1 Ο ΛΥΚΕΙΟ ΤΡΙΚΑΛΩΝ Εργασία στην Τεχνολογία Επικοινωνιών ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΧΟΥ κ ΕΙΚΟΝΑΣ: των Πάλλα Χρήστου Παλαβράκη Στέφανου Ντινόπουλου Μενέλαου Τμήμα: Β γ2 Τρίκαλα 2012
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Πρόλογος 2 Ιστορική αναδρομή 3 Πώς λειτουργεί; 6 Πως ξεκίνησε η Ιστορία 11 Η ιστορία της κινητής τηλεφωνίας 13 Και σήμερα ; Τι γίνεται; Μήπως ήρθε το τέλος της σταθερής τηλεφωνίας; 15 Βιβλιογραφία 17 2
Πρόλογος Τα συστήματα ήχου και εικόνας παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή μας καθώς είναι τα κατ εξοχήν χρησιμοποιούμενα μέσα για διασκέδαση, επικοινωνία κ.ά. Στα συστήματα αυτά ανήκουν: ο υπολογιστής, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, το τηλέφωνο. Παρακάτω θα ασχοληθούμε με το τηλέφωνο και την τηλεόραση. 3
Ιστορική αναδρομή Στις σύγχρονες κοινωνίες είναι κοινώς αποδεκτό το γεγονός ότι οι τηλεπικοινωνίες έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας του κάθε ανθρώπου. Σε αυτό συμβάλουν κυρίως οι τεχνολογικές εξελίξεις που έχουν σημειωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Μέσα σε αυτές βρίσκονται το τηλέφωνο, η τηλεόραση και ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, συσκευές που επιτρέπουν την πληροφόρηση και την ανταλλαγή δεδομένων μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ανεξάρτητα από την απόσταση. Παρ' όλα αυτά, η ανάγκη του ανθρώπου για επικοινωνία είχε δημιουργηθεί πολύ πριν από την εφεύρεση αυτών των καινοτόμων συσκευών. Από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι και τον Μεσαίωνα είχαν επικρατήσει δύο βασικά είδη τηλεπικοινωνιών: η οπτική τηλεπικοινωνία και η ακουστική. Η οπτική τηλεπικοινωνία ξεκίνησε από τη στιγμή που ανακαλύφθηκε η φωτιά. Οι άνθρωποι επινόησαν διάφορους κώδικες και με τη βοήθεια σημάτων καπνού, πυρσών ή ακόμα και πολύχρωμων σημαιών (μεταγενέστερα)μπορούσαν να επικοινωνούν από μακρινές αποστάσεις. 4
Η αρχαιότερη, όμως, μορφή τηλεπικοινωνίας είναι η ηχητική. Πρώτος την χρησιμοποίησε ο προϊστορικός άνθρωπος και περιοριζόταν σε ηχητικά σήματα που προέρχονταν από διάφορα είδη τυμπάνων. Στη συνέχεια αυτά αντικαταστάθηκαν με διάφορα άλλα όργανα (κόρνες, τρομπέτες) και χρησιμοποιούνταν ευρέως για στρατιωτικούς σκοπούς μέχρι την εμφάνιση πιο αποτελεσματικών μέσων. Στα πλαίσια των παραπάνω τάσεων αρκετές εφευρέσεις παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. 5
Οι πιο χαρακτηριστικές από αυτές είναι εκείνες των αρχαίων Ελλήνων. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν καταφέρει να αναπτύξουν ένα πρωτότυπο σύστημα τηλεπικοινωνιών που βασιζόταν τόσο στο οπτικό όσο και στο ηχητικό τηλεπικοινωνιακό πρότυπο. Εφευρέσεις όπως το ακουστικό κέρας, ο οπτικός τηλέγραφος (ή πυρσεία), ο υδραυλικός τηλέγραφος και το σύστημα των φρυκτωριών έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των 6
τηλεπικοινωνιών. Πολλοί, λοιπόν, ήταν εκείνοι που στα ύστερα χρόνια τις βελτίωσαν ή έκαναν εφευρέσεις βασισμένες πάνω σε αυτές. Αρκετά χρόνια αργότερα, με την βιομηχανική επανάσταση η ανάγκη για ένα γρήγορο και αξιόπιστο μέσο επικοινωνίας είχε γίνει πλέον επιτακτική. Έτσι δεν άργησε να εμφανιστεί ο σπουδαιότερος πρόδρομος του τηλεφώνου, ο τηλέγραφος. Η ιδέα του τηλεγράφου αν και προέρχεται, όπως είδαμε προηγουμένως, από τα αρχαία χρόνια υλοποιήθηκε το1774 από τον Ελβετό George Luis που κατασκεύασε μια πρώιμη μορφή τηλεγράφου, αργότερα εμφανίστηκαν οι τηλέγραφοι του Semmering (1810), του Ampere και των Cooke και Wheaton. Ο Αμερικανός, όμως, Samuel Morse (1791-1872) το 1837 παρουσίασε τον τηλέγραφό του που είχε την δυνατότητα να μεταδίδει μηνύματα σε πολύ μακρινές αποστάσεις γρήγορα και χωρίς μεγάλο κόστος. Το πρώτο μήνυμα από αυτόν τον τηλέγραφο στάλθηκε το 1844 από την Ουάσιγκτον στην Βαλτιμόρη. Καθώς, λοιπόν, οι παραπάνω εφευρέσεις τελειοποιήθηκαν και οι δυνατότητές τους χρησιμοποιήθηκαν στο έπακρο δημιουργήθηκε η ανάγκη κατασκευής μιας 7
συσκευής που θα μπορούσε να μεταφέρει ήχους και πάνω από όλα την ανθρώπινη ομιλία. 8
Πώς λειτουργεί; Το τηλέφωνο είναι μια συσκευή που επιτρέπει τη συνομιλία μεταξύ ατόμων που βρίσκονται σε απόσταση. Πριν εφευρεθεί το τηλέφωνο με τη σημερινή του μορφή, χρησιμοποιούσαν το τηλέφωνο με σωλήνες, το τηλέφωνο με σχοινί και μεμβράνες και άλλους τύπους. Το1876, ο Γκράχαμ Μπελ πέτυχε για πρώτη φορά τη μετάδοση φωνής με ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Το πρώτο αυτό τηλέφωνο το αποτελούσαν δύο ακουστικά και μια γραμμή από δύο καλώδια, που ένωνε τα ακουστικά. Κάθε ακουστικό αποτελούνταν από μια ελαστική μεμβράνη από σίδερο, τοποθετημένη μπροστά από σιδηρομαγνητικό πυρήνα και γύρω απ' αυτόν ήταν τυλιγμένος ένας μονωμένος αγωγός. Τα δύο ακουστικά χρησιμοποιούνταν συγχρόνως ως δέκτες και πομποί. Όταν κάποιος 9
μιλούσε μπροστά σε μια συσκευή, η ταλάντωση της μεμβράνης μετέβαλλε το μαγνητικό πεδίο με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ρεύματα στον αγωγό που ήταν τυλιγμένος γύρω από τον πυρήνα. Τα ρεύματα αυτά μεταδίδονταν μέσα από τα καλώδια στην άλλη συσκευή, όπου προκαλούσαν μεταβολή του μαγνητικού πεδίου. Αυτή η μεταβολή προκαλούσε την ταλάντωση της μεταλλικής μεμβράνης κι έτσι αναπαραγόταν η ανθρώπινη ομιλία. Αργότερα βελτιώθηκε το τηλέφωνο κατασκευάζοντας το μικρόφωνο. Το μικρόφωνο αυτό βελτιώθηκε και με τη νέα του μορφή χρησιμοποιήθηκε για πολλά χρόνια. Στη συνέχεια, και μέχρι πριν από λίγα χρόνια χρησιμοποιείτο το μικρόφωνο με σκόνη άνθρακα. Αυτό αποτελείται από ένα διάφραγμα που πάλλεται κάτω από την επίδραση ηχητικών κυμάτων. Το κέντρο του συνδέεται με ένα μικρό κουτί, που περιέχει σκόνη άνθρακα και κλείνεται από μικρό μεταλλικό δίσκο. Όταν περνά ηλεκτρικό ρεύμα μέσα από το μικρό αυτό κουτί, ο μικρός μεταλλικός δίσκος σπρώχνεται προς τα μέσα από 10
τα ηχητικά κύματα και οι κόκκοι του άνθρακα πλησιάζουν μεταξύ τους έτσι διευκολύνεται η διέλευση του ρεύματος και μειώνεται η αντίσταση. Όταν το μεταλλικό διάφραγμα ξαναγυρίζει στη θέση του, οι κόκκοι του άνθρακα απομακρύνονται μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η διέλευση του ρεύματος και να αυξάνεται η αντίσταση. Αυτές οι μεταβολές του παλλόμενου ρεύματος αντιστοιχούν ακριβώς στις ταλαντώσεις του διαφράγματος που προκαλούνται από τη φωνή του ομιλητή. Στο τηλεφωνικό κύκλωμα, το παλλόμενο ρεύμα του μικροφώνου μεταφέρεται στο πρωτεύον πηνίο ενός μετασχηματιστή αύξησης. Αυτό το ασταθές ρεύμα δίνει εναλλασσόμενο ρεύμα, που περνά από το ακουστικό της ίδιας συσκευής, και στη συνέχεια καταλήγει στο ακουστικό της άλλης συσκευής με την οποία επικοινωνούμε. Το ακουστικό αποτελείται από μικρό πεταλοειδή μαγνήτη. Αυτός, εξαιτίας των μεταβολών της έντασης του ρεύματος βάζει σε παλμική κίνηση το μεταλλικό του διάφραγμα. Οι παλμικές δονήσεις του διαφράγματος αναπαράγουν τα χαρακτηριστικά της φωνής. Η ένταση και η ευκρίνεια του μηνύματος είναι ανάλογες με τα ασθενή και 11
ισχυρά φωνητικά σήματα που δέχεται ο ηλεκτρομαγνήτης. Μια τηλεφωνική συσκευή αποτελείται, εκτός από το μικρόφωνο (πομπό) και το ακουστικό (δέκτη), και από ένα διακόπτη, πάνω στον οποίο είναι τοποθετημένο το σύστημα μικρόφωνο-ακουστικό. Έτσι όταν σηκώνουμε το ακουστικό, το κύκλωμα ανοίγει. Παλιότερα σηκώνοντας το ακουστικό, ο ομιλητής αποκαθιστούσε αμέσως επαφή με το κέντρο, όπου τηλεφωνήτριες αναλάμβαναν τη σύνδεση με μια άλλη συσκευή. Εδώ και πάρα πολλά χρόνια τα δίκτυα έχουν 12
αυτοματοποιηθεί. Κάθε συσκευή διαθέτει ως επιλογέα είτε έναν κινητό δίσκο είτε έναν πίνακα με πλήκτρα αριθμημένα από το 0 ως το 9. Κάθε συσκευή διαθέτει και ένα σύστημα κουδουνιού με το οποίο καλείται ο συνδρομητής. Η εξέλιξη της ηλεκτρονικής τα τελευταία χρόνια είχε ως αποτέλεσμα και την τελειοποίηση του τηλεφώνου. Έτσι με τη χρήση των τρανζίστορς οδηγηθήκαμε στην αντικατάσταση των μικροφώνων από άνθρακα με άλλα, καλύτερης ποιότητας, όπως τα ηλεκτρομαγνητικά μικρόφωνα. Με αυτά γίνεται δυνατή και η αύξηση της τάσης εξόδου. Επίσης, έχουν προστεθεί στο τηλέφωνο διάφορα άλλα εξαρτήματα όπως αυτόματα συστήματα κλήσης με μνήμη κ.λπ. Τα πολυπλοκότερα τηλέφωνα έχουν ένα μικρόφωνο και ένα μεγάφωνο στη βάση εκτός από τη συσκευή αποστολής σημάτων και έναν δέκτη στο μικροτηλέφωνο (τηλεφωνικές συσκευές με δυνατότητα ανοιχτής ακρόασης). Σε ένα ασύρματο τηλέφωνο το καλώδιο του ακουστικού αντικαθίσταται από μια ράδιο σύνδεση μεταξύ του μικροτηλεφώνου και της βάσης, αλλά ένα σκοινί γραμμών (καλώδιο) χρησιμοποιείται ακόμα. Ένα κυψελοειδές τηλέφωνο (cellular phone) περιέχει 13
ένα πομπό και ένα δέκτη εξαιρετικά μικρού μεγέθους. Για τη λειτουργία του δεν απαιτείται κανένα απολύτως καλώδιο, δηλαδή είναι μια φορητή και αυτόνομη συσκευή. Χάρις όμως στη συνεχή εξέλιξη της τεχνολογίας, σήμερα η ερώτηση δεν είναι «τι μπορώ» αλλά «τι θέλω να έχω από το τηλέφωνο μου». Και αν όλες οι διαφορετικές δυνατότητες που μας προσφέρονται, μας φαίνονται σήμερα τόσο αυτονόητες, αυτό οφείλεται στην ικανότητα του ανθρώπινου είδους να προσαρμόζεται εύκολα και γρήγορα στο περιβάλλον του, «ξεχνώντας» ότι έχουν περάσει μόλις 14 χρόνια από τότε που η κινητή τηλεφωνία έκανε την είσοδό της στην Ελλάδα και... 130 από τότε που ο Graham Bell εφηύρε την πατέντα του τηλεφώνου!οι προσπάθειες του Bell και πολλών προγενέστερών του, είχαν ένα κοινό σημείο: την ανάγκη του ανθρώπου να επικοινωνεί, χωρίς χωροχρονικούς περιορισμούς. Την ανάγκη για ενημέρωση, για αποσόβηση του κινδύνου, για μεταφορά χαρμόσυνων νέων ή απλά για το άκουσμα της φωνής ενός αγαπημένου προσώπου...και αν σήμερα όλα αυτά μπορούν να γίνουν εύκολα, γρήγορα, συνδυάζοντας φωνή, εικόνα και δεδομένα σε συσκευές που συχνά δεν 14
ξεπερνούν τα 100 γραμμάρια, το οφείλουμε σε ανθρώπους, ανήσυχους και ιδιοφυείς, που με τις ανακαλύψεις τους άνοιξαν το δρόμο της φορητής επικοινωνίας... 15
Πως ξεκίνησε η Ιστορία. Ο Bell γεννήθηκε στις 3 Μαρτίου του 1847, στο Εδιμβούργο της Σκωτίας και σπούδασε στα πανεπιστήμια του Εδιμβούργου και του Λονδίνου. Μετακινήθηκε στον Καναδά το 1870 και στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1871 όπου άρχισε να διδάσκει σε κωφάλαλους το σύστημα ορατής (οπτικής) ομιλίας. Το σύστημα αυτό που αναπτύχθηκε από το πατέρα του, Alexander Melville Bell, δείχνει πώς τα χείλη, η γλώσσα, και ο λαιμός χρησιμοποιούνται στην άρθρωση του λόγου. Το 1872το Bell ίδρυσε ένα σχολείο για τους κωφαλάλους στη Βοστόνη της Μασαχουσέτης. Το σχολείο έγινε στη συνέχεια μέρος του πανεπιστημίου της Βοστόνης, όπου ο Bell διορίστηκε καθηγητής της φωνητικής φυσιολογίας. Έγινε αμερικάνος πολίτης το 1882. Από την ηλικία των 18 o Bell εργαζόταν πάνω στην ιδέα της διαβίβασης της ομιλίας. Το 1874, ενώ δούλευε σε ένα είδος τηλεγράφου, ανέπτυξε τις βασικές ιδέες του για το τηλέφωνο. Το καλοκαίρι του 1875 ο Bell κάνοντας πειράματα μαζί με το βοηθό του Thomas Watson παρατήρησε ότι ένα έλασμα από ατσάλι όταν δονείτο από 16
διάφορους ήχους επηρέαζε το ρεύμα ενός ηλεκτρομαγνήτη. Παρατήρησε ακόμη ότι σε κάποιο άλλο σημείο ένας άλλος ηλεκτρομαγνήτης επηρεαζόταν από αυτές τις αλλαγές του ρεύματος και με τη σειρά του έκανε ένα άλλο έλασμα να πάλλεται. Τα πειράματά του αυτά αποδείχθηκαν τελικά επιτυχή στις 10 Μαρτίου του 1876, όταν διαβιβάστηκε η πρώτη πλήρης πρόταση μέσω του τηλεφώνου: "Watson, έλα εδώ, σε θέλω ".Οι επόμενες επιδείξεις, ιδιαίτερα μια το 1876 στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβανία, εισήγαγαν το τηλέφωνο στον κόσμο και οδήγησαν στην οργάνωση της τηλεφωνικής επιχείρησης του Bellτο 1877. Άλλοι εφευρέτες προσπάθησαν επίσης να δημιουργήσουν μία συσκευή επικοινωνίας. Ειδικά ο Antonio Meutsi, ο οποίος εφηύρε μια ακουστική συσκευή στις αρχές του 1870 και ο Elisha Gray που υπέβαλε μία αίτηση ευρεσιτεχνίας με τη κατασκευή του τηλεφώνου λίγες ώρες μετά τον Bell στο Σικάγο. Το 1880 η Γαλλία απονέμει στο Bell το βραβείο Volta, το οποίο συνοδευόταν από χρηματικό έπαθλο 50.000 φράγκων, για την εφεύρεσή του. Με αυτά τα χρήματα ίδρυσε το εργαστήριο Volta στην Ουάσιγκτον, όπου τον ίδιο χρόνο οι συνεργάτες του και εκείνος εφηύραν το 17
φωτόφωνο (photophone), το οποίο διαβιβάζε την ομιλία μέσω ακτίνων φωτός. Ο Bell ήταν ένας από τους ιδρυτές της National Geographic Society και υπηρέτησε ως πρόεδρός της από το 1896 έως το 1904. Ίδρυσε επίσης το περιοδικό Science το 1883. Μετά από το 1895 τα ενδιαφέροντα του Bell στράφηκαν στην αεροναυτική στα πλαίσια της οποίας μαζί με τους συνεργάτες του δημιούργησε μερικές ενδιαφέρουσες εφευρέσεις. Ο Bell συνέχισε αργότερα τις μελέτες του πάνω στις αιτίες και στην κληρονομικότητα της κώφωσης. Πέθανε στις 2 Αυγούστου του 1922, στο Baddeck του Καναδά όπου σήμερα υπάρχει ένα μουσείο που είναι αφιερωμένο στο έργο και στη ζωή του. 18
Η ιστορία της κινητής τηλεφωνίας Δεν μπορούμε να μην αφιερώσουμε ένα ξεχωριστό κομμάτι στην κινητή τηλεφωνία. Η τεράστια διείσδυση που παρουσίασε έχει εκπλήξει όλους μας. Η ληξιαρχική πράξη γέννησής της κινητής θεωρείται η3η Απριλίου 1973 όταν ο δόκτωρ Μάρτιν Κούπερ της «Μοτορόλα» έκανε το πρώτο του τηλεφώνημα. Η συσκευή, που έμοιαζε με φορητό ασύρματο, είχε ύψος25 εκατοστά και βάρος 900 γραμμάρια. Ήταν το πρώτο σύγχρονο κινητό τηλέφωνο με τον κωδικό Motorola DynaTAC. Η ανταγωνίστρια εταιρεία BellLabs πήρε τη ρεβάνς το 1978, κατασκευάζοντας τοπρώτο δοκιμαστικό δίκτυο κινητής τηλεφωνίας, που ήταν αναγκαίο για την εξέλιξη και την εμπορική 19
εκμετάλλευση του κινητού.το πρώτο αυτοματοποιημένο δίκτυο κινητής τηλεφωνίας λειτούργησε στις αρχές της δεκαετίας του '80 στη Σκανδιναβία. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '80 τα κινητά τηλέφωνα ήταν ογκώδη κι έτσι ήταν εγκατεστημένα κυρίως σε αυτοκίνητα. Το πρώτο κινητό που έλαβε άδεια έγκρισης ήταν το μοντέλο της «Μοτορόλα» DynaTAC8000X. Υπήρξε η ναυαρχίδα των λεγόμενων κινητών πρώτης γενιάς (1G).Στην αρχή της δεκαετίας του '90 άρχισε η απογείωση των κινητών τηλεφώνων, με την ψηφιοποίηση δικτύων (GSM) και συσκευών. Περάσαμε έτσι στα κινητά της δεύτερης γενιάς (2G),οι συσκευές έγιναν μικρότερες (100-200 γραμμάρια) και παρείχαν και άλλες ευκολίες, όπως την αποστολή σύντομων γραπτών μηνυμάτων(sms) και τη λήψη φωτογραφιών.στις αρχές του 21ου αιώνα ήλθαν τα κινητά τρίτης γενιάς (3G), με τις απεριόριστες δυνατότητες των πολυμέσων. Σήμερα, η διείσδυση του κινητού τηλεφώνου στον πλανήτη ξεπερνά το 30%, με αλματώδη άνοδο στις φτωχές χώρες του πλανήτη και κυρίως στην Αφρική. Η φιλανδική εταιρεία Nokia, με μερίδιο αγοράς 36%, κατέχει την πρώτη θέση στις πωλήσεις κινητών τηλεφώνων 20
παγκοσμίως. Στην Ελλάδα η κινητή τηλεφωνία έκανε την εμφάνισή της το 1992. Οι εκτιμήσεις των «ειδικών» έκαναν λόγο για 200.000 συνδρομητές μέσα σε μια δεκαετία. 13 χρόνια μετά, λειτουργούσαν στη χώρα μας 13.551.000 συσκευές (Δεκέμβριος2006), που καλύπτουν το 120,5% του ελληνικού πληθυσμού, γεγονός που κατατάσσει την Ελλάδα στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως σε αναλογία πληθυσμού και κινητών τηλεφώνων. 21
Και σήμερα ; Τι γίνεται; Μήπως ήρθε το τέλος της σταθερής τηλεφωνίας; Οι αυξημένες ανάγκες μετάδοσης φωνής και δεδομένων που παρουσιάζονται, έχουν αποτέλεσμα την αναζήτηση νέων μεθόδων ταυτόχρονης μετάδοσης. Η μέθοδος που επικρατεί για την κάλυψη των αναγκών αυτών είναι η Voice over IP, μετάδοση φωνής μέσω του πρωτοκόλλου TCP/IP, με απλά λόγια τηλεφωνία μέσω Internet. Η υπηρεσία Voice over IP (VoIP) χρησιμοποιεί το πρωτόκολλο του Διαδικτύου (Internet Protocol) για να μεταφέρει τηλεφωνικές συνομιλίες, μετατρέποντας τη φωνή σε πακέτα δεδομένων. Η 22
συχνότητα που απαιτεί η τεχνολογία ΙΡ για τη μετάδοση των δεδομένων είναι τουλάχιστον έξι φορές μικρότερη από την αντίστοιχη των παραδοσιακών τηλεπικοινωνιακών δικτύων που χρησιμοποιούν σήμερα οι περισσότεροι συνδρομητές σε όλο τον κόσμο. Η σημαντική αυτή διαφορά καθιστά τις κλήσεις μέσω του VoIP σαφέστατα πιο οικονομικές, και σε αρκετές περιπτώσεις το τηλεφώνημα μέσω Διαδικτύου μπορεί να στοιχίσει έως και 90% φθηνότερα απ' ό,τι μέσω του παραδοσιακού τηλεπικοινωνιακού δικτύου. Και όχι μόνο. Οι δυνατότητες που παρέχει είναι πραγματικά απεριόριστες. Υπηρεσίες τηλεφωνητή, όπου τα μηνύματα έρχονται στο λογαριασμό ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του χρήστη, προσωπικές επιλογές λίστας με τηλέφωνα και πολλά άλλα. Για παράδειγμα, μπορεί ο χρήστης του VoIP να ρυθμίσει έτσι το τηλέφωνο του σπιτιού του, ώστε να χτυπά στο κινητό του. Οι δυνατότητες είναι πάρα πολλές και προσφέρουν μια άνευ προηγουμένου ευελιξία στην επικοινωνία. Το τηλέφωνο είναι το πιο διαδεδοµένο µέσο επικοινωνίας, και ως τέτοιο αξίζει να έχει µία ολόκληρη ιστορία πίσω από 23
αυτό. Και είναι αυτή η ιστορία που αποδεικνύει τη σπουδαιότητα του τηλεφώνου. Αν δεν ήταν µία πραγµατικά ανατρεπτική εφεύρεση, κανείς δεν θα ερευνούσε τόσο πολύ το παρελθόν του! 24
Βιβλιογραφία 1. Cardwell, Donald, «Η ιστορία της Τεχνολογίας», Μεταίχμιο, Αθήνα 2000 2. Ardley, Neil, «Λεξικό των Επιστημών», Ερευνητές, Αθήνα 1994 3. Bachman, «Μεγάλοι Εφευρέται», Αστήρ, Αθήνα 1988 4. Πρωτοπαπαδάκης Ιωάννης, «Ποιος γελάει τώρα;» Εκδόσεις Παπασωτηρίου,2006 5. Ο.Τ.Ε., «Μουσείο Τηλεπικοινωνιών χθες - σήμερα -αύριο», Αθήνα, Ιούλιος 2000 6. Επτά Ημέρες της Καθημερινής, «Παγκόσμια Ημέρα Τηλεπικοινωνιών 50 χρόνια Ο.Τ.Ε.», Μαϊος 1999 7. Δικτυακός τόπος του Ο.Τ.Ε. 8. Δικτυακός τόπος Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών 9. Δικτυακός τόπος Cosmote 10. Δικτυακοί τόποι φορέων τηλεπικοινωνιών διαφόρων χορών της Ευρώπης 11. Δικτυακός τόπος της Siemens 12. Δικτυακός τόπος τηςmicrosoft Encarta Msn 13. Microsoft Encarta 1999 14. Microsoft Encarta Reference Library 2007 15. Δικτυακή εγκυκλοπαίδεια LivePedia.gr 16. Δικτυακός τόπος Σαν Σήμερα 25
http://www.sansimera.gr/archive/articles/ show.php?id=241&feature=mobile_phone 17. Δικτυακός τόπος του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών 26