ΔΙΕΘΝΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ: ΜΑΘΗΜΑ 1 ο και 2 ο

ΔΙΕΘΝΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ: ΜΑΘΗΜΑ 1 ο και 2 ο α) Τυπολογία των συστημάτων υγείας 1 β) H ισοτιμία των συστημάτων υγείας Όλγα Χρ. Σίσκου RN, MSc, PhD

2 ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ : Η συγκριτική κριτική ανάλυση των συστημάτων υγείας για την άντληση διδαγμάτων και συμπερασμάτων αναφορικά με την οργάνωση του τομέα της υγείας. Σκοπός δεν είναι η απλή αθροιστική παράθεση ορισμένων δεδομένων από κάθε χώρα. Αντίθετα, απώτερος στόχος του μαθήματος είναι η ενδυνάμωση του ερευνητικού ενδιαφέροντος των φοιτητών ώστε να είναι σε θέση να παρακολουθούν την εξέλιξη των διεθνών συστημάτων και να εντοπίζουν πολιτικές και καλές πρακτικές οι οποίες δυνητικά θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και στο ελληνικό σύστημα υγείας. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ: Στο πλαίσιο του μαθήματος θα παρουσιαστεί η Τυπολογία που ακολουθείται για τη μελέτη των συστημάτων υγείας. Επιπλέον, θα γίνει εκτενής συζήτηση για οριζόντια θέματα που υπεισέρχονται στη λειτουργία των συστημάτων υγείας όπως: η Ισοτιμία και η Προσβασιμότητα η Αποτελεσματικότητα η Αποδοτικότητα Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην ανάπτυξη του θέματος της Χρηματοδότησης και της εξασφάλισης της Οικονομικής Βιωσιμότητας των Συστημάτων. Τέλος, θα παρουσιαστούν με κριτικό τρόπο τα δομικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά επιλεγμένων Συστημάτων Υγείας (π.χ Μεγάλη Βρετανία, Σουηδία, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, ΗΠΑ)

Health at a Glance (2015). OECD Paris. Available at: http://www.keepeek.com/digital-asset-management/oecd/social- issues-migration-health/health-at-a-glance-2015_health_glance-2015- en#page3 3 ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ & ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΜΕΘΟΔΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ: Γραπτές εξετάσεις στο τέλος του μαθήματος. Συμμετοχή σε προαιρετική ομαδική εργασία (5-6 ατόμων) η οποία θα παρουσιαστεί στο τελευταίο μάθημα με βαθμολογία από 1-2 μονάδες. Ο βαθμός της προαιρετικής εργασίας ενεργοποιείται εφόσον ο φοιτητής/τρια λάβει βαθμό 5 κατά τις τελικές εξετάσεις και προστίθεται στο βαθμό της τελικής εξέτασης. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Λιαρόπουλος Λ (2010). Διεθνή ΣυστήματαΥγείας. Οργάνωση Υπηρεσιών και Συστημάτων Υγείας Β τόμος. Ιατρικές εκδόσεις Βήτα Bjornberg A (2015). Euro Health Consumer Index 2014. Health Consumer Powerhouse. Available at: http://www.healthpowerhouse.com/files/ehci_2014/ehci_2014_report. pdf Dubois H., Molinuevo D (2014). Access to healthcare in times of crisis. Eurofound. Available at: http://www.eurofound.europa.eu/publications/report/2014/quality-oflife-social-policies/access-to-healthcare-in-times-of-crisis

Η εξέλιξη της τυπολογίας των συστημάτων υγείας (1/6) 4 Η συγκριτική ανάλυση των συστημάτων υγείας απασχόλησε τη διεθνή βιβλιογραφία τα τελευταία 40 χρόνια Μέχρι το 1990, κατάταξη με βάση τον τρόπο χρηματοδότησης Πρώτη διάκριση: Συστήματα που βασίζονταν στη χρηματοδότηση από την Κοινωνική Ασφάλιση, κατά το πρότυπο του Otto von Bismarck το 1883 : αναπτύχθηκε στην κεντρική Ευρώπη και κύρια στη Γερμανία vs Συστήματα που βασίζονταν στη χρηματοδότηση από τη Φορολογία, κατά το πρότυπο του William Henry Beveridge το 1942 : ανάπτυξη του NHS της Αγγλίας το 1947 Οdin Anderson (1989): μοντέλο της «ασταθούς ισορροπίας» μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα: aνάλυση συστημάτων Βρετανίας, Σουηδίας, Καναδά, Γερμανίας, Γαλλίας, Αυστραλίας και ΗΠΑ φάσμα μεταξύ της «ελάχιστης αγοράς» και «μέγιστης αγοράς» ως το διακριτικό χαρακτηριστικό των συστημάτων υγείας

5 Η εξέλιξη της τυπολογίας των συστημάτων υγείας (2/6) Κριτήρια κατάταξης των συστημάτων υγείας κατά Anderson: η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής οι πηγές χρηματοδότησης των επενδύσεων οι πηγές χρηματοδότησης για τα λειτουργικά έξοδα τρόπος πληρωμής για υπηρεσίες και αμοιβές αναλογία δημόσιων και ιδιωτικών πηγών χρηματοδότησης ο βαθμός στον οποίο η πρόσβαση στις υπηρεσίες θεωρείται καθολικό δικαίωμα

6 Η εξέλιξη της τυπολογίας των συστημάτων υγείας (3/6) Κριτήρια κατάταξης των συστημάτων υγείας κατά Roemer (Health Systems of the World, 1991): οικονομική παραγωγή (εθνικό εισόδημα), πολιτική κουλτούρα και ιστορία ως παράγοντες που εξηγούν ή καθορίζουν την ανάπτυξη των συστημάτων υγείας. Κατατάσσει τις χώρες σύμφωνα με το οικονομικό τους επίπεδο και το βαθμό της κρατικής εμπλοκής στην οργάνωση και χρηματοδότηση του συστήματος υγείας.

Η εξέλιξη της τυπολογίας των συστημάτων υγείας (4/6) 7 Κατά Roemer τα συστήματα διακρίνονται σε: Το επιχειρηματικό (entrepreneurial)-ηπα: χαρακτηρίζεται από εργοδοτική ή ιδιωτική ασφάλιση και κυρίως ιδιωτική προσφορά υπηρεσιών. Κατά Roemer χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό αποδοτικότητας, ποιότητας και καινοτομίας με κύριο, όμως, μειονέκτημα τη χαμηλή ισοτιμία. Το υποχρεωτικό (mandated)-γερμανία : στηρίζεται σε υποχρεωτικές εισφορές εργοδοτών και ασφαλισμένων με καθολική κάλυψη του πληθυσμού, και δημόσια ή/και ιδιωτική παροχή υπηρεσιών. Μεγάλο η κατανομή του ρίσκου σε ολόκληρη την κοινωνία. Μειονέκτημα η αδυναμία ενσωμάτωσης αυτόματων μηχανισμών αγοράς που οδηγούν σε μεγαλύτερη αποδοτικότητα. Το πρότυπο της Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας-Βρετανία: χαρακτηρίζεται από καθολική κάλυψη από εθνικά φορολογικά έσοδα και κρατική ιδιοκτησία ή έλεγχο των μέσων παραγωγής

Η εξέλιξη της τυπολογίας των συστημάτων υγείας (5/6) 8 Σταδιακά η τυπολογία του Roemer εμπλουτίσθηκε από τον ΟΟΣΑ και διέκρινε τα συστήματα σε: Δημόσιας Σύμβασης (Public Contract), Μικτό Δημόσιο (Public Integrated) και Ιδιωτικής Ασφάλισης Παροχής (Private Insurance/Provider) Η μόνη διαφορά από το κλασσικό σύστημα ταξινόμησης είναι η προσθήκη μίας κατηγορίας, δηλαδή των συστημάτων που δίνουν ρόλο στην ιδιωτική ασφάλιση και σε ιδιωτικά συστήματα παροχής υπηρεσιών. H παραπάνω τυπολογία έγινε με βάση αναφορές και σε συστήματα των ΗΠΑ και χωρών του πρώην ανατολικού μπλοκ

9 Η εξέλιξη της τυπολογίας των συστημάτων υγείας (6/6) οι διαφορές μεταξύ των συστημάτων υγείας ξεπερνούσαν κατά πολύ την παραδοσιακή διάκριση με βάση τη χρηματοδότηση. Kοινωνικοασφαλιστικά συστήματα άρχισαν να εξαρτώνται όλο και περισσότερο από φορολογικά έσοδα, ενώ κρατικά συστήματα άρχισαν να χρησιμοποιούν τρόπους αμοιβής των παραγωγών πέρα από τους παραδοσιακούς μισθούς και αμοιβές κατά κεφαλήν. Έτσι, έχουμε περιπτώσεις όπου συστήματα με παρόμοιους τρόπους χρηματοδότησης, αλλά διαφορετική διάρθρωση κινήτρων (αμοιβών) και οργάνωσης δείχνουν εντελώς διαφορετική συμπεριφορά και απόδοση. Διαπιστώσεις όπως αυτές ώθησαν τον ΟΟΣΑ να ξεκινήσει την αναζήτηση άλλων τρόπων μελέτης των συστημάτων υγείας με βάση τα θεσμικά τους χαρακτηριστικά (institutional characteristics).

10 Τα οργανωτικά χαρακτηριστικά των διαφόρων συστημάτων υγείας Ο βαθμός της ισοτιμίας στη χρηματοδότηση και στην κατανάλωση υπηρεσιών υγείας. Η έκταση της κάλυψης των αναγκών υγείας του πληθυσμού με βάση τους πόρους που διατίθενται (δαπάνες, ανθρώπινοι πόροι, τεχνολογία κλπ). Το είδος των υπηρεσιών υγείας στις οποίες δίνει έμφαση το σύστημα. Η σχέση μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα παροχής υπηρεσιών και ασφάλισης. Οι βαθμοί ελευθερίας επιλογών για χρήστες και παραγωγούς υπηρεσιών. Η αποτελεσματικότητα του συστήματος, όπως φαίνεται από το επίπεδο υγείας Η αποδοτικότητα του συστήματος: Πόσο κοστίζει στην οικονομία και στην κοινωνία

11 Τα τρία σύγχρονα πρότυπα - μοντέλα οργάνωσης των συστημάτων υγείας Πρότυπα συστήματα Ισότιμη κατανομή Ελευθερία από κυβερνητική παρέμβαση στην προσφορά Έλεγχος του κόστους Ο «παράδεισος» των προμηθευτών και των καταναλωτών ΝΑΙ ΝΑΙ ΟΧΙ Εθνικά συστήματα ασφάλισης υγείας με έλεγχο του κόστους ΝΑΙ ΟΧΙ ΝΑΙ Συστήματα ελεύθερης οικονομίας της αγοράς ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ

12 Οι κύριες ομάδες χωρών για την ανάλυση των συστημάτων υγείας την τρέχουσα εποχή Ομάδες Χωρών Χώρες Κοινά χαρακτηριστικά ΗΠΑ Αγγλοσαξονικές Χώρες Κεντρικής Ευρώπης Σκανδιναβικές Μεσογειακές Αυστραλία, Καναδάς, Ιρλανδία, Ην. Βασίλειο, Ν. Ζηλανδία Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Πολωνία, Ελβετία, Ολλανδία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Σλοβακία, Τσεχία Σουηδία, Φινλανδία, Νορβηγία, Δανία, Ισλανδία Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ελλάδα Κοινή εθνοτική προέλευση, θρησκεία, οικονομική οργάνωση Πρώιμη οργάνωση του Κοινωνικού Κράτους, ρόλος του δημόσιου τομέα Πολιτισμικά, πολιτικά κλιματολογικά και θρησκευτικά Πολιτισμικά, πολιτικά, οικονομικά, ιστορικά, κλιματολογικά

13 ΠΑΡΑΘΕΣΗ ΕΜΠΕΙΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ (ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ, ΔΟΜΙΚΩΝ) ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΠΕΝΤΕ ΠΡΩΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΔΕΙΚΤΗ ECHIM (Ολλανδία, Δανία, Ισλανδία, Λουξεμβούργο, Βέλγιο) ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ Ελλάδα Προέλευση δεδομένων από: Βάση Στατιστικών Υγείας ΟΟΣΑ Eurohealth Consumer Index, 2012

14

15 % Τρεχουσών Συνολικών Δαπανών Υγείας ΑΕΠ % Δημοσίων Δαπανών Υγείας στο Σύνολο των Τρεχουσών Δαπανών Υγείας % πληθυσμού με προβλήματα πρόσβασης 100 80 60 85,6 64,9 80,4 84,7 84,9 65,9 40 20 11,1 11 9 10,5 8,9 9 0 1,5 1,8 7,4 3,9 2,6 9,4 Ολλανδία Ελβετία Ισλανδία Δανία Νορβηγία Ελλάδα

Α) H κατανομή της δημόσιας δαπάνης υγείας ανά δραστηριότητα ως % της συνολικής τρέχουσας δαπάνης υγείας & Β) Χαρακτηριστικά του πληθυσμού : 2011 σε επιλεγμένες χώρες 16 % καπ νιστών ανω των 15 ετών σε καθημερινή βάση % Υ π έρβαρων ή Παχύσαρκων ατόμων % ατόμων 65+ στο σύνολο του π ληθυσμού Ο λλανδία 20,8 47,2 15,9 Ε λβετία 20,7 37,3 17,1 Ισλανδία 14,3 58,5 12,9 Δανία 20 46,7 17,1 Νορβηγία 17 46 15,2 Ε λλάδα 31,9 55,7 19,5 Πηγή: OECD Health Data

Παράθεση ενδεικτικών δομικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών συστημάτων υγείας : Ολλανδία, Δανία, Ισλανδία, Λουξεμβούργο, Βέλγιο, Ελλάδα Αξονικές / 1000 κατοίκους Μαγνητικές / 1000 κατοίκους % γυναικών 20-69 ετών που κάνουν τεστ παπ % γυναικών ηλικίας 50-69 που κάναν μαστογραφία 350 100 300 250 90 80 70 200 150 60 50 40 100 30 50 20 10 0 0 Ολλανδία Δανία Ισλανδία Λουξεμβούργο* Βέλγιο Ελλάδα

Η ΙΣΟΤΙΜΙΑ ΣΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ 18 Από όλες τις μορφές ανισότητας, η αδικία στην υγεία είναι η πιο απωθητική και η πιο απάνθρωπη Martin Luther King, Jr Η ισοτιμία στο συστήματα υγείας ουσιαστικά εστιάζεται στην παροχή ίσων δικαιωμάτων στην υγεία για όλους τους πολίτες και απετέλεσε κεντρική επιδίωξη των κυβερνήσεων μετά το Β Παγκόσμιο πόλεμο Τα συστήματα υγείας θεωρούνται ως ένας από τους αποτελεσματικότερους μηχανισμούς αναδιανομής εισοδήματος και ευκαιριών. Τα κυριότερα πεδία εφαρμογής της αναδιανομής είναι : μεταξύ εισοδηματικών κατηγοριών μεταξύ περιφερειών και μεταξύ γενεών

19 Γιατί η Ισοτιμία στην Υγεία θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική: H υγεία μπορεί να είναι ιδιαίτερα δαπανηρή έως και καταστροφική για το εισόδημα του ατόμου ή της οικογένειας. H αρρώστια και η ανάγκη περίθαλψης θέτουν σε απειλή την αξιοπρέπεια και την αυτονομία του ατόμου και τη δυνατότητά του να ελέγξει την κατάσταση που τον απειλεί. Η ισοτιμία ως ζητούμενο προκύπτει από το νόμο της σπανιότητας των πόρων της Οικονομικής Επιστήμης και αντανακλά την αδιαμφισβήτητη αλήθεια ότι στο χώρο της υγείας γίνονται πάντα ορισμένες επιλογές, αφού, εξ ορισμού, οι ανάγκες πάντα είναι περισσότερες από τις δυνατότητες της οικονομίας Η ισοτιμία εμπεριέχει και την έννοια της δικαιοσύνης και διαφέρει από την έννοια της ισότητας που έχει να κάνει με τα ίσα Ισοτιμία και Κοινωνική Αλληλεγγύη

20 Η Ισοτιμία στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας «Ελεγχόμενη διανομή» (rationing), δηλαδή ο καθορισμός του ποιος έχει το δικαίωμα σε κάποιες θεραπευτικές παρεμβάσεις και σε πόσες. Η ελεγχόμενη διανομή απευθύνεται στη ζήτηση για υπηρεσίες υγείας και αναφέρεται στις πολιτικές συγκράτησης του κόστους μέσω του ελέγχου της ζήτησης. Η δεύτερη έννοια της ισοτιμίας στην πρόσβαση, αφορά στις προτεραιότητες του συστήματος (priority - setting), δηλαδή στην απόφαση σχετικά με τον καθορισμό κάποιου πακέτου υπηρεσιών που το σύστημα καλύπτει κατά προτεραιότητα. Με την έννοια αυτή οι προτεραιότητες αναφέρονται στην πλευρά της προσφοράς.

21 Ισοτιμία στην Οικονομική Επιβάρυνση (1/3) Η ισοτιμία στην οικονομική επιβάρυνση εξαρτάται από τις πηγές χρηματοδότησης (ομάδες πληθυσμού) από τις οποίες αντλούνται τα έσοδα του συστήματος υγείας. Όσο μεγαλύτερη είναι η ομάδα και όσο περισσότερο ταυτίζεται η χρηματοδότηση με την κατανάλωση υπηρεσιών υγείας, τόσο μεγαλύτερη είναι η ισοτιμία οι πηγές χρηματοδότησης των συστημάτων υγείας κατά φθίνουσα σειρά ισοτιμίας ΠΗΓΕΣ Άμεση φορολογία ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗ ΒΑΣΗ (Επίπτωση επιβάρυνσης) Πληρώνουν όλοι όσοι έχουν εισόδημα, πάνω από κάποιο όριο, το οποίο υπάγεται σε φορολογία Κοινωνική Ασφάλιση Πληρώνουν μόνο όσοι εργάζονται, συνήθως με κάποιο όριο ασφαλιζόμενου ποσού Έμμεση φορολογία Πληρώνουν όσοι καταναλώνουν αγαθά και υπηρεσίες. Η επιβάρυνση είναι μεγαλύτερη (αναλογικά) για τα χαμηλά εισοδήματα Ιδιωτική Ασφάλιση Πληρώνουν όσοι επιθυμούν πρόσθετη ή καλύτερη κάλυψη Ιδιωτικές δαπάνες Πληρώνουν όσοι επιθυμούν, αλλά και όσοι δεν έχουν ασφαλιστική κάλυψη

Ισοτιμία στην Οικονομική Επιβάρυνση (2/3) Η κατάταξη του ΟΟΣΑ, Survey on Health System Characteristics, 2009 6 5 4 3 2 1 22 0 CHE NLD DEU LUX AUT BEL POL CZE FRA HUN GRC SVK AUS CAN IRL NZL Κατάταξη σύμφωνα με τη δικαιοσύνη στη χρηματοδότηση του ΠΟΥ Κατάταξη σύμφωνα με τη δικαιοσύνη στη χρηματοδότηση του ΠΟΥ (σε σύνολο 191 χωρών), 2000 Ομάδες χωρών Μέσος όρος Rank Μέσος όρος Index Αγγλοσαξονικές (κίτρινη σκίαση) 17,1 0,9744 Κεντρικής Ευρώπης (μπλε σκίαση) 48,8 0,956 Σκανδιναβικές (πορτοκαλί σκίαση) 10 0,977 Μεσογειακές (σιέλ σκίαση) 43,4 0,96 ΗΠΑ 54,5 0,954 GBR DNK FIN ISL NOR SWE ITA PRT ESP

23 Ισοτιμία στην Οικονομική Επιβάρυνση (3/3) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΟΟΣΑ ΚΑΙ ΠΟΥ Υψηλή ισοτιμία στην οικονομική επιβάρυνση καταγράφεται και από τις δύο εκθέσεις (ΟΟΣΑ & ΠΟΥ) σε όλες τις Αγγλοσαξονικές χώρες (κίτρινες μπάρες-οοσα), και τις Σκανδιναβικές (πορτοκαλί μπάρες-οοσα) και στις Μεσογειακές (σιέλ μπάρες-οοσα) με εξαίρεση την Ελλάδα, λόγω μεγάλης εξάρτησης από την κοινωνική ασφάλιση και την ιδιωτική δαπάνη. Επίσης, και στις δύο εκθέσεις χαμηλότερη ισοτιμία καταγράφεται στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης (μπλε μπάρες-οοσα) Στην έκθεση του ΠΟΥ τη χαμηλότερη κατάταξη έχουν οι ΗΠΑ

24 Υγεία και Ανισότητα (1/3) το εθνικό εισόδημα (ΑΕΠ) καθορίζει το γενικό επίπεδο υγείας, αλλά αυτό συμβαίνει μόνο στις αναπτυσσόμενες χώρες, που βρίσκονται στο στάδιο της επιδημιολογικής μετάβασης Ο λόγος είναι ότι καθώς το εισόδημα σε μία χώρα αυξάνει, παρατηρείται ανάπτυξη μέτρων και όρων δημόσιας υγείας, βελτίωση διατροφής, όρων και συνθηκών απασχόλησης, εκπαίδευσης, περιβάλλοντος κλπ. Στις αναπτυγμένες χώρες, με αναπτυγμένα συστήματα υγείας, αντίθετα, είναι το ατομικό εισόδημα που καθορίζει το προσωπικό επίπεδο υγείας λόγω καλύτερης πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας. Παρατηρήθηκε, όμως, ότι σημασία έχει όχι το απόλυτο επίπεδο του εισοδήματος, αλλά το επίπεδο της εισοδηματικής ανισότητας σε κάθε χώρα.

25 Υγεία και Ανισότητα (2/3) Η θνησιμότητα πέφτει (η υγεία βελτιώνεται) όσο αυξάνει το μέσο ατομικό εισόδημα. H βελτίωση αυτή γίνεται με φθίνοντα ρυθμό. Έτσι, η «προσθήκη» ενός φτωχού μειώνει τη μέση στάθμη υγείας περισσότερο από ότι την αυξάνει η προσθήκη ενός πλουσίου. Συνεπώς, μεταξύ δύο χωρών με παρόμοιο εισόδημα, αυτή με μεγαλύτερη ανισότητα, έχει χειρότερη υγεία.

26 Υγεία και Ανισότητα (3/3) Η ανέχεια και ο αποκλεισμός ευνοούν την ανάπτυξη φαινόμενων ψυχοκοινωνικού στρες, λόγω οικονομικών δυσκολιών και ανισορροπίας στο μηχανισμό προσπάθειας-ανταμοιβής (αδιαφορία, απαξία, αίσθηση αποξένωσης και αδυναμίας). Στη Ρωσία το 1990-1995 το προσδόκιμο ζωής των ανδρών έπεσε 6 χρόνια. Αυτό αποδίδεται στην κοινωνική αναστάτωση που έφερε η γρήγορη μετάβαση στην οικονομία της αγοράς, συνέπεια της οποίας ήταν ο κοινωνικός αποκλεισμός μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού, η ανεργία και αποξένωση, που οδήγησε σε αύξηση του αλκοολισμού και άλλων βλαπτικών της υγείας συμπεριφορών LANCET, Stucler, King and McKee, 2009

27 Η Πρωτοβουλία της ΕΕ για τη μείωση των ανισοτήτων στην υγεία (1/2) Τον Απρίλιο του 2009 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κυκλοφόρησε Έγγραφο Διαβούλευσης (Consultation Paper) με τίτλο «EU action to reduce health inequalities». Με την επικοινωνία της προς όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι: «το μέγεθος και η έκταση των διαφορών στην κατάσταση της υγείας των πολιτών που ζουν σε διάφορες περιοχές της ΕΕ, και μεταξύ προνομιούχων και στερημένων ευρωπαίων πολιτών αποτελεί πρόκληση για τη δέσμευση της ΕΕ στη συνοχή και την ισότητα ευκαιριών. Στο πλαίσιο αυτό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοινώνει τη διαβούλευση με σκοπό τη μείωση των ανισοτήτων στην υγεία στην ΕΕ σε μία πρωτοβουλία για τη «Συνοχή στην Υγεία». SANCO-C4-HEALTH-INEQUALITIES@ec.europa.eu

28 Η Πρωτοβουλία της ΕΕ για τη μείωση των ανισοτήτων στην υγεία (2/2) Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνώρισε το 2008 με το Joint Report on Social Inclusion and Social Protection και άλλες εκθέσεις, ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές στο προσδόκιμο ζωής και στα χρόνια ζωής με καλή υγεία (Healthy Life Years). Οι καινούργιες χώρες δείχνουν προσδόκιμο ζωής χαμηλότερο κατά 8 χρόνια στις γυναίκες και 14 στους άνδρες. Ταυτόχρονα, υπάρχουν σημαντικές διαφορές στην επίπτωση και στη θνητότητα από συγκεκριμένα νοσήματα. Για παράδειγμα, η ισχαιμική καρδιοπάθεια σκοτώνει 10 φορές περισσότερα άτομα στη Λιθουανία από ότι στη Γαλλία και παρατηρούνται 25 φορές περισσότερες περιπτώσεις φυματίωσης στη Ρουμανία από ότι στην Κύπρο. Άτομα με χαμηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο, είδος απασχόλησης και εισόδημα τείνουν να πεθαίνουν νεότερα και να παρουσιάζουν υψηλότερη νοσηρότητα. Παρόμοιες διαφορές παρουσιάζονται μεταξύ ορισμένων εθνοτικών ομάδων και μεταναστών, σε σχέση με το γενικό πληθυσμό

29 Διαφορές (σε έτη) στο προσδόκιμο ζωής (ανδρών/ γυναικών) στην ηλικία των 30 ετών ανάλογα με το εκπαιδευτικό επίπεδο σε χώρες του ΟΟΣΑ

30 ΕΜΠΕΙΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΙΜΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΟΥ ΟΟΣΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

31 ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΟΥ ΟΟΣΑ

32 ΔΙΑΘΕΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΟΥΣ- ΑΝΑΣΦΑΛΙΣΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

33 Η Ασφαλιστική Κάλυψη του Πληθυσμού ανά Ηλικιακή Ομάδα το 2013 στην Ελλάδα

34 Η εξέλιξη του % των ανέργων: Ιαν. 2007-Ιαν. 2014 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

Η εξέλιξη του ΑΕΠ και το % του πληθυσμού που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού 35 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, 2014: Έρευνα SILC (Survey on Income and Living Conditions) διαφόρων ετών 20.000 Άστεγοι το 2011, 25% αύξηση των αστέγων μεταξύ 2009-2013

36 ΑΝΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΟΥ ΟΟΣΑ

37 ΔΑΠΑΝΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ ΩΣ % ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΟΥ ΟΟΣΑ

Σύνοψη της Πρόσβασης σε Υπηρεσίες Υγείας σε χώρες του ΟΟΣΑ: 2013 38 Πηγή: Health at a Glance, 2015

ΑΝΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΝΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΣΕ ΕΕ-27 ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕ ΒΑΣΗ SILC 2012: 2009 VS 2012 39 Ανικανοποίητες Ιατρικές Ανάγκες Ανικανοποίητες Οδοντιατρικές Ανάγκες 39

40 ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ: Ασφαλιστική Κάλυψη και Ανικανοποίητες Ανάγκες Υγείας Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή της ΕΛΣΤΑΤ 911.929 άτομα από 120 διαφορετικές χώρες ζουν στην Ελλάδα % Μεταναστών με δημόσια υγειονομική κάλυψη % Μεταναστών π ου δήλωσε ανικανοπ οίητες ανάγκες υγείας 82 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 62,3 56,5 32,6 2011 2013 Πηγή: Πρόγραμμα ΘΑΛΗΣ Τμήμα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ 40

41 Προσωπική Εκτίμηση της Κατάστασης της Υγείας (%): 2011 Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ, 2013 & Εργαστήριο Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας 2012 41

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ (%): 2011 42 Πηγή: Εργαστήριο Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας για Λογαριασμό του ΚΕΛΠΝΟ, 2011 42