Καταπολεµήστε το θόρυβο! Ευρωπαϊκή Εβδοµάδα για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία 24-28 Οκτωβρίου 2005 ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ

Καταπολεµήστε το θόρυβο! Ευρωπαϊκή Εβδοµάδα για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία 24-28 Οκτωβρίου 2005 ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ Ο ΘΟΡΥΒΟΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ εν κινδυνεύει µόνο η ακοή σας Το ένα τρίτο περίπου των εργαζοµένων στην Ευρώπη εκτίθεται σε δυνητικά επικίνδυνα επίπεδα θορύβου κατά το ένα τέταρτο τουλάχιστον του χρόνου εργασίας τους 1. Και δεν διατρέχουν τον συγκεκριµένο κίνδυνο µόνον οι εργαζόµενοι στη βαριά βιοµηχανία, όπως είναι π.χ. τα ναυπηγεία. Ο θόρυβος µπορεί να αποτελεί πρόβληµα σε διάφορους χώρους εργασίας, από εργοστάσια έως αγροκτήµατα και από τηλεφωνικά κέντρα έως αίθουσες συναυλιών. Ο παρών Ενηµερωτικός Φάκελος συνοψίζει τα βασικά θέµατα. Αναλυτικότερες πληροφορίες, συµπεριλαµβανοµένων των µελετών περιπτώσεων, µπορείτε να βρείτε στον δικτυακό τόπο της εκστρατείας (http://ew2005.osha.eu.int). 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΘΟΡΥΒΟΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ, ΠΩΣ ΜΕΤΡΕΙΤΑΙ, ΠΟΤΕ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΣ...3 ΠΩΣ Ο ΘΟΡΥΒΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΠΗΡΕΑΣΕΙ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ...5 ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΣΥΝ ΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΘΟΡΥΒΟ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ ΕΕ...9 ΝΟΜΙΚΕΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΕΡΓΟ ΟΤΩΝ...12 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΑΧΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝ ΥΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΘΟΡΥΒΟ...13 Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΑΥΤΩΝ ΤΩΝ ΚΙΝ ΥΝΩΝ...18 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ...19 2

ΘΟΡΥΒΟΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ, ΠΩΣ ΜΕΤΡΕΙΤΑΙ, ΠΟΤΕ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΣ Πώς µετρείται ο θόρυβος Θόρυβος είναι ο ανεπιθύµητος ή ο επιβλαβής ήχος. Τα δύο θεµελιώδη χαρακτηριστικά του είναι η συχνότητα, που µετρείται σε κύκλους ανά δευτερόλεπτο ή Hertz (Hz), και η ένταση που µετρείται σε ντεσιµπέλ (db). Το ανθρώπινο αυτί αντιλαµβάνεται συχνότητες από 20 Hz έως και 20.000 Hz. Η χαµηλή συχνότητα παράγει έναν βαθύ ήχο (ήχο µικρού ύψους) και η υψηλή συχνότητα έναν οξύ ήχο (ήχο µεγάλου ύψους). Το ύψος είναι το υποκειµενικό αίσθηµα της συχνότητας του ήχου. Η συχνότητα για το κούρδισµα των οργάνων της ορχήστρας είναι τα 440 Hz, δηλαδή η νότα Λα της µεσαίας ογδόης του πιάνου. Αν και δεν µπορούµε να ακούσουµε ήχους κάτω των 20 Hz (υπόηχοι) και άνω των 20.000 Hz (υπέρηχοι) ωστόσο και αυτοί µπορούν να προκαλέσουν δυσφορία και βλάβες. Η ένταση (η ακουστότητα) του ήχου, µετρείται σε ντεσιµπέλ (db), µία λογαριθµική κλίµακα. Προκειµένου να ληφθεί υπόψη η ευαισθησία του αυτιού στη συχνότητα, τα αποτελέσµατα των µετρήσεων έντασης θορύβου στο χώρο εργασίας συνήθως παρέχονται σε ντεσιµπέλ (Α) (db(a)), όπου 0 db(a) είναι το κατώφλιο ακοής. Ο πόνος γίνεται αισθητός περίπου στα 140 db(a). Χαρακτηριστικά παραδείγµατα επιπέδων έκθεσης σε θόρυβο (ηχοσταθµών) είναι τα ακόλουθα: Συνήθης συζήτηση: 60 db(a) Αίθουσα διδασκαλίας δηµοτικού σχολείου: 74 db(a) Πυκνή κυκλοφοριακή κίνηση: 85 db(a) 3

Αερόσφυρα: 100 db (A) Απογείωση αεριωθούµενου αεροσκάφους σε απόσταση 100 µέτρων: 130 db(a) Πότε γίνεται επικίνδυνος ο θόρυβος; Τέσσερις είναι οι παράγοντες που καθορίζουν κατά πόσο ένας θόρυβος είναι επικίνδυνος: Η ένταση (η ακουστότητα) του ήχου (µετρείται σε db) Η συχνότητα ή το ύψος (µετρείται σε Hz) Η περιοδικότητα πόσο συχνά συµβαίνει Η διάρκεια πόσο διαρκεί Στα 140 db περίπου, υπάρχει το ενδεχόµενο µόνιµης βλάβης της ακοής από µία και µόνη έκθεση. Ευτυχώς, αυτό το επίπεδο έκθεσης σε θόρυβο κατά την εργασία είναι σπάνιο. Συνήθως η βλάβη από τον θόρυβο προκαλείται µε την πάροδο του χρόνου. Η παρατεταµένη έκθεση σε δυνατό θόρυβο µπορεί να προκαλέσει προβλήµατα ακοής. Για την προστασία των εργαζοµένων, η οδηγία της ΕΕ του 2003 για τον θόρυβο, η οποία τίθεται σε ισχύ σε όλα τα κράτη µέλη το 2006, θέτει ως ηµερήσια (8 ώρες) οριακή τιµή έκθεσης τα 87dB (A). 2 4

ΠΩΣ Ο ΘΟΡΥΒΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΠΗΡΕΑΣΕΙ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Η προστασία των εργαζοµένων από τις επιπτώσεις του θορύβου µπορεί να µην είναι απλή υπόθεση, αφού τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του θορύβου σε έναν χώρο εργασίας πρέπει να εξεταστούν από κοινού µε άλλες πηγές κινδύνου στο εργασιακό περιβάλλον. Ο θόρυβος µπορεί να προκαλέσει ή να συντελέσει στην πρόκληση: Προβληµάτων ακοής Ακουστικών βλαβών µέσω της έκθεσης σε επικίνδυνες ουσίες Άγχους που οφείλεται στην εργασία Αυξηµένου κινδύνου ατυχηµάτων στους χώρους εργασίας Βλαβών στο κυοφορούµενο έµβρυο εργαζοµένης. Προβλήµατα ακοής Σχεδόν όλοι γεννιόµαστε µε περίπου 23.000 µικροσκοπικά τριχωτά κύτταρα στον κοχλία, που είναι µέρος του έσω ωτός. Αυτά τα τριχωτά κύτταρα ανιχνεύουν τις δονήσεις των ήχων και αποστέλλουν τα κατάλληλα σήµατα στον εγκέφαλο. Με την πάροδο του χρόνου, τα τριχωτά κύτταρα και οι νευρικές απολήξεις τους φυσιολογικά εκφυλίζονται, οδηγώντας σε απώλεια της ακοής που σχετίζεται µε την ηλικία. Όµως και ο υπερβολικός θόρυβος µπορεί να καταστρέψει τα τριχωτά κύτταρα, οδηγώντας σε θορυβογενή βαρηκοΐα. Ο δυνατός θόρυβος µπορεί επίσης να προκαλέσει εµβοές και άλλα προβλήµατα ακοής. i) Θορυβογενής βαρηκοΐα Η θορυβογενής βαρηκοΐα, την οποία η Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας έχει περιγράψει ως την πιο διαδεδοµένη µη αναστρέψιµη επαγγελµατική ασθένεια 3, προκαλείται συνήθως από παρατεταµένη έκθεση σε δυνατό θόρυβο, συνήθως άνω των 85 ντεσιµπέλ (db (A)). Αν και 5

είναι σπανίως επώδυνη, εντούτοις η βλάβη είναι µόνιµη. Το πρώτο σύµπτωµα είναι συνήθως η αδυναµία να ακούει ο πάσχων ήχους µεγάλου ύψους (υψηλής συχνότητας). Εάν το πρόβληµα του υπερβολικού θορύβου δεν αντιµετωπιστεί, η ακοή χειροτερεύει περαιτέρω, ενώ προστίθεται και η δυσκολία να ακούει ο πάσχων ήχους µικρότερου ύψους (χαµηλότερης συχνότητας). Συνήθως, το πρόβληµα αυτό αφορά και στα δύο αυτιά. Η βαρηκοΐα δεν εµποδίζει απλώς τον πάσχοντα να αξιοποιεί πλήρως τις ικανότητές του κατά την εργασία, αλλά µπορεί να καταστρέψει και την κοινωνική του ζωή, αποµονώνοντάς τον από τον κοινωνικό του περίγυρο. ii) Εµβοές Οι εµβοές είναι µία αίσθηση κουδουνίσµατος, σφυρίγµατος ή βουίσµατος στα αυτιά. Μελέτες έχουν καταδείξει ότι ιστορικό έκθεσης σε θόρυβο σχεδόν διπλασιάζει τον κίνδυνο πρόκλησης εµβοών. Το ποσοστό εµφάνισης εµβοών στους εκτιθέµενους σε υψηλά επίπεδα θορύβου για πάνω από 10 έτη, φθάνει έως και το 54%. Εάν ο θόρυβος είναι παλµικός, η συχνότητα εµφάνισης συνεχών εµβοών σε εργαζόµενους µπορεί να φθάσει το 70 %. iii) Ακουστικός κλονισµός Σε τηλεφωνικά κέντρα και άλλους χώρους εργασίας, οι εργαζόµενοι µπορεί να εκτίθενται σε ακουστικό κλονισµό. Ως ακουστικός κλονισµός ορίζεται η απότοµη αύξηση θορύβου υψηλής συχνότητας που µεταδίδεται µέσω του ακουστικού. Ο θόρυβος αυτός µπορεί να προκληθεί από παρεµβολές στην τηλεφωνική γραµµή. Έκθεση σε κλονισµούς αυτού του τύπου µπορεί να προκαλέσει πόνο και βλάβες στο αυτί, και να συµβάλει, επίσης, στην πρόκληση άγχους οφειλόµενου στην εργασία. 6

iv) Προσωρινή µετατόπιση κατωφλίου Η απώλεια της ακοής δεν είναι πάντοτε µόνιµη. Σύντοµη έκθεση σε δυνατό θόρυβο, όπως η µουσική σε κέντρα διασκέδασης, ή οι παλµικοί θόρυβοι, όπως οι εκρήξεις, µπορούν να οδηγήσουν σε προσωρινή απώλεια της ακοής υψηλών τόνων και σε εµβοές. Συνήθως όµως η φυσιολογική ακοή αποκαθίσταται µερικές ηµέρες αργότερα. Αυτό το σύµπτωµα είναι γνωστό ως «προσωρινή µετατόπιση κατωφλίου». Αλληλεπιδράσεις µε ωτοτοξικές ουσίες ιάφορες ουσίες, συµπεριλαµβανοµένων ορισµένων διαλυτών και βαρέων µετάλλων, είναι ωτοτοξικές. Έκθεση σε αυτές τις χηµικές ουσίες µπορεί να προκαλέσει βλάβη στην ακοή. Μελέτες καταδεικνύουν ότι ο κίνδυνος βλαβών αυξάνεται όταν ένας εργαζόµενος εκτίθεται σε ορισµένες από αυτές τις ουσίες σε συνδυασµό ΚΑΙ µε θόρυβο. Άγχος που οφείλεται στην εργασία Οι δυνατοί και ξαφνικοί θόρυβοι ενεργοποιούν τις ενστικτώδεις αντιδράσεις «µάχης ή φυγής», προκαλώντας έκκριση αδρεναλίνης και κορτιζόλης. Αυτές οι δύο ορµόνες αυξάνουν τον καρδιακό ρυθµό, την πίεση του αίµατος και τον µεταβολισµό, προξενώντας συµπτώµατα άγχους. Σύµφωνα µε µελέτες, ένας στους τέσσερις εργαζόµενους στην Ευρωπαϊκή Ένωση υποφέρει από άγχος οφειλόµενο στην εργασία, γεγονός που στοιχίζει στην ΕΕ δισεκατοµµύρια ευρώ σε απώλεια χρόνου, δαπάνες υγείας και άλλες δαπάνες. 4 7

Το άγχος που οφείλεται στην εργασία συνήθως προκαλείται από αρκετούς παράγοντες κινδύνου, ένας από τους οποίους µπορεί να είναι ο θόρυβος. εν χρειάζεται να είναι δυνατός ο θόρυβος προκειµένου να προκαλέσει άγχος. Ένας χαµηλός, επίµονος βόµβος, για παράδειγµα, είναι σε ορισµένες περιπτώσεις υπεραρκετός. Το πώς επηρεάζει ο θόρυβος τα επίπεδα άγχους των εργαζοµένων εξαρτάται από έναν πολύπλοκο συνδυασµό παραγόντων, όπως: η φύση του θορύβου, δηλαδή η ακουστική έντασή του, η περιεκτικότητά του σε τόνους (διακριτές συχνότητες) και η προβλεψιµότητά του η πολυπλοκότητα της εργασίας που εκτελεί ο εργαζόµενος το προσωπικό κατώφλιο άγχους του εργαζοµένου και η φυσική του κατάσταση, λαµβανοµένου υπόψη του κατά πόσον είναι κουρασµένος ή όχι. Αυξηµένος κίνδυνος ατυχηµάτων Κάθε χρόνο συµβαίνουν περισσότερα από 7,5 εκατοµµύρια ατυχήµατα κατά την εργασία στην Ευρώπη. 5 Αν και είναι δύσκολο να προσδιορισθεί ποσοτικά ο ρόλος του θορύβου σε αυτά τα ατυχήµατα, η λογική καθώς και αδηµοσίευτα στοιχεία υποδεικνύουν ότι ο ρόλος αυτός µπορεί να είναι σηµαντικός. Ο θόρυβος µπορεί να οδηγήσει σε ατυχήµατα ως εξής: παρεµποδίζοντας την προφορική επικοινωνία µεταξύ εργαζοµένων επικαλύπτοντας τον ήχο του επικείµενου κινδύνου ή των προειδοποιητικών σηµάτων αποσπώντας την προσοχή εργαζοµένων, όπως των οδηγών 8

αυξάνοντας το άγχος που οφείλεται στην εργασία. Κίνδυνοι για τα κυοφορούµενα έµβρυα εργαζοµένων Ο δυνατός θόρυβος µπορεί να βλάψει το κυοφορούµενο έµβρυο εγκύου εργαζόµενης και ο εξοπλισµός ατοµικής προστασίας που χρησιµοποιεί η µητέρα δεν διασφαλίζει το έµβρυο. Ευρωπαϊκές οδηγίες που µεταφέρονται στο εθνικό δίκαιο των κρατών µελών 6 απαιτούν από τους εργοδότες να προστατεύουν τις έγκυες εργαζόµενες από κινδύνους, συµπεριλαµβανοµένου του θορύβου. ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΣΥΝ ΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΘΟΡΥΒΟ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ ΕΕ Στατιστικά στοιχεία για την ΕΕ Η θορυβογενής βαρηκοΐα είναι µία από τις συχνότερες επαγγελµατικές ασθένειες στην Ευρώπη, από κοινού µε τις δερµατίτιδες και τις µυοσκελετικές παθήσεις 7. Το 29% των εργαζοµένων στην Ευρώπη εκτίθενται σε υψηλά επίπεδα θορύβου για περισσότερο από το ένα τέταρτο του χρόνου εργασίας τους. Το 20% των εργαζοµένων στην Ευρώπη αναγκάζονται να υψώνουν τον τόνο της φωνής τους πάνω από τα συνήθη επίπεδα συζήτησης, κατά το ήµισυ τουλάχιστον των ωρών εργασίας τους, προκειµένου να ακουστούν. Εκτιµάται ότι 39,5 εκατοµµύρια εργαζόµενοι στην ΕΕ των 25 εκτίθενται σε τόσο δυνατό θόρυβο κατά την εργασία, ώστε αναγκάζονται να υψώνουν τη φωνή τους για να µιλήσουν σε άλλους ανθρώπους, κατά το ήµισυ τουλάχιστον του χρόνου εργασίας τους. Αυτός ο αριθµός αντιστοιχεί στον συνολικό πληθυσµό της Ισπανίας (στοιχεία του 2000). 8,9 9

Περίπου το 7% των Ευρωπαίων εργαζοµένων θεωρούν ότι η εργασία τους έχει αντίκτυπο στην υγεία τους υπό µορφή προβληµάτων ακοής αυτό το ποσοστό αντιστοιχεί σε πάνω από 13,5 εκατοµµύρια εργαζοµένους. 10;11 Εθνικά στατιστικά στοιχεία Πάνω από 3 εκατοµµύρια εργαζόµενοι (18% του εργατικού δυναµικού) στη Γαλλία εκτίθενται σε θόρυβο που ξεπερνά τα 85 db(a), µε το 6% να εκτίθεται σε επίπεδα θορύβου άνω των 85 db(a) για περισσότερο από 20 ώρες την εβδοµάδα 12. Σύµφωνα µε µελέτη του Συµβουλίου Ιατρικών Ερευνών του Ηνωµένου Βασιλείου, περίπου 500.000 άτοµα στο Ηνωµένο Βασίλειο υποφέρουν από προβλήµατα ακοής που συνδέονται µε την εργασία. Άνω του 7% των εργαζοµένων στην Ισπανία (περισσότεροι από ένα εκατοµµύριο εργαζόµενοι) 13 θεωρεί ότι ενοχλείται σε µικρότερο ή µεγαλύτερο βαθµό από το θόρυβο κατά την εργασία. Περίπου το 30% των εργαζοµένων στη ανία ανέφεραν ότι εκτίθενται σε επίπεδα θορύβου τόσο υψηλά ώστε αναγκάζονται να υψώνουν τη φωνή τους προκειµένου να συζητήσουν µε συναδέλφους 14. Τοµεακά στοιχεία Ο Οργανισµός εντόπισε ορισµένους τοµείς στους οποίους οι κίνδυνοι είναι ιδιαίτερα αυξηµένοι, λόγω υπερβολικού θορύβου. Σε αυτούς περιλαµβάνονται: o Γεωργία, αλιεία και δασοκοµία Πολωνική µελέτη σε γεωργούς κατέδειξε «σηµαντική εξασθένιση της ακοής» σε αυτή την επαγγελµατική οµάδα και ότι η πρωταρχική αιτία της εν λόγω βαρηκοΐας ήταν ο υπερβολικός θόρυβος 10

που παράγεται από τους γεωργικούς ελκυστήρες και τα λοιπά γεωργικά µηχανήµατα 15. o Τηλεφωνικά κέντρα ανική µελέτη κατέληξε στο συµπέρασµα ότι πάνω από ένας στους πέντε χειριστές τηλεφωνικού κέντρου ανέφερε ότι έχει υποστεί ακουστικό κλονισµό 16. o Κατασκευές Ποσοστό 35% των εργαζοµένων στον κλάδο των κατασκευών στην ΕΕ των 15 ανέφερε ότι εκτίθεται σε θόρυβο κατά την εργασία τουλάχιστον κατά το ήµισυ του χρόνου εργασίας του 17. o Εκπαίδευση Από ανική µελέτη προέκυψε ότι, άνω του 50% των εκπαιδευτικών και των εργαζοµένων σε κέντρα προσχολικής αγωγής ανέφεραν ότι χρειάζεται να υψώνουν τον τόνο της φωνής τους για να επικοινωνήσουν µε συναδέλφους, ποσοστό πολύ µεγαλύτερο από το αντίστοιχο σε πολλούς κλάδους της βιοµηχανίας 18. o Ψυχαγωγία Φιλανδική µελέτη κατέδειξε ότι οι πιανίστες σε δοκιµαστικές εκτελέσεις εκτίθενται σε 94 db(a) κατά διάρκεια των δοκιµών και οι σοπράνο έως και σε 104 db(a) 19. o Βιοµηχανία τροφίµων και ποτών Σε γραµµές εµφιάλωσης γάλακτος στο Ηνωµένο Βασίλειο κατεγράφησαν επίπεδα θορύβου 90 95 db(a) 20. o Επεξεργασία µετάλλου και µεταλλουργία Στη Γαλλία, το ένα τρίτο των περιπτώσεων βιοµηχανικής κώφωσης αφορούσαν σε εργαζοµένους στον τοµέα της µεταλλουργίας 21. o Μεταφορές (ιδίως οδικές και αεροπορικές) Άνω του 10% των εργαζοµένων στους τοµείς των µεταφορών και των επικοινωνιών στην ΕΕ των 15 έκριναν ότι κινδυνεύουν να αντιµετωπίσουν προβλήµατα ακοής 22. 11

ιαφορές µεταξύ των δύο φύλων Οι άνδρες διατρέχουν τριπλάσιο κίνδυνο, σε σχέση µε τις γυναίκες, να αντιµετωπίσουν προβλήµατα ακοής που συνδέονται µε την εργασία. Αυτή η απόκλιση αντικατοπτρίζει την παραδοσιακή υπερεκπροσώπηση των ανδρών σε πιο θορυβώδεις κλάδους της βαριάς βιοµηχανίας. Στους γυναικοκρατούµενους κλάδους της βιοµηχανίας όπου τα επίπεδα θορύβου τείνουν να είναι υψηλά περιλαµβάνονται οι τοµείς παραγωγής τροφίµων και ποτών, η κλωστοϋφαντουργία και η βιοµηχανία της ψυχαγωγίας, συµπεριλαµβανοµένων των µπαρ και των κέντρων διασκέδασης. Παρατηρείται επίσης η τάση να υπερεκπροσωπούνται οι γυναίκες σε τηλεφωνικά κέντρα, όπου το πρόβληµα του «ακουστικού κλονισµού» (βλέπε ανωτέρω) γίνεται ολοένα εντονότερο. Στη Γαλλία υπερδιπλάσιο ποσοστό γυναικών σε σχέση µε τους άνδρες εκτίθεται σε ήχους πολύ µεγάλης έντασης στους κλάδους της εκπαίδευσης, της υγείας και της κοινωνικής εργασίας. ΝΟΜΙΚΕΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΕΡΓΟ ΟΤΩΝ Το 2003, εγκρίθηκε η οδηγία 2003/10/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου περί των ελάχιστων προδιαγραφών υγείας και ασφάλειας για την έκθεση των εργαζοµένων σε κινδύνους προερχόµενους από φυσικούς παράγοντες (θόρυβος). 23 Αυτή η οδηγία, η οποία πρέπει να ερµηνεύεται από κοινού µε την οδηγία πλαίσιο 24 και τη λοιπή νοµοθεσία περί επαγγελµατικής υγείας και ασφάλειας, πρέπει να µεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο όλων των κρατών µελών έως τις 15 Φεβρουαρίου 2006, αντικαθιστώντας την προηγούµενη οδηγία για τον θόρυβο 25. 12

Το σηµαντικότερο ίσως τµήµα της οδηγίας είναι το άρθρο 5 παράγραφος 1, που ορίζει ότι λαµβάνοντας υπόψη την τεχνική πρόοδο και τα διαθέσιµα µέτρα ελέγχου του κινδύνου στην πηγή, «οι κίνδυνοι που προκύπτουν από την έκθεση στο θόρυβο πρέπει να εξαλείφονται στην πηγή προέλευσής τους ή να περιορίζονται στο ελάχιστο.» Η οδηγία εισάγει επίσης ως νέα οριακή τιµή έκθεσης τα 87dB(A). ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΑΧΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝ ΥΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΘΟΡΥΒΟ Τρεις είναι οι δράσεις για την εξασφάλιση της επιτυχίας: ιεξαγωγή εκτίµησης των κινδύνων Λήψη µέτρων για την πρόληψη ή τον έλεγχο των κινδύνων Τακτική παρακολούθηση και επανεξέταση της αποτελεσµατικότητας των ισχυόντων µέτρων. Καθένα από αυτά αναλύεται λεπτοµερέστερα στη συνέχεια. ιεξαγωγή εκτίµησης των κινδύνων Πριν από τη λήψη οποιωνδήποτε µέτρων πρόληψης, είναι αναγκαίο να εκτιµηθούν οι κίνδυνοι που διατρέχουν οι εργαζόµενοι εξαιτίας του θορύβου, συµπεριλαµβανοµένης της διενέργειας µετρήσεων όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο. Η χρησιµοποιούµενη µέθοδος εκτίµησης των κινδύνων εξαρτάται από τις επικρατούσες συνθήκες στον χώρο εργασίας (π.χ. τύπος, διάρκεια και επίπεδο έκθεσης), και µπορεί να περιλαµβάνει δειγµατοληπτική εξέταση της ατοµικής έκθεσης των εργαζοµένων. 13

Προσδιορίστε τους διάφορους κινδύνους που συνδέονται µε το θόρυβο στην επιχείρησή σας. Για παράδειγµα, µήπως κάποια µέλη του προσωπικού εκτίθενται περισσότερο σε δυνατό θόρυβο σε σχέση µε άλλα, µε αποτέλεσµα να κινδυνεύουν από ενδεχόµενη απώλεια της ακοής; Ή µήπως ο θόρυβος του περιβάλλοντος (θόρυβος βάθους) σε διάφορα τµήµατα της επιχείρησης δυσχεραίνει την επικοινωνία του προσωπικού, αυξάνοντας τους κινδύνους ατυχηµάτων; Ή ίσως η φύση του θορύβου συµβάλει στην αύξηση του άγχους στην εργασία; Εκτιµήστε πώς επηρεάζεται κάθε κατηγορία εργαζοµένων, µεταξύ άλλων το έκτακτο προσωπικό και το προσωπικό µερικής απασχόλησης, καθώς και οι εργαζόµενοι µε ειδικές ανάγκες, όπως οι έγκυες εργαζόµενες. Αποτιµήστε τα ισχύοντα µέτρα ελέγχου των επιπέδων του θορύβου. Πόσο ικανοποιητικά είναι; Καταγράψτε τα πορίσµατά σας και ανακοινώστε τα στους εργαζόµενους, εξηγώντας παράλληλα τη σηµασία τους, τους δυνητικούς κινδύνους, καθώς και θέµατα που πρέπει να εξεταστούν.. Λήψη µέτρων για την πρόληψη ή τον έλεγχο των κινδύνων i) Εξάλειψη των πηγών του θορύβου όπου είναι εφικτό Θεσπίστε πολιτική προµήθειας εξοπλισµού εργασίας «αθόρυβου ή χαµηλού θορύβου». Αρκετά κράτη µέλη διαθέτουν βάσεις δεδοµένων για τον εξοπλισµό εργασίας, που µπορεί να βοηθήσει σε αυτή τη διαδικασία. Ο τρόπος εγκατάστασης του εξοπλισµού και ο χώρος τοποθέτησής του µπορεί επίσης να διαφοροποιήσει σηµαντικά την έκθεση των εργαζοµένων στο θόρυβο, καθώς και ο σχεδιασµός του εργασιακού περιβάλλοντος. 14

ii) Έλεγχος της έκθεσης σε θόρυβο στην πηγή του θορύβου Η εξάλειψη των πηγών του θορύβου δεν είναι συχνά εφικτή στην πράξη. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί τρόποι µείωσης της έκθεσης των εργαζοµένων: Αποµόνωση της πηγής του θορύβου, για παράδειγµα µέσω επανατοποθέτησης ή ηχητικής µόνωσης του εξοπλισµού. Απόσβεση του θορύβου ή των δονήσεων του εξοπλισµού, για παράδειγµα µε χρήση µεταλλικών ελατηρίων ή ελατηρίων αέρα ή µε χρήση σιγαστήρων στις εξατµίσεις. Η µείωση της ταχύτητας περιστροφής του µηχανήµατος είναι µια ακόµη πιθανή λύση. Άλλες επιλογές είναι η χρήση ιµάντων για τη µετάδοση κίνησης αντί της πιο θορυβώδους κίνησης µε γρανάζια, ή η χρήση ηλεκτρικών αντί πνευµατικών εργαλείων. ιενέργεια τακτικής προληπτικής συντήρησης: όταν τα εξαρτήµατα είναι φθαρµένα ή κατεστραµµένα, τα επίπεδα θορύβου έχουν αυξητική τάση. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα αντικατάστασης εξαρτηµάτων µε άλλα, λιγότερο θορυβώδη. Σε κάθε περίπτωση τροποποίησης εξοπλισµού, πρέπει να λαµβάνεται υπόψη ο εργονοµικός αντίκτυπος αυτών στους χρήστες του εξοπλισµού. Τα λαµβανόµενα πρόσθετα προστατευτικά µέτρα που συνεπάγονται εργονοµική επιβάρυνση, είναι πολύ πιθανό να αφαιρεθούν ή να τροποποιηθούν στην πράξη από το ίδιο το προσωπικό και να καταστεί έτσι αναποτελεσµατική και άσκοπη η λήψη τους. iii) Συλλογικά µέτρα ελέγχου Στις περιπτώσεις που δεν είναι δυνατό να ελεγχθεί ο θόρυβος µιας πηγής, η έκθεση των εργαζοµένων σε θόρυβο µπορεί να µειωθεί µέσω των ακόλουθων µέτρων: 15

Στο χώρο εργασίας Η ηχοαπορρόφηση σε µία αίθουσα µπορεί να έχει σηµαντική επίδραση στη µείωση της έκθεσης των εργαζοµένων στο θόρυβο. Στην οργάνωση της εργασίας Με χρήση µεθόδων και προτύπων εργασίας που µειώνουν την έκθεση των εργαζοµένων (π.χ. µε αποµόνωση ενός θορυβώδους χώρου εργασίας και περιορισµένη πρόσβαση σε αυτόν). Στον εξοπλισµό εργασίας Ο τρόπος και ο τόπος εγκατάστασης του εξοπλισµού και του εργοστασιακού συγκροτήµατος µπορεί να επηρεάσουν σηµαντικά την έκθεση των εργαζοµένων στο θόρυβο. iv) Εξοπλισµός ατοµικής προστασίας Τα ατοµικά µέσα προστασίας της ακοής, όπως τα ωτοβύσµατα και οι ωτοασπίδες, πρέπει να χρησιµοποιούνται ως ύστατη λύση, αφού έχει προηγουµένως καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για την εξάλειψη ή τη µείωση του θορύβου. Στα θέµατα που πρέπει να λαµβάνονται υπόψη κατά τη χρήση εξοπλισµού ατοµικής προστασίας περιλαµβάνονται τα ακόλουθα: Πρέπει να διασφαλίζεται ότι τα ατοµικά µέσα προστασίας της ακοής που επιλέγονται είναι κατάλληλα για το είδος και τη διάρκεια του θορύβου πρέπει επίσης να είναι συµβατά µε τον υπόλοιπο εξοπλισµό ατοµικής προστασίας. Οι εργαζόµενοι πρέπει να έχουν τη δυνατότητα επιλογής κατάλληλων µέσων προστασίας της ακοής προκειµένου να καταλήξουν στα πιο άνετα. Τα ατοµικά µέσα προστασίας της ακοής πρέπει να φυλάσσονται και να συντηρούνται κατάλληλα. Οι εργαζόµενοι πρέπει να εκπαιδεύονται στην ορθή χρήση, αποθήκευση και συντήρηση των ατοµικών µέσων προστασίας της ακοής. 16

v) Ενηµέρωση και εκπαίδευση Οι εργαζόµενοι πρέπει να λαµβάνουν ενηµέρωση και εκπαίδευση προκειµένου να κατανοήσουν και να µάθουν να αντιµετωπίζουν τους κινδύνους που σχετίζονται µε το θόρυβο. Η ενηµέρωση και η εκπαίδευση πρέπει να καλύπτουν: Τα είδη των κινδύνων, καθώς και τα µέτρα που µπορούν να ληφθούν για την εξάλειψη ή τη µείωσή τους. Τα αποτελέσµατα της εκτίµησης των κινδύνων, µε παράλληλη εξήγηση της σηµασίας τους και των δυνητικών κινδύνων. Την ορθή χρήση των µέσων προστασίας της ακοής, συµπεριλαµβανοµένου του εξοπλισµού ατοµικής προστασίας. Τις µεθόδους εντοπισµού και αναφοράς των συµπτωµάτων των ακουστικών βλαβών. Τις περιστάσεις υπό τις οποίες οι εργαζόµενοι δικαιούνται επίβλεψης της υγείας τους και το σκοπό αυτής της επίβλεψης. Τακτική παρακολούθηση των κινδύνων και των µέτρων ελέγχου Ανάλογα µε τον χώρο εργασίας και την έκθεση σε θόρυβο, µπορεί να απαιτείται επίβλεψη της υγείας και παρακολούθηση του θορύβου. Η νοµοθεσία παρέχει στους εργαζοµένους το δικαίωµα της κατάλληλης επίβλεψης της υγείας σε ορισµένες περιπτώσεις, περιλαµβανοµένου του προληπτικού ακοοµετρικού ελέγχου. Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να τηρούνται ατοµικοί ιατρικοί φάκελοι και να παρέχεται ενηµέρωση στους 17

εργαζοµένους. Οι γνώσεις που αποκοµίζονται από την επίβλεψη πρέπει να αξιοποιούνται για την επανεξέταση των κινδύνων και των µέτρων ελέγχου. Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΥΤΩΝ ΤΩΝ ΚΙΝ ΥΝΩΝ Η φετινή Ευρωπαϊκή Εβδοµάδα για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία θα εστιάσει το ενδιαφέρον της στο πρόβληµα του θορύβου στην εργασία, µε το σύνθηµα «Καταπολεµή στε το θόρυβο!» και το επιµέρους σύνθηµα «Θόρυβος στην εργασία δεν κινδυνεύει µόνο η ακοή σας». Η εκστρατεία υποστηρίζεται από όλα τα κράτη µέλη, τις υποψήφιες χώρες και τις χώρες ΕΖΕΣ, τις Προεδρίες ΕΕ του Λουξεµβούργου και του Ηνωµένου Βασιλείου, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Κοινοβούλιο, συνδικαλιστικές οργανώσεις και οµοσπονδίες εργοδοτών. Θα περιλαµβάνει: Ενηµερωτικούς φακέλους σε όλες τις επίσηµες γλώσσες των κρατών µελών της ΕΕ. Ενηµερωτικά φυλλάδια και αφίσες. Πολύγλωσσο δικτυακό τόπο (http://ew2005.osha.eu.int, που περιλαµβάνει παραδείγµατα καλής πρακτικής) και δυνατότητα ηλεκτρονικής υπογραφής της χάρτας της εκστρατείας. Ευρωπαϊκά Βραβεία Καλής Πρακτικής στις επιχειρήσεις που αντιµετώπισαν µε τη µεγαλύτερη επιτυχία το πρόβληµα του θορύβου στην εργασία. Ειδικές εκδηλώσεις σε όλη την Ευρώπη για την ενηµέρωση όλων των επιχειρήσεων, µικρών και µεγάλων, του ιδιωτικού και του δηµόσιου τοµέα επί των βασικών 18

µηνυµάτων της εκστρατείας. Στο πλαίσιο προηγούµενων εκστρατειών, πραγµατοποιήθηκαν χιλιάδες εκδηλώσεις σε ολόκληρη την ΕΕ, πολλές από τις οποίες τελούσαν υπό τον συντονισµό του δικτύου των εθνικών Εστιακών Πόλων του Οργανισµού στα κράτη µέλη της ΕΕ των 25. Η εκστρατεία θα κορυφωθεί µε την Ευρωπαϊκή Εβδοµάδα για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, 24-28 Οκτωβρίου 2005. Όλοι οι φορείς και οι οργανισµοί για την υγεία και την ασφάλεια, συνδικαλιστικές οργανώσεις, επιχειρήσεις, καθώς και εκπρόσωποι διευθυντικών στελεχών, εργαζοµένων και υπεύθυνων ασφάλειας καλούνται να λάβουν µέρος και να οργανώσουν τις δικές τους εκδηλώσεις στη διάρκεια αυτής της εβδοµάδας. Οι δραστηριότητες αυτές µπορούν να περιλαµβάνουν ειδικούς έλεγχους και εκτιµήσεις των κινδύνων στους χώρους εργασίας, εκπαίδευση, διάχυση πληροφόρησης για τους κινδύνους και τις λύσεις σε σχέση µε το θόρυβο στην εργασία και προγράµµατα ενθάρρυνσης των εργαζοµένων και των εκπροσώπων τους να συµµετέχουν στην εκδήλωση, συµπεριλαµβανοµένης της συνεργασίας µε άλλους οργανισµούς. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ Ο Ευρωπαϊκός Oργανισµός για την Aσφάλεια και την Yγεία στην Eργασία ιδρύθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση για να συµβάλει στην κάλυψη των αναγκών για πληροφόρηση σε θέµατα επαγγελµατικής ασφάλειας και υγείας (ΕΑΥ). Ο Οργανισµός, ο οποίος εδρεύει στο Μπιλµπάο της Ισπανίας, στοχεύει στη βελτίωση της ζωής των εργαζοµένων ενισχύοντας τη ροή της ανταλλαγής τεχνικών, επιστηµονικών και οικονοµικών πληροφοριών µεταξύ όλων εκείνων που ασχολούνται µε θέµατα ΕΑΥ. Ο Οργανισµός έχει ιδρύσει ένα δίκτυο εθνικών 19

Εστιακών Πόλων για το συντονισµό και τη διάχυση της πληροφόρησης στις αντίστοιχες χώρες. ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε τον δικτυακό τόπο του Οργανισµού στη διεύθυνση http://agency.osha.eu.int. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1 Paoli, Pascal & Merllié, Damien, Ευρωπαϊκό Ίδρυµα για τη Βελτίωση των Συνθηκών ιαβίωσης και Εργασίας, Τρίτη ευρωπαϊκή έρευνα σχετικά µε τις συνθήκες εργασίας 2000. 2 Οδηγία 2003/10/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 6ης Φεβρουαρίου 2003 περί των ελάχιστων προδιαγραφών υγείας και ασφάλειας για την έκθεση των εργαζοµένων σε κινδύνους προερχόµενους από φυσικούς παράγοντες (θόρυβος). ιατίθεται στη διεύθυνση: http://europa.eu.int/eur-lex/ 3 Noise Health. 1998;1(1):6-12. The World Health Organisation and the prevention of deafness and hearing impairment caused by noise (Η Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας και η πρόληψη της κώφωσης και των διαταραχών της ακοής που προκαλούνται από το θόρυβο). Smith AW. Prevention of Deafness and Hearing Impairment (PDH), (Πρόληψη της κώφωσης και των διαταραχών της ακοής) Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας, CH-1211 Γενεύη 27, Ελβετία. 4 Πρακτικές συµβουλές προς τους εργαζόµενους για την αντιµετώπιση του εργασιακού άγχους και των αιτίων του http://agency.osha.eu.int/publications/factsheets/index1_en.htm 5 Στοιχεία για την ΕΕ των 15, στοιχεία έτους 2000. Πηγή: Eurostat «Work and Health in the EU: A statistical portrait» (Εργασία και υγεία στην ΕΕ: ένα στατιστικό πορτρέτο). Στοιχεία 1994 2002 ISBN 92-894-7006-2 2004. 6 Οδηγία πλαίσιο (89/391) και οδηγία για έγκυες εργαζόµενες (92/85). 7 Ευρωπαϊκά στατιστικά στοιχεία για τις επαγγελµατικές ασθένειες, 2001. 8 Απασχόληση στην Ευρώπη 2004, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γ Απασχόληση και Κοινωνικές Υποθέσεις ISBN 92-894-7986-8. 9 Ευρωπαϊκά στατιστικά στοιχεία για τις επαγγελµατικές ασθένειες 2001. 10 Τρίτη ευρωπαϊκή έρευνα σχετικά µε τις συνθήκες εργασίας 2000, παραποµπή στο «Work and Health in the EU a statistical portrait» (Εργασία και υγεία στην ΕΕ: ένα στατιστικό πορτρέτο) 1994 2002 ISBN92-894- 7006-2. 11 Απασχόληση στην Ευρώπη 2004, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γ Απασχόληση και Κοινωνικές Υποθέσεις ISBN 92-894-7986-8. 12 «SUMER - Enquête sur la Surveillance Médicale des Risques professionnels» (Έρευνα για την ιατρική παρακολούθηση των επαγγελµατικών κινδύνων) που πραγµατοποιήθηκε την περίοδο 2002-2003 20

(δηµοσιεύθηκε τον εκέµβριο του 2004), http://www.travail.gouv.fr/publications/picts/titres/titre2290/integral/2004.12-52.1.pdf 13 Ποσοστό από εθνική έρευνα για τις συνθήκες εργασίας έτους 2003, ο αριθµός υπολογίσθηκε βάσει του εργατικού δυναµικού που αναφέρεται στην έκδοση Απασχόληση στην Ευρώπη 2004. 14 NIOH ανική έρευνα στο εργασιακό περιβάλλον (DWECS), παραποµπή στο «Health Effect of noise in the work environment (work-related noise)» (Επιπτώσεις στην υγεία από το θόρυβο στο εργασιακό περιβάλλον) που δηµοσιεύθηκε στον δικτυακό τόπο του AMI (Arbejdsmiljeinstituttet) http://www.ami.dk 15 Preliminary evaluation of occupational hearing loss risk among private farmers, (Προκαταρκτική αξιολόγηση του κινδύνου απώλειας της ακοής εξαιτίας της εργασίας, στους ιδιώτες γεωργούς) Leszek Solecki, Τµήµα επαγγελµατικών κινδύνων από φυσικούς παράγοντες, Ινστιτούτο γεωργικής ιατρικής, Lublin, Πολωνία, AAEM 2003, 10, 211-2115. 16 Hinke and Brask 1999 που παραπέµπουν σε δανική µελέτη που δεν κατονοµάζεται, «Acoustic Shock Injury: Real or Imaginary?» (Βλάβες από ακουστικό κλονισµό: πραγµατικότητα ή φαντασία;) Milhinch, Αυστραλία http://www.audiologyonline.com 17 Τρίτη ευρωπαϊκή έρευνα για τις συνθήκες εργασίας 2000. 18 NIOH ανική έρευνα στο εργασιακό περιβάλλον (DWECS), παραποµπή στο «Health Effect of noise in the work environment (work-related noise)» (Επιπτώσεις στην υγεία από το θόρυβο στο εργασιακό περιβάλλον) που δηµοσιεύθηκε στον δικτυακό τόπο του AMI (Arbejdsmiljeinstituttet) http://www.ami.dk 19 Ανάπτυξη προγράµµατος προστασίας της ακοής για τη φινλανδική εθνική όπερα, Toppila, Laitenen, Olkinuora, Kuisma, Perala. Παρουσιάστηκε στο διεθνές συνέδριο του 2001 και στην έκθεση για συστήµατα µηχανικού ελέγχου του θορύβου. 20 Reducing noise exposure in the food and drink industries (Μείωση της έκθεσης σε θόρυβο στις βιοµηχανίες τροφίµων και ποτών), Ενηµερωτικό δελτίο HSE 32 2002. 21 Στοιχεία 1998, 195 περιπτώσεις επί συνόλου 596 (32%) του Εθνικού Ιδρύµατος Έρευνας και Ασφάλειας (INRS): Vos gueles les decibels (ED 707) www.inrs.fr 22 Τρίτη ευρωπαϊκή έρευνα για τις συνθήκες εργασίας 2000. 23 Επίσηµη Εφηµερίδα L 042 της 15/02/2003. 24 Οδηγία 89/391 του Συµβουλίου της 12ης Ιουνίου 1989 σχετικά µε την εφαρµογή µέτρων για την προώθηση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων κατά την εργασία. 25 Οδηγία του Συµβουλίου της 12ης Μαΐου 1986 σχετικά µε την προστασία των εργαζοµένων από τους κινδύνους που διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους στο θόρυβο κατά την εργασία (86/188/ΕΟΚ). 21