Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη Ι Ελαστικότητα και Εφαρμογές Αρ. Διάλεξης: 5
Ελαστικότητα... μας επιτρέπει να αναλύσουμε την προσφορά και τη ζήτηση σε βάθος. αποτελεί μια μέτρηση για τον τρόπο με τον οποίο πόσοι παραγωγοί και πόσοι καταναλωτές θα ανταποκριθούν στις μεταβολές των συνθηκών που επικρατούν στην αγορά του προϊόντος.
Η Ελαστικότητα της Ζήτησης Η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή (price elasticity of demand) αποτελεί μια μέτρηση του τρόπου με τον οποίο η ζητούμενη ποσότητα ενός αγαθού ανταποκρίνεται σε μια μεταβολή της τιμής του αγαθού αυτού. Η μέτρηση της ελαστικότητας (elasticity) γίνεται πάντοτε σε όρους ποσοστιαίας μεταβολής. Ειδικότερα, η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή είναι η ποσοστιαία μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα ως αποτέλεσμα της ποσοστιαίας μεταβολής στην τιμή του αγαθού.
Η Ελαστικότητα της Ζήτησης και οι Προσδιοριστικοί της Παράγοντες Διαθεσιμότητα στενών υποκατάστατων Αναγκαιότητα έναντι πολυτέλειας Μορφή αγοράς Χρονική περίοδος
Η Ελαστικότητα της Ζήτησης και οι Προσδιοριστικοί της Παράγοντες Η Ζήτηση τείνει να είναι περισσότερο ελαστική: όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των στενών υποκατάστατων. όταν το αγαθό είναι πολυτελές. όσο μεγαλύτερη είναι η χρονική περίοδος αναφοράς.
Υπολογισμός της ελαστικότητας ζήτησης ως προς την τιμή Η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή υπολογίζεται ως η ποσοστιαία μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα προς την ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή του αγαθού. Ελαστικότητα ζήτησης ώς προς την τιμή = ποσοστιαία μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή
Υπολογισμός της ελαστικότητας ζήτησης ως προς την τιμή Παράδειγμα: Εάν η τιμή ενός αγαθού Α αυξηθεί από 2.00 σε 2.20 και η ποσότητα που καταναλώνεται μειωθεί από 10 σε 8 κιλά, τότε η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή υπολογίζεται ως εξής: Ελαστικότητα ζήτησης ώς προς την τιμή = ποσοστιαία μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή ( 10 8) 100 10 ( 2. 20 2. 00) 100 2. 00 20% 10% 2
Υπολογισμός της ελαστικότητας ζήτησης ως προς την τιμή: Η μέθοδος του μέσου σημείου Η μέθοδος του μέσου σημείου για τον υπολογισμό της ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή προτιμάται επειδή αποδίδει καλύτερα την κατεύθυνση της επίδρασης της μεταβολής της τιμής. Ελαστικότητα ζήτησης ώς προς την τιμή = ( Q2 Q1) ( Q2 Q1) 2 ( P2 P1) ( P2 P1) 2
Υπολογισμός της ελαστικότητας ζήτησης ως προς την τιμή: Η μέθοδος του μέσου σημείου Παράδειγμα: Εάν η τιμή του αγαθού Α αυξηθεί από 2.00 σε 2.20 και η ποσότητα που καταναλώνεται μειωθεί από 10 σε 8 κιλά, τότε η ελαστικότητα ζήτησης υπολογίζεται με τη μέθοδο του μέσου σημείου ως εξής: (10 8) (10 8) / 2 22% 2.32 (2.20 2.00) 9.5% (2.00 2.20) / 2
Ποικιλομορφία των Καμπυλών Ζήτησης Ανελαστική Ζήτηση Η ζητούμενη ποσότητα δεν ανταποκρίνεται σημαντικά στις μεταβολές των τιμών. Η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή είναι μικρότερη της μονάδας. Ελαστική Ζήτηση Η ζητούμενη ποσότητα ανταποκρίνεται σημαντικά σε μεταβολές των τιμών. Η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή είναι μεγαλύτερη της μονάδας.
Υπολογισμός της ελαστικότητας ζήτησης ως προς την τιμή P E D (100 50) (100 50)/2 (4.00 5.00) (4.00 5.00)/2 5 4 Ζήτηση 67 % 22 % 3.0 0 50 100 Q Η ζήτηση είναι ελαστική ως προς την τιμή
Ποικιλομορφία των Καμπυλών Ζήτησης Πλήρως ανελαστική (Perfectly Inelastic) Η ζητούμενη ποσότητα δεν ανταποκρίνεται καθόλου σε μεταβολές της τιμής. Πλήρως Ελαστική (Perfectly Elastic) Η ζητούμενη ποσότητα μεταβάλλεται απεριόριστα σε οποιαδήποτε μεταβολή της τιμής. Μοναδιαία Ελαστικότητα (Unit Elastic) Η ζητούμενη ποσότητα μεταβάλλεται κατά το ίδιο ποσοστό με την τιμή.
Ποικιλομορφία των Καμπυλών Ζήτησης Επειδή η ελαστικότητα της ζήτησης μετρά το ύψος της ζητούμενης ποσότητας που ανταποκρίνεται στην τιμή, ο όρος ελαστικότητα σχετίζεται άμεσα και με την κλίση της Καμπύλης Ζήτησης. Βέβαια δεν είναι σε καμία περίπτωση η ίδια η κλίση!
Διάγραμμα 1 Η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή P (a) Πλήρως ανελαστική ζήτηση: Η ελαστικότητα είναι 0, ε d =0 Ζήτηση 5 4 1. Μια αύξηση στην τιμή... 0 100 Q 2.... δεν συνοδεύεται από μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα
Διάγραμμα 1 Η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή (b) Ανελαστική Ζήτηση: Ελαστικότητα μικρότερη της μονάδας, ε d <1 P 5 4 1. Μια αύξηση 25% στην τιμή Ζήτηση 0 90 100 Q 2....οδηγεί σε μείωση 20% στη ζητούμενη ποσότητα
Διάγραμμα 1 Η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή P (c) Μοναδιαία Ελαστικότητα: ε d =1 5 4 1. Μια αύξηση 25% στην τιμή... Ζήτηση 0 75 100 Q 2.... οδηγεί σε μια 25% μείωση στη ζητούμενη ποσότητα
Διάγραμμα 1 Η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή (d) Ελαστική Ζήτηση: Ελαστικότητα μεγαλύτερη της μονάδας, ε d >1 P 5 4 1. Μια αύξηση 25% στην τιμή... Ζήτηση 0 50 100 Q 2.... οδηγεί σε μια 50% μείωση στη ζητούμενη ποσότητα
Διάγραμμα 1 Η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή (e) Πλήρως Ελαστική Ζήτηση: Η Ελαστικότητα ισούται με το άπειρο, ε d = P 1. Για κάθε τιμή πάνω από 4, η ζητούμενη ποσότητα είναι μηδενική 4 Ζήτηση 2. Ακριβώς στην τιμή 4, οι καταναλωτές αγοράζουν οποιαδήποτε ποσότητα θέλουν 0 3. Σε τιμές κάτω του 4, η ζητούμενη ποσότητα είναι άπειρη Q
Συνολικά έσοδα και ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή Τα συνολικά έσοδα (Total revenue) είναι το χρηματικό ποσό που πληρώνουν οι καταναλωτές και εισπράττουν οι παραγωγοί/πωλητές ενός αγαθού. Υπολογίζεται ως η τιμή του αγαθού πολλαπλασιασμένη με την προσφερόμενη ποσότητα. TR P Q
Διάγραμμα 2 Συνολικό Έσοδο P Όταν η τιμή είναι 4, οι καταναλωτές ζητούν 100 μονάδες, και δαπανούν συνολικά 400. 4 P P Q = 4 100=400 (έσοδα) Ζήτηση 0 100 Q Q
Ελαστικότητα και Συνολικό Έσοδο κατά μήκος μια γραμμικής Καμπύλης Ζήτησης Στην περίπτωση της ανελαστικής ΚΖ (εd<1), μια αύξηση στην τιμή οδηγεί σε μια μείωση στην ποσότητα η οποία είναι αναλογικά μικρότερη. Συνεπώς, το συνολικό έσοδο αυξάνεται.
Διάγραμμα 3 Μεταβολή στο Συνολικό Έσοδο όταν η Τιμή μεταβάλλεται: Ανελαστική Ζήτηση P P Μια αύξηση στην τιμή από 1 σε 3 οδηγεί σε αύξηση του Συν. Εσόδου από 100 σε 240 3 Συν. Έσοδο = 240 1 Συν. Έσοδο = 100 Ζήτηση Ζήτηση 0 100 Q 0 80 Q
Ελαστικότητα και Συνολικό Έσοδο κατά μήκος μια γραμμικής Καμπύλης Ζήτησης Στην περίπτωση μιας ελαστικής ΚΖ, μια αύξηση στην τιμή οδηγεί σε μια μείωση της ζητούμενης ποσότητα που είναι αναλογικά μεγαλύτερη. Άρα τα συνολικά έσοδα μειώνονται.
Διάγραμμα 3 Μεταβολή στο Συνολικό Έσοδο όταν η Τιμή μεταβάλλεται: Ελαστική Ζήτηση P Μια αύξηση στην τιμή από 4 σε 5 P οδηγεί σε μείωση του Συν. Εσόδου από 200 σε 100 5 4 Συν. Έσοδο=200 Ζήτηση Συν. Έσοδο = 100 Ζήτηση 0 50 Q Σημειώστε ότι η αύξηση στην τιμή, σύμφωνα με το Νόμο της Ζήτησης συνοδεύεται από μείωση στη ζητούμενη ποσότητα. Αυτό που διαφέρει είναι το Συνολικό Έσοδο (TR)! 0 20 Q
Η Ελαστικότητα σε μια Γραμμική Καμπύλη Ζήτησης Τιμή (P) Ποσότητα (Q) Συνολικό Έσοδο TR=PQ % μεταβολή στην Τιμή % μεταβολή στην Ποσότητα Ελαστικότητα Περιγραφή 7 0 0 - - - - 6 2 12-14.29 - - - 5 4 20-16.67 100.00-6.0 Ελαστική 4 6 24-20.00 50.00-2.5 Ελαστική 3 8 24-25.00 33.33-1.3 Ελαστική 2 10 20-33.33 25.00-0.8 Ανελαστική 1 12 12-50.00 20.00-0.4 Ανελαστική 0 14 0-100.00 16.67-0.2 Ανελαστική
Διάγραμμα 4 Ελαστικότητα μιας Γραμμικής Καμπύλης Ζήτησης P 7 6 5 4 3 2 Ελαστική Ζήτηση; Η ζήτηση ανταποκρίνεται σε μεταβολές της τιμής. Ελαστικότητα > 1. Ελαστικότητα < 1. Όταν η τιμή αυξηθεί από 4 σε 5, το TR μειώνεται από 24 σε 20. Ανελαστική Ζήτηση; Η ζήτηση δεν ανταποκρίνεται σε μεταβολές της τιμής. 1 0 2 4 6 8 10 12 14 Q Όταν η τιμή αυξηθεί από 2 σε 3, το TR αυξάνεται από 20 σε 24.
Άλλου τύπου ελαστικότητες Ελαστικότητα Ζήτησης ως προς το Εισόδημα Η Ελαστικότητα Ζήτησης ως προς το Εισόδημα (Income elasticity of demand) μετρά τη μεταβολή στο ύψος της ζητούμενης ποσότητας ενός αγαθού ως ανταπόκριση σε μια μεταβολή του εισοδήματος του καταναλωτή. Υπολογίζεται ως η ποσοστιαία μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα προς την ποσοστιαία μεταβολή στο εισόδημα.
Άλλου τύπου ελαστικότητες Υπολογισμός Εισοδηματικής Ελαστικότητας % μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα Ελαστικότητα ζήτησης ώς προς το εισόδημα= % μεταβολή στο εισόδημα Όλων των τύπων οι ελαστικότητες υπολογίζονται διαιρώντας ένα ποσοστό με ένα άλλο ποσοστό
Άλλου τύπου ελαστικότητες Εισοδηματική ελαστικότητα Τύποι αγαθών Κανονικά αγαθά Κατώτερα αγαθά Για ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα εισοδήματος, η ζητούμενη ποσότητα για κανονικά αγαθά αυξάνεται, ενώ μειώνεται η ζητούμενη ποσότητα για κατώτερα αγαθά.
Άλλου τύπου ελαστικότητες Εισοδηματική ελαστικότητα Η ζήτηση για αγαθά που οι καταναλωτές τα θεωρούν ως αναγκαία, χαρακτηρίζεται ως «εισοδηματική» ανελαστική. Παραδείγματα, φαγητό, καύσιμα, πετρέλαιο, ρουχισμός και ιατροφαρμακευτικές υπηρεσίες. Η ζήτηση για αγαθά που οι καταναλωτές τα θεωρούν ως πολυτελή, χαρακτηρίζεται ως «εισοδηματικά» ελαστική. Παραδείγματα, πολυτελή αυτοκίνητα, ακριβά φαγητά κλπ.
Άλλου τύπου ελαστικότητες Σταυροειδής ελαστικότητα (Cross-price elasticity of demand) Μέτρηση για το πόσο η ζητούμενη ποσότητα ενός αγαθού ανταποκρίνεται σε μια μεταβολή στην τιμή ενός άλλου αγαθού. Υπολογίζεται ως η ποσοστιαία μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα του αγαθού Α προς την ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή του αγαθού Β. % μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα του αγαθού Α Σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης % μεταβολή στην τιμή του αγαθού Β
Ελαστικότητα Προσφοράς Η ελαστικότητα της προσφοράς ως προς την τιμή (Price elasticity of supply) είναι μια μέτρηση του τρόπου αντίδρασης της προσφερόμενης ποσότητας ενός αγαθού σε μια μεταβολή της τιμής του αγαθού αυτού. Η ελαστικότητα της προσφοράς ως προς την τιμή είναι η ποσοστιαία μεταβολή στην προσφερόμενη ποσότητα που απορρέει από μια ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή.
Διάγραμμα 5 Η ελαστικότητα της προσφοράς ως προς την τιμή (a) Πλήρως ανελαστική προσφορά: ε s =0 P Προσφορά 5 4 1. Μια Αύξηση στην τιμή... 0 100 2.... δεν δημιουργεί καμία μεταβολή στην προσφερόμενη ποσότητα Q
Διάγραμμα 5 Η ελαστικότητα της προσφοράς ως προς την τιμή P (b) Ανελαστική προσφορά: ε s =0 Προσφορά 5 4 1. Μια 25% αύξηση στην τιμή... 0 100 110 Q 2.... οδηγεί σε 10% αύξηση στην προς. ποσότητα
Διάγραμμα 5 Η ελαστικότητα της προσφοράς ως προς την τιμή P (c) Μοναδιαία ελαστικότητα προσφοράς: ε s =1 5 4 1. Μια 25% αύξηση στην τιμή... Προσφορά (Εάν η Προσφορά έχει μοναδιαία ελαστικότητα και είναι γραμμικής μορφής τότε θα τέμνει την αρχή των αξόνων στο 0). 0 100 125 Q 2.... οδηγεί σε 25% αύξηση στην προσφερόμενη ποσότητα
Διάγραμμα 5 Η ελαστικότητα της προσφοράς ως προς την τιμή P (d) Ελαστική προσφορά: ε s >1 Προσφορά 5 4 1. Μια 25% αύξηση στην τιμή... 0 100 200 Q 2....οδηγεί σε μια 100% αύξηση στην προσφερόμενη ποσότητα
Διάγραμμα 5 Η ελαστικότητα της προσφοράς ως προς την τιμή (e) Πλήρως ελαστική προσφορά: ε s = P 1. Σε κάθε επίπεδο τιμής πάνω από 4, η προσφερόμενη ποσότητα είναι απεριόριστη 4 Προσφορά 2. Ακριβώς στην 4, οι παραγωγοί προσφέρουν οποιαδήποτε ποσότητα 0 3. Σε επίπεδα τιμών κάτω των 4, η προσφερόμενη ποσότητα είναι μηδέν Q
Η ελαστικότητα της προσφοράς ως προς την τιμή και προσδιοριστικοί παράγοντες Ικανότητα των παραγωγών να μεταβάλλουν την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος. Η προσφορά γης είναι ανελαστική. Βιβλία, αυτοκίνητα και βιομηχανικά προϊόντα έχουν ελαστική προσφορά. Χρονική Περίοδος Η προσφορά είναι πιο ελαστική μακροχρόνια
Υπολογισμός της ελαστικότητας προσφοράς ως προς την τιμή Η ελαστικότητα προσφοράς ως προς την τιμή υπολογίζεται ως ο λόγος της μεταβολής στην προσφερόμενη ποσότητα προς την ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή. Ποσοστιαία μεταβολή στην προσφερόμενη ποσότητα Ελαστικότητα Προσφοράς ως προς την τιμή= Ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή
Εφαρμογή στην Προσφορά, την Ζήτηση και την Ελαστικότητα Μπορούν τα καλά νέα για τη γεωργία να αποτελούν άσχημα νέα για τους γεωργούς; Τι συμβαίνει στην αγορά σίτου όταν οι αγρονόμοι επιστήμονες ανακαλύπτουν ότι ένα καινούργιο υβρίδιο σίτου έχει μεγαλύτερη παραγωγικότητα από τις είδη υπάρχουσες ποικιλίες σίτου;
Μπορούν τα καλά νέα για τη γεωργία να αποτελούν άσχημα νέα για τους γεωργούς; Διερεύνηση μεταβολών στις καμπύλες προσφοράς και ζήτησης. Προσδιορισμός της κατεύθυνσης της μεταβολής της κάθε καμπύλης. Χρήση του διαγράμματος της προσφοράς και της ζήτησης για τον προσδιορισμό της μεταβολής στην αγοραία ισορροπία.
Διάγραμμα 7 Αύξηση στην Προσφορά στην αγορά σίτου P 2.... οδηγεί σε μεγάλη μείωση στην τιμή... 3 1. Όταν η ζήτηση είναι ανελαστική, μια αύξηση στην προσφορά.... S 1 S 2 2 Ζήτηση 0 100 110 Q 3.... ενώ η αύξηση στην ποσότητα είναι αναλογικά μικρότερη. Ως εκ τούτου, τα έσοδα μειώνονται από 300 σε 220.
Υπολογισμός της ελαστικότητας της ζήτησης ως προς την τιμή όταν μεταβάλλεται η προσφορά 100 110 ( 100 110) / 2 E D 3. 00 2. 00 ( 3. 00 2. 00) / 2 0. 095 0. 4 0. 24 Ανελαστική Ζήτηση
Γιατί ο OPEC απέτυχε να διατηρήσει την τιμή του πετρελαίου σε υψηλά επίπεδα; Η προσφορά και η ζήτηση μπορούν να συμπεριφέρονται διαφορετικά στη βραχυχρόνια περίοδο από ότι στην μακροχρόνια περίοδο Βραχυχρόνια, τόσο η προσφορά όσο και η ζήτηση πετρελαίου είναι ανελαστικές. Μακροχρόνια, και οι δυο είναι ελαστικές. Παραγωγή εκτός χωρών OPEC (Organization of the Petroleum Exporting Countries )/(Οργανισμός Πετρελαιοεξαγωγικών Χωρών) Οι καταναλωτές διατηρούν αποθέματα
Η απαγόρευση ναρκωτικών αυξάνει η μειώνει τα εγκλήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά; Η απαγόρευση των ναρκωτικών επηρεάζει τους πωλητές και όχι τους αγοραστές. Η ζήτηση παραμένει αμετάβλητή. Η τιμή ισορροπίας αυξάνεται παρότι η ποσότητα μειώνεται. Η ενημέρωση/εκπαίδευση για τη χρήση ναρκωτικών επηρεάζει τους αγοραστές και όχι τους πωλητές. Η ζήτηση μεταβάλλεται. Η τιμή ισορροπίας και η ποσότητα μειώνονται.
Διάγραμμα 9 Πολιτικές μείωσης της χρήσης ναρκωτικών P Απαγόρευση P Ενημέρωση S 2 S 1 S 1 Παρατηρείστε τη χρησιμότητα της γνώσης των ελαστικοτήτων! D 1 D 1 D 2 Σε κάθε περ. η μεταβολή στη τιμή είναι ίδια. Η απαγόρευση επηρεάζει την προσφορά Η ζήτηση για ναρκωτικά είναι ανελαστική. Οι μεταβολές στις ποσότητες και τα TR είναι σημαντικές. Q Όμως στη μια αγορά η τιμή αυξάνεται Ενώ στην άλλη μειώνεται. Η ενημέρωση μετατοπίζει τη ζήτηση Q
Σύνοψη Η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή μετρά το ύψος της ζητούμενης ποσότητας που ανταποκρίνεται στις μεταβολές της τιμής. Η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή υπολογίζεται ως η ποσοστιαία μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα προς την ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή. Εάν η καμπύλη ζήτησης είναι ελαστική, τα Συν. Έσοδα (TR) μειώνονται όταν οι τιμές μειώνονται. Εάν η καμπύλη ζήτησης είναι ανελαστική, τα Συν. Έσοδα (TR) αυξάνονται καθώς η τιμή αυξάνεται.
Σύνοψη Η εισοδηματική ελαστικότητα της ζήτησης μετρά το ύψος της ζητούμενης ποσότητας που ανταποκρίνεται σε μεταβολές του εισοδήματος του καταναλωτή. Η σταυροειδής ελαστικότητα της ζήτησης μετρά το ύψος της ζητούμενης ποσότητας ενός αγαθού που μεταβάλλεται ως αποτέλεσμα της μεταβολής στην τιμή ενός άλλου αγαθού. Η ελαστικότητα της προσφοράς ως προς την τιμή μετρά τη μεταβολή στην προσφερόμενη ποσότητα ως αποτέλεσμα των μεταβολών στην τιμή.
Σύνοψη Στις περισσότερες αγορές, η προσφορά είναι περισσότερο ελαστική μακροχρόνια παρά βραχυχρόνια. Η ελαστικότητα προσφοράς ως προς την τιμή υπολογίζεται ως η ποσοστιαία μεταβολή στην προσφερόμενη ποσότητα προς την ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή. Τα εργαλεία της προσφοράς και ζήτησης εφαρμόζονται για σκοπούς κατανόησης και ανάλυσης σε πάρα πολλές και διαφορετικές αγορές.