ΓΣΕΕ-GREENPEACE-ATTAC Ελλάς Το Πρωτόκολλο του Κιότο Μια πρόκληση για την ανάπτυξη και την απασχόληση «Από το Ρίο στο Γιοχάνεσµπουργκ και πέρα από το Κιότο. Ποιο µέλλον για τον Πλανήτη;» ρ Μιχαήλ Μοδινός Πρόεδρος ΕΚΠΑΑ Τετάρτη 16 Φεβρουαρίου 2005 1
Από το Ρίο στο Γιοχάνεσµπουργκ και πέρα από το Κιότο. Ποιο µέλλον για τον Πλανήτη; ρ Μιχαήλ Μοδινός Πρόεδρος ΕΚΠΑΑ 1. Γιατί η διεθνής κοινότητα πρέπει σήµερα να αναπτύξει την µελλοντική της στρατηγική για την Κλιµατική Αλλαγή: Η Κλιµατική Αλλαγή αποτελεί µακράς διάρκειας απειλή και για τον λόγο αυτό απαιτεί πολιτικές αντιµετώπισης σε βάθος χρόνου. Ένα σηµαντικό ορόσηµο για τις προσπάθειες σε παγκόσµιο επίπεδο αποτέλεσε η Σύµβαση για την Κλιµατική Αλλαγή το 1992 και στη συνέχεια το 1997 το Πρωτόκολλο του Κιότο, το οποίο ωστόσο αποτελεί ένα πρώτο βήµα και πριν το πέρας του 2005 θα πρέπει να µας απασχολήσει ο σχεδιασµός της επόµενης φάσης. 2. Ποια είναι η τρέχουσα επιστηµονική γνώση για την Κλιµατική Αλλαγή: Κατά τον τελευταίο αιώνα η µέση θερµοκρασία του Πλανήτη έχει αυξηθεί κατά 0,6 ο C ενώ η µέση θερµοκρασία στην Ευρώπη έχει αυξηθεί πάνω από 0,9 ο C. Σύµφωνα µε παρατηρήσεις τα 10 πλέον θερµά χρόνια καταγράφηκαν µετά το 1991. Υπάρχει επιστηµονική οµοφωνία ως προς το γεγονός ότι το φαινόµενο του Θερµοκηπίου οφείλεται στις ανθρώπινες δραστηριότητες που παράγουν το 75% των συνολικά εκπεµποµένων ποσοτήτων του CO2. Από την αρχή της βιοµηχανικής επανάστασης οι συγκεντρώσεις του CO2 στην ατµόσφαιρα αυξήθηκαν από τα 278 ppm στα 380 ppm. Ανάλογη αύξηση σηµείωσαν τα άλλα αέρια του Θερµοκηπίου. Λόγω των αργών εξελίξεων στο κλιµατικό σύστηµα αναµένεται περαιτέρω αύξηση της µέσης θερµοκρασίας κατά τον 21 ο αιώνα. 3. Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις από την αναµενόµενη αύξηση της θερµοκρασίας: Είµαστε ήδη µάρτυρες µερικών επιπτώσεων. Ο καύσωνας που έπληξε την Ευρώπη το καλοκαίρι του 2003 είναι µία τυπική περίπτωση για το τι µπορεί να σηµαίνουν οι επιπτώσεις της κλιµατικής αλλαγής. Εκείνο το καλοκαίρι 20.000 άνθρωποι στην Ε.Ε. 2
έχασαν τη ζωή τους από έναν συνδυασµό καύσωνα και ρύπανσης από όζον, που επίσης αποτελεί αέριο του Θερµοκηπίου, καθώς και αιωρούµενα σωµατίδια. Έρευνα που έγινε λ.χ. από την Ασφαλιστική Εταιρεία Munich Re δείχνει ότι κατά το διάστηµα 1994-2003 οι φυσικές καταστροφές που οφείλονται στις καιρικές συνθήκες τριπλασιάστηκαν σε σχέση µε την δεκαετία του 1960. Τα επίπεδα της θάλασσας έχουν ανέβει κατά 10-20 εκατοστά τα τελευταία 100 χρόνια. Τα τελευταία 30 χρόνια η έκταση του πάγου της Αρκτικής θάλασσας έχει µειωθεί κατά 7%, ενώ το µέσο πάχος του στρώµατος του πάγου έχει µειωθεί κατά 40% περίπου. Στις επιπτώσεις συµπεριλαµβάνεται η µείωση της βιοποικιλότητας, η µείωση της παγκόσµιας παραγωγής τροφίµων, οι µολυσµατικές νόσοι κ.ά. Το 2010 το επίπεδο της θάλασσας αναµένεται να ανέβει από 9-88 εκατοστά αν δεν µειωθούν οι εκποµπές των αερίων του Θερµοκηπίου. Το γεγονός αυτό θα προκαλέσει πληµµύρες σε νησιά όπως οι Μαλδίβες και πολλές παράκτιες περιοχές όπως π.χ. το Μπανγκλαντές ενώ θα προκαλέσει εκτεταµένη διείσδυση αλµυρού νερού. Οι επιπτώσεις στον καιρό µεταφράζονται σε καύσωνες, παρατεταµένα ξηρά καλοκαίρια και πυρκαγιές, αυξηµένες βροχοπτώσεις, καταιγίδες, πληµµύρες. 4. Το κόστος της αλλαγής του κλίµατος: Το κόστος θεωρείται ιδιαίτερα υψηλό χωρίς να µπορεί να προσδιορισθεί επακριβώς, καθώς ένα µεγάλο µέρος των ζηµιών που θα προκληθούν στη βιοποικιλότητα, τις απώλειες σε ανθρώπινες ζωές κλπ δεν µπορεί να αποτιµηθεί µε οικονοµικά µεγέθη. Υπάρχει ωστόσο µία εκτίµηση του ιακυβερνητικού Πάνελ για την Κλιµατική Αλλαγή (IPCC) που αναφέρει ότι η αύξηση της θερµοκρασίας κατά 2,5 ο C, θα έχει κόστος που αντιστοιχεί στο 1,5-2 % του Παγκόσµιου Ακαθάριστου Προϊόντος σε όρους απωλειών, µεταφορές, φυσικά µε περιφερειακές διακυµάνσεις. 5. Πως η Ε.Ε. κατέληξε στο στόχο του περιορισµού της αύξησης της θερµοκρασίας µέχρι τους 2 ο C το µέγιστο: Το µέγιστο όριο των 2 ο C, υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο το 1996, στη βάση των στοιχείων της δεύτερης εκτίµησης του ιακυβερνητικού Πάνελ για την Κλιµατική Αλλαγή. Οι έρευνες είχαν δείξει ότι ο κίνδυνος για σοβαρές επιπτώσεις από 3
την κλιµατική αλλαγή αυξάνεται σηµαντικά όταν η θερµοκρασία ανεβαίνει πάνω από τους 2 ο C. 6. Ποια είναι τα επίπεδα των συνολικών εκποµπών των αερίων του θερµοκηπίου που θα επιτρέψουν να περιορισθεί η αύξηση της θερµοκρασίας στους 2 ο C: Σ αυτό το θέµα υπάρχουν ακόµη αβεβαιότητες ως προς το πόσο ευαίσθητο είναι το κλίµα στην αύξηση των συγκεντρώσεων του φαινοµένου του θερµοκηπίου στην ατµόσφαιρα και την άνοδο της θερµοκρασίας. Ο περιορισµός της αύξησης της θερµοκρασίας στους 2 ο C πολύ πιθανόν θα απαιτήσει οι συγκεντρώσεις των αερίων του θερµοκηπίου να σταθεροποιηθούν στα 550 ppm ισοδυνάµου CO2. (Σήµερα, η συγκέντρωση είναι περίπου 425 ppm και αυξάνεται κατά 0,5% ετησίως). 7. Γιατί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην αναφορά της δεν αναφέρει συγκεκριµένο στόχο µείωσης: Αν και δεν έχουν αρχίσει οι διαπραγµατεύσεις για την µετά το 2012 εποχή, η πρώτη προτεραιότητα είναι η διαµόρφωση διεθνών συµµαχιών για τον σκοπό αυτό. Σ ότι αφορά στην Ε.Ε. µέχρι το τέλος του 2005 θα διαµορφώσει σχετικές προτάσεις, ανάλογα και µε τα αποτελέσµατα των συζητήσεων που θα προηγηθούν. 8. To Πρωτόκολλο του Κιότο και ο στόχος των 2 ο C: Το Πρωτόκολλο του Κιότο αποτελεί το πρώτο βήµα για την µείωση των εκποµπών. Υποχρεώνει µόνο τις βιοµηχανικές χώρες να µειώσουν τις εκποµπές τους καθώς αυτές ευθύνονται για τις παλαιές και τις τρέχουσες εκποµπές και είναι αυτές που θα πρέπει να αποδείξουν στις αναπτυσσόµενες χώρες ότι είναι έτοιµες να αναλάβουν δράση. Το 1997 όταν έγιναν οι διαπραγµατεύσεις για το Πρωτόκολλο, συµφωνήθηκε µέχρι το 2012 να µειωθούν συλλογικά οι εκποµπές τους κατά 5,2% σε σχέση µε τα επίπεδα του 1990. Αυτό όµως δεν είναι αρκετό για να επιτευχθεί ο στόχος των 2 ο C. 9. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι δεσµεύσεις του Κιότο: Η Ε.Ε. κάνει προσπάθειες για να ανταποκριθεί στις προβλέψεις του Πρωτοκόλλου. Το 2002, οι εκποµπές των αερίων του Θερµοκηπίου στην Ευρώπη των 25 ήταν 9% κάτω του έτους αναφοράς (1990). 10. Πόσο θα κοστίσει ο στόχος των 2 ο C: 4
Εκτιµάται ότι τα οφέλη από την θέσπιση του ορίου των 2 ο C υπερτερούν του κόστους της µη λήψης µέτρων. 11. Πως µπορούν να ελαχιστοποιηθούν τα κόστη της µείωσης των εκποµπών: Με την συµµετοχή όλων των τοµέων και των αερίων του θερµοκηπίου στις ρυθµίσεις (αεροµεταφορές, θαλάσσιες µεταφορές κ.ά). Με την συµµετοχή όλων των κρατών που είναι µεγάλοι παραγωγοί αερίων του θερµοκηπίου. Με την χρήση ευέλικτων µηχανισµών όπως τον Μηχανισµό της Καθαρής Ανάπτυξης. Με την πλήρη αξιοποίηση των συνεργειών µε άλλες πολιτικές όπως την στρατηγική για την βιώσιµη ανάπτυξη, την πολιτική της ενεργειακής ασφάλειας κ.ά. 12. Πρέπει να περιµένουµε την επιστήµη να αναπτύξει νέες τεχνολογίες πριν κάνουµε κάτι για την Κλιµατική Αλλαγή; Όχι, γιατί ήδη υπάρχουν τεχνολογίες που µπορούν να καλύψουν τις ανάγκες. 13. Πως είναι δυνατόν να συνεχισθεί η µείωση των εκποµπών µε έναν οικονοµικά αποτελεσµατικό τρόπο: Με την χρήση νέων τεχνολογιών Με την χρήση οικονοµικών εργαλείων Με την εξοικονόµηση ενέργειας Με την προώθηση της έρευνας 14. Παράπλευρα οφέλη από τις πολιτικές για την κλιµατική αλλαγή: Είναι κυρίως η ανάπτυξη και διάδοση των Τεχνολογιών Περιβάλλοντος, που µπορούν να δώσουν το προβάδισµα στην Ε.Ε. και να επιτρέψουν την κατάκτηση νέων αγορών αυτών των τεχνολογιών. Η αποδέσµευση από την χρήση ορυκτών καυσίµων µπορεί να καταστήσει την Ευρώπη λιγότερο ευάλωτη στις διακυµάνσεις των τιµών του πετρελαίου. Οι πολιτικές για την κλιµατική αλλαγή µπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα του αέρα διότι η καύση των ορυκτών καυσίµων δεν παράγει µόνο CO2 αλλά και SO2, NΟx, PM κλπ. 5
15. Σε ποια στοιχεία θα πρέπει να στηριχθεί η µελλοντική στρατηγική της Ε.Ε. για την Κλιµατική Αλλαγή: Ευρεία διεθνή συµµετοχή Συµµετοχή κατά το δυνατόν περισσοτέρων κλάδων όπως για παράδειγµα οι αεροµεταφορές, οι θαλάσσιες µεταφορές κ.ά. Ώθηση στην καινοτοµία Πολιτικές προσαρµογής Συνιστά επίσης: Άµεση και αποτελεσµατική εφαρµογή των συµφωνηµένων πολιτικών Αυξηµένη ευαισθητοποίηση του κοινού Ενίσχυση της συνεργασίας µε τρίτες χώρες Μία νέα φάση του προγράµµατος για την Κλιµατική Αλλαγή το 2005. 16. Ποιες οι προοπτικές του αγώνα ενάντια στην κλιµατική αλλαγή στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισαβώνας; Η δέσµευση παραµένει. Υπάρχει ανάγκη για µια σαφή πολιτική που να ευνοεί τις επενδύσεις στο πλαίσιο µιας οικονοµίας µε χαµηλά επίπεδα κατανάλωσης άνθρακα. 6