ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 6.1.2016 COM(2015) 685 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την επίδραση του αναθεωρημένου Διεθνούς Λογιστικού Προτύπου (ΔΛΠ) 19 στη μεταβλητότητα των ιδίων κεφαλαίων των πιστωτικών ιδρυμάτων και των επιχειρήσεων επενδύσεων. EL EL
1. ΕΙΣΑΓΩΓΉ Σύμφωνα με το άρθρο 36 παράγραφος 1 στοιχείο ε) του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 575/2013 (εφεξής «ΚΚΑ»), τα πιστωτικά ιδρύματα και οι επιχειρήσεις επενδύσεων αφαιρούν τα περιουσιακά στοιχεία του συνταξιοδοτικού ταμείου προκαθορισμένων παροχών («ΣΤΠΠ») στον ισολογισμό τους από τα στοιχεία κεφαλαίου κοινών μετοχών της κατηγορίας 1 («CET 1»). Η αναθεώρηση του διεθνούς λογιστικού προτύπου 19 «Παροχές σε εργαζομένους» («ΔΛΠ 19») 1 οδήγησε σε αλλαγές όσον αφορά την αποτίμηση των ΣΤΠΠ. Το άρθρο 519 του ΚΚΑ περιλαμβάνει εντολή προς την Επιτροπή να εκπονήσει έκθεση σχετικά με το κατά πόσο οδηγεί σε αδικαιολόγητη μεταβλητότητα των ίδιων πόρων των ιδρυμάτων το αναθεωρημένο ΔΛΠ 19, σε συνάρτηση με την αφαίρεση των καθαρών στοιχείων ενεργητικού που αφορούν τα συνταξιοδοτικά ταμεία όπως αναφέρεται στο άρθρο 36 παράγραφος 1 στοιχείο ε). Η Επιτροπή έχει κληθεί να λάβει υπόψη την έκθεση που έχει συνταχθεί από την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΑΤ) σχετικά με το θέμα αυτό σύμφωνα με την εντολή που δόθηκε με το ίδιο άρθρο. Εφόσον κριθεί σκόπιμο, η έκθεση της Επιτροπής θα συνοδεύεται από νομοθετική πρόταση προκειμένου να θεσπιστεί αντιμετώπιση που προσαρμόζει τα στοιχεία ενεργητικού ή τις υποχρεώσεις των συνταξιοδοτικών ταμείων προκαθορισμένων παροχών για τον υπολογισμό των ιδίων κεφαλαίων. Η ΕΑΤ υπέβαλε έκθεση με τίτλο «On the impact on the volatility of own funds of the revised IAS 19 and the deduction of defined pension assets from own funds under Article 519 of the Capital Requirements Regulation (CRR)» (εφεξής «η έκθεση της ΕΑΤ») 2 στις 24 Ιουνίου 2014. Η παρούσα έκθεση υποβάλλεται ως απόκριση στη νομική υποχρέωση αξιολόγησης των αποτελεσμάτων πολύ συγκεκριμένων αλλαγών στον υπολογισμό του κεφαλαίου κοινών μετοχών της κατηγορίας 1 σε πιστωτικά ιδρύματα και επιχειρήσεις επενδύσεων λόγω της έκδοσης του ΚΚΑ και του νέου ΔΛΠ 19. 1 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) αριθ. 475/2012 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ, της 5ης Ιουνίου 2012, σχετικά με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1126/2008 για την υιοθέτηση ορισμένων διεθνών λογιστικών προτύπων σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1606/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά το Διεθνές Λογιστικό Πρότυπο (ΔΛΠ) 1 και το Διεθνές Λογιστικό Πρότυπο (ΔΛΠ) 19. 2 EΑΤ (2014): Έκθεση. On the impact on the volatility of own funds of the revised IAS 19 and the deduction of defined pension assets from own funds under Article 519 of the Capital Requirements Regulation (CRR) (Έκθεση σχετικά με τις συνέπειες στη μεταβλητότητα των ιδίων κεφαλαίων του αναθεωρημένου ΔΛΠ 19 και της αφαίρεσης των περιουσιακών στοιχείων των συνταξιοδοτικών ταμείων προκαθορισμένων παροχών κατ εφαρμογή του άρθρου 519 του κανονισμού για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις): η έκθεση αυτή προσδιορίζει τις λογιστικές και ρυθμιστικές αλλαγές λόγω της αναθεώρησης του ΔΛΠ 19 και αναλύει κατά πόσον οι αλλαγές αυτές θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα ίδια κεφάλαια. Περιλαμβάνει ποσοτική αξιολόγηση του αντικτύπου αυτών των αλλαγών στη μεταβλητότητα των ιδίων κεφαλαίων σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, με παραδοχή πλήρους εφαρμογής των απαιτήσεων της οδηγίας ΟΚΑ IV, του κανονισμού ΚΚΑ και του αναθεωρημένου ΔΛΠ 19. Ποιοτικές και ποσοτικές πληροφορίες για ένα δείγμα από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη υπογραμμίζουν τα κύρια αποτελέσματα των αλλαγών στον τομέα της προληπτικής εποπτείας και της λογιστικής, την έκτασή τους και τα είδη των ιδρυμάτων που κυρίως επηρεάζονται. Τέλος, η έκθεση εξετάζει επίσης άλλες μεταβλητές που θα μπορούσαν να έχουν άμεσο αντίκτυπο στα συνταξιοδοτικά ταμεία καθορισμένων παροχών και στη μεταβλητότητα των ιδίων κεφαλαίων. Η έκθεση της ΕΑΤ δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα: https://www.eba.europa.eu/documents/10180/534414/eba+report+on+the+impact+on+the+volatility+of+ow n+funds+from+defined+pension+plans.pdf 2
2. ΚΎΡΙΑ ΖΗΤΉΜΑΤΑ 2.1. Τρέχουσα μεταχείριση βάσει του ΚΚΑ Το άρθρο 36 του ΚΚΑ προβλέπει την υποχρέωση των τραπεζών να αφαιρούν τα περιουσιακά στοιχεία των ΣΤΠΠ από το κεφάλαιο CET 1. Ο λόγος για αυτή τη μεταχείριση είναι ότι η ικανότητα απορρόφησης ζημιών των εν λόγω περιουσιακών στοιχείων είναι αμφίβολη από άποψη προληπτικής εποπτείας. Σε περίπτωση που μια τράπεζα κηρυχθεί σε πτώχευση ή τεθεί υπό εξυγίανση, τα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία δεν θα είναι διαθέσιμα για την απόσβεση των ζημιών. Σημειωτέον ότι το άρθρο 41 του ΚΚΑ προβλέπει εξαίρεση από αυτόν τον γενικό κανόνα περί αφαιρέσεως όσον αφορά περιουσιακά στοιχεία στο ΣΤΠΠ τα οποία το ίδρυμα έχει απεριόριστη ικανότητα να χρησιμοποιεί, με την επιφύλαξη εποπτικής άδειας. 2.2. Αλλαγές που οφείλονται στην αναθεώρηση του ΔΛΠ 19 Η αναθεώρηση του ΔΛΠ 19 οδήγησε σε αλλαγές όσον αφορά την αποτίμηση των ΣΤΠΠ. Η ΕΑΤ έχει εντοπίσει δύο μόνο πτυχές της αναθεώρησης του ΔΛΠ 19 που μπορεί να έχουν αντίκτυπο στον υπολογισμό των ιδίων κεφαλαίων: 1. Άμεση αναγνώριση των αναλογιστικών κερδών και ζημιών: Βάσει της προηγούμενης εκδοχής του ΔΛΠ 19, οι αλλαγές στην αναλογιστική παραδοχή δεν έπρεπε να λαμβάνονται αμέσως υπόψη εφόσον παρέμεναν εντός συγκεκριμένου περιθωρίου 3 (εξ ου και η λεγόμενη «προσέγγιση βάσει περιθωρίων») και θα μπορούσε να κατανεμηθεί σε περισσότερες της μιας περιόδους, ενώ, σύμφωνα με το αναθεωρημένο ΔΛΠ 19, θα πρέπει να αναγνωρίζονται αμέσως. 2. Άμεση αναγνώριση κάθε κόστους προϋπηρεσίας: Το κόστος προϋπηρεσίας είναι η μεταβολή στην παρούσα αξία της υποχρέωσης καθορισμένων παροχών για υπηρεσίες απασχολουμένων σε προηγούμενες περιόδους, η οποία προκύπτει από τροποποίηση ή περικοπή του προγράμματος. Βάσει του προηγούμενου ΔΛΠ 19, το κόστος προϋπηρεσίας αναγνωριζόταν αμέσως στον λογαριασμό κερδών και ζημιών, ενώ το μη κατοχυρωμένο κόστος υπηρεσίας αναγνωριζόταν για τη διάρκεια της μέσης περιόδου κατοχύρωσης σε γραμμική βάση. Εν προκειμένω, σημειωτέον ότι η Επιτροπή Ευρωπαϊκών Αρχών Τραπεζικής Εποπτείας (ΕΕΑΤΕ), ως πρόδρομος της ΕΑΤ, υπέβαλε παρατηρήσεις 4 σχετικά με την προηγούμενη έκδοση του ΔΛΠ 19, εκφράζοντας ανησυχίες σχετικά με την «προσέγγιση βάσει περιθωρίων» και πρότεινε την κατάργησή της, με την επιφύλαξη των μεταβατικών διατάξεων. Μολονότι το ΔΛΠ 19 έχει καταργήσει την προσέγγιση βάσει περιθωρίων για τα αναλογιστικά κέρδη και ζημίες, ο ΚΚΑ έχει περιλάβει μεταβατικές διατάξεις με σκοπό τον μετριασμό του αντικτύπου στα ίδια κεφάλαια. 3 Βλέπε κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1126/2008 της Επιτροπής, παράρτημα, ΔΛΠ 19 «Παροχές σε εργαζομένους», παράγραφος 95. 4 CEBS ΣΔΛΠ ED/2010/3 Επιστολή σχολιασμού της ΕΕΑΤΕ στο Συμβούλιο των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων (ΣΔΛΠ) σχετικά με το σχέδιο προτάσεων του ΣΔΛΠ ED/2010/3 Προγράμματα Καθορισμένων Παροχών Προτεινόμενες τροποποιήσεις στο ΔΛΠ 19 στις 6 Σεπτεμβρίου 2010. 3
2.3. Μεταβατικά μέτρα δυνάμει του ΚΚΑ Ο ΚΚΑ προβλέπει τα ακόλουθα μεταβατικά μέτρα με σκοπό τον μετριασμό του αντικτύπου των τροποποιήσεων του ΔΛΠ 19 γενικά, και ειδικότερα της αφαίρεσης περιουσιακών στοιχείων συνταξιοδοτικών ταμείων προκαθορισμένων παροχών: 1. Γενική σταδιακή εφαρμογή της αφαίρεσης περιουσιακών στοιχείων των ΣΤΠΠ από το 2014 έως το 2017, η οποία καθίσταται δυνατή με τα άρθρα 469 παράγραφος 1 στοιχείο α) και το άρθρο 478 του ΚΚΑ. 2. Ιδιαίτερη σταδιακή εφαρμογή των τροποποιήσεων του ΔΛΠ 19 από το 2014 έως το 2018 σύμφωνα με το άρθρο 473 του ΚΚΑ. 3. Σταδιακή κατάργηση των προσαρμογών που εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο από το 2014 έως το 2018 σύμφωνα με το άρθρο 481 του ΚΚΑ. 3. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΙΘΑΝΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑΣ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΛΠ 19 Με βάση την έκθεση που υπέβαλε η ΕΑΤ, η ανάλυση της επίδρασης της αναθεώρησης του ΔΛΠ 19 σε συνδυασμό με την αφαίρεση περιουσιακών στοιχείων των ΣΤΠΠ σύμφωνα με το άρθρο 36 παράγραφος 1 στοιχείο ε) του ΚΚΑ εκτιμάται ως εξής 5 : 3.1. Αντίκτυπος ανάλογα με την αντιστάθμιση κερδών ή ζημιών Δεν θα υπάρξει μεταβλητότητα των ιδίων κεφαλαίων στην περίπτωση που ένα ίδρυμα αναφέρει καθαρό περιουσιακό στοιχείο του ΣΤΠΠ στον ισολογισμό του και υπάρχουν αντισταθμιστικά κέρδη ή αντισταθμιστικές ζημίες ίσου ύψους. Μόνο στην περίπτωση που το ίδρυμα αναφέρει καθαρό περιουσιακό στοιχείο του ΣΤΠΠ χωρίς αντίστοιχο κέρδος ή ζημία, η αφαίρεση του καθαρού περιουσιακού στοιχείου του ΣΤΠΠ μπορεί να οδηγήσει σε μεταβλητότητα των ιδίων κεφαλαίων. 3.2. Αντίκτυπος κατά την αρχική εφαρμογή του αναθεωρημένου ΔΛΠ 19 Ο αντίκτυπος της αφαίρεσης των καθαρών περιουσιακών στοιχείων των ΣΤΠΠ από τα ίδια κεφάλαια κατά την αρχική εφαρμογή θα είναι περιορισμένος για τα περισσότερα ιδρύματα λόγω των χαμηλών επιπέδων των καθαρών περιουσιακών στοιχείων των ΣΤΠΠ 6 βάσει τόσο του προηγούμενου όσο και του αναθεωρημένου ΔΛΠ 19. Επιπλέον, για τα περισσότερα ιδρύματα, ο αρνητικός αντίκτυπος για το κεφάλαιο CET 1 θα περιοριστεί περαιτέρω διότι το επίπεδο των μη αναγνωρισμένων αναλογιστικών ζημιών σε σχέση με την κεφαλαιακή τους 5 Η ΕΑΤ στήριξε την ανάλυσή της σε δείγμα αποτελούμενο από τα 57 ευρωπαϊκά ιδρύματα σε 20 χώρες του ΕΟΧ που χρησιμοποιούνται από την ΕΑΤ για την ανάλυση με γνώμονα βασικούς δείκτες κινδύνου («KRI»). 6 Βλ. έκθεση της ΕΑΤ σ. 25: «Όλα τα ιδρύματα εκτός τριών (38 ιδρύματα) είχαν χαμηλά, εάν όχι μηδενικά, επίπεδα καθαρών περιουσιακών στοιχείων συνταξιοδοτικών ταμείων προκαθορισμένων παροχών βάσει του προηγούμενου ΔΛΠ 19 για καθένα από τα έτη της περιόδου που αξιολογήθηκε (έως 0,2% των περιουσιακών στοιχείων σταθμισμένου κινδύνου) και χαμηλά, εάν όχι μηδενικά, επίπεδα μη αναγνωρισμένων αναλογιστικών κερδών για καθένα από τα τρία έτη που αξιολογήθηκαν (έως 0,4% των περιουσιακών στοιχείων σταθμισμένου κινδύνου).» 4
θέση είναι μικρό. Μόνο μια μικρή 7 μειονότητα των ιδρυμάτων που διαθέτουν σημαντικά περιουσιακά στοιχεία ΣΤΠΠ ενδέχεται να επηρεαστεί ουσιαστικά. Ειδικότερα, η ύπαρξη σημαντικών μη αναγνωρισμένων αναλογιστικών ζημιών θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση των ιδίων κεφαλαίων. 3.3. Γενική αξιολόγηση της περιορισμένης μεταβλητότητας που εισήγαγε το αναθεωρημένο ΔΛΠ 19 8 Βάσει της έκθεσης της ΕΑΤ, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι, κατά μέσο όρο, είναι περιορισμένη η μεταβλητότητα των ιδίων κεφαλαίων λόγω των αλλαγών στον τομέα της προληπτικής εποπτείας και της λογιστικής. Για ορισμένα όργανα και σε ορισμένες χώρες ο αντίκτυπος όσον αφορά τη μεταβλητότητα των ιδίων κεφαλαίων θα μπορούσε να είναι υψηλότερος, ανάλογα με το μέγεθος και τις επιδόσεις του ΣΤΠΠ σε σχέση με την κεφαλαιακή θέση του ιδρύματος. Επιπλέον, κάθε αλλαγή στις αναλογιστικές παραδοχές που θα χρησιμοποιηθούν μπορεί να θεωρηθεί ως βελτίωση της ευθυγράμμισης της λογιστικής αξίας του ΣΤΠΠ προς την «πραγματική» έκθεση του ιδρύματος και την οικονομική πλευρά της συναλλαγής. Τέλος, τυχόν αντίκτυπος στους ιδίους πόρους λόγω της, για πρώτη φορά, εφαρμογής του ΔΛΠ 19 μπορεί να αμβλυνθεί από την ειδική μεταβατική διάταξη που προβλέπεται στο άρθρο 473 και στο άρθρο 481 του ΚΚΑ. Η γενική εφαρμογή των απαιτήσεων αυτών για την αφαίρεση των περιουσιακών στοιχείων των ΣΤΠΠ μπορεί να εισαχθεί σταδιακά με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 469 παράγραφος 1 στοιχείο α) του ΚΚΑ σε συνδυασμό με το άρθρο 478 του ΚΚΑ. 4. ΣΥΜΠΈΡΑΣΜΑ Λαμβάνοντας υπόψη την έκθεση της ΕΑΤ, η Επιτροπή εκτιμά ότι η δυνητική πρόσθετη μεταβλητότητα των ιδίων κεφαλαίων που θεσπίστηκε με την αναθεώρηση του ΔΛΠ 19 θα είναι περιορισμένη και δικαιολογείται από τα επιχειρήματα που εκτίθενται στην παρούσα έκθεση. Επιπλέον, τυχόν αντίκτυπος λόγω της αρχικής εφαρμογής έχει μετριαστεί με κατάλληλες μεταβατικές διατάξεις. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το ΔΛΠ 19, σε συνάρτηση με την αφαίρεση των περιουσιακών στοιχείων των ΣΤΠΠ όπως αναφέρεται στο άρθρο 36 παράγραφος 1 στοιχείο ε) του ΚΚΑ και οι μεταβολές των καθαρών υποχρεώσεων που αφορούν τα συνταξιοδοτικά ταμεία δεν θα οδηγήσει σε αδικαιολόγητη μεταβλητότητα των ιδίων κεφαλαίων των ιδρυμάτων. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή θεωρεί κατάλληλη τη μεταχείριση που προβλέπει επί του παρόντος ο ΚΚΑ και δεν θα υποβάλει νομοθετική πρόταση σε σύνδεση με την παρούσα έκθεση. 7 Σύμφωνα με την έκθεση της ΕΑΤ, δεν θα επηρεαστεί κανένα από τα τρία ιδρύματα του δείγματος που ελέγχθηκε και τα οποία διαθέτουν σχετικά υψηλά περιουσιακά στοιχεία καθορισμένων παροχών βάσει του προηγούμενου ΔΛΠ 19, καθώς είχαν σημαντικές μη αναγνωρισμένες αναλογιστικές ζημίες που θα έπρεπε να αναγνωριστούν αμέσως έναντι περιουσιακών στοιχείων συνταξιοδοτικών ταμείων προκαθορισμένων παροχών. 8 Για μια ολοκληρωμένη παρουσίαση των ποσοτικών στοιχείων, παραπέμπουμε τον αναγνώστη στην έκθεση της ΕΑΤ, και ιδίως στους πίνακες όπου συνοψίζονται οι ποσοτικές πληροφορίες στη σελίδα 23 και στη σελίδα 31. 5