Σε κομβικό σημείο η αναπτυξιακή πορεία του κλάδου των ΤΠΕ στην Ελλάδα

"Σε κομβικό σημείο η αναπτυξιακή πορεία του κλάδου των ΤΠΕ στην Ελλάδα". Οι ομιλίες και τα κύρια συμπεράσματα του 12ου Ετήσιου Συνεδρίου GREEK ICT FORUM 2010. Στις 5 και 6 Οκτωβρίου διεξήχθη το 12 ο ετήσιο Συνέδριο Greek ICT Forum με βασικό θεματικό άξονα «Το ΕΣΠΑ ξεκίνησε. Η Ανάπτυξη έρχεται» όπου σκόπιμα δεν υπήρχε σημείο στίξης, ούτε ερωτηματικό ούτε τελεία ούτε φυσικά θαυμαστικό. Στις εργασίες του Συνεδρίου καταγράφηκαν οι θέσεις των θεσμικών εκπροσώπων του Κλάδου των ΤΠΕ τόσο στον επιχειρηματικό τομέα όσο και στον επιστημονικό. Όλες οι θέσεις είχαν κοινά σημεία αναφοράς την απουσία ουσιαστικών κατευθύνσεων στρατηγικής και των τακτικών κινήσεων που θα τις υλοποιήσουν. Η αγορά ΤΠΕ στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία έχει αναπτυχθεί χάρις στα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης και με δεδομένο ότι το ΕΣΠΑ είναι ουσιαστικό το τελευταίο χρηματοδοτικό μέσο το οποίο θα αξιοποιήσει η χώρα μας, η αξιοποίησή του αναδεικνύεται σε καίριο θέμα για τον Κλάδο. Τα βασικά συμπεράσματα στα οποία κατέληξε αρχικά η Οργανωτική Επιτροπή, τα οποία και θα διαμορφωθούν στην τελική τους μορφή τις επόμενες ημέρες, είναι τα ακόλουθα: 1. Σε ιστορικά χαμηλά της δεκαετίας 2000-2010 κινείται η ελληνική αγορά Πληροφορικής Σύμφωνα με τα στοιχεία που καταγράφει ο ετήσιος Οδηγός Greek ICT Market, όπως επίσης ο ΣΕΠΕ και ο Ευρωπαίκός Οδηγός Αγορών ΤΠΕ του ΕΙΤΟ, η ελληνική αγορά Πληροφορικής έχει εισέλθει σε μία παρατεταμένη περίοδο ύφεσης. Οι παράγοντες της ζήτησης υπηρεσιών Πληροφορικής στους τομείς των Επιχειρήσεων και του Δημόσιου τομέα δεν παρέχουν πλέον με την ίδια ένταση την αύξηση στον ρυθμό ανάπτυξης των τελευταίων πέντε ετών. Αντίθετα η ύφεση και η ολοκλήρωση του Ε..Π «Κοινωνία της Πληροφορίας» και του Γ! ΚΠΣ, που αποτέλεσαν την «ατμομηχανή» της αγοράς Πληροφορικής και των Ευρυζωνικών υπηρεσιών, έχουν πλήξει σημαντικά την οικονομική προοπτική των εταιρειών με εξαιρετικά δυσμενείς προοπτικές για τα επόμενα χρόνια. Η ύφεση και η σοβαρότητα των οικονομικών προβλημάτων που ακολούθησαν αμέσως μετά την ολοκλήρωση του Γ! ΚΠΣ αναίρεσαν σχεδόν στο σύνολό τους τα θετικά σημεία και τα πλεονεκτήματα που είχαν αποκτήσει οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ/ICT) στην ελληνική Οικονομία. Για τα επόμενα δύο τουλάχιστον χρόνια, σύμφωνα και με τους θεσμικούς εκπροσώπους του Κλάδου, οι προοπτικές είναι εξαιρετικά δυσοίωνες και εξ ίσου προβληματική είναι η διατήρηση της απασχόλησης, όπου το επίπεδο κατάρτισης είναι από τα πιο υψηλά στην ελληνική Οικονομία. 2. Η πορεία της ζήτησης υπηρεσιών ΤΠΕ και η ανταγωνιστικότητα Η ύφεση στην ελληνική Οικονομία δεν φαίνεται ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί εσωτερικά από τις εταιρείες πληροφορικής και ευρυζωνικών υπηρεσιών με την διάθεση αποθεματικών κεφαλαίων. Οι δαπάνες λειτουργίας των εταιρειών ΤΠΕ/ICT είναι υψηλές και οι δαπάνες για την διατήρηση επαρκούς τεχνολογικού επιπέδου

είναι υψηλές. Ηδη φαίνονται οι σοβαρές επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων ΤΠΕ και πολύ σύντομα στην απασχόληση καθώς η μείωση προσωπικού φαίνεται αναπόφευκτη και στην αγορά Πληροφορικής και Επικοινωνιών. Ως πρόσκαιρο αντίδοτο στην αρχική αντιμετώπιση των αποτελεσμάτων της μακράς ύφεσης στην οποία έχει εισέλθει η ελληνική Οικονομία που προφανώς επηρεάζει άμεσα την ζήτηση υπηρεσιών και προϊόντων Πληροφορικής είναι η άμεση ενεργοποίηση των περισσοτέρων Δράσεων του Ε.Π «Ψηφιακή Σύγκλιση» και του ΕΣΠΑ. 3. "Κλειδί" το άμεσο άνοιγμα του Ε.Π "Ψηφιακή Σύγκλιση" και οι ελαχιστοποίηση των καθυστερήσεων. Η αγορά Πληροφορικής και Ψηφιακών Επικοινωνιών στηρίζουν πολλά στην άμεση ενεργοποίηση του Ε.Π «Ψηφιακή Σύγκλιση» και όλων των επί μέρους Επιχειρησιακών Προγραμμάτων που συνθέτουν τους άξονες Δράσης για την επίτευξη των στόχων της «Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης» και της «Ψηφιακής Οικονομίας» σε έναν χρονικό άξονα που προσδιορίζεται από το στρατηγικό πλαίσιο κινήσεων «Ψηφιακή Ελλάδα 2020». Για την επίτευξη αυτών των στόχων υπάρχει ένα σύνολο προϋποθέσεων οι οποίες, σύμφωνα με όλες τις απόψεις που προέρχονται από όλες σχεδόν της πλευρές της αγοράς που παραβρέθηκαν στο 12 ο ετήσιο Συνέδριο Greek ICΤ Forum, δεν έχουν επαρκές λειτουργικό επίπεδο. Αρχικά το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τις επενδύσεις υψηλής τεχνολογίες, μέρος των οποίων είναι της Πληροφορικής και των Ψηφιακών Επικοινωνιών, εξακολουθούν να χαρακτηρίζεται από αντιαναπτυξιακές και αντιλειτουργικές διατάξεις. Ως άμεσο αποτέλεσμα έχουμε, ειδικά στον τομέα των τραπεζικών δανείων την τελευταία δεκαετία, να μην έχουν γίνει οι απαραίτητες κινήσεις για να ενταχθούν οι επενδύσεις ΤΠΕ/ICT σε διαδικασίες άμεσης χρηματοδότησης λόγω των προτεραιοτήτων που θεωρητικά έχουν δώσει οι Κυβερνήσεις των τελευταίων είκοσι ετών στις τεχνολογίες Πληροφορικής. 4. Ισχυρή τροχοπέδη η πολυνομία και οι πολύπλοκες διαδικασίες κατακύρωσης των έργων ΤΠΕ Το πλέγμα της νομοθεσίας που διέπει τα έργα Πληροφορικής και Ψηφιακών Επικοινωνιών εξακολουθεί να είναι εξαιρετικό σύνθετο, αντιπαραγωγικό, αντιαναπτυξιακό χωρίς να διευκολύνει καμία πλευρά. Ούτε αυτή του Δημόσιου τομέα ούτε των Επιχειρήσεων, ούτε και της αγοράς Πληροφορικής και Ψηφιακών Επικοινωνιών. Μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει καμία προσπάθεια να απλοποιηθεί το Δίκαιο Προμηθειών Δημοσίου στον τομέα της Πληροφορικής και Ψηφιακών Επικοινωνιών δεν είχε ορατά αποτελέσματα στην μείωση του χρόνου από την προκήρυξη ενός έργου μέχρι και την τελική και παραγωγική λειτουργία του. Αν και σε πολλές περιπτώσεις επισημαίνεται ότι ο ανταγωνισμός των επιχειρήσεων καταλήγει σε προσφυγές που καθυστερούν τα έργα, εντούτοις το νομικό πλαίσιο είναι αυτό που είναι ο κύρος υπεύθυνος και φυσικά οι ασάφειες στις διακηρύξεις που επιτρέπουν την προσβολή των αποφάσεων κατακύρωσης. 5. Αμεση ανάγκη οριστικής παραλαβής των έργων του Ε.Π "Κοινωνία της Πληροφορίας" Οι καθυστερήσεις στα δημόσια έργα Πληροφορικής δεν αφορούν μόνο τις κατακυρώσεις, αλλά και το διάστημα από την ολοκλήρωσή τους μέχρι την παραγωγική λειτουργία και την οριστική παραλαβή. Σήμερα με το πρόσχημα διαφόρων διοικητικών προσκομμάτων υπάρχουν δεκάδες σοβαρά έργα πληροφορικής

τα οποία, ενώ έχουν τυπικά ολοκληρωθεί, δεν έχουν οριστικά παραληφθεί δημιουργώντας σοβαρά οικονομικά προβλήματα στους αναδόχους και προφανώς προβλήματα λειτουργίας σε Δημόσιες Υπηρεσίες και Φορείς που έχουν κληθεί να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στον περιορισμό της σπατάλης στον Δημόσιο τομέα και στον έλεγχο των εσόδων του κράτους. Παράλληλα δεν υπάρχει καμία υπηρεσία η οποία θα καταγράφει το αντικείμενο των εφαρμογών και των Ολοκληρωμένων Πληροφορικών Συστημάτων, καθώς και τον βαθμό ολοκλήρωσής τους. Αποτέλεσμα αυτής της έλλειψης είναι η πλήρης άγνοια για το αντικείμενο και την λειτουργική κατάσταση στην οποία βρίσκονται εκατοντάδες ολοκληρωμένες εφαρμογές και συστήματα πληροφορικής του Δημόσιου τομέα. Επίσης είναι αδύνατη η συγκέντρωση των ετήσιων αναγκών του δημόσιου τομέα σε υποδομές πληροφορικής π.χ σε ηλεκτρονικού υπολογιστές με αποτέλεσμα σχεδόν το σύνολο των προμηθειών του Δημοσίου να γίνεται εντελώς αποσπασματικά με άμεσο αποτέλεσμα τις διογκωμένες δαπάνες αγοράς και συντήρησης. 6. Αμεση αναθεώρηση της υλοποίησης έργων ΤΠΕ με την ανάθεση "παραχώρησης χρήσης" και outsourcing Η μέχρι σήμερα αντίληψη που έχει ο Δημόσιος τομέας στην αξιοποίηση υποδομών και υπηρεσιών πληροφορικής στις ανάγκες του είναι «ιδιοκτησιακή». Ουσιαστικά εδώ και δεκαετίες ο Δημόσιος τομέας παραγγέλνει και αγοράζει ακριβές υποδομές και λογισμικό για να υποστηρίξει τις διοικητικές ανάγκες του, οι οποίες συνεχώς μεταβάλλονται και αλλάζουν. Θα μπορούσε όμως να προδιαγράφει τις υπηρεσίες και το επίπεδό ολοκλήρωσής τους (SLA) και να τις «νοικιάζει» από τις εταιρείες πληροφορικής και επικοινωνιών. Με τον τρόπο αυτόν θα είχε διασφαλιστεί ταχύτερο και καλύτερο επίπεδο αξιοποίησης των υπηρεσιών πληροφορικής στην Δημόσια Διοίκηση, στην εξοικονόμηση πολύτιμών χρηματικών και ανθρώπινων πόρων. Αν και υπήρχαν χαρακτηριστικές περιπτώσεις έργων με παραχώρηση εκμετάλλευσης ή outsourcing στην πληροφορικής με τα έργα «Ηφαιστος» και «Σύζευξις» σήμερα κανένα σοβαρό έργο πληροφορικής δεν έχει ανατεθεί με αυτό το πλαίσιο αναφοράς. Αν και αυτοί οι τρόποι λειτουργίας των έργων ΤΠΕ/ICT θα ήταν απόλυτα αποτελεσματικοί για την Δημόσια Διοίκηση και οικονομικά αποδοτικότεροι για τις εταιρείες του κλάδου δυστυχώς δεν διαφαίνεται κυβερνητική πρωτοβουλία στην κατεύθυνση αυτή. Παρά τις πιέσεις των θεσμικών Οργάνων του Κλάδου η παραχώρηση εκμετάλλευσης, το outsourcing και άλλοι τρόποι εκμετάλλευσης έργων και υπηρεσιών ΤΠΕ δεν φαίνεται ότι θα υιοθετηθούν εύκολα από την Κυβέρνηση παρά το γεγονός ότι θα έδιναν αποτελέσματα πολύ πιο άμεσα, θα ήταν εξαιρετικά πιο οικονομικοί και θα είχαν δημιουργηθεί προϋποθέσεις σταθερής απασχόλησης υψηλά καταρτισμένων στελεχών. 7. Κατάργηση των επικαλύψεων και της χρονοβόρων διαδικασιών αδειοδότησης στις Τηλεπικοινωνίες Παράλληλα με τα σημαντικά και χρονίζοντα προβλήματα στον τομέα της Πληροφορικής αντίστοιχα και σημαντικά θέματα αντιμετωπίζει η αγορά Ψηφιακών Επικοινωνιών τόσο στην Σταθερή όσο και στην Κινητή Τηλεφωνία. Από τις «γεννήτριες» προβλημάτων είναι οι δήμοι, οι συναρμοδιότητες Υπουργείων και Φορέων, το φορολογικό καθεστώς ειδικά στην κινητή τηλεφωνία και η καθυστερήσεις στην εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με τις Κοινοτικές Οδηγίες και η εφαρμογή τους. Οι σχέσεις δήμων και αγοράς ψηφιακών επικοινωνιών εδώ και αρκετά χρόνια είναι τεταμένες με αποτέλεσμα να καταγράφονται συνεχώς γεγονότα που χαρακτηρίζονται από παγκόσμια πρωτοτυπία. Η απενεργοποίηση των κεραιών

κινητής τηλεφωνίας από Δημοτικές Αρχές δεν συμβαίνει σε καμία ευρωπαϊκή χώρα και δείχνει τον βαθμό των προβλημάτων στην τήρηση της εθνικής νομοθεσίας που χαρακτηρίζεται από πρωτοφανή πολυπλοκότητα και βαριά γραφειοκρατία. Χωρίς να υποβαθμίζονται οι ευθύνες όλων των πλευρών το βάρος της καθυστέρησης επενδύσεων δισ. ευρώ από την πλευρά της αγοράς κινητών επικοινωνιών πέφτεις το κράτος, που προβάλει την ανάπτυξη των ΤΠΕ ως έναν από τους βασικούς μοχλούς οικονομικής ανάπτυξης και αντιμετώπισης της ύφεσης. 8. Καθυστερεί η αξιοποίηση και εκμετάλλευση των Δικτύων Επικοινωνιών από δήμους και Περιφέρειες Τονίστηκε η ανάγκη γεωγραφικής και τεχνολογικής καταγραφής όλων των δικτύων επικοινωνιών που έχουν εγκατασταθεί υπόγεια και υπέργεια στην χώρα. Η αποτύπωση αυτή θα επιτρέψει την καλύτερη αξιοποίησή τους αλλά και την εύρυθμη λειτουργία τους, όταν αυτά θα αξιοποιηθούν από τους δήμους και τις Περιφέρειες. Η συντήρηση αυτών των δικτύων, πολλά από τα οποία έχουν περιέλθει στην δικαιοδοσία των δήμων, δεν ακολουθεί τις ανάλογες προδιαγραφές με αποτέλεσμα σήμερα να είναι άγνωστη η επιχειρησιακή ετοιμότητα σε μεγάλο μήκος των δικτύων αυτών. Μάλιστα διατυπώθηκε η πρόταση της άμεσης συνεργασίας των δήμων με τις επιχειρήσεις που έχουν αναλάβει αυτά τα έργα ώστε να διατηρηθούν αυτά τα δίκτυα σε επιχειρησιακή ετοιμότητα. Οι δήμοι και οι Περιφέρειες, έτσι όπως θα προκύψουν από τις δημοτικές εκλογές του 2010, θα πρέπει να αποτελέσουν τους πόλους δημιουργίας νέων ψηφιακών υπηρεσιών για την δημιουργία των «Ψηφιακών Πόλεων», αναπτυξιακή προοπτική που παρουσιάστηκε αναλυτικά στο 12 ο Greek ICT Forum. Εγινε απόλυτα κατανοητό ότι οι «Καλλικρατικοί» δήμοι βρίσκονται σε έναν μονόδρομο αξιοποίηση των Ψηφιακών Υπηρεσιών προκειμένου να δώσουν διαφορετικές και ισχυρότερες προϋποθέσεις ανάπτυξης στους δημότες τους. Σχεδόν το σύνολο των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων υλοποιούν στρατηγικά σχέδια αξιοποίησης των Ψηφιακών Τεχνολογιών προκειμένου να αντιμετωπίσουν την ύφεση και τα προβλήματα της Οικονομίας και παράλληλα να παρέχουν προηγμένες υπηρεσίες στους δημότες. 9. Το Cloud Computing, επίκεντρο της ανάπτυξης ΤΠΕ στον Δημόσιο τομέα, αλλά με ποιά στρατηγική? Οι τεχνολογικές εξελίξεις στους τομείς των ΤΠΕ/ICT έχουν αναδείξει τον χώρο του Cloud Computing σε επίκεντρο πολλών σχεδίων για την ανάπτυξη «κομβικών» Δημοσίων Κέντρων Πληροφορικής που θα εξυπηρετούν Φορείς και Υπηρεσίες που δεν έχουν την δυνατότητα ανάπτυξη ιδιόκτητων υποδομών. Σύμφωνα με τον βασικό σχεδιασμό των Δημοσίων Κέντρων Πληροφορικής θα δημιουργηθούν αρχικά τέσσερα έως έξη Κέντρα Δεδομένων (Data Centers), τα οποία και θα συγκεντρώνουν και θα συντηρούν δεδομένα για λογαριασμό πολλών δημοσίων Φορέων και Υπηρεσιών, ενώ θα αναπτύσσονται πλέον «διαδικτυακές εφαρμογές» (Web Applications) προκειμένου να μειωθεί το κόστος ομοειδών λειτουργικών αναγκών. Στον τομέα αυτόν διαμορφώνονται διαφορετικές απόψεις μεταξύ του Κλάδου των ΤΠΕ και των παραγόντων που διαμορφώνον τις προθέσεις των κυβερνητικών επιλογών στον χώρο της ανάπτυξης εφαρμογών λογισμικού. Η συγκεκριμένη διαφορά απόψεων αφορά την εσωτερική ανάπτυξη εφαρμογών από ομάδες προγραμματιστών χωρίς να υπάρχει το ανάλογο θεσμικό και νομικό πλαίσιο ανάθεσης και υλοποίησης των εφαρμογών αυτών. Ουσιαστικά τόσο οι θεσμικοί εκπρόσωποι του Κλάδου όσο και επιχειρήσεις των ΤΠΕ/ICT επισημαίνουν ότι η εσωτερική υλοποίηση εφαρμογών ή και ολοκληρωμένων έργων πληροφορικής στις

Δημόσιες Υπηρεσίες από Ομάδες Προγραμματιστών δεν μπορεί να γίνεται χωρίς κανόνες και αρχές, καθώς δημιουργούνται συνθήκες που οδηγούν στην απαξίωση επενδύσεων και τεχνογνωσίας του ιδιωτικού τομέα, μέρος των οποίων έχει δημιουργηθεί με κρατικές δαπάνες. 10. Αναγκαία η θέσπιση Υπουργείου ΤΠΕ για τον συντονισμό των Εργων και την ανάπτυξη του Κλάδου Το πάγιο και χρόνιο αίτημα του Κλάδου των ΤΠΕ/ICT για την δημιουργία κεντρικού πολιτικού κυβερνητικού οργάνου με την μορφή Υπουργείου ή Υφυπουργείου Τεχνολογιών Πληροφορικής και Ψηφιακών Επικοινωνιών θεωρείται από την συντριπτική πλειοψηφία όσων δραστηριοποιούνται στους τομείς αυτούς ως απόλυτα ώριμο και ρεαλιστικό. Σύμφωνα με τις θέσεις των θεσμικών Οργάνων του Κλάδου η ένταξη στην Κυβέρνηση των θεμάτων ΤΠΕ σε επίπεδο Υπουργείου θα δώσει σημαντική ώθηση στην ταχύτερη υλοποίηση των έργων πληροφορικής στον δημόσιο τομέα, τα οποία θεωρούνται απαραίτητα για τον περιορισμό των κρατικών δαπανών σε καίριους τομείς όπως τα Νοσοκομεία, τα Φάρμακα, η Μισθοδοσία, δημόσιες δαπάνες κ.α. Ο θέσπιση ανώτατου πολιτικού κυβερνητικού οργάνου στον τομέα των ΤΠΕ/ICTεκτός της επιτάχυνσης της υλοποίησης των έργων Πληροφορικής θα συμβάλει αποφασιστικά στην ολοκλήρωση ενός αναπτυξιακού θεσμικού πλαισίου το οποίο κρίνεται απαραίτητο για τον Κλάδο, καθώς δεν ήταν ποτέ εφικτή η δημιουργία του λόγω της διασποράς των αρμοδιοτήτων και της έλλειψης ευρύτερης αντίληψης σε πολιτικό επίπεδο των αναπτυξιακών δυνατοτήτων των εταιρειών ΤΠΕ. 11. Το μέλλον βρίσκεται στην εξωστρέφεια του Κλάδου των ΤΠΕ Οι εξαγωγικές δυνατότητες των ελληνικών εταιρειών ΤΠΕ είναι σημαντικές και πολύπλευρες. Ηδη μεγάλος αριθμός ελληνικών εταιρειών με έδρα την Ελλάδα έχει πετύχει, παρά τα μεγάλα γραφειοκρατικά εμπόδια, να έχει σταθερή παρουσία σε διεθνείς αγορές με μεγάλη επιτυχία. Κοινή αναφορά όλων των επιχειρήσεων ΤΠΕ που χαρακτηρίζονται «εξαγωγικές» είναι η απόλυτη έλλειψη θεσμικού πλαισίου που να ενισχύσει τις πρωτοβουλίες αυτές. Παράλληλα απουσιάζει πλήρως η θεσμική αρωγή του κράτους σε αντίθεση με άλλα κράτη στα οποία οι επιχειρήσεις, και ειδικά των Ψηφιακών Τεχνολογιών που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό, υποστηρίζονται εμφανώς από πολιτικά πρόσωπα και κρατικούς φορείς που διευκολύνουν τις επιχειρηματικές επαφές πολλές από τις οποίες εξελίσσονται σε διακρατικές συμφωνίες. Τέλος στο 12 ο Greek ICT Forum αναδείχθηκε έντονα η αγωνία του Κλάδου των ΤΠΕ για την πορεία των Δράσεων και των Εργων που έχουν εξαγγελθεί στο πλαίσιο των Ε.Π «Ψηφιακή Στρατηγική» και «Διοικητική Μεταρρύθμιση» καθώς και σε σημαντικούς τομείς όπως της Υγείας και της Οικονομίας λόγω της καθυστέρησης που παρατηρείται στους κυριότερους Φορείς του Δημόσιου τομέα να αντιληφθούν ότι δεν υπάρχει διαθέσιμος χρόνος για καθυστερήσεις. Επίσης αντίστοιχη ανησυχία καταγράφεται και στους τομείς των Εργων των Κρατικών Ενισχύσεων όπου η έλλειψη ρευστότητας, η μεγάλες επιφυλάξεις των Τραπεζών να δανειοδοτήσουν την συμμετοχή των επιχειρήσεων στα έργα των «Ψηφιακών Ενισχύσεων» αποτελούν ισχυρή τροχοπέδη στην αναστροφή της δυσμενούς πορείας του Κλάδου των ΤΠΕ στα επόμενα χρόνια. Τα Προγράμματα και οι ομιλίες των Θεματικών Ενοτήτων του 12ου Greek ICT Forum

Α) Σχεδιασμός υπηρεσιών και Υποδομών Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης στην Δημόσια Διοίκηση, πιέστε ΕΔΩ Β) Oι υπηρεσίες Πληροφορικής και Ψηφιακών επικοινωνιών στις "Ψηφιακές Πόλεις" και στην υλοποίηση του «Καλλικράτη» BROADBAND STRATEGIES πιέστε ΕΔΩ. Γ) Οι νέες Δράσεις των "Ψηφιακών Ενισχύσεων" και Κρατικών Ενισχύσεων για Επιχειρήσεις και Οργανισμούς πιέστε ΕΔΩ