Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Διαχείριση Μνημείων: Αρχαιολογία, Πόλη και Αρχιτεκτονική

Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Διαχείριση Μνημείων: Αρχαιολογία, Πόλη και Αρχιτεκτονική Μάθημα 10ο: Προσπάθεια ανάπλασης αστικής περιοχής με αρχαιότητες: η ανάπλαση της βόρειας παραλιακής ζώνης της πόλης της Νάξου Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Αρχαιολογική διαχείριση μνημείων, ιδιαίτερα σε αστικό και περιαστικό χώρο Χειμερινό εξάμηνο ακαδ. έτους 2016-17 Β. Λαμπρινουδάκης Α. Σφυρόερα

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Α. Εισαγωγή Σύνδεση με τα προηγούμενα Η έννοια της Ολοκληρωμένης Προστασίας μνημείων και μνημειακών συνόλων Μελέτες περιπτώσεων: Ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων Αθήνας, Μουσείο Ακρόπολης, Οικία Λοβέρδου, Ακροπόλ - Παλλάς 2

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Α. Εισαγωγή Παραμένοντας στην έννοια της Ολοκληρωμένης Προστασίας θα εξετάσουμε τη διελκυστίνδα ιδανικού και εφικτού μέσα από τη μελέτη περίπτωσης ανάπλασης της βόρειας παράλιας ζώνης της πόλεως Νάξου 3

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Α. Εισαγωγή Προσπάθεια ανάπλασης αστικής περιοχής με αρχαιότητες: από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση πυκνοκατοικημένη περιοχή διαχρονική κατοίκηση υποβάθμιση επιρρεπής στην άναρχη οικιστική και τουριστική ανάπτυξη 4 Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Α. Εισαγωγή H ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας στην πόλη της Νάξου: οι ανασκαφές ξεκίνησαν τον Μεσοπόλεμο, συνεχίζονται ως σήμερα πραγματοποιούνται από την τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων, την Αρχαιολογική Εταιρεία (ως το 1990) και το Πανεπιστήμιο Αθηνών έχουν ως επί το πλείστον σωστικό χαρακτήρα 5

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Α. Εισαγωγή H ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας στην πόλη της Νάξου: στον Μεσοπόλεμο περιορισμένης έκτασης ανασκαφικής έρευνας πραγματοποίησε και το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο στη νησίδα Παλάτια 6

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Α. Εισαγωγή H ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας στην πόλη της Νάξου Ανασκαφές σωστικές με τη μεθοδολογία συστηματικών 7

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Α. Εισαγωγή H ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας στην πόλη της Νάξου Ανασκαφές σωστικές με τη μεθοδολογία συστηματικών: Αναλυτικές ανασκαφικές εκθέσεις Ένταξη σε ενιαίο τοπογραφικό διάγραμμα Οι ανασκαφές διευθύνονταν επί μακρόν από τα ίδια πρόσωπα 8

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Α. Εισαγωγή H ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας στην πόλη της Νάξου Ανασκαφές σωστικές με τη μεθοδολογία συστηματικών: Αναλυτικές ανασκαφικές εκθέσεις Ένταξη σε ενιαίο τοπογραφικό διάγραμμα Οι ανασκαφές διευθύνονταν επί μακρόν από τα ίδια πρόσωπα Τα παραπάνω ισχύουν για τις ανασκαφές της ΑΕ και του ΕΚΠΑ. Επίσης, για ανασκαφές της ΕΠΚΑ, μέχρι μιας χρονικής στιγμής. 9

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Α. Εισαγωγή H ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας στην πόλη της Νάξου Ανασκαφές σωστικές με τη μεθοδολογία συστηματικών: πολύ καλή τεκμηρίωση η αποκομιζόμενη γνώση αποθησαυρίστηκε με τον πληρέστερο δυνατό τρόπο, ώστε ήταν δυνατόν να συνδυασθεί αργότερα με άλλα όμορα αποσπασματικά σύνολα και να ερμηνευθεί από κοινού αποτελεσματικά 10

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα 11

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Βυθισμένο τμήμα της πόλης Γρόττα Απλώματα Δημοτικό Σχολείο Αγορά Πλατεία Μητρόπολης 12 Πρωτοκυκυλαδικά Μυκηναϊκά 11 ος -6 ος π.χ. αι. Κλασικά / Ελληνιστικά Αυτοκρατορικής εποχής Νέες ανασκαφές

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα 13

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Νάξος: Νησί με ορεινό ανάγλυφο Η Β./ΒΔ., Α. και Ν. πλευρά της χαρακτηρίζεται από όρη ή υψηλούς λόφους, σε αντίθεση με τις περισσότερο ομαλές Δ. ακτές της με μικρές πεδιάδες και χαμηλούς λόφους Τα παλαιότερα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας διαπιστώθηκαν στον λόφο Στελίδα στην ΒΔ. ακτή Το Δ. και κεντρικό τμήμα του νησιού χαρακτηρίζεται από μικρές παράκτιες πεδιάδες και γρανοδιοριτικούς λόφους, σχιστολιθικές ζώνες και οροπέδια 14

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Πρωτοκυκυλαδικά Μυκηναϊκά 11 ος -6 ος π.χ. αι. Κλασικά / Ελληνιστικά Αυτοκρατορικής εποχής Νέες ανασκαφές 15

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Τα βασικά χαρακτηριστικά της θέσης που την καθιστούν διαχρονικά κατάλληλη για κατοίκηση: οχυρή πλούσια με πρόσβαση σε πόσιμο νερό υγιεινή 16

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Η μυκηναϊκή πόλη Ι (ΥΕ ΙΙΑ έως ΥΕ ΙΙΙΒ2) Καταλαμβάνει το βορειότερο μέρος της παραλίας Παρακμάζει στην ΥΕ ΙΙΙΒ1 Εγκαταλείπεται στην ΥΕ ΙΙΙΒ2 λόγω πλημμυρών που προκλήθηκαν από σεισμό 17

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Η μυκηναϊκή πόλη ΙΙ (ΥΕ ΙΙΙΓ) Νέα πόλη με νέο προσανατολισμό Κατασκευή τείχους Νεκροταφεία σε δύο γειτονικούς λόφους (Απλώματα και Καμίνι) Το εκτενέστερο ανασκαμμένο οικιστικό κέντρο του τέλους της Εποχής του Χαλκού στις Κυκλάδες 18

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Η μυκηναϊκή πόλη ΙΙ (ΥΕ ΙΙΙΓ) Ανεξάρτητη από άλλη κεντρική εξουσία Αστικός χαρακτήρας Πολεοδομικός σχεδιασμός Έλεγχος ενδοχώρας Έδρα μιας ισχυρής κοινωνικά elite Εγκαταλείφθηκε ειρηνικά στο τέλος της ΥΕ ΙΙΙΓ για άγνωστους λόγους 19

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Η μετάβαση από την Εποχή του Χαλκού στην Εποχή του Σιδήρου Κρίσιμη Εγκατάλειψη ΥΕ ΙΙΙΓ πόλης Άφιξη νέων ομάδων Ενταφιασμός σημαντικού νεκρού δίπλα στο ορατό, ερειπωμένο ΥΕ ΙΙΙΓ τείχος στην ΠρΓ περίοδο Μεταφορά της κατοίκησης στον γειτονικό λόφο Η ανασκαφή στην πλατεία της Μητρόπολης 20

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Βυθισμένο τμήμα της πόλης Γρόττα Απλώματα Δημοτικό Σχολείο Αγορά Πλατεία Μητρόπολης 21 Πρωτοκυκυλαδικά Μυκηναϊκά 11 ος -6 ος π.χ. αι. Κλασικά / Ελληνιστικά Αυτοκρατορικής εποχής Νέες ανασκαφές

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Ανασκαφή Πλατείας Μητροπόλεως Οικίες Μυκηναϊκών πόλεων Ι και ΙΙ ΥΕ ΙΙΙΓ τείχος Ταφές ΠρΓ περιόδου Γεωμετρικοί ταφικοί περίβολοι Αρχαϊκός τύμβος Οικίες της Αυτοκρατορικής εποχής Τα ευρήματα στην πλατεία της Μητρόπολης συνέβαλαν στην επανερμηνεία του συνόλου των ευρημάτων της Γεωμετρικής εποχής στη Γρόττα 22

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Τα ευρήματα στην πλατεία της Μητρόπολης συνέβαλαν στην επανερμηνεία του συνόλου των ευρημάτων της Γεωμετρικής εποχής στη Γρόττα Ερμηνεύτηκαν όχι ως οικιστικά κατάλοιπα, αλλά ως πυρήνες λατρείας των προγόνων 23

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Γεωμετρική εποχή Κατοίκηση στον λόφο του Κάστρου και στις παρυφές του Βόρειο και Νότιο νεκροταφείο Χώροι απόδοσης τιμών στα ερείπια της Μυκηναϊκής πόλεως 24

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Αρχαϊκή εποχή Κατοίκηση στον λόφο του Κάστρου και στις παρυφές του Το κύριο νεκροταφείο πιθανώς στον λόφο των Απλωμάτων Δήλιο ιερό στα Παλάτια 25

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Κλασική εποχή Ως τον 5ο αι., λίγα τα τεκμήρια μια πολύ δύσκολη εποχή Κατοίκηση στον λόφο του Κάστρου και στις παρυφές του Από τον 4ο αι., συστηματική αναδιοργάνωση του δημόσιου χώρου της πόλεως (Αγορά, εκκαθάριση παλαιών νεκροταφείων) 26

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Ελληνιστική εποχή Κατοίκηση στον λόφο του Κάστρου και στις παρυφές του αύξηση πληθυσμού Πιθανή βελτίωση επέκταση τειχών Συστηματοποίηση παγίωση αλλαγών Κλασικής εποχής 27

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Αυτοκρατορική εποχή Η πολιτική/διοικητική παρακμή συμπορεύεται με σημαντικές αλλαγές (π.χ. κατοίκηση στον χώρο του Τύμβου) 28

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Β. Ευρήματα Η σύγχρονη πόλη 29

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Γ. Το όραμα Το 1982 ο ΕΟΤ αποφάσισε τη διαμόρφωση του υπαίθριου χώρου μπροστά από τη Μητρόπολη που καταλάμβανε εγκαταλελειμμένη αποθήκη Ακολούθησε ανασκαφή (1982-1985) ΑΕ και ΕΠΚΑ 30

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Γ. Το όραμα Ανασκαφή Αξιολόγηση μνημειακού συνόλου: υψηλή επιστημονική και ιστορική αξία 31

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Γ. Το όραμα Ανασκαφή Αξιολόγηση μνημειακού συνόλου: υψηλή επιστημονική και ιστορική αξία παλαιότητα διδακτική αξία σπανιότητα φθαρτά υλικά αλλά καλή κατάσταση διατήρησης τοπική αξία (διαχρονική συνέχεια ιερότητας χώρου) 32

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Γ. Το όραμα 33 Ανασκαφή Αξιολόγηση μνημειακού συνόλου Αξιολόγηση συναφών συνόλων Επιλογή τρόπου διαχείρισής τους: Έπρεπε να παραμείνει επισκέψιμο σε προστατευμένο και προσβάσιμο από το κοινό χώρο όχι κατάχωση για διαμόρφωση πλατείας απαίτηση για ενιαία στέγαση εντός προστατευτικού κτίσματος βυθισμένου στο έδαφος (μειονεκτήματα: βαριά θεμελίωση, μη αναστρεψιμότητα, μη επέκταση)

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Γ. Το όραμα Ανασκαφή Αξιολόγηση μνημειακού συνόλου Αξιολόγηση συναφών συνόλων Επιλογή τρόπου διαχείρισής τους: Έπρεπε να παραμείνει επισκέψιμο σε προστατευμένο και προσβάσιμο από το κοινό χώρο Δημοσίευση αποτελεσμάτων έρευνας: ομόφωνα δεκτά από την επιστημ. κοινότητα Το όραμα του Β. Λαμπρινουδάκη 34

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Γ. Το όραμα Σχέδια για τη διαμόρφωση του χώρου ήδη από την εποχή της ανασκαφής 35

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Γ. Το όραμα Σχέδιο διαμόρφωσης παράκτιας ζώνης Γρόττας 36

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Γ. Το όραμα Διαχείριση με βάση το μοντέλο της Ολοκληρωμένης Προστασίας πριν οι αρχές της διατυπωθούν εγγράφως στον Διεθνή Χάρτη για την Προστασία και τη Διαχείριση της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς (1990) 37

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Γ. Το όραμα Διαχείριση με βάση το μοντέλο της Ολοκληρωμένης Προστασίας πριν οι αρχές της διατυπωθούν εγγράφως στον Διεθνή Χάρτη για την Προστασία και τη Διαχείριση της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς (1990) Γράφει ο Β. Λαμπρινουδάκης: «Η μεγάλη σημασία των αρχαιοτήτων στα Παλάτια, τη Γρόττα και την Πλατεία της Μητρόπολης, σημασία τόσο ιστορική όσο και σηματοδοτική της ταυτότητας της σύγχρονης πόλης υπέβαλαν πρώτα σε εμάς, τους ερευνητές της περιοχής (ΕΚΠΑ και ΕΠΚΑ), αλλά σύντομα και στους τότε εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τη διαμόρφωσή τους ως συνόλου, ώστε τα χαρακτηριστικότερα να γίνουν ορατά, επισκέψιμα και εύκολα αναγνώσιμα και καταληπτά από το ευρύ κοινό» 38

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Γ. Το όραμα Το όραμα Στην αρχή του οράματος βρισκόταν η σκέψη ότι η υποβαθμισμένη περιοχή της Γρόττας μπορούσε να οργανωθεί σε έναν χώρο, όπου παράλληλα με τις λειτουργίες της σύγχρονης ζωής θα προβαλλόταν η εξαιρετική ιστορική σημασία του τόπου 39

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Γ. Το όραμα Χρονικό 1982-1985: η ανασκαφή στην Πλατεία Μητροπόλεως 1989: προστατευτικό κέλυφος στην Πλατεία Μητροπόλεως 1989: υπογραφή Προγραμματικής Σύμβασης ΥΠΠΟ, ΤΑΠΑ και Δήμου Νάξου Την αρχιτεκτονική προμελέτη του συνόλου και την οριστική μελέτη για την μετατροπή του στεγάστρου της πλατείας Μητρόπολης σε υπόγειο επιτόπιο μουσείο ανέλαβε η Αγνή Κουβελά, που επέβλεψε και την εκτέλεσή της 40

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Γ. Το όραμα Πεδία εφαρμογής 1. Μητρόπολη 5 2. Κοκκινόβραχος 3. Παλάτια 4. Πλίθος 5. Παλαιά σφαγεία 41

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Γ. Το όραμα Πεδία εφαρμογής 1. Μητρόπολη 5 5 2. Κοκκινόβραχος 3. Παλάτια 4. Πλίθος 5. Παλαιά σφαγεία 42

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Χρονικό 1982-1985: η ανασκαφή στην Πλατεία Μητροπόλεως 1989: προστατευτικό κέλυφος στην Πλατεία Μητροπόλεως 1989: υπογραφή Προγραμματικής Σύμβασης ΥΠΠΟ, ΤΑΠΑ και Δήμου Νάξου Την αρχιτεκτονική προμελέτη του συνόλου και την οριστική μελέτη για την μετατροπή του στεγάστρου της πλατείας Μητρόπολης σε υπόγειο επιτόπιο μουσείο ανέλαβε η Αγνή Κουβελά, που επέβλεψε και την εκτέλεσή της 1994: επανέναρξη εργασιών στην Μητρόπολη συμπληρωματική ανασκαφή. Εργασίες στα Παλάτια. Εργασίες στα Παλιά σφαγεία. 43

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Υλοποίηση: ένας δρόμος στρωμένος με αγκάθια Δεν υπήρχε η σύμφωνη γνώμη των κατοίκων περιορισμένη ενημέρωση για τη σημασία των ευρημάτων, την τελική διαμόρφωση της περιοχής, το αποκομιζόμενο όφελος δυσφορία για την παρατεταμένη εκκρεμότητα αποκατάστασης μιας κεντρικής περιοχής της πόλεως αυξημένο οικονομικό ενδιαφέρον, σταθερή επιδίωξη υπέρμετρης τουριστικής ανάπτυξης πολυγλωσσία εμπλεκόμενων φορέων διαφορετική αντιμετώπιση ανασκαμμένων ιδιοκτησιών από το 1960 Η καταγραφή των προβλημάτων είναι υποκειμενική 44

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Υλοποίηση: ένας δρόμος στρωμένος με αγκάθια Δεν υπήρχε η σύμφωνη γνώμη των κατοίκων 45

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Υλοποίηση: ένας δρόμος στρωμένος με αγκάθια Μεγάλες καθυστερήσεις: στην έναρξη του έργου στις αναγκαίες απαλλοτριώσεις που τελικά δεν έγιναν Ένα δύσκολο έργο Η καταγραφή των προβλημάτων είναι υποκειμενική 46

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Υλοποίηση: ένα δύσκολο έργο 47

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Υλοποίηση: ένα δύσκολο έργο έπρεπε να διατηρηθούν ορατά τα καλύτερα σωζόμενα τμήμα και να καταχωθούν τα λιγότερο, ώστε να διευκολυνθεί η σύγχρονη χρήση ενός απαιτητικού δημόσιου χώρου 48

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Υλοποίηση: ένα δύσκολο έργο κατασκευαστικές δυσκολίες κελύφους (π.χ. οριζόντιες δοκοί που περνούσαν πάνω από τα αρχαία, στηριζόμενες σε περιμετρικά τοιχία, όχι στο έδαφος) απομάκρυνση αρχαιοτήτων για την κατασκευή αναγκαίων στηριγμάτων και επανατοποθέτησή τους 49

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Υλοποίηση: ένα δύσκολο έργο 50

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Υλοποίηση: ένα δύσκολο έργο πραγματοποίηση συμπληρωματικών ανασκαφών στον χώρο της Μητρόπολης 51

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Υλοποίηση: ένα δύσκολο έργο τροποποίηση αρχικής προμελέτης, απόφαση για το τι θα έμενε ορατό 52

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Υλοποίηση: ένα δύσκολο έργο εδαφοτεχνική μελέτη οι αρχαιότητες βρίσκονταν εντός του υδροφόρου ορίζοντα 53

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Υλοποίηση: ένα δύσκολο έργο αερισμός χώρου (αεραγωγοί και περσίδες) διατήρηση σταθερών συνθηκών υγρασίας και θερμοκρασίας προστασία πλίνθων Μυκηναϊκού τείχους από την ηλιακή ακτινοβολία 54

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Τι τελικά έγινε Παλάτια: διάδρομος επισκεπτών (με έξοδα του Δήμου Νάξου) περισχοίνιση όχι όμως και το φυλάκειο στην είσοδο του χώρου 55

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Τι τελικά έγινε Πεζοδρομήσεις: μόνον σε μικρό τμήμα που οδηγεί στη νησίδα Παλάτια, όχι στην παράκτια ζώνη της Γρόττας, με έξοδα του Δήμου Νάξου 56

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Τι τελικά έγινε Πεζοδρομήσεις: γύρω από το Επιτόπιο Μουσείο με κατάργηση της στάθμευσης 57

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Τι τελικά έγινε Επιτόπιο Μουσείο Μητρόπολης: πλήρης εφαρμογή (με εξαίρεση τους υψηλούς πεσσούς και τον φωτισμό) 58

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Τι τελικά έγινε Επιτόπιο Μουσείο Μητρόπολης 59

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Τι τελικά έγινε Κτήριο παλαιών σφαγείων Ένα ερειπωμένο κτήριο των αρχών του 20ου αι. μετατράπηκε 66

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Τι τελικά έγινε Κτήριο παλαιών σφαγείων σε Παιδική Βιβλιοθήκη του Δήμου 67

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Τι δεν έγινε Κοκκινόβραχος, Μυκηναϊκός δρόμος: δεν υλοποιήθηκε τίποτα (διοικητικές δυσκολίες, διγλωσσία, όχι έγκαιρη απαλλοτρίωση) 68

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Τι δεν έγινε Κέντρο Επισκεπτών Φρέατα Παράλια ζώνη Γρόττας: δεν υλοποιήθηκε καμία διαμόρφωση (πλακόστρωση, φρέατα) δεν απαλλοτριώθηκε εγκαταλειμμένο κτήριο για τη διαμόρφωσή του σε Κέντρο Επισκεπτών δεν έγιναν καθόλου απαλλοτριώσεις 69

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Τι δεν έγινε Πλίθος: Κέντρο Επισκεπτών συντήρηση ανάδειξη Φρέατα αρχαιοτήτων γέφυρα πεζών Αγορά 70

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Χρονικό 1982-1985: η ανασκαφή στην Πλατεία Μητροπόλεως 1989: προστατευτικό κέλυφος στην Πλατεία Μητροπόλεως 1989: υπογραφή Προγραμματικής Σύμβασης ΥΠΠΟ, ΤΑΠΑ και Δήμου Νάξου Την αρχιτεκτονική προμελέτη του συνόλου και την οριστική μελέτη για την μετατροπή του στεγάστρου της πλατείας Μητρόπολης σε υπόγειο επιτόπιο μουσείο ανέλαβε η Αγνή Κουβελά, που επέβλεψε και την εκτέλεσή της 1994: επανέναρξη εργασιών στην Μητρόπολη συμπληρωματική ανασκαφή Εργασίες στα Παλάτια. Εργασίες στα Παλιά σφαγεία. 1997: παράδοση στην τοπική ΕΠΚΑ 1999: απόδοση στο κοινό 71

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Κριτική και αντίλογος Κέντρο Επισκεπτών Φρέατα 72

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Ωστόσο η κ. Α. Κουβελά έλαβε το 1ο βραβείο Κέντρο Επισκεπτών Φρέατα 73

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Διαχείριση με βάση το μοντέλο της Ολοκληρωμένης Προστασίας: διάσωση των μνημείων στην αρχική τους θέση προστασία των χαρακτηριστικών μνημείων, του αμέσου περιβάλλοντός τους καθώς και των «κτηρίων συνοδείας» πρόσδοση νέων χρήσεων στα ιστορικά κτήρια συμβατών με τον χαρακτήρα τους προτίμηση εφαρμογής παραδοσιακών τεχνικών και υλικών κατά τις αποκαταστάσεις των κτηρίων η μη αλλοίωση, κατά τις αναπλάσεις ευρύτερων ιστορικών οικιστικών περιοχών, της κοινωνικής σύνθεσης των κατοίκων τους η ένταξη σε ιστορικά οικιστικά σύνολα νέων κτηρίων υψηλής αρχιτεκτονικής ποιότητας 74

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Διαχείριση με βάση το μοντέλο της Ολοκληρωμένης Προστασίας, στην πράξη σήμερα: η περιοχή αναβαθμίσθηκε οι κάτοικοι, και κυρίως οι περίοικοι, έχουν ξεπεράσει την παλαιότερη τυφλή άρνηση και είναι ευχαριστημένοι και υπερήφανοι για τη φροντισμένη γειτονιά τους και το πολιτιστικό απόθεμα που αυτή έχει να επιδείξει πρόσφατη μελέτη του Δήμου ενέταξε και τις υπόλοιπες προβλέψεις της παλιάς Προγραμματικής στο πρόγραμμα 75

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση Σήμερα συνεχίζεται αδιάλειπτα ο αγώνας στο Επιτόπιο Μουσείο ενάντια 76

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση στα στοιχεία της φύσης 77

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Δ. Η υλοποίηση και στην κακή προαίρεση των ανθρώπων 78

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Ε. Συμπεράσματα Αποτίμηση συζήτηση Μια καταγραφή προσωπικών σκέψεων: ένα πρωτοποριακό για την εποχή του έργο, σε σύλληψη και εφαρμογή οι αρχαιολόγοι δεν λάβαμε εξ αρχής υπ όψιν τη σοβαρότητα των αντιδράσεων της τοπικής κοινωνίας η τοπική κοινωνία δεν ήταν προετοιμασμένη να το δεχτεί, ούτε προετοιμάστηκε στην πορεία 79

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Ε. Συμπεράσματα Αποτίμηση συζήτηση Μια καταγραφή προσωπικών σκέψεων: οι τοπικοί παράγοντες ίσως θα έπρεπε να είχαν εμπλακεί περισσότερο στον σχεδιασμό του έργου δεν είχαν ληφθεί υπ όψιν επαρκώς οι ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή στην επιλογή των υλικών όπως και στα άλλα έργα ανάδειξης, δεν έχει προβλεφθεί ένας σταθερός μηχανισμός (π.χ. ειδικευμένο προσωπικό, χρηματοδότηση κτλ.) για τη συντήρηση των έργων 80

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Ε. Συμπεράσματα Αποτίμηση συζήτηση Μια καταγραφή προσωπικών σκέψεων: ένα καλό έργο, όπου δείξαμε επιμονή και υπομονή, οι εργασίες υλοποιήθηκαν σώθηκε ο σημαντικότερος τόπος λατρείας της αρχαίας πόλεως των Ναξίων, η κοιτίδα της 81

10_Από το ιδανικό σχέδιο στην εφικτή πραγματοποίηση Στ. Βιβλιογραφία Βιβλιογραφία Lambrinoudakis, V. : Veneration of Ancestors in Geometric Naxos. Στον τόμο R. Ηägg, N. Marinatos, G. Nordquist (eds.), Early Greek cult practice. Stockholm 1988, 235-245. Λαμπρινουδάκης, Β.Κ.: Προσπάθεια συστηματικής διαχείρισης αρχαιολογικών χώρων της Νάξου. ΕΕΚΜ 12 (1995), 458-480. Λαμπρινουδάκης, Β.Κ.: Η ανάκτηση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς στις Κυκλάδες. Στον τόμο W. Benning (ed.), Lern im Leben die Kunst. Festschrift für Klaus Betzen, Παρουσία 33 (1995). Λαμπρινουδάκης, Β.Κ.: Η αναγκαιότητα της διαχείρισης των αρχαιολογικών χώρων: η εμπειρία της Νάξου και γενικότερες σκέψεις. Στον Τόμο R. Etienne (ed.), Les politiques de l archéologie du milieu du XIXe siècle à l ore du XXIe. Paris 2000, 363-370. Λαμπρινουδάκης, Β.Κ.: Το Επιτόπιο Μουσείο στη Νάξο: ένα «οιονεί Μουσείον» in situ. Στον τόμο Β. Φραγκουλόπουλος (εκδ.), Νικηφόρος Μανδηλαράς, τιμής ένεκεν. Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου 2013, 577-590. 82