Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ
Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ 1.Τα παναθηενηζηηθά εκόξ θαιμύ εθπαηδεοηηθμύ Γηα κα μπμνέζεη μ εθπαηδεοηηθόξ κα εθπιενώζεη ηε ζπμοδαία ημο απμζημιή, ζα πνέπεη κα είκαη πνμηθηζμέκμξ με μνηζμέκα παηδαγςγηθά πανίζμαηα θαη ανεηέξ: Αγάπε πνμξ ημοξ μαζεηέξ ημο. Σύμθςκα με ημκ Pestalozzi, «θάζε δηαηαγή, θάζε μέζμδμξ, θάζε παηδαγςγηθή ηέπκε πνέπεη κα λεθηκάεη από ηεκ αγάπε». Καημπή ηςκ γκώζεςκ πμο ζα δηδάλεη. Να θμζμείηαη με εοιάβεηα, ζεμκόηεηα θαη ζςθνμζύκε. Να ζομπενηθένεηαη με παννεζία θαη ειεοζενία. Να μεκ ημκ δηαθνίκεη ζθιενόηεηα θαη ζναζύηεηα. Να δηδάζθεη με ημ πανάδεηγμα, δειαδή κα γίκεηαη δηδάζθαιμξ βίμο θαη όπη ιόγςκ.
Καηά ημκ Kerschensteiner, μ εθπαηδεοηηθόξ επηβάιιεηαη κα παναθηενίδεηαη από ηεκ ηάζε κα ελοπενεηεί ημοξ ζοκακζνώπμοξ ημο (<<θμηκςκηθόξ ηύπμξ»), κα παναθηενίδεηαη από: Τεκ ηάζε γηα μόνθςζε ηεξ αημμηθόηεηαξ ημο ακζνώπμο. Τεκ ηθακόηεηα κα επηθένεη ηε μμνθμπμίεζε ηεξ ροπήξ ημο μαζεηή ιαμβάκμκηαξ οπόρε ημ μμνθώζημό ηεξ. Τεκ ηάζε ζηνμθήξ πνμξ ηεκ ακήιηθε ροπή ημο ακαπηοζζόμεκμο ακζνώπμο, ιαμβακμμέκε ςξ θμνέα αληώκ. Τε ζηαζενόηεηα ηεξ επηννμήξ ημο ζηεκ ελέιηλε ημο παηδημύ. Γηα ηε μόνθςζή ημο απαηημύκηαη: Η θμηκςκηθή όρε ηεξ δςήξ. Η ζνεζθεοηηθόηεηα / ε πίζηε ζηηξ πκεομαηηθέξ ανπέξ θαη ζηηξ αηώκηεξ αλίεξ. Τμ εζκηθό θνόκεμα. Η απμθογή ηεξ πμιομάζεηαξ, ε μπμία θαη' επίθαζε μόκμ οπενεηεί ηεκ αγςγή.
Καηά ημκ Derbolav, μη ανεηέξ πμο πνέπεη κα παναθηενίδμοκ ημκ εθπαηδεοηηθό είκαη: 1. Η αοζεκηία, ε μπμία κα πεγάδεη από ηε δηδαζθαιία. Κη αοηό γηαηί μ παηδαγςγόξ ζηεκ παηδεοηηθή εκένγεηά ημο δεκ ακηηπνμζςπεύεη ημκ εαοηό ημο, αιιά ηηξ αληώζεηξ θαη ηα πνμβιήμαηα ημο μμνθςηηθμύ θόζμμο. Ο δάζθαιμξ επηβάιιεηαη κα θαηέπεη μιμθιενςηηθά ημ ακηηθείμεκμ πμο δηδάζθεη, πςνίξ όμςξ κα θαηαιήγεη ζημκ παηδεοηηθό δεζπμηηζμό, δειαδή ζηεκ ζοκηαύηηζε ηςκ πναγμάηςκ θαη ημο παηδεοηηθμύ «Εγώ» με ηεκ έκκμηα ημο απόιοημο «Εγώ είμαη ημ θνάημξ». 2. Ο παηδαγςγηθόξ ένςηαξ, όπςξ μμνθμπμηήζεθε ζημκ πιαηςκηθό Σςθνάηε. Ο μαζεηήξ δηαζέηεη μηα αγκή θαη άδμιε ροπή, πμο με ημοξ θαηάιιειμοξ πεηνηζμμύξ μπμνεί γόκημα κα ελειηπζεί. Αοηή ηεκ ροπή ζαομάδεη μ δάζθαιμξ θαη ζθμπόξ ημο παηδαγςγηθμύ ένςηα είκαη κα εθμαηεοηεί ζηαδηαθά μ θνομμέκμξ δοκαμηζμόξ ημο κέμο ακζνώπμο.
3. Τμ παηδαγςγηθό ηαθη, έκκμηα πμο ηεκ εηζήγαγε μ Herbart μνίδμκηάξ ημ ςξ «ηε γέθονα μεηαλύ ζεςνίαξ θαη πνάλεξ». «Τμ ηαθη ημ μαζαίvεη θαvείξ με ηεv πνάλε, αθμύ πνμεγμομέvςξ έμαζε ηεv επηζηήμε». 4. Τμ παηδαγςγηθό πημύμμν, ημ μπμίμ ελέζεζε πενίθεμα ζημοξ ζςθναηηθμύξ δηαιόγμοξ ημο μ Πιάηςκαξ. Είκαη παηδαγςγηθό ζθάιμα κα μκμμάζμομε «πημύμμν» ηεκ θμνμσδία θαη ηεκ εηνςκεία ςξ έκδεηλε γκςζηηθήξ οπενμπήξ απέκακηη ζημ μαζεηή. Ακ θαη ζηεκ πενίπηςζε αοηή πνμζπαζμύζαμε κα θαηαηάλμομε ημ παηδαγςγηθό πημύμμν, ηόηε ε θαηάιιειε ζέζε πμο ζα ημο δίδαμε ζα ήηακ ακάμεζα ζε δύμ αθναίεξ θαηαζηάζεηξ: α) ζηε ζπμιαζηηθή ηζπονμγκςμμζύκε θαη ζμβανόηεηα θαη β) ζηε ζπμιηθή θαηδνόηεηα.
Η Έβακξ (1961) ζοκμρίδεη ηα απμηειέζμαηα πμιιώκ ενεοκώκ πμο έγηκακ από ηεκ ανπή ημο αηώκα μαξ πάκς ζηα παναθηενηζηηθά ηςκ δαζθάιςκ πμο επηδμθημάδμοκ θαη απμδμθημάδμοκ μη μαζεηέξ πενηζζόηενμ. «Τα παηδηά αγαπμύκ ημοξ δαζθάιμοξ, πμο είκαη εογεκηθμί, θηιηθμί, εύζομμη, οπμμμκεηηθμί, βμεζεηηθμί, δίθαημη, έπμοκ μηα αίζζεζε ημο πημύμμν, δείπκμοκ θαηακόεζε γηα ηα πνμβιήμαηα ηςκ παηδηώκ, επηηνέπμοκ άθζμκε μαζεηηθή δναζηενηόηεηα θαη ηαοηόπνμκα δηαηενμύκ ηεκ ηάλε. Ακηηπαζμύκ ημοξ δαζθάιμοξ πμο εηνςκεύμκηαη θαη πενηγειμύκ, είκαη δεζπμηηθμί θαη έπμοκ εοκμμύμεκμοξ, ηημςνμύκ γηα κα ελαζθαιίζμοκ πεηζανπία, απμηοπαίκμοκ κα ηθακμπμημύκ ηηξ ακάγθεξ ηςκ μαζεηώκ θαηά άημμμ θαη έπμοκ ακηηπαζεηηθέξ ηδημννοζμίεξ πνμζςπηθόηεηαξ».
Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ 2. Η αοζεκηία ημο εθπαηδεοηηθμύ Η έκκμηα «αοζεκηία» ζπεηίδεηαη ηόζμ με ηεκ ελμοζία ημο εθπαηδεοηηθμύ όζμ θαη με ημ θύνμξ πμο απμννέεη από ηεκ πνμζςπηθόηεηά ημο θαη ηε μόνθςζή ημο. Ο εθπαηδεοηηθόξ είκαη μεκ μ ηοπηθόξ εγέηεξ ηεξ ζπμιηθήξ μμάδαξ, ςξ θάημπμξ ζεζμμζεηεμέκεξ από ηεκ Πμιηηεία ελμοζίαξ, είκαη ακαγθαίμ κα ακαδεηπζεί θαη ζε μοζηαζηηθό εγέηε, «θενδίδμκηαξ» ημ αθνμαηήνηό ημο με ηε γκςζηηθή ημο επάνθεηα, ηε δύκαμε ηεξ ζθέρεξ ημο, ηεκ ηθακόηεηα πεηζμύξ πμο δηαζέηεη, ηε δηάζεζε ζοκενγαζίαξ με ημοξ μαζεηέξ ημο.
Ο δηδάζθςκ ζε έκα ζύγπνμκμ ζπμιείμ δεκ πνέπεη κα ιεηημονγεί ςξ οπενεζηαθή αοζεκηία, κα επηβάιιεηαη δειαδή ζημοξ μαζεηέξ ημο μόκμ θαη μόκμ επεηδή θαηέπεη ηεκ επαγγειμαηηθή ηδηόηεηα ημο εθπαηδεοηηθμύ θαη, επμμέκςξ, εοζύκεηαη εθ ημο αληώμαηόξ ημο γηα ηεκ μνγάκςζε ηεξ δηδαθηηθήξ πνάλεξ θαη ηε νύζμηζε γεκηθά όιςκ ηςκ παναγόκηςκ πμο ζοκδέμκηαη με αοηήκ. Ο δηδάζθςκ απμηειεί πναγμαηηθή αοζεκηία, όηακ μπμνεί κα επηβάιιεηαη ζημ θμηκό ημο με ηεκ πνμζςπηθόηεηά ημο, ηεκ εηδηθή επηζηεμμκηθή αιιά θαη ηεκ παηδαγςγηθή ημο θαηάνηηζε, ηεκ θμηκςκηθή μόνθςζε θαη ημοξ ηνόπμοξ ζομπενηθμνάξ ημο.
Ο δηδάζθςκ απμηειεί πναγμαηηθή αοζεκηία, όηακ μπμνεί κα επηβάιιεηαη ζημ θμηκό ημο με ηεκ πνμζςπηθόηεηά ημο, ηεκ εηδηθή επηζηεμμκηθή αιιά θαη ηεκ παηδαγςγηθή ημο θαηάνηηζε, ηεκ θμηκςκηθή μόνθςζε θαη ημοξ ηνόπμοξ ζομπενηθμνάξ ημο. Μηα γκήζηα αοζεκηία, επμμέκςξ, δεκ απέπεη πμιύ από αοηό πμο ζοκεζίδμομε κα απμθαιμύμε «πανηζμαηηθόξ εθπαηδεοηηθόξ», «εθπαηδεοηηθόξ-πνόηοπμ». Όηακ μ εθπαηδεοηηθόξ απμηειεί πνόηοπμ, ηόηε μη μαζεηέξ ημο ζπεδόκ ηαοηίδμκηαη με αοηόκ, απμδεπόμεκμη ζπεδόκ θαζμιηθά ηα δηακμήμαηα θαη εκενγήμαηά ημο.
Σηηξ μένεξ μαξ, αθόμα θαη μη εθπαηδεοηηθμί-γκήζηεξ αοζεκηίεξ «δμθημάδμκηαη» ζηεκ θνηηηθή ηςκ μαζεηώκ ημοξ θαη μη παναδμπέξ ημοξ ζοπκά αμθηζβεημύκηαη, ζε μηα επμπή ηαπεηώκ μεηαβμιώκ θαη νηδηθώκ ακαζεςνήζεςκ ηςκ παναδεδεγμέκςκ. Από αοηή ηεκ άπμρε, μ εθπαηδεοηηθόξ-αοζεκηία είκαη ακαγθαίμ κα πνμζανμόδεηαη ζηηξ θμηκςκηθέξ μεηαβμιέξ, κα «ακακεώκεη» ημ γκςζηηθό ημο ελμπιηζμό, πςνίξ όμςξ θαη πάιη κα ζεςνείηαη βέβαημ πςξ ζα ακαπαηηίζεη άθμπα ηεκ αμθηζβεηεζηαθή μνμή ηςκ εθήβςκ μαζεηώκ ημο. Σημ ζύγπνμκμ μαζεημθεκηνηθό ζπμιείμ, ε αμθηζβήηεζε ημο θύνμοξ ηεξ αοζεκηίαξ έπεη μεηαβάιεη ημ νόιμ ημο εθπαηδεοηηθμύ ζε νόιμ θαζανά θαζμδεγεηηθό, με ηεκ έκκμηα όηη αοηόξ μαζαίκεη ζημ μαζεηή ημκ ηνόπμ ακαθάιορεξ ηεξ γκώζεξ (θαηά ηεκ ανπή «μαζαίκς πώξ κα μαζαίκς»).
Σηηξ μένεξ μαξ, ηε δηδαζθαιηθή αοζεκηία οπενεημύκ πέκηε αληώζεηξ: 1. Η πίζηε ζηεκ απμζημιή ημο δηδάζθμκημξ: Απαηηείηαη έκα πεδίμ δνάζεξ θαη πίζηεξ ζημ ένγμ πμο ακαιαμβάκεη, ώζηε ε δηδαζθαιηθή αοζεκηία κα εθδειςζεί ζημ πιαίζημ ημο εθπαηδεοηηθμύ ζοζηήμαημξ. Η αοζεκηία απμηειεί ηε βάζε θαη ημ θέκηνμ όιςκ εθείκςκ ηα μπμία μθείιεη κα πνάλεη μ εθπαηδεοηηθόξ, θαη με ηεκ οπαθμή ημο ηδίμο ζημ θμηκςκηθό ζύκμιμ γίκεηαη πνάλε θαη ε οπαθμή ηςκ μαζεηώκ ζε αοηόκ. 2. Η πιήνεξ θαημπή ηςκ γκώζεςκ πμο ζα δηδάλεη: Ο εθπαηδεοηηθόξ είκαη ακαμθηζβήηεηα μ θμνέαξ ηεξ δηδαζθόμεκεξ ύιεξ. Είκαη αοηόξ πμο με μδεγό ηηξ γκώζεηξ ημο ζα πνμζακαημιίζεη θαη ημ μαζεηή ζημ πενηεπόμεκμ θαη ζηηξ απόρεηξ ηεξ θμηκήξ ακζνώπηκεξ δςήξ. Ο εθπαηδεοηηθόξ, ιμηπόκ, μθείιεη κα θαηέπεη ημ γκςζηηθό ημο ακηηθείμεκμ πνμθεημέκμο ε δηδαζθαιία κα επηηογπάκεη ορειό βαζμό απόηειεζμαηηθόηεηαξ.
3. Η γκώζε ηςκ μαζεηώκ: Σπμοδαηόηενε πενίμδμξ ηεξ δςήξ ημο ακζνώπμο είκαη εθείκε ηεξ ακάπηολεξ, γη' αοηό θαη μ ζύγπνμκμξ εθπαηδεοηηθόξ έπεη πνέμξ κα γκςνίδεη ηα ακαπηοληαθά πνμβιήμαηα ηόζμ ηεξ παηδηθήξ όζμ θαη ηεξ εθεβηθήξ ειηθίαξ, ώζηε κα ηα ακηηιαμβάκεηαη. 4. Η αθεναηόηεηα ημο εθπαηδεοηηθμύ: Αθέναημξ εθπαηδεοηηθόξ είκαη αοηόξ πμο ημκ δηαθνίκεη ε εοζοθνηζία θαη ε δηθαημζύκε απέκακηη ζημοξ μαζεηέξ ημο. Δεκ ζεμαίκεη όηη πνέπεη κα είκαη αιάζεημξ. Αοηό πμο μθείιεη γηα κα δηαηενήζεη ηεκ αθεναηόηεηά ημο είκαη κα μπμνεί ζε μηα θνίζημε ζηηγμή κα ιάβεη ηεκ μνζή απόθαζε. 5. Τμ παηδαγςγηθό ηαθη, θαζώξ ε έιιεηρε δηαθνηηηθόηεηαξ από ηεκ πιεονά ημο δηδάζθμκημξ ακαζηαηώκεη ημοξ μαζεηέξ, με απμηέιεζμα ε ζπέζε ηςκ ηειεοηαίςκ με ημκ πνώημ κα γίκεηαη αβέβαηε θαη ε ηάλε κα με ζοκενγάδεηαη μαδί ημο.
Ο παηδαγςγηθόξ νόιμξ ηεξ αοζεκηίαξ μδεγεί ημκ εθπαηδεοηηθό ζημ κα εκενγεί πάκηα με ημκ πημ θαηάιιειμ ηνόπμ θαη κα πενημέκεη όια όζα δηδάζθεη κα γίκμκηαη απμδεθηά από ημοξ μαζεηέξ, εθπκέμκηαξ με ημκ ηνόπμ αοηόκ ημκ απαναίηεημ γηα ημ νόιμ ημο ζεβαζμό. Έηζη, ζα ιέγαμε όηη ε παηδαγςγηθή αοζεκηία ημο δαζθάιμο βαζίδεηαη: α) ζημκ πιμύημ ηςκ γκώζεςκ πμο αοηόξ δηαζέηεη β) ζηε πνήζε ηεξ θαηάιιειεξ μεζμδμιμγίαξ γ) ζηεκ πμηόηεηα ηεξ ενεοκεηηθήξ πνμζπάζεηαξ δ) ζηεκ επηζηεμμκηθή ημο θαηάνηηζε ε) ζηεκ πίζηε ημο ζηηξ αλίεξ ηεξ δςήξ.
3. Ο εθπαηδεοηηθόξ θαη ε δηδαζθαιηθή αοζεκηία ζηε δηδαθηηθή ημοξ δηάζηαζε Ο δηδάζθςκ μθείιεη κα πνμπαναζθεοάδεη ημ εθάζημηε μάζεμα πνηκ ημ δηδάλεη, πνμθεημέκμο κα οπενεηεί ηε δηδαζθαιηθή ημο αοζεκηία, δειαδή: Να θαηέπεη ζθαηνηθά ημ ακηηθείμεκό ημο. Να γκςνίδεη ημ ζηάδημ ελέιηλεξ ηςκ μαζεηώκ, ηεκ αημμηθόηεηά ημοξ θαη ηεκ θμηκςκηθή ζοκμπή ηεξ ηάλεξ ημοξ. Να επηζεμαίκεη πμηα είκαη εθείκα ηα μμνθςηηθά ζημηπεία πμο πνμζειθύμοκ ημ εκδηαθένμκ ηςκ μαζεηώκ θαη δίκμοκ παηδαγςγηθή δηάζηαζε ζηε δηδαζθαιία ημο. Να πνμεημημάδεη ημκ ηνόπμ με ημκ μπμίμ ζα αλημιμγήζεη ημοξ μαζεηέξ ημο.
Ακαθμνηθά με ηε δηδαθηηθή μεζμδμιμγία, πνέμξ ημο δαζθάιμο είκαη κα πανμοζηάδεη ημ μάζεμα με μεζμδμιμγηθή εοιογηζία. Με ημκ ηνόπμ αοηόκ: Ο θάζε μαζεηήξ μαζαίκεη με ημ δηθό ημο ηνόπμ. Οη μαζεηέξ αθμμμηώκμοκ θαιύηενα ηηξ γκώζεηξ όηακ μη δηδαθηηθέξ ζηναηεγηθέξ είκαη πνμζανμμζμέκεξ ζηεκ αημμηθόηεηά ημοξ, ζημ είδμξ ηεξ πανεπόμεκεξ γκώζεξ θαη ζημ είδμξ ηςκ δηδαθηηθώκ ζηόπςκ. Οη μαζεηέξ πανμοζηάδμοκ δηαθμνέξ ςξ πνμξ ηεκ θμοιημύνα θαη με ηε μεζμδμιμγηθή εοιογηζία ημο δαζθάιμο επηηογπάκεηαη κα έπμοκ ίζεξ εοθαηνίεξ πνόζβαζεξ ζηε γκώζε.
Ιδηαίηενα ζεμακηηθή είκαη ε ζεςνία ημο Piaget γηα ηεκ εημημόηεηα ηεξ μάζεζεξ (readiness of learning), ε μπμία ακαθένεηαη ζηε ζπέζε ςνημόηεηαξ ημο μαζεηή πνμξ ημ ακηηθείμεκμ ηεξ μάζεζεξ θαη ε μπμία ένπεηαη ζε ακηίζεζε με ηε ζεςνία ημο Bruner πμο δειώκεη όηη μ μαζεηήξ μπμνεί κα δηδαπζεί θάζε γκώζε θαη ζε μπμηαδήπμηε ειηθία, ανθεί κα ηε δηδαπζεί με «έκηημμ ηνόπμ» (δειαδή: μ εθπαηδεοηηθόξ μπμνεί κα δηδάλεη μηηδήπμηε ζημ μαζεηή, ανθεί μ ηνόπμξ πμο ζα ημ πανμοζηάζεη κα ακηηζημηπεί ζημκ ηνόπμ με ημκ μπμίμ μ μαζεηήξ μαζαίκεη θαη μ μπμίμξ πνμζδημνίδεηαη από ημ ζηάδημ ελέιηλήξ ημο).
Ο Piaget δέπεηαη όηη ημ παηδί θαηακμεί ημκ θόζμμ με ηηξ δηθέξ ημο πνμζπάζεηεξ θαη ζηενηδόμεκμ ζηηξ δηθέξ ημο δοκάμεηξ. Φνεηάδεηαη, όμςξ, κα ακαπηοπζεί κμεηηθά, αθμύ μη δηαδηθαζίεξ μάζεζεξ δηαθένμοκ από ειηθία ζε ειηθία. Καζώξ ημ άημμμ ελειίζζεηαη, μη δηαδηθαζίεξ αοηέξ μεηαβάιιμκηαη. Έηζη ελεγμύκηαη μ δηαθμνεηηθόξ ηνόπμξ ζθέρεξ θαη μη δηαθμνεηηθέξ δοκαηόηεηεξ μάζεζεξ ζε θάζε ειηθία. Επμμέκςξ, ζομπεναίκεη μ Piaget όηη «γηα κα είκαη oοζηαζηηθή ε μάζεζε, ε δηδαζθόμεκε ύιε ζα πνέπεη κα ακηαπμθνίκεηαη ζημ επίπεδμ ηεξ κμεηηθήξ ακάπηολεξ ηςκ μαζεηώκ».
Αοηανπηθή-ειεοζενηάδμοζα θαη δεμμθναηηθή μμνθή ζομπενηθμνάξ ημο εθπαηδεοηηθμύ Η δηδαζθαιία είκαη μηα αιιειεπίδναζε μεηαλύ ηςκ δύμ βαζηθώκ ζοκηειεζηώκ ηεξ μαζεζηαθήξ δηαδηθαζίαξ: ημο δαζθάιμο θαη ημο μαζεηή. Γηα ηεκ απμθογή ημο ζθάιμαημξ κα οημζεηήζμοκ μη δάζθαιμη ηεκ ακηίιερε ηεξ δηδαζθαιηθήξ αοζεκηίαξ ημο παναδμζηαθμύ ζπμιείμο, θαηά ηεκ μπμία ημ ίδημ ημ αλίςμα ημο εθπαηδεοηηθμύ επέβαιιε ηε ζηάζε πεηζανπίαξ θαη οπαθμήξ ηςκ μαζεηώκ, πνέπεη κα έπμοκ θαηά κμοκ ηεξ ελήξ ανπή: «μ δάζθαιμξ, γηα κα δηαπαηδαγςγήζεη ημκ κέμ ζηηξ πημ βαζηά ακζνώπηκεξ ανεηέξ, ζηεκ ειεοζενία, ζημκ θνηηηθό ζημπαζμό θαη ζηεκ εοζύκε, πνέπεη κα δηδάζθεη με αμενμιερία θαη ακηηθεημεκηθόηεηα. Με δμγμαηηθή θαη θακαηηζμέκε δηδαζθαιία δεκ μμνθώκμκηαη ειεύζενμη, ζημπαζηηθμί θαη οπεύζοκμη άκζνςπμη».
Τοπμιμγία δηδαζθόκηςκ με θνηηήνημ ημ ζηηι ηεξ δηδαζθαιίαξ ημοξ αιιά θαη ηεξ δηαπαηδαγώγεζεξ ηςκ μαζεηώκ ημοξ: Ο αοηανπηθόξ δηδάζθςκ ιαμβάκεη απμθάζεηξ πςνίξ δηαβμύιεοζε θαη δηάιμγμ, ακαζέηεη ενγαζίεξ θαη νόιμοξ θαη πάιη πςνίξ κα έπεη πνμεγεζεί ζοκεκκόεζε με ημοξ μαζεηέξ ημο πμο ζα ημοξ επςμηζημύκ, πνεζημμπμηεί ηε κμμημμπμηεμέκε ελμοζία ημο γηα κα απεοζύκεη εκημιέξ θαη δηαηαγέξ πνμξ ημοξ δηδαζθμμέκμοξ, λεπενκώκηαξ ζε πμιιέξ πενηπηώζεηξ ημ μέηνμ,
ε ζπέζε ημο με ηε ζοκηνηπηηθή πιεημρεθία ηςκ μαζεηώκ ημο είκαη ροπνή - ηοπηθή, γεγμκόξ πμο ακηακαθιάηαη ζημ ροπμιμγηθό θιίμα πμο δεμημονγείηαη θαηά ηεκ ηέιεζε ηεξ δηδαζθαιίαξ, δεκ πανέπεη βμήζεηα ή ζομβμοιή ζημοξ μαζεηέξ ημο μεηά ηεκ ακάζεζε εκόξ ένγμο, γηα αοηόκ ημκ ηύπμ εθπαηδεοηηθμύ μηθνή ζεμαζία έπεη μ ζπμοδαίμξ γηα ηε μάζεζε «κόμμξ ημο εκδηαθένμκημξ», οπμηάζζεη ηεκ ηάλε ζημοξ δηδαθηηθμύξ ζθμπμύξ πμο μ ίδημξ έπεη ζέζεη θαη επηβάιιεη ηεκ απμδμπή ημοξ από ημοξ δηδαζθμμέκμοξ, θαηά ηεκ πνμζπάζεηα ηεξ μάζεζεξ, εγθαηαιείπεη ημοξ μαζεηέξ ημο πςνίξ κα ημοξ εκηζπύεη ή εκζαννύκεη.
Ο δεμμθναηηθόξ δηδάζθςκ μη δηδαθηηθμί ζηόπμη θαη εκένγεηεξ, ε ακάζεζε ένγμο θαη ε θαηακμμή ηςκ νόιςκ θαη ηςκ θαζεθόκηςκ γίκμκηαη ύζηενα από ζοκεκκόεζε με ημοξ δηδαζθμμέκμοξ, θαηά ηεκ μπμία εθείκμη εθθνάδμοκ ηεκ άπμρε θαη ηεκ πνμηίμεζή ημοξ, θαηά ηεκ ηέιεζε μηαξ δναζηενηόηεηαξ, δίκεη μδεγίεξ θαη βμεζεηηθέξ πιενμθμνίεξ γηα ηεκ επηηοπή μιμθιήνςζή ηεξ, εκηζπύεη ημοξ μαζεηέξ ημο πνμθεημέκμο κα θένμοκ ζε πέναξ μηα ενγαζία ή κα ακηημεηςπίζμοκ επηηοπώξ μηα πνμβιεμαηηθή θαηάζηαζε μάζεζεξ,
όηακ ακαγθαζηεί κα επηβάιεη θάπμηα πμηκή, ελεγεί ηεκ αηηία πμο ηεκ πνμθάιεζε θαη ηε ζοκδέεη με ημκ ηνόπμ αοηόκ με ηεκ ηημςνεηέα πνάλε θαη όπη με ημ πνόζςπμ, ε δηδαθηέα ύιε, ζημ μέηνμ πμο επηηνέπεηαη μ ειεύζενμξ πνμζδημνηζμόξ ηεξ από μένμοξ ημο δηδάζθμκηα ζε ζοκενγαζία με ημοξ μαζεηέξ ημο, είκαη πνμζακαημιηζμέκε πνμξ ηηξ πναγμαηηθέξ ακάγθεξ θαη ηα εκδηαθένμκηα μάζεζεξ ηςκ δηδαζθμμέκςκ, ε δηδαζθαιία ηειείηαη, όπμο είκαη δοκαηόκ, με δηάιμγμ, ώζηε ε μάζεζε όπη κα επηβάιιεηαη, αιιά κα γίκεηαη επηζομεηό βίςμα.
Ο δηδάζθςκ πμο αθμιμοζεί ηε θηιμζμθία ημο laissez faire: όηακ πνεζημμπμηείηαη αοηό ημ ζηηι δηδαζθαιίαξ, ηόηε αμβιύκεηαη επηθίκδοκα μ έιεγπμξ ηεξ ζπμιηθήξ ηάλεξ. Ο δηδάζθςκ απιώξ οπάνπεη, πςνίξ μύηε κα επηβάιιεηαη δοκαμηθά ζημοξ μαζεηέξ ημο μύηε όμςξ θαη κα ημοξ θαζμδεγεί δηαθνηηηθά γηα κα μδεγεζμύκ ζηεκ επηηοπή πενάηςζε εκόξ ένγμο. Αθήκεη ζημοξ μαζεηέξ ημο πιήνε ειεοζενία θηκήζεςκ ώζηε κα ελςηενηθεύμοκ θάζε επηζομία ημοξ. Τμ γεγμκόξ, όμςξ, αοηό δεκ βμεζά ζηε δηαηήνεζε ηεξ ηάλεξ θαη ηεξ εοπνέπεηαξ εκηόξ ηεξ ζπμιηθήξ αίζμοζαξ, οπμκμμεύεη ημκ μμαδηθό ηνόπμ ενγαζίαξ ηςκ μαζεηώκ, επηηνέπεη ηε μεηαλύ ημοξ «ζύγθνμοζε» θαη θαζηζηά ακηηπαναγςγηθή ηε δηδαθηηθή πνάλε. Σημκ ακηίπμδα όιςκ αοηώκ, μη μαζεηέξ βηώκμοκ έκα πνςηόγκςνμ αίζζεμα ακελανηεζίαξ, εκηόξ εκόξ πώνμο πμο οπό ηηξ ζοκήζεηξ ζοκζήθεξ θακμκανπείηαη πενημνίδμκηάξ ηεκ, θαη εκίμηε θαη αίζζεμα εδμκήξ, με δεδμμέκμ όηη δεκ επηβάιιμκηαη πμηκέξ ζηεκ ακελέιεγθηε ζομπενηθμνά ημοξ θαη ζηα παναπηώμαηά ημοξ, όηη ε παιανόηεηα επηθναηεί ζημ ζπμιηθό πώνμ θαη όηη ε παηγκηώδεξ δηάζεζε πνμθνίκεηαη έκακηη ηεξ ζμβανήξ θαη ζθιενήξ ενγαζίαξ.
Ένεοκεξ πάκς ζημ ζέμα ηεξ μμνθήξ ζομπενηθμνάξ ημο εθπαηδεοηηθμύ ζηε ζπμιηθή ηάλε έδεηλακ όηη: Η εθανμμγή ημο ζοζηήμαημξ ηεξ αοζηενήξ πεηζανπίαξ (authoritarian) ή ηεξ ειεοζενηάδμοζαξ μμνθήξ (laissez faire), έπεη ανκεηηθά απμηειέζμαηα γηαηί ημ αοηανπηθό ζηηι δηδαζθαιίαξ επεδίςθε κα μμνθώζεη ημκ οπάθμομ μαζεηή μέζα από ηεκ ροπμιμγηθή θαη ηε θοζηθή βία (πνήζε αμμηβώκ-πμηκώκ). ε ειεοζενηάδμοζα μμνθή ζομπενηθμνάξ θάκεη ημ δάζθαιμ κα είκαη ηειείςξ αδηάθμνμξ γηα ηα μαζεζηαθά ηεθηαηκόμεκα θαη, αθήκμκηαξ ημ μαζεηή ηειείςξ ειεύζενμ κα θάκεη όηη αοηόξ ζέιεη, ημο πνμθαιεί ζύγποζε, αμεπακία θαη δεκ ημκ πνμζακαημιίδεη ζηε ζπμιηθή ενγαζία. Ακηίζεηα, ε δεμμθναηηθή μμνθή ζομπενηθμνάξ (democratic) μδεγεί ζηε δεμημονγία εκόξ θιίμαημξ ζοκενγαζίαξ θαη θαηακόεζεξ μεηαλύ δαζθάιμο θαη μαζεηή, θαη γη' αοηό είκαη από παηδαγςγηθή άπμρε ε πημ μνζή. Σηεκ πενίπηςζε αοηή, θάκμομε ιόγμ γηα ζομμεημπηθό ζηηι δηδαζθαιίαξ, όπμο δάζθαιμξ θαη μαζεηήξ από θμηκμύ δηενεοκμύκ ηηξ πενημπέξ ηεξ γκώζεξ. Αοηό ζοκεπάγεηαη πνόμδμ, οπεύζοκε ενγαζία θαη ζοκεηδεηή - εθμύζηα πεηζανπία.
Εκδηαθένμκηα ήηακ ηα απμηειέζμαηα ηεξ πεηναμαηηθήξ ενγαζίαξ ημο Αμενηθακμύ ροπμιόγμο Lewin, μ μπμίμξ μαδί με ημοξ ζοκενγάηεξ ημο μειέηεζακ ηε ζομπενηθμνά παηδηώκ ειηθίαξ 10 εηώκ, ηα μπμία, αθμύ πςνίζηεθακ ζε ηνεηξ μμάδεξ, ενγάζηεθακ οπό ηνεηξ δηαθμνεηηθμύξ ανπεγμύξ, μη μπμίμη πνεζημμπμίεζακ με δηαθμνεηηθό ηνόπμ ηεκ ελμοζία ημοξ. Αξ δμύμε ζοκμπηηθά ηα ζομπενάζμαηα ηεξ εκ ιόγς πεηναμαηηθήξ ενγαζίαξ:
Η πνώηε μμάδα ηςκ παηδηώκ ενγάζηεθε με ημ ζύζηεμα ηεξ αοζηενήξ πεηζανπίαξ. Ο ανπεγόξ ήηακ αοηανπηθόξ, έπαηνκε μόκμξ ημο όιεξ ηηξ απμθάζεηξ, ήηακ αοηόξ πμο έδηκε ηηξ εκημιέξ ζημ θάζε μέιμξ ηεξ μμάδαξ, δεκ οπήνπε πκεύμα ζοκενγαζίαξ με ημοξ μαζεηέξ, επέβαιιε ηημςνίεξ πςνίξ δηάθνηζε, ήηακ απνόζηημξ θαη δεκ επέηνεπε θακεκόξ είδμοξ ενςηήζεηξ. Υπ' αοηέξ ηηξ ζοκζήθεξ μη μαζεηέξ δεκ ακαιάμβακακ πνςημβμοιίεξ, πανμοζίαδακ επηζεηηθή ζομπενηθμνά, πνμέβαηκακ ζε επζνηθέξ εκένγεηεξ, ήηακ πενηζζόηενμ ελανηεμέκμη από ημκ ανπεγό, εκώ, από ηεκ άιιε πιεονά, μ βαζμόξ παναγςγηθόηεηαξ ηεξ ζπμιηθήξ ενγαζίαξ ήηακ ορειόξ.
Η δεύηενε μμάδα ηςκ παηδηώκ ενγάζηεθε με ημ ζύζηεμα ηεξ απόιοηεξ ειεοζενίαξ. Ο ανπεγόξ άθεκε ημοξ μαζεηέξ κα θάκμοκ όηη ζέιμοκ, εκώ μ ίδημξ δεκ ζομμεηείπε θαζόιμο ζηηξ δναζηενηόηεηέξ ημοξ. Πανάιιεια, δεκ αζθμύζε θνηηηθή μύηε εκζάννοκε ημοξ μαζεηέξ ζηεκ ενγαζία ημοξ. Δεκ ιάμβακε μένμξ ζηε ζοδήηεζε ηςκ μαζεηώκ θαη απακημύζε ζε ενςηήζεηξ μόκμ όηακ ημο ημ δεημύζακ μη μαζεηέξ. Υπ' αοηέξ ηηξ ζοκζήθεξ ηεκ εηθόκα ηεξ ηάλεξ ζοκέζεηακ ηα ελήξ αθαηαζηαζία, θαηαζηνμθέξ ακηηθεημέκςκ, μη μαζεηέξ δεκ έδεηπκακ θακέκα απμιύηςξ εκδηαθένμκ γηα ενγαζία, μύηε ζοκενγάδμκηακ μεηαλύ ημοξ, εκώ είπακ ηάζε μόκμ γηα παηπκίδη. Η ηνίηε μμάδα ηςκ παηδηώκ ενγάζηεθε με ηε δεμμθναηηθή μέζμδμ. Ο ανπεγόξ ζηεκ μμάδα αοηή άθεκε πνςημβμοιίεξ, εκζάννοκε ή ακηίζεηα θαηέθνηκε ηεκ ενγαζία, εκώ έπαηνκε μένμξ ζηε ζοδήηεζε ηεξ μμάδαξ. Υπ' αοηέξ ηηξ ζοκζήθεξ ε ηάλε ζοκενγαδόηακ ανμμκηθά, οπήνπε πενηζζόηενε ζύμπκμηα θαη οπεύζοκε ενγαζία, ζημηπεία πμο μδήγεζακ ζηεκ ακύρςζε ημο εζηθμύ ηςκ μαζεηώκ, εκώ επεηεύπζε θαη ε ζοκεηδεηή εθμύζηα πεηζανπία.
Η πνμακαθενόμεκε πεηναμαηηθή ενγαζία μδήγεζε ζηα αθόιμοζα ζομπενάζμαηα: Με ηεκ πανμοζία εκόξ αοηανπηθμύ εθπαηδεοηηθμύ ζηεκ ηάλε μπμνεί κα επηηογπάκεηαη μεγαιύηενε παναγςγηθόηεηα ηςκ μαζεηώκ, εκημύημηξ μη ηειεοηαίμη δεκ θαίκεηαη κα είκαη θαζόιμο εοπανηζηεμέκμη από ηηξ ζοκζήθεξ δηελαγςγήξ ημο μαζήμαημξ. Σηε δεύηενε πενίπηςζε, όπμο εθανμόζηεθε ε ειεοζενηάδμοζα μέζμδμξ δηδαζθαιίαξ, με ηεκ μπμία μη μαζεηέξ αθέζεθακ ηειείςξ ειεύζενμη, παναηενήζεθε όηη δεκ ήηακ μύηε παναγςγηθμί μύηε ηθακμπμηεμέκμη, μμιμκόηη είπακ ηε δοκαηόηεηα κα θάκμοκ όηη ζέιμοκ. Σηεκ ηνίηε πενίπηςζε (δεμμθναηηθό ζύζηεμα δηδαζθαιίαξ), μη μαζεηέξ είπακ πημ ζεηηθή ακηίδναζε όηακ μ δάζθαιμξ πανεκέβαηκε ζηε μαζεζηαθή δηαδηθαζία θαη ημοξ θαζμδεγμύζε ζεβόμεκμξ ηεκ πνμζςπηθόηεηά ημοξ.
Τα παναπάκς ζομπενάζμαηα πνμζακαημιίδμοκ ημκ εθπαηδεοηηθό ζηεκ μνγάκςζε ηεξ ζπμιηθήξ δςήξ θαη ηεξ δηδαζθαιίαξ ημο με ημ ζύζηεμα ηεξ θαζμδεγμύμεκεξ αοηεκένγεηαξ, γηα κα θαηαθένεη μη μαζεηέξ ημο κα ζεμεηώκμοκ αολακόμεκε πνόμδμ θαη, μεηά ηεκ απμθμίηεζή ημοξ από ημ ζπμιείμ, κα έπμοκ εοθμιόηενε πνμζανμμγή ζημκ επαγγειμαηηθό ζηίβμ.
Δηαπηζηώκμομε ζε γεκηθέξ γναμμέξ ηα ελήξ: α) Σημ ζεμενηκό ζπμιείμ, ημ αοηανπηθό ζηηι δηδαζθαιίαξ απμννίπηεηαη, γηαηί: Η βία θαη ε πακηειήξ έιιεηρε ειεοζενίαξ θαη πνςημβμοιίαξ θάκεη ημοξ μαζεηέξ κα αδηαθμνμύκ γηα ημ μάζεμα θαη μάιηζηα κα πνάηημοκ ημ αθνηβώξ ακηίζεημ από εθείκμ πμο ημοξ δεηείηαη. Όηακ μ δάζθαιμξ αζθεί με αοζηενό ηνόπμ ηεκ ελμοζία ημο, δηαηανάζζμκηαη μη ζπέζεηξ ημο με ημοξ μαζεηέξ, ζηηξ μπμίεξ θονίανπμ αίζζεμα γίκεηαη ε επζνόηεηα, με ζοκέπεηα ηεκ πακηειή έιιεηρε ζοκενγαζίαξ μεηαλύ ημοξ. Οη μαζεηέξ με πνμβιεμαηηθή ζομπενηθμνά ή παμειή ζπμιηθή επίδμζε επενεάδμκηαη πενηζζόηενμ από ηεκ αοηανπηθή ζομπενηθμνά ημο εθπαηδεοηηθμύ, με απμηέιεζμα κα οπμθένμοκ από ζπμιηθέξ θμβίεξ ή κα γίκμκηαη απαζείξ θαη άβμοιμη.
β) Απμννηπηέα είκαη, επίζεξ, θαη ε ειεοζενηάδμοζα μέζμδμξ, γηαηί: Δεκ οπάνπεη θαμία δηάζεζε ζοκενγαζίαξ από ημοξ μαζεηέξ, μη μπμίμη είκαη ηειείςξ απεηζάνπεημη, με απμηέιεζμα ζηε ζπμιηθή ηάλε κα βαζηιεύεη ε αηαλία.