Ποιος προετοιμάζει τον ταξιδιώτη; Ιατρική προσέγγιση Παναγιώτης Πετρίκκος Παθολόγος Επιμελητής Β Παθολογικής Κλινικής 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας
Γιατί ταξιδεύουμε...? Τουρισμός Ψυχαγωγία Επαγγελματικοί λόγοι Θρησκευτικοί λόγοι Οικογενειακοί λόγοι Μετανάστευση - VFRs Σπουδές Αποστολές Εξερευνήσεις Αθλητές
ΜΕΣΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΕΙΔΟΣ ΤΑΞΙΔΙΟΥ Αεροπορικά ταξίδια Οδικά ταξίδια Με τρένο Κρουαζιέρες Ταξίδια παρατεταμένης διάρκειας Ταξίδια τελευταίας στιγμής Ταξίδια σε περιοχές με επιδημίες Ταξίδια σε υψηλό υψόμετρο Μαζικές συγκεντρώσεις Extreme ταξίδια σε έρημο/απομακρυσμένες περιοχές
Είδος ταξιδιώτη... Παιδιά - Νέοι Ηλικιωμένοι Με χρόνια νοσήματα Ανοσοκαταστελμένοι Έγκυες Άτομα με ειδικές ανάγκες
Ταξίδια σε αναπτυσσόμενες χώρες > 80 εκατομμύρια άνθρωποι ταξιδεύουν κάθε χρόνο από τις αναπτυγμένες στις αναπτυσσόμενες χώρες. Med Clin North Am2008;92:1409-14
Κίνδυνοι σε ένα διεθνές ταξίδι... 100.000 ταξιδιώτες σε αναπυσσόμενες χώρες σε 1 μήνα 50000 θα εμφανίσουν κάποιο πρόβλημα υγείας 8000 θα επισκεφτούν ιατρό 5000 θα μείνουν κλινήρεις 1100 δεν θα είναι ικανοί για εργασία 300 θα χρειαστούν νοσηλεία 50 θα χρειαστούν αεροδιακομιδή 1 θα πεθάνει Steffen R et al, J Wilderness Med 1994; 5: 56-66 Steffen R et al, J Infect Dis 1987; 156: 84-91 Pechersky R et al 7 th Conference of Int Society of Travel Medicine, Innsbruck, Austria, 2001
Προβλήματα υγείας σε ταξιδιώτες στις αναπτυσσόμενες χώρες (ποσοστά/μήνα) Travel medicine, Keystone
Κίνδυνοι κατά το ταξίδι... ΛΟΙΜΩΔΗ ΚΑΙ «ΕΞΩΤΙΚΑ» ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΠΙΔΕΙΝΩΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Λοιμώδη νοσήματα : 1-4% των θανάτων ταξιδιωτών σε διεθνή ταξίδια
Προετοιμασία Ταξιδιώτη Ενημέρωση για τους κινδύνους Συμβουλές πριν την αναχώρηση (εμβόλια-προφυλάξεις- αντιμετώπιση) Ευαισθητοποίηση για την περίπτωση που ο ταξιδιώτης επιστρέψει άρρωστος ή αρρωστήσει μετά την επιστροφή του....για κάθε ταξιδιώτη, για κάθε ταξίδι!
Προετοιμασία του ταξιδιώτη... Σύνθετη, δυναμική διαδικασία Οργανωμένο ιατρείο Θέλει χρόνο Συνεχή Εκπαιδευση και ενημέρωση (συνέδρια,σεμινάρια,διαδίκτυο) Ικανότητα μετάδοσης πληροφοριών με πρακτικό και κατανοητό τρόπο Γραπτές οδηγίες/ φυλλάδια Συζήτηση A. Spira,Preparing the traveller, The Lancet 2003
Στόχος της ταξιδιωτικής Ιατρικής Η διαφύλαξη και προαγωγή της υγείας τους ταξιδιώτη καθώς και η πρόληψη των ασθενειών που τον αφορούν. Αποτελεί τομέα της Δημόσιας Υγείας, δεδομένης της εμπλοκής της στη διαχείριση εισαγόμενων νοσημάτων Leggat PA, 1998
Fifty general practitioners replied to a survey of the advice that they would offer to a tourist planning a package holiday in western Turkey. The range of prophylactic immunizations and other medication recommended by the respondents was wide, suggesting that some tourists travel without adequate protection, while some receive unnecessary injections. Most of the doctors would offer little other health advice to the traveller. General practitioners receive conflicting guidance on prophylactics for travellers, and it is suggested that the disagreements should be resolved. Wider availability of written advice for the traveller would also be valuable.
Προετοιμασία ταξιδιώτη... ΔΙΕΘΝΩΣ Μονάδες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας / Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας Ιατροί (γενικοί ιατροί, παθολόγοι, λοιμωξιολόγοι, ιατροί Δημόσιας Υγείας, ιατροί εργασίας, παιδίατροι, μικροβιολόγοι) Νοσηλευτικό προσωπικό Επισκέπτες υγείας Διεπιστημονική ομάδα
Προετοιμασία Ταξιδιώτη... ΕΛΛΑΔΑ Διευθύνσεις Υγείας Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων Ιατρεία Ταξιδιωτικής Ιατρικής σε ορισμένα Νοσηλευτικά Ιδρύματα (κρατικά και ιδιωτικά) Κέντρα Υγείας Ένοπλες Δυνάμεις Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων
Ταξιδιώτες που απευθύνονται στις ΔΥΝΑ της Αττικής «Το προφίλ του Έλληνα ταξιδώτη» Προορισμός
Ταξιδιώτες που απευθύνονται στις ΔΥΝΑ της Αττικής «Ταξιδιώτες που ταξιδεύουν για μεγάλο χρονικό διάστημα»
Παροχή Υπηρεσιών Ταξιδιωτικής Ιατρικής στην Ευρώπη Πηγη : Scientific analysis of risks relating to communicable diseases linked to tourism and travel. A summary of a project report funded by thw Public Health Directorate of the European Commission (1999), hw Scottish Center of Infection and Environmental Health (United Kindom) & Societe de Medecine des Voyages (France).
Παγκόσμια έρευνα σε 341 ιατρεία ταξιδιωτικής ιατρικής Περιοχή USA Europe UK & Ireland Canada Other Επαγγελματίες υγείας Νοσηλευτές-τριες Ιατροί Ιατροί και νοσηλευτές-τριες Άλλοι Ειδικότητα των ιατρών Οικογενειακοί/γενικοί ιατροί Παθολόγοι Λοιμωξιολόγοι/ Τροπικής ιατρικής Άλλοι 57% 20% 6% 6% 11% 16% 41% 42% 2% 16% 17% 63% 4% Hill DR, Behrens RH. A Survey of Travel Clinics Throughout the World. J Travel Med 1996;1;3(1):46-51
Μελέτη σε ιατρεία Ταξιδιωτικής Ιατρικής στον Καναδά Υπηρεσίες (n=39) Ιδιωτική Τομέας δημόσιας υγείας Εταιρίες Πανεπιστήμιο Ένοπλες δυνάμεις Προσωπικό (n=35) 1-5 6-10 11-15 Προσωπικό που χορηγεί εμβόλια ( n= 39) Ιατροί Νοσηλευτές-τριες Ιατροί & Νοσηλευτές-τριες Προσωπικό που χορηγεί ανθελονοσιακά (n=39) Ιατροί Νοσηλευτές-τριες Ιατροί & Νοσηλευτές-τριες 17 (44%) 15 (38%) 4 (10%) 2 (5%) 1 (3%) 27 (76%) 5 (15%) 3 (9%) 4 (11%) 34 (86%) 1 (3%) 29 (74%) 9 (23%) 1 (3%) Keystone JS, Tessier D.A National Survey of Travel Medicine Clinics in Canada. JTravel Med 2003;10 (4): 24
Βασικά επίπεδα προετοιμασίας του ταξιδιώτη Εκτίμηση της γενικής κατάστασης υγείας Ανασκόπηση του ταξιδιού Επιλογή εμβολίων Εκπαίδευση για την πρόληψη νοσημάτων και διατήρηση της υγείας Οι ταξιδιώτες πρέπει να λαμβάνουν τις οδηγίες το δυνατόν συντομότερα, 6-8 εβδομάδες πριν το ταξίδι
ΣΗΜΕΙΑ ΚΛΕΙΔΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ PRE TRAVEL CONSULTATION 1. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (risk assessment) 2. ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (risk communication) 3. ΔΙΑΧΕΊΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (risk management)
ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΠΡΟ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗΣ ΤΑΞΙΔΙ-ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ
ΠΟΙΟΣ ΤΑΞΙΔΕΥΕΙ ; Ηλικία Φύλο Ιατρικό ιστορικό Υποκείμενα νοσήματα Φάρμακα (ιατρική γνωμάτευση) Ιστορικό εμβολίων Ιστορικό ταξιδίων Αλλεργίες Κύηση
Εκτίμηση της υγείας του ταξιδιώτη Ανοσοκαταστολή - HIV Αιμορραγική διάθεση Επιληψία Διαβήτης (γεύματα-ινσουλίνη) Καρδιοαγγειακή νόσος Ψυχιατρικά νοσήματα Αναπνευστικά νοσήματα Αντενδείξεις εμβολιασμών φαρμάκων Ψυχο-κοινονικό status Τύπος ταξιδιώτη : Εμπειρία από παλαιότερα ταξίδια Προσωπικότητα ( συντηρητικός ριψοκίνδυνος κ.α.) Κατηγορία: πχ φοιτητής, επαγγελματίας, τουρίστας, VFR Στάση απέναντι στους κινδύνους : Βασικές γνώσεις... Αντίληψη των κινδύνων!!!
Ανασκόπηση του ταξιδιού Προορισμός (χώρα, αστική / αγροτική περιοχή, υψόμετρο) Ημερομηνίες αναχώρησης επιστροφής, διάρκεια Ενδιάμεσοι σταθμοί Μέσα μεταφοράς Διαμονή (οικονομικό κατάλυμα vs πολυτελές ξενοδοχείο) Ομαδικό ή ατομικό ταξίδι Σκοπός Δραστηριότητες Εποχή (βροχές vs ξηρασία) Συνθήκες περιβάλλοντος Τρέχουσες Επιδημίες (πχ Ebola NA Guinea, Ιος Ζika Γαλ.Πολυνησία)
ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤEΣ
ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ ΔΙΑΜΟΝΗ
ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ ΥΨΟΜΕΤΡΟ -ΚΛΙΜΑ
Κοινοποίηση του κινδύνου (Risk communication) Ελεύθερη αμφίδρομη ανταλλαγή πληροφοριών και απόψεων για την καλύτερη κατανόση και τη λήψη αποφάσεων 1)Προσαρμογή των πληροφοριών κινδύνου στον ταξιδιώτη 2)Ακριβής παρουσίαση των δεδομένων και των πληροφοριών 3)Σύγκριση με τους «καθημερινούς κινδύνους» οι οποίοι είναι οικείοι στον ταξιδιώτη 4)Αποφυγή υπερ-πληροφόρησης 5)Χρήση έγκυρων, αξιόπιστων και προσβάσιμων πηγών 6)Αξιοποίηση φυλλαδίων και οπτικοακουστικών μέσων
Διαχείρηση του Κινδύνου και γενικές ή ειδικές οδηγίες
ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚEΣ ΟΔΗΓΙΕΣ Εμβολιασμοί Χημειοπροφύλαξη για ελονοσία Διάρροια Ταξιδιώτη Προφύλαξη από δήγματα εντόμων Κοινές λοιμώξεις αναπνευστικού Τροφιμογενή και υδατογενή νοσήματα Νοσήματα από ξενιστές Περιβαλλοντικοί κίνδυνοι / Κλιματικές συνθήκες Ένδυση Υπόδηση Jet lag - DVT Σεξουαλική συμπεριφορά Ασφάλεια υγείας Πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες Τροχαία ατυχήματα Ατυχήματα από ζώα (δήγματα) Κατάσταση υγείας Φάρμακα A. Spira,Preparing the traveller, The Lancet 2003
ΕΙΔΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ Κίνδυνοι σε μεγάλο υψόμετρο Υψηλές και χαμηλές θερμοκρασίες Scuba-diving Θαλάσσιοι κίνδυνοι Ναυτία (motion sickness) Αεροναυτία Κίνδυνοι από ταξίδια περιπέτειας/αποστολές Κύηση Παιδιά- Υπερήλικες Ανοσοκατασταλμένοι Παθογόνα/παράσιτα/ζωονόσοι ανάλογα με τον προορισμό A. Spira,Preparing the traveller, The Lancet 2003
Διαχείρηση κινδύνου Προετοιμασία Ταξιδιώτη... Ενημέρωση δικτυακή άλλες πηγές Εκπαίδευση σε αυτοθεραπεία (πως και πότε) Φάρμακα και κυτίο πρώτων βοηθειών Αναζήτηση ιατρικής βοήθειας στον προορισμό Αναζήτηση ιατρικής βοήθειας μετά την επιστροφή Πυρετός Καταβολή Διάρροια Δυσπεψία Ίκτερος Εξάνθημα
http://www.keelpno.gr/
ΕΛΟΝΟΣΙΑ
ΕΛΟΝΟΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗΣ Η πιο σημαντική νόσος για τον ταξιδιώτη Δύναται να προληφθεί Χημειοπροφύλαξη Μέτρα αποφυγής δηγμάτων Κανένα μέτρο δεν προφυλάσει 100% 30.000 ταξιδιώτες/έτος (Ευρώπη-ΗΠΑ)? Προορισμός/εποχή/κλίμα/υψόμετρο/αριθμός δηγμάτων
Θάνατοι από Ελονοσία σε ταξιδιώτες Ακατάλληλη χημειοπροφύλαξη Μη συμμόρφωση Σύγχυση στον ταξιδιώτη Λανθασμένες συμβουλές Παρενέργειες των φαρμάκων Δύσκολο θεραπευτικό σχήμα Προσωπικές πεποιθήσεις
Ανθελονοσιακή Χημειοπροφύλαξη για ταξιδιώτες σε ενδημικές περιοχές
Aυτoθεραπεία ελονοσίας Stand By Emergency Treatment - SBET Παραμονή μακράς διαρκείας σε περιοχές όπου ενδημεί η ελονοσία Παραμονή μικρής διαρκείας & συχνά ταξίδια Ο ταξιδιώτης δεν έχει πρόσβαση σε ιατρική υπηρεσία μέσα σε 24 ώρες. Η κατάσταση του ασθενή δεν είναι βαριά Ο ταξιδιώτης είναι καλά ενημερωμένος για τη συμπτωματολογία της ελονοσίας (πυρετός, ρίγος, εφίδρωση, μυαλγίες...) Συνέχιση χημειοπροφύλαξης Αναζήτηση ιατρικής βοήθειας
SBET Mefloquine (Lariam) Atovaquone-proguanil (Malarone) Quinine + Doxycycline Artemether/lumefantrine Dihydroartemisin/piperaquine
Νοσήματα που μεταδίδονται με έντομα ή αρθρόποδα Κουνούπια : Ελονοσία, Κιτρινος πυρετός, Φιλαρίαση, Δάγγειος, Ιαπωνική Εγκεφαλίτιδα Φλεβοτόμος : Λεισμανίαση Μύγα Tse Tse : Αφρικανική τρυπανοσωμίαση Ψύλλος : Τύφος, Πανώλη Κρότωνες : Νόσος Lyme, Rocky Mountain spotty fever, Ερλιχίωση, άλλες Ρικετσιώσεις
Διάρροια Ταξιδιωτών 30-60% των ταξιδιωτών σε αναπτυσόμενες χώρες 3 μη σχηματισμένες κενώσεις σε 24h Αίτια: E.coli (ΕΤΕC), Campylobacter, Shigella, Salmonella, ιοί Κανόνες διατροφής και πόσης ύδατος Προφύλαξη και αυτο-θεραπεία Χημειοπροφήλαξη Υποσαλικυλικό Βισμούθιο Κινολόνες Ριφαξιμίνη Θεραπεία Λοπεραμίδη Υποσαλικυλικό Βισμούθιο Κινολόνες Ριφαξιμίνη Αζιθρομυκίνη
ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΣΕ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ Προορισμός Κλιματικές συνθήκες / Εποχή Διάρκεια ταξιδιού Υποκείμενα νοσήματα / Φάρμακα Δραστηριότητες στον προορισμό Χρόνος που απομένει μέχρι την αναχώρηση Διαθεσιμότητα / κόστος Αριθμός δόσεων Χρόνος χορήγησης Ιστορικό αλλεργίας Κύηση
ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ Διαθεσιμότητα Συνταγογράφηση Φύλλαξη Συγκατάθεση (Informed consent) Χορήγηση Καταγραφή Κάρτα εμβολίων Ημερομηνία Σημείο και οδός χορήγησης Κατασκευαστής Δόση και Lot number Υπογραφή και όνομα Αντιμετώπιση ανεπιθύμητων αντιδράσεων
ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΣΕ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ Βασικά Εμβόλια (Routine) Διφθερίτιδας/Τέτανου Πολυομυελίτιδας Ιλαράς/Ερυθράς/Παρωτίτιδας Γρίπης Πνευμονιοκόκκου Συνιστώμενα (Recommended) Ηπατίτιδας Α Ηπατίτιδας Β Τυφοειδούς Μηνιγγιτιδοκόκκου Ιαπωνικής εγκεφαλίτιδας Λύσσας Εγκεφαλίτιδας από κρότωνες Υποχρεωτικά (Required) Κίτρινου πυρετού Μηνιγγιτιδοκόκκου
Εμβολιασμός για Κίτρινο Πυρετό Zων εξασθενημένο εμβόλιο Κάθε 10 έτη Αντένδειξη ανοσοκαταστολή (CD4 <200) Κύηση Προσοχή σε άτομα > 60 ετών
Ταξιδιώτες προς Μέκκα την περίοδο του προσκυνήματος Εμβόλιο Μηνιγγιτιδοκόκκου
ΦΟΡΜΑ ΥΓΕΙΑΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ Η επιτυχής προετοιμασία του ταξιδιώτη... Σωστή εκτίμηση και κοινοποίηση του κινδύνου Ενημέρωση Συζήτηση Επικοινωνία - Καταγραφή Προσαρμογή της εκπαίδευσης και των παρεμβάσεων στις ανάγκες του ταξιδιώτη Ακριβείς οδηγίες και πληροφορίες που αφορούν τους εμβολιασμούς, τα μέτρα προφύλαξης και όλες τις παραμέτρους διαχείρησης του κινδύνου
Συμπερασματικά Η προσέγγιση του ιατρού στον ταξιδιώτη θα πρέπει να : Εκπαιδεύσει κατάλληλα τον ταξιδιώτη Να τον ενισχύσει ώστε να λάβει τις σωστές επιλογές ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Μείωση του κινδύνου νόσησης του ταξιδιώτη ώστε να απολαύσει ένα ευχάριστο και ασφαλές ταξίδι
Ευχαριστώ για την προσοχή σας...