεται την ευθύνη του εργοδότη. Το ελληνικό δημόσιο, οι δήμοι, οι κοινότητες και τα άλλα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου δεν θεωρούνται υποκείμενοι στο φόρο για τις πράξεις παράδοσης αγαθών και παροχής υπηρεσιών που ενεργούν κατά την εκπλήρωση της αποστολής τους, ακόμη και αν εισπράττουν τέλη, δικαιώματα ή εισφορές. Εν τούτοις τα πρόσωπα αυτά θεωρούνται ως υποκείμενοι στο φόρο κατά το μέτρο που η μη υπαγωγή στο φόρο των δραστηριοτήτων τους οδηγεί σε στρέβλωση των όρων του ανταγωνισμού. Δηλαδή τα πρόσωπα που αναφέρθηκαν εξαιρούνται μόνο για τις πράξεις που ενεργούν ως δημόσια εξουσία. Τα πρόσωπα αυτά έχουν 15
οπωσδήποτε την ιδιότητα του υποκείμενου στο φόρο εφόσον ασκούν τις δραστηριότητες που απαριθμούνται από το νόμο, εκτός αν αυτές είναι ασήμαντες. Οικονομική δραστηριότητα: Οικονομική δραστηριότητα θεωρείται οποιαδήποτε από τις δραστηριότητες του παραγωγού, του εμπόρου ή αυτού που παρέχει υπηρεσίες. Στις δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνονται και η εξόρυξη, οι δραστηριότητες των αγροτών και των ελεύθερων επαγγελματιών, καθώς και η εκμετάλλευση ενός ενσώματου ή άϋλου αγαθού με σκοπό την απόκτηση από αυτό εσόδων. Υπόχρεοι στο φόρο Κάθε επιτηδευματίας που πραγματοποιεί φορολογητέες συναλλαγές και συνεπώς διεξάγει τις διαδικασίες έκπτωσης, επιβολής και υπολογισμού του οφειλόμενου φόρου στο Δημόσιο, αποκαλείται «υπόχρεος στο Φ.Π.Α.» Για την παράδοση αγαθών, την ενδοκοινοτική απόκτηση αγαθών και την παροχή υπηρεσιών, υπόχρεοι στο φόρο είναι: α) ο εγκατεστημένος στο εσωτερικό της χώρας υποκείμενος στο φόρο, για τις ενεργούμενες από αυτόν πράξεις. β) ο εγκατεστημένος στο εσωτερικό άλλου κράτους - μέλους υποκείμενος στο φόρο, για τις ενεργούμενες από αυτόν πράξεις, εκτός των πράξεων που αναφέρονται στην κατωτέρω περίπτωση δ', υποπεριπτώσεις 1,2 και 3. γ) Ο φορολογικός αντιπρόσωπος του εγκατεστημένου εκτός Ελλάδος και υποκείμενου στο φόρο, για τις πραγματοποιούμενες από αυτόν πράξεις, εκτός των πράξεων που αναφέρονται στις κατωτέρω υποπεριπτώσεις1,2 και 3 της περίπτωσης δ. δ) ο λήπτης των αγαθών και υπηρεσιών, εφόσον είναι υποκείμενος στο φόρο, στις κατωτέρω περιπτώσεις φορολογητέων πράξεων: 1) παράδοση αγαθών που πραγματοποιείται στο εσωτερικό της χώρας, και στο τιμολόγιο ή άλλο ισοδύναμο με αυτό στοιχείο που εκδίδεται, γίνεται ρητή αναφορά ότι πρόκειται για παράδοση αγαθών που πραγματοποιείται μετά από ενδοκοινοτική απόκτηση και αναγράφεται τόσο ο αριθμός φορολογικού 16
μητρώου, με τον οποίο ο υποκείμενος αυτός πραγματοποίησε την ενδοκοινοτική απόκτηση και τη μετέπειτα παράδοση αγαθών, όσο και ο αριθμός φορολογικού μητρώου του παραλήπτη, ο οποίος καθίσταται υπόχρεος για την καταβολή του φόρου της παράδοσης αυτής 2) παράδοση αγαθών που πραγματοποιείται στο εσωτερικό της χώρας, 3) παροχή υπηρεσιών 4) σε κάθε περίπτωση που δεν υπάρχει φορολογικός αντιπρόσωπος 5) παράδοση αγαθών 6) το πρόσωπο που πραγματοποιεί ενδοκοινοτική απόκτηση αγαθών 7) οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο, το οποίο αναγράφει το φόρο στα τιμολόγια που εκδίδει ή σε άλλα ισοδύναμα με αυτά στοιχεία. 8) ο υποκείμενος, που ως αγοραστής ή εισαγωγέας αγαθών ή λήπτης υπηρεσιών έτυχε μερικής ή ολικής απαλλαγής από το φόρο με υπουργικές αποφάσεις. 1.5. Συντελεστές Φ.Π.Α. Οι συντελεστές Φ.Π.Α. αγαθών και υπηρεσιών καθορίζονται από τις διατάξεις του Κώδικα Φ.Π.Α. (Ν 2859/2000), τις οποίες παραθέτουμε στη συνέχεια. Συνοπτικά σημειώνονται τα ακόλουθα: 1. Οι συντελεστές Φ.Π.Α. είναι καταρχήν τρεις. 2. Ο κανονικός 23%, ο μειωμένος 13% και ο υπερμειωμένος 6,5% 3. Για τα νησιά του Αιγαίου πλην Κρήτης (Νομοί Λέσβου, Χίου, Σάμου, Δωδεκανήσου, Κυκλάδων και τα νησιά του Αιγαίου Θάσο, Σαμοθράκη, Βόρειες Σποράδες και Σκύρο), οι συντελεστές του φόρου μειώνονται κατά 30%, δηλαδή ο κανονικός γίνεται 16%, ο μειωμένος 9% και ο υπερμειωμένος 5% εφόσον πρόκειται για αγαθά, τα οποία κατά το χρόνο που ο φόρος γίνεται απαιτητός: α) βρίσκονται στα νησιά αυτά και παραδίδονται 17
β) πωλούνται με προορισμό τα νησιά αυτά από υποκείμενο στο φόρο, εγκαταστημένο σε οποιοδήποτε μέρος του εσωτερικού της χώρας, προς αγοραστή υποκείμενο ή προς μη υποκείμενο στο φόρο νομικό πρόσωπο, εγκαταστημένο στα νησιά αυτά, γ) αποστέλλονται ή μεταφέρονται προς υποκείμενο στο φόρο ή προς μη υποκείμενο στο φόρο νομικό πρόσωπο που είναι εγκαταστημένο στα νησιά αυτά, στα πλαίσια της ενδοκοινοτικής απόκτησης αγαθών δ) εισάγονται στα νησιά αυτά. Η πιο πάνω μείωση των συντελεστών δεν ισχύει για τα καπνοβιομηχανικά προϊόντα και τα μεταφορικά μέσα. 4. Τα αγαθά και οι υπηρεσίες που υπάγονται στον κανονικό συντελεστή δεν ορίζονται από τις διατάξεις, γιατί ο κανόνας είναι ότι όλα τα αγαθά και υπηρεσίες ανήκουν στον κανονικό με εξαίρεση για τα αγαθά και τις υπηρεσίες που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙΙ του Κώδικα Φ.Π.Α. όπου ο συντελεστής του φόρου ορίζεται σε δέκα τοις εκατό (13%) και για τα νησιά του Αιγαίου 9%.Αγαθά και υπηρεσίες που δεν εντάσσονται στο παράρτημα αυτό ή για τα οποία υπάρχει οποιαδήποτε αμφιβολία ως προς την ένταξή τους στον πίνακα αυτό, συνεπεία του είδους, του προορισμού, της σύνθεσης ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο, υπάγονται στον κανονικό συντελεστή Φ.Π.Α. 5. Στον υπερμειωμένο συντελεστή δηλαδή 6,5% και για τα νησιά του Αιγαίου 5% υπάγονται: α) Τα εισιτήρια θεατρικών παραστάσεων. β) Τα βιβλία της δασμολογικής κλάσης 4901 και τις εφημερίδες και περιοδικές εκδόσεις της δασμολογικής κλάσης 4902 καθώς και τα βιβλία με εικόνες για παιδιά της δασμολογικής κλάσης 4903. 18
γ) Τα φάρμακα για την ιατρική του ανθρώπου των δασμολογικών κλάσεων 3003 και 3004 και τα εμβόλια για την ιατρική του ανθρώπου της δασμολογικής κλάσης 3002. δ) Η διαμονή σε ξενοδοχεία και παρόμοιους χώρους, συμπεριλαμβανομένης και της παροχής καταλύματος διακοπών και της μίσθωσης χώρου σε κατασκήνωση ή κάμπινγκ για τροχόσπιτα. ε) Οι εργασίες για βιβλία της δασμολογικής κλάσης 4901 και τις εφημερίδες και περιοδικές εκδόσεις της δασμολογικής κλάσης 4902. 6. Σημειώνεται ότι, με την σύμφωνα Έκτη Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ορίζεται ότι ο κανονικός συντελεστής δε μπορεί να είναι μικρότερος του 15%. Τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόσουν ένα ή δύο μειωμένους συντελεστές που δεν μπορεί να είναι κατώτεροι του 5%, αλλά μόνο στα καθορισμένα από την οδηγία αγαθά και υπηρεσίες. Η Ελλάδα έχει θεσπίσει τον κανονικό συντελεστή στο 23% και ένα μειωμένο συντελεστή στο 13%. Ο υπερμειωμένος προκύπτει από το 50 % του μειωμένου στα είδη που αυτό προβλέπεται. Οι μειωμένοι συντελεστές στα νησιά του Αιγαίου, προκύπτουν με μείωση κατά 30% των συντελεστών που ισχύουν στη λοιπή Ελλάδα, με στρογγυλοποίηση στην πλησιέστερη μονάδα (16%, 9%, 5%), από παρέκκλιση των κοινοτικών διατάξεων που έχει πάρει από την ΕΕ η Ελλάδα. Οι χώρες μέλη της ΕΕ έχουν δικαίωμα να εντάξουν στο μειωμένο συντελεστή μόνο τα αγαθά και τις υπηρεσίες που ορίζονται στον προαναφερόμενο πίνακα Η της Έκτης Οδηγίας, όπως επίσης έχουν το δικαίωμα να μην εντάξουν κάποια αγαθά ή υπηρεσίες ή και το σύνολο αυτών, δηλαδή στην τελευταία περίπτωση η χώρα αυτή θα έχει μόνο ένα κανονικό συντελεστή. Διευκρινίζεται ότι τα κράτη μέλη δεν έχουν δικαίωμα να εντάξουν οποιοδήποτε αγαθό ή υπηρεσία θέλουν στον μειωμένο συντελεστή, αλλά αυστηρά μόνο από τα οριζόμενα στην Οδηγία λόγω του ενιαίου της εσωτερικής αγοράς και για να μην δημιουργούνται αθέμιτες συνθήκες αγοράς μεταξύ των κρατών μελών και αυτό βέβαια θα γινόταν άμεσα φανερό για τους πολίτες που κατοικούν κοντά στα εσωτερικά σύνορα των κρατών μελών της ΕΕ. 19
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΛΕΥΤΕΡΟ ΑΓΡΟΤΕΣ ΚΑΙ Φ.Π.Α. 2.1. Η Έννοια του Όρου Αγρότης Αγρότης (γεωργός), κατά κύριο επάγγελμα, θεωρείται, σύμφωνα με τον ορισμό που δίνεται στην 339899/5.4.1993 κοινή απόφαση των υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Γεωργίας για εφαρμογή του κανονισμού του Συμβουλίου 2328/91 Ε.Ο.Κ., το φυσικό πρόσωπο το οποίο είναι κάτοχος γεωργικής εκμετάλλευσης (ιδιοκτήτης, μισθωτής ή αγρολήπτης της γεωργικής εκμετάλλευσης, εφόσον η μίσθωση ή η αγροληψία έχει συναφθεί εγγράφως), λαμβάνει τουλάχιστον το 50% του συνολικού του εισοδήματος από την απασχόλησή του στη γεωργική εκμετάλλευση και απασχολείται αυτοπροσώπως και επαγγελματικά τουλάχιστον κατά το 50% του συνολικού χρόνου απασχόλησης. Συνεπώς, κατά κύριο επάγγελμα αγρότης είναι μόνο εκείνος που ασχολείται προσωπικά ή με μέλη της οικογένειάς του σε κατά κύριο λόγο αγροτικές εκμεταλλεύσεις, έστω κι αν συμπληρωματικά, λόγω του είδους και της έκτασης των καλλιεργειών χρησιμοποιεί και ξένους εργάτες. Ακόμη, θεωρούνται ως απασχολούμενοι κατά κύριο επάγγελμα σε γεωργικές ή κτηνοτροφικές εργασίες η σύζυγος του γεωργού ή κτηνοτρόφου, εφόσον απασχολείται προσωπικά με γεωργικές εργασίες σε ιδιόκτητες ή μισθωμένες γεωργικές εκμεταλλεύσεις ή εκμεταλλεύεται τα κτήματα που της έχουν παραχωρηθεί. Επίσης θεωρείται κατά κύριο επάγγελμα αγρότισσα η σύζυγος που απασχολείται με τη γεωργία σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν πιο πάνω και είναι ασφαλισμένη στον Ο.Γ.Α. έστω και εάν συγχρόνως είναι ασφαλισμένη μόνο σε κλάδο υγείας του ασφαλιστικού φορέα του συζύγου της. Ακόμη, ως κατά κύριο επάγγελμα αγρότης θεωρείται και ο μισθωτής ή αγρολήπτης (σέμπρος) της γεωργικής εκμετάλλευσης εφόσον η μίσθωση ή η αγροληψία έχει κατατεθεί στην Δ.Ο.Υ. 20
Σημειώνεται ότι όπως έχει γίνει δεκτό από τη διοίκηση του υπουργείου Οικονομικών συνταξιοδότηση του αγρότη από τον Ο.Γ.Α. μετά το 65ο έτος της ηλικίας του λόγω γήρατος, καθώς και η συνταξιοδότηση αυτού λόγω αναπηρίας, δεν αναιρεί την ιδιότητά του ως αγρότη, εφόσον βεβαίως εξακολουθεί αυτός και μετά τη συνταξιοδότησή του να ασκεί τη σχετική δραστηριότητα. Η κρίση, σχετικά με το αν το πρόσωπο αυτό ασχολείται, μετά τη συνταξιοδότηση του από τον Ο.Γ.Α. με γεωργικές εκμεταλλεύσεις, ως θέμα πραγματικό ανήκει στον προϊστάμενο της Δ.Ο. Υ. Διευκρινίζεται ότι η τυχόν απόκτηση, από το κατά κύριο επάγγελμα αγρότη, εισοδήματος, που δεν προέρχεται από την άσκηση της γεωργικής εκμετάλλευσης (όπως ενοίκια ακινήτων, μερίσματα μετοχών ανωνύμων εταιριών κ.λπ.) ανεξαρτήτως του ύψους αυτού του εισοδήματος, δεν ασκεί επίδραση στο χαρακτηρισμό του φορολογουμένου ως κατά κύριο επάγγελμα αγρότη. Επίσης, διευκρινίζεται ότι ο πιο πάνω θεωρούμενος ως κατά κύριο επάγγελμα αγρότης δεν χάνει την ιδιότητά του αυτή αν περιστασιακά απασχοληθεί για λιγότερο από 6 μήνες και σε άλλες εργασίες μη αγροτικές, έστω κι αν απαιτείται γι' αυτό το διάστημα ασφάλιση σε άλλο ασφαλιστικό φορέα, εφόσον βέβαια εξακολουθεί να είναι ασφαλισμένος και στον Ο.Γ.Α. Δεν θεωρούνται κατά κύριο επάγγελμα αγρότες, έστω κι αν αποκτούν εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις: α) Οι αγρότες που έχουν συνταξιοδοτηθεί πρόωρα, εκτός εκείνων που έχουν πρόωρα συνταξιοδοτηθεί λόγω αναπηρίας. β) Τα πρόσωπα που ασχολούνται σε εξωγεωργικά επαγγέλματα όπως π.χ. δημόσιοι υπάλληλοι, έμποροι, ελεύθεροι επαγγελματίες, υπάλληλοι Ν.Π.Δ.Δ. ή Ν.Π.Ι.Δ., μισθωτοί ασφαλισμένοι στο Ι.Κ.Α., συνταξιούχοι στο Ι.Κ.Α., συνταξιούχοι των παραπάνω κατηγοριών και λοιποί επιτηδευματίες. γ) Εκείνοι που απλώς διευθύνουν ή επιβλέπουν τις εργασίες της γεωργικής επιχείρησης ή έχουν τον κίνδυνο της επιχείρησης, χωρίς να απασχολούνται με τη γεωργία, με τους όρους και τις προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν. 21
2.2. Υπαγωγή Αγροτών στο Κανονικό Καθεστώς Φ.Π.Α. Σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Φ.Π.Α. (Ν. 2859/2000), οι αγρότες είναι υποκείμενοι στο φόρο, καθόσον ασκούν οικονομική δραστηριότητα, κατά τρόπο ανεξάρτητο και προβαίνουν σε παραδόσεις αγαθών και παροχές υπηρεσιών από επαχθή αιτία. Συνεπώς έχουν όλες τις υποχρεώσεις αλλά και τα δικαιώματα πού προβλέπονται για όλες τις επιχειρήσεις που υπάγονται στο Φ.Π.Α.Επειδή όμως η πλειονότητα των αγροτών στη χώρα μας, λόγω του τρόπου άσκησης της αγροτικής εκμετάλλευσης, θα ήταν αρκετά δύσκολο να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις που απαιτεί ένα καθεστώς πλήρης φορολόγησής των, όπως το κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α. (τήρηση λογιστικής, έκδοση στοιχείων Κ.Β.Σ υποβολή δηλώσεων απόδοσης του Φ.Π.Α., κτλ.), καθιερώθηκε ένα απλοποιημένο καθεστώς Φ.Π.Α., το κατ αποκοπή καθεστώς φορολόγησης των αγροτών (ειδικό καθεστώς Φ.Π.Α.), στο οποίο θα μπορεί να ενταχθεί η κατηγορία αυτή των αγροτών με βάση την 6η Κοινοτική οδηγία Φ.Π.Α. Η ένταξη των αγροτών στο ειδικό αυτό καθεστώς είναι προαιρετική, τόσο για τα Κράτη - Μέλη, όσο και για τους αγρότες. Επομένως ο κάθε αγρότης έχει την ευχέρεια να επιλέξει την υπαγωγή του, είτε στο κανονικό καθεστώς, με όσα αυτό συνεπάγεται, είτε στο απλοποιημένο ειδικό καθεστώς Φ.Π.Α. και δεν επηρεάζεται από άλλους παράγοντες, όπως του ύψους των ακαθαρίστων εσόδων που προβλέπεται ως όριο κατάταξή του στην κατηγορία τήρησης βιβλίων και έκδοση στοιχείων, που ισχύει για όλους του επιτηδευματίες σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων. Παρέχεται όμως η ευχέρεια στο Κράτος- Μέλος να εξαιρεί από το κατ αποκοπή καθεστώς ορισμένες κατηγορίες γεωργών, καθώς και τους γεωργούς, για τους οποίους η εφαρμογή του κανονικού, καθεστώτος δεν παρουσιάζει δυσχέρειες διοικητικής φύσεως. Εκτιμάται ότι στο κατ αποκοπή καθεστώς των αγροτών περιλαμβάνεται το 90% του συνόλου των αγροτών της χώρας μας. 22
Ένταξη στο κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α. Αν η αξία των πωλήσεων των αγροτών υπερβαίνει τα 15.600 ευρώ σε ένα χρόνο, οφείλουν να εγγραφούν στο κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α. εκτός αν επιλέξουν να ενταχθούν στο ειδικό καθεστώς αγροτών του Φ.Π.Α. Συνήθως, θα πρέπει να υπολογιστεί η αξία των πωλήσεων που έχουν πραγματοποιηθεί τους τελευταίους δώδεκα μήνες, εκτός αν πιστεύεται ότι οι πωλήσεις θα είναι περισσότερες από 15.600 ευρώ στις επόμενες 30 ημέρες. Οι αγρότες οφείλουν να εγγραφούν στο κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α. αν: α) στο τέλος οποιουδήποτε μήνα, η αξία των φορολογητέων συναλλαγών που έχουν πραγματοποιηθεί τους τελευταίους 12 μήνες υπερβαίνει τα 15.600 ευρώ ή β) σε οποιοδήποτε χρονικό σημείο αναμένεται ότι η αξία των φορολογητέων συναλλαγών θα υπερβεί τα 15.600 ευρώ στις επόμενες 30 ημέρες. Αν οι πωλήσεις είναι κάτω από το όριο εγγραφής των 15.600 ευρώ, μπορούν οι αγρότες, αν το επιλέξουν, να υποβάλλουν αίτηση για εθελοντική ένταξη στο ειδικό καθεστώς ή να εγγραφούν εθελοντικά στο κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α. Για τους αγρότες που αρχίζουν τις εργασίες τους και επιθυμούν να υπαχθούν στο κανονικό καθεστώς, υποβάλλουν δήλωση έναρξης μέσα σε είκοσι μέρες από την έναρξη των αγροτικών εργασιών τους. 2.3. Λογιστικός Χειρισμός Φ.Π.Α. Υποχρεώσεις των αγροτών που εντάσσονται στο κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α. Α) Υποχρεώσεις που προβλέπονται από τις διατάξεις του Κ.Β.Σ. Οι αγρότες που επιλέγουν την ένταξή τους στο κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α. έχουν όλες τις υποχρεώσεις που έχουν και οι άλλοι επαγγελματίες από τις οποίες τονίζουμε ιδιαίτερα: α) Την υποχρέωση για την ένταξή τους σε κατηγορία τήρησης βιβλίων (όχι κατώτερης της δεύτερης). 23
β) Να εκδίδουν τα προβλεπόμενα από τις διατάξεις του Κ.Β.Σ. στοιχεία (τιμολόγια, δελτία αποστολής κλπ). Ειδικότερα τονίζουμε την υποχρέωση να εκδίδουν τιμολόγια, όταν εισπράττουν επιδοτήσεις, οικονομικές ενισχύσεις, αποζημιώσεις, επιστροφές έμμεσων φόρων, δασμών, τελών, τόκων, εισφορές και άλλα ανόργανα έσοδα (άρθρο 12 παράγραφος 3 Κ.Β.Σ.). Β) Υποχρεώσεις που προβλέπονται από τις διατάξεις περί φορολογίας εισοδήματος Ειδικότερα σημειώνουμε ότι το φορολογητέο εισόδημα των αγροτών της κατηγορίας αυτής, προσδιορίζεται τόσο με την αντικειμενική μέθοδο όσο και με τα ακαθάριστα έσοδα που προκύπτουν από τα βιβλία και στοιχεία των υπόχρεων με πολλαπλασιασμό τους με ειδικούς κατά κλάδο εκμεταλλεύσεων συντελεστές καθαρού κέρδους. Το μεγαλύτερο ποσό φορολογητέου εισοδήματος που θα προκύψει θα υπαχθεί σε φορολογία. Γ) Υποχρεώσεις που προβλέπονται από τις διατάξεις περί φορολογίας φόρου προστιθέμενης αξίας Οι αγρότες του κανονικού καθεστώτος, έχουν όλες τις υποχρεώσεις που προβλέπονται από το άρθρο 36 τον Κώδικα Φ.Π.Α. για τους υπόχρεους του κανονικού καθεστώτος Φ.Π.Α. Ιδιαίτερα τονίζουμε την υποχρέωση, για την υποβολή δηλώσεων έναρξης, μεταβολών-μετάταξης, οριστικής παύσης εργασιών και την επίδοση των προβλεπομένων από τις διατάξεις του άρθρου 38 δηλώσεις (περιοδικές, εκκαθαριστικές). Οι αγρότες που πραγματοποιούν ενδοκοινοτικές αποκτήσεις αγαθών, υποχρεούνται επίσης να υποβάλλουν ανακεφαλαιωτικό πίνακα, για τις παραδόσεις και αποκτήσεις αγαθών που πραγματοποιούν, καθώς και δήλωση (ΙΝΤΚΛ8ΤΛΤ). Τέλος οι αγρότες του κανονικού καθεστώτος έχουν τις απαλλαγές που προβλέπονται από τις σχετικές διατάξεις των άρθρων 22-29 του κώδικα Φ.Π.Α. και έχουν δικαίωμα αναστολής καταβολής του φόρου για την απόκτηση καινούργιου μηχανολογικού εξοπλισμού. 24
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Φ.Π.Α. ΑΓΡΟΤΩΝ 3.1. Λόγος Ύπαρξης Ειδικού Καθεστώτος Ο αγροτικός τομέας είναι, από γενική άποψη, πρωταρχικής σημασίας για την ανθρώπινη ύπαρξη, καθώς και την οικονομία. Από τον τομέα αυτόν αντλεί ο άνθρωπος τα αναγκαία αγαθά τόσο για τη διατροφή του όσο και γενικότερα για τη διαβίωση του. Αντικείμενο εργασίας στον αγροτικό τομέα είναι η συστηματική εκμετάλλευση της γης και της θάλασσας σε ευρεία έννοια. Στον τομέα αυτό απασχολείται ένα σημαντικό μέρος του ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο ποικίλλει ανάλογα με την οργάνωση των εκμεταλλεύσεων. Η οργάνωση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων πραγματοποιείται με τη δημιουργία και ανάπτυξη των συνεταιρισμών προμηθειών, παραγωγής και κατανάλωσης. Στην Ελλάδα, αλλά και στις άλλες χώρες της Ε.Ε. και του κόσμου γενικότερα, παρατηρούνται ορισμένες ιδιαιτερότητες στον αγροτικό τομέα. Οι ιδιαιτερότητες αυτές, οι οποίες είναι σχετικές με τη μικρή οργάνωση της αγροτικής εκμετάλλευσης, αποτελούν βασικό κριτήριο για τη φορολογική (άμεση και έμμεση) μεταχείριση των αγροτών. Από άποψη έμμεσης φορολογίας και ειδικότερα ως προς το Φ.Π.Α., προβλέπεται ειδικό καθεστώς φορολογίας για τους αγρότες. Αρχικά με τις διατάξεις του τότε Κώδικα Φορολογικών Στοιχείων, οι αγρότες δεν είχαν υποχρέωση να τηρούν βιβλία (εκτός από το ημερολόγιο μεταφοράς) και να εκδίδουν στοιχεία για την πώληση των προϊόντων τους. Τέτοια υποχρέωση δεν ήταν εύκολο να τους επιβληθεί για τις ανάγκες του Φ.Π.Α., γιατί δεν θα μπορούσαν να ανταποκριθούν. Επειδή από την άλλη πλευρά η εξαίρεση από το Φ.Π.Α. μιας τόσο πολυάριθμης κατηγορίας προσώπων θα δημιουργούσε ρήγμα στην ουδετερότητα του, προβλέπεται για τους αγρότες ειδικό καθεστώς Φ.Π.Α. Με το ειδικό καθεστώς αγροτών επιδιώκεται η απαλλαγή των αγροτών από κάθε επιβάρυνση με Φ.Π.Α., ως προς την αγροτική τους εκμετάλλευση. Δηλαδή ο αγρότης που αγοράζει γεωργικά μηχανήματα, γεωργικά εργαλεία, σπόρους, λιπάσματα, φάρμακα κλπ και πληρώνει 25
για αυτά φόρο, δικαιούται να ζητήσει από το δημόσιο να του επιστρέψει φόρο για τις επιβαρύνσεις του αυτές. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η απαλλαγή του αγρότη από την επιβάρυνση του Φ.Π.Α. Για να γίνει όμως η επιστροφή του φόρου από το δημόσιο, ο αγρότης δεν αθροίζει το φόρο που ο ίδιος πλήρωσε στους προμηθευτές του και προκύπτει από τα τιμολόγια τους που έχει στα χέρια του. Ο φόρος αυτός είναι τελείως ανεξάρτητος από το μηχανισμό επιστροφής του φόρου και δεν ασκεί καμία επίδραση ως προς τον υπολογισμό του ποσού του φόρου που δικαιούται να πάρει από το δημόσιο. Επίσης, το αν χρεώθηκε ή όχι τέτοιο φόρο ο αγρότης δεν έχει καμία σημασία. Εκείνο το οποίο εξετάζεται είναι αν ο αγρότης πώλησε την παραγωγή ή τις υπηρεσίες του σε έμπορο ή συνεταιρισμό και πήρε τιμολόγια. Τα τιμολόγια αυτά είναι η βάση για την επιστροφή του φόρου που δικαιούται να πάρει ο αγρότης από το δημόσιο. Στο άθροισμα της αξίας των τιμολογίων υπολογίζεται ο καθορισμένος συντελεστής και το ποσό που προκύπτει ως γινόμενο είναι το ποσό του φόρου που επιστρέφεται από το δημόσιο στον αγρότη. Επισημαίνεται όμως ότι οι αγορές που κάνει ο αγρότης όχι ως επιχειρηματίας αλλά ως τελικός καταναλωτής, όπως η αγορά ενός ηλεκτρικού ψυγείου ή τροφίμων για το σπίτι, δεν παρέχουν σε αυτόν το δικαίωμα για καμιά επιστροφή φόρου. Αυτό άλλωστε αποκλείεται και από τη λειτουργία του πιο πάνω μηχανισμού επιστροφής φόρου στους αγρότες, όπου λαμβάνεται ως βάση υπολογισμού του ποσού του φόρου επιστροφής η αξία των πραγματοποιούμενων πωλήσεων από τον ίδιο τον αγρότη. 3.2. Προϋποθέσεις Ένταξης - Υπαγόμενοι Αγρότες Προϋποθέσεις ένταξης στο Ειδικό Καθεστώς Αγροτών Για την ένταξη στο Ειδικό Καθεστώς Φ.Π.Α. Αγροτών πρέπει να πληρούνται όλες οι ακόλουθες προϋποθέσεις: > Άσκηση επιχείρησης ως αγρότης παραγωγός αγροτικών προϊόντων ή παροχής αγροτικών υπηρεσιών (αλλά όχι μόνο υπηρεσίες) σε συνδυασμό με παραγωγή αγροτικών προϊόντων. 26
> Μετάταξη από το κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α., αν ο αγρότης είναι ήδη εγγεγραμμένος > Να μην υπάρχει καταδίκη για αδικήματα σε σχέση με Φ.Π.Α. ή ο αγρότης να έχει προβεί σε οποιαδήποτε πληρωμή για συμβιβασμό τέτοιων αδικημάτων δυνάμει του άρθρου 178 του περί Τελωνείων και Φόρων Καταναλώσεων Νόμου του 1967 μέχρι 2002. Δεν μπορεί να γίνει ένταξη στο Ειδικό Καθεστώς Φ.Π.Α. Αγροτών αν: ^ ασκούνται οι οριζόμενες δραστηριότητες υπό μορφή νομικού προσώπου ^ πωλούνται αγροτικά προϊόντα δικής τους παραγωγής, ύστερα από επεξεργασία που μπορεί να τους προσδώσει βιομηχανικό ή βιοτεχνικό χαρακτήρα ^ ο αγρότης διεξάγει παράλληλα άλλη εργασία για την οποία οφείλει να είναι ήδη εγγεγραμμένος στο κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α. ^ πωλεί προϊόντα δικής του παραγωγής από το δικό του κατάστημα Υπαγόμενοι Αγρότες - Μη Υπαγόμενοι Η μορφή της αγροτικής εκμετάλλευσης και ο τρόπος διάθεσης των αγροτικών προϊόντων είναι αποφασιστικοί λόγοι ως προς την υπαγωγή των αγροτών στο ειδικό καθεστώς ή την μη υπαγωγή σε αυτό. α. Αγρότες υπαγόμενοι στο ειδικό καθεστώς Στο ειδικό καθεστώς αγροτών υπάγονται οι αγρότες οι οποίοι ασκούν προσωπικά ή με τα μέλη της οικογένειας τους ή με μισθωτούς ή εργάτες παραγωγή αγροτικών προϊόντων στα πλαίσια των αγροτικών τους εκμεταλλεύσεων ή παρέχουν αγροτικές υπηρεσίες. β. Αγρότες μη υπαγόμενοι στο ειδικό καθεστώς Σύμφωνα με ρητές διατάξεις δεν υπάγονται στο ειδικό καθεστώς οι αγρότες οι οποίοι: α) ασκούν τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις και παρέχουν τις αγροτικές υπηρεσίες με τη μορφή εταιρίας οποιουδήποτε τύπου ή αγροτικών 27
συνεταιρισμών Έτσι, αν ο αγρότης κατά τη διάρκεια μιας διαχειριστικής περιόδου συστήσει εταιρεία με άλλους αγρότες, με σκοπό την εκμετάλλευση π.χ. ιχθυοτροφείου, για τη δραστηριότητα αυτή δε θα υπάγεται στο ειδικό καθεστώς των αγροτών. Για τις άλλες αγροτικές δραστηριότητες (καλλιέργεια δημητριακών, καπνών κλπ.), θα υπάγεται στο ειδικό καθεστώς των αγροτών και θα δικαιούται της επιστροφής του κατ' αποκοπή φόρου για τις δραστηριότητες αυτές. Διευκρινίζεται ότι, όσον αφορά την εκμετάλλευση με μορφή συνεταιρισμού, νοείται ο συνεταιρισμός κοινής παραγωγής και δεν περιλαμβάνεται η περίπτωση των συνεταιρισμών που έχουν ως αντικείμενο τη διακίνηση των αγροτικών προϊόντων των μελών τους. β) πωλούν αγροτικά προϊόντα παραγωγής τους ύστερα από επεξεργασία, που μπορεί να προσδώσει σε αυτά χαρακτήρα βιομηχανικών ή βιοτεχνικών προϊόντων. Πρέπει όμως εδώ να διευκρινιστεί ότι ο αγρότης υπάγεται στο ειδικό καθεστώς, έστω και αν πωλεί τα προϊόντα του ύστερα από κάποια στοιχειώδη επεξεργασία που γίνεται με συνηθισμένα μέσα, στα πλαίσια της αγροτικής του παραγωγής. ^ γ) ασκούν παράλληλα και άλλη οικονομική δραστηριότητα, για την οποία έχουν υποχρέωση να τηρούν βιβλία δεύτερης ή ανώτερης κατηγορίας του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων. Οι ανωτέρω αγρότες, αν θέλουν να μη χάσουν το φόρο που επιβάρυνε τις εισροές τους, μπορούν με δήλωση τους από την επόμενη διαχειριστική περίοδο να ενταχθούν στο κανονικό καθεστώς και για την αγροτική τους εκμετάλλευση, με όλες τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα που απορρέουν από το καθεστώς αυτό. Στην περίπτωση όμως που ο αγρότης για τη δεύτερη δραστηριότητα του, τηρεί προαιρετικά βιβλία Β' ή ανώτερης κατηγορίας Κ.Β.Σ. ή βιβλία Α' κατηγορίας ή απαλλάσσεται από την τήρηση βιβλίων, τότε για την αγροτική του εκμετάλλευση υπάγεται στο ειδικό καθεστώς των αγροτών και δικαιούται της κατ' αποκοπή επιστροφής Φ.Π.Α. Όπως έχει γίνει δεκτό από τη διοίκηση του Υπουργείου Οικονομικών, τα πρόσωπα της περίπτωσης βγ' ανωτέρω, τα οποία υποχρεούνται να τηρούν βιβλία τουλάχιστον Β' κατηγορίας Κ.Β.Σ. δεν υποχρεούνται να ενταχθούν στο κανονικό καθεστώς, για την αγροτική τους εκμετάλλευση, αλλά χάνουν απλά 28
τα δικαιώματα του ειδικού καθεστώτος, δηλαδή δε δικαιούνται της κατ' αποκοπή επιστροφής. Το ίδιο συμβαίνει και για τα πρόσωπα της περίπτωσης β ανωτέρω, τα οποία εκτός από τα προϊόντα που πωλούν μετά από επεξεργασία διατηρούν και άλλη αγροτική εκμετάλλευση, εφόσον για τον κλάδο των επεξεργασμένων προϊόντων υποχρεούνται να τηρούν τουλάχιστον βιβλία δεύτερης κατηγορίας του Κ.Β.Σ. γ. Αγρότης με κατάστημα - εξαγωγές Οι αγρότες που παραδίδουν (πωλούν) προϊόντα παραγωγής τους από δικό τους κατάστημα και αυτοί που τα εξάγουν οι ίδιοι στο εξωτερικό, θεωρούνται ότι ασκούν δύο οικονομικές δραστηριότητες και ότι ενεργούν παράδοση αγροτικών προϊόντων από την αγροτική εκμετάλλευση στην εμπορική επιχείρηση. Για την παράδοση αυτή εκδίδεται ειδικό τιμολόγιο, ο τύπος και το περιεχόμενο του οποίου καθορίζεται με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών. Ως κανονική αξία που αναγράφεται στο τιμολόγιο, θεωρείται το ποσό που θα έπρεπε, κάτω από κανονικές συνθήκες λειτουργίας της αγοράς, να καταβάλει οποιοσδήποτε αγοραστής, για να επιτύχει την απόκτηση του προϊόντος από έναν ανεξάρτητο προμηθευτή. Στο τιμολόγιο αυτό δεν αναγράφεται φόρος προστιθέμενης αξίας. Το πρωτότυπο του τιμολογίου φυλάσσεται από τον αγρότη, ως παραστατικό της παράδοσης των αγροτικών προϊόντων και ως δικαιολογητικό στοιχείο, για την επιστροφή του κατά αποκοπή φόρου των εισροών της αγροτικής εκμετάλλευσης, Αγροτικές εκμεταλλεύσεις Για την εφαρμογή του ειδικού καθεστώτος αγροτών, ως αγροτικές εκμεταλλεύσεις θεωρούνται: > η γεωργία γενικά και ιδίως η καλλιέργεια δημητριακών, κηπευτικών, καπνού, βαμβακιού, οπωροφόρων και καρποφόρων δέντρων, αρωματικών και διακοσμητικών φυτών, η αμπελουργία, η ανθοκομία, η παραγωγή μανιταριών, μπαχαρικών, σπόρων και φυτών. 29
> η εκτροφή ζώων γενικά, στην οποία περιλαμβάνεται ιδίως η κτηνοτροφία, η πτηνοτροφία, η κονικλοτροφία, η μελισσοκομία. η σηροτροφία και η σαλιγκαροτροφία. > η δασοκομία γενικά > η αλιεία σε γλυκά νερά, η αλιεία στα ελληνικά χωρικά ύδατα, η σπογγαλιεία, η ιχθυοτροφία, η βατραχοτροφία, η καλλιέργεια μυδιών, στρειδιών και η εκτροφή μαλακίων και μαλακοστράκων > οι μεταποιητικές δραστηριότητες του αγρότη, που πραγματοποιούνται με συνήθη μέσα, στα πλαίσια των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, σε προϊόντα τα οποία προέρχονται κατά κύριο λόγο από την αγροτική του παραγωγή. Αγροτικά προϊόντα - Αγροτικές υπηρεσίες Για τη λειτουργία του ειδικού καθεστώτος των αγροτών και ειδικότερα για τον προσδιορισμό του συντελεστή, καθώς και της βάσης υπολογισμού του φόρου που επιστρέφεται στον αγρότη και των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, είναι απαραίτητος και ο ορισμός των αγροτικών προϊόντων και των αγροτικών υπηρεσιών. Ο ορισμός αυτός έχει ως εξής: α. Αγροτικά προϊόντα Ως αγροτικά προϊόντα θεωρούνται τα αγαθά που παράγονται από τους παραπάνω αγρότες στα πλαίσια των αγροτικών τους εκμεταλλεύσεων. β. Αγροτικές υπηρεσίες Ως αγροτικές υπηρεσίες θεωρούνται αυτές που προέρχονται από τους παραπάνω αγρότες με χειρονακτική εργασία ή με το συνήθη εξοπλισμό της εκμετάλλευσης τους οι οποίες συμβάλλουν στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων. Στις υπηρεσίες αυτές περιλαμβάνονται κυρίως: οι εργασίες σποράς και φύτευσης, καλλιέργειας, θερισμού, αλωνίσματος, δεματοποίησης, περισυλλογής και συγκομιδής 30
οι εργασίες προπαρασκευής για την πώληση προϊόντων, όπως η διαλογή, η ξήρανση, ο καθαρισμός, η άλεση, η έκθλιψη, η απολύμανση, η συσκευασία και η αποθήκευση. ^ η φύλαξη, η πάχυνση και η εκτροφή ζώων ^ η μίσθωση μηχανικών μέσων και εξοπλισμού γενικά που χρησιμοποιούνται στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις ^ η τεχνική βοήθεια ^ η καταπολέμηση επιβλαβών φυτών και ζώων, καθώς και ο ψεκασμός φυτών και εδάφους ^ η χρησιμοποίηση αρδευτικών, αποξηραντικών μέσων και εξοπλισμού ^ η υλοτομία, η κοπή ξύλων, καθώς και άλλες δασοκομικές υπηρεσίες. Εξαίρεση: Το ειδικό καθεστώς αγροτών δεν εφαρμόζεται για τους αγρότες που παρέχουν αγροτικές υπηρεσίες σε άλλους αγρότες που υπάγονται στο ειδικό καθεστώς ή σε μη υποκείμενους στο φόρο. Επίσης το ειδικό καθεστώς αγροτών δεν εφαρμόζεται για ορισμένες δραστηριότητες του αγρότη για τις οποίες υπάρχει υποχρέωση τήρησης βιβλίων Β ή Γ κατηγορίας του Κ.Β.Σ. Αποχώρηση και επανένταξη στο Ειδικό Καθεστώς Αγροτών (Ε.Κ.Α.) Η ένταξη στο ειδικό καθεστώς μπορεί να ακυρωθεί με τη θέληση του αγρότη ή να την ακυρώσει υποχρεωτικά ο Έφορος Φ.Π.Α., αν δεν πληρούνται πλέον τα κριτήρια. Για να ακυρωθεί η ένταξη, πρέπει να υποβληθεί το σχετικό Έντυπο Φ.Π.Α. Αρ. 206 εντός 60 ημερών από την ημερομηνία τερματισμού των οριζόμενων αγροτικών δραστηριοτήτων ή αν δεν υπάρχει η υποχρέωση μέλους του ειδικού καθεστώτος και δεν πληρούνται τα κριτήρια για υποχρεωτική εγγραφή στο κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α. από την ημερομηνία που παύει η υποχρέωση. 31
Οι αγρότες οφείλουν να αποχωρήσουν από το ειδικό καθεστώς αν: έχουν υποχρέωση να εγγραφούν στο κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α. ως αποτέλεσμα πραγματοποίησης μη αγροτικών συναλλαγών. ^ τερματιστεί η παραγωγή αγροτικών προϊόντων που τους καθιστούσε δικαιούχους για το ΕΚ. Α. ^ δεν είναι πλέον δικαιούχοι επειδή πώλησαν ή μεταβίβασαν την αγροτική επιχείρηση ή η επιχείρηση μετατρέπεται σε νομικό πρόσωπο έχουν καταστεί αφερέγγυοι ή κατά άλλο τρόπο ανίκανοι ^ δεν πληρούν πια τις προϋποθέσεις. Η υπηρεσία Φ.Π.Α. μπορεί να ακυρώσει υποχρεωτικά την ένταξη στο Ε Κ.Α. όταν: > εξακριβωθεί ψευδή δήλωση στην αίτηση > επιβληθεί κύρωση για φοροδιαφυγή ή καταδίκη για αδίκημα σε σχέση με το Φ.Π.Α. > υπάρξει παύση άσκησης των οριζόμενων δραστηριοτήτων > ο αγρότης αποθάνει ή κηρυχθεί σε πτώχευση ή καταστεί ανίκανος > οφείλεται μετάταξη στο κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α. > υπάρχει αίτηση για μετάταξη στο κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α. > θεωρείται ότι είναι αναγκαίο για την προστασία των δημοσίων εσόδων Αν ο αγρότης έχει εγγραφεί στο κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α. μετά την αποχώρηση του από το Ε Κ.Α., μπορεί να επανενταχθεί μόνο αν έχουν περάσει τουλάχιστον 5 χρόνια από την ημερομηνία αποχώρησης από το Ε.Κ.Α. Αν δεν έχει εγγραφεί στο κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α. μετά την αποχώρηση του από το Ε.Κ.Α. και δεν ήταν αναγκαίο να εγγραφεί, μπορεί να επανενταχθεί στο Ε.Κ.Α. οποιαδήποτε στιγμή. 32