Τα Εργαστήρια Σεναρίων ως εργαλείο συμμετοχικού σχεδιασμού διαχείρισης υδατικών πόρων Δρ Διονυσία ΧΑΤΖΗΛΑΚΟΥ Ειδική Επιστήμων Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης Τομέας Βιοποικιλότητα & Προστατευόμενες Περιοχές
Συμμετοχικές διαδικασίες και νερό Διεθνές Συνέδριο για το Νερό & Περιβάλλον - 1992 Αναγνώριση της αξίας Νερού Επισήμανση προβλημάτων Συμμετοχικές προσεγγίσεις Όλοι οι εμπλεκόμενοι Όλα στα στάδια στάδια (σχεδιασμό -εφαρμογή-αναθεώρηση) Συνθήκη του Ǻhrus (1998), Οδηγία 2003/35/ΕC «Πρόσβαση κοινού στη πληροφόρηση, την συμμετοχή στις αποφάσεις και την δικαιοσύνη σε θέματα που αφορούν το περιβάλλον»
Συμμετοχικές διαδικασίες και νερό Οδηγία-Πλαίσιο για Νερά 2000/60/ΕC Καλή ποιότητα (2015) Μακροπρόθεσμος Σχεδιασμός Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών Συμμετοχή των εμπλεκόμενων μερών στο σχεδιασμό Αφορά το μέλλον ενός τόπου Ποιότητα των αποφάσεων Έλεγχος εφαρμογής περιβαλλοντικής νομοθεσίας
Τι είναι Σενάρια Σενάρια Φωτογραφία πιθανής, αληθοφανούς, επιθυμητής κατάστασης στο μέλλον Περιγράφουν εναλλακτικές μελλοντικές εκδοχές μιας κατάστασης Παραδοχές (Οικονομία, Τεχνολογική πρόοδο, Κοινωνικές δομές & αντιλήψεις) Χρήση σε περιβαλλοντικό σχεδιασμό Υποβοήθηση δημόσιου διαλόγου
Συμμετοχικές Μελέτες Μέλλοντος Participatory Future Studies Συμμετοχική Πρόβλεψη Participatory Foresight Σύνθεση σεναρίων Ενόραση μέσω Διαβούλευσης Deliberative Visioning Χρήση Σεναρίων Εργαστήρια Σεναρίων Scenario Workshops Χρήση Σεναρίων
Εργαστήρια Σεναρίων - Ιστορικό Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Σεναρίων για την Ενημέρωση (European Awareness Scenario Workshop 1994 Καινοτόμος πιλοτική μέθοδος για Δημόσια Συζήτηση (Εκστρατεία για Βιώσιμες Πόλεις) Διευκόλυνση διαλόγου μεταξύ επιστημόνων πολιτών 12 Ευρωπαϊκές χώρες περιβάλλον & τεχνολογία Εξέλιξη μεθόδου από Επιτροπή Τεχνολογίας Δανίας Δεν είχε δοκιμαστεί (2002) (2002) στο συμμετοχικό σχεδιασμό διαχείρισης φυσικών ή υδατικών Δεν είχε δοκιμαστεί στην Ελλάδα υδατικών πόρων
Εργαστήρια Σεναρίων - Γενικές αρχές Σενάρια: σπονδυλική στήλη Ε.Σ. Περιγράφουν διακριτές εκδοχές του μέλλοντος Υφίστανται κριτική & σχολιασμό Πηγή έμπνευσης και άντλησης ιδεών Δεν αποτελούν το τελικό προϊόν
Εργαστήρια Σεναρίων - Γενικές αρχές Αφετηρία: πρόβλημα προς λύση Τοπική συνάντηση 2-3 ημερών Πολίτες & άλλοι εταίροι (35-40 άτομα) Δομημένη διαδικασία διαλόγου Ανταλλάσσουν εμπειρίες γνώσεις Εκτιμούν εναλλακτικές λύσεις Διαμορφώνουν Όραμα κοινής αποδοχής Σχεδιάζουν δράσεις για υλοποίηση Οράματος
Εργαστήρια Σεναρίων - Ειδικότεροι στόχοι Ανταλλαγή γνώσεων Συζήτηση και κατανόηση διαφορών Προσδιορισμός και συζήτηση επί των εμποδίων στις λύσεις Προώθηση νέων ιδεών για μελλοντικές δράσεις, σε όλα τα επίπεδα
Εργαστήρια Σεναρίων - Αξιολόγηση Οι συμμετέχοντες έχουν: Καλύτερη αίσθηση των προβλημάτων Κατανοούν διαφορετικές απόψεις Καταλήγουν σε Κοινό Πρόγραμμα δράσης
Εργαστήριο Σεναρίων Νάξου (Νοέμβριος 2003) ADVISOR Integrated Evaluation for Sustainable River Basin Governance Εφαρμογή διαδικασιών συμμετοχικού* σχεδιασμού στη διαχείριση των υδατικών πόρων Εργαστήρια Σεναρίων Κοινωνική πολύ-κριτηριακή αξιολόγηση Συμμετοχική μοντελοποίηση Αξιολόγηση αποτελεσμάτων Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Σκοτία, Ολλανδία
Το πείραμα στη Νάξο Εργαλείο: Εργαστήριο Σεναρίων Συμμετοχική διαβούλευση ενδιαφερομένων Διαμόρφωση Κοινού Οράματος Διαμόρφωση προγράμματος δράσης Αειφορικής διαχείρισης Υδατικών Πόρων Νάξου
Γιατί η Νάξος; Άφθονα αλλά μη εκμεταλλεύσιμα αποθέματα Άνιση κατανομή υδατικών πόρων Ποικιλόμορφη οικονομία Συγκρούσεις μεταξύ χρηστών Απουσία μακροπρόθεσμου σχεδιασμού Νησιωτικό σύστημα Γενικό πλαίσιο διαχείρισης Υδατικών Πόρων Δεν είχε ψηφιστεί ο Ν.. 3199 Απουσία ολοκληρωμένης διοικητικής δομής για διαχείριση Υδατικών Πόρων
Δομή Εργαστηρίου Σεναρίων ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Διαμόρφωση Σεναρίων Επιλογή/πρόσκληση συμμετεχόντων Κοινοποίηση διαδικασίας & Σεναρίων στους συμμετέχοντες 5 Διαστάσεις εξωγενείς παράγοντες τάσεις εξέλιξης παργ/κών τομέων πληθυσμιακές τάσεις φυσικό περιβάλλον υδατικοί πόροι επιλογή τεχνολογίας διοικητική οργάνωση
ΣυνοπτικήΠαρουσίασητων 4 Σεναρίων Σενά -ριο Εξωγενείς παράγοντες Εξέλιξη παραγ/κών τομέων Πληθυμός Περιβάλλον Τεχνολογία Διαχείριση Υδατικών Πόρων Διοικητική οργάνωση Α Συνεχής ανάπτυξη, Συμβατικές Πολιτικές Τ+, Γ-,Κ- + Επιδείνωση Κατανάλωση + Μεταφορά νερού Μεγάλα έργα Κεντρική Διοίκηση Β Παγκοσμιοποίηση Τεχνολογική πρόοδος Εκσυγχρονισμός οικονομίας Τ+, Γ+, Κ+ + Έντασηπιέσεων Τμήματα Προστατευόμενα Κατανάλωση + Νέες τεχνολογίες Ανακύκλωση Αφαλάτωση Περιφέρεια Ιδιωτικές Δημοτικές Επιχειρήσεις Γ Βιώσιμη Ανάπτυξη «Πράσινη» Παγκόσμια Αγορά Τ0, Γ0,Κ0 0 Περιβαλλοντική πολιτική Προστασία Κατανάλωση 0 Μικρής κλίμακας έργα Εξοικονόμηση Αποκέντρωση ΟΤΑ& Πολίτες Συνεργασία Δ Κατάρρευση διεθνούς οικονομίας Προ-βιομηχανικού τύπου Οικονομία Τ-, Γ0, Κ0 0 «Επιστροφήστην άγριαφύση» Κατανάλωση - Παραδοσιακές μέθοδοι Ελαχιστοποίηση Κατανάλωσης Συλλογικές αποφάσεις Κοινότητας +: αύξηση, 0: σταθερή κατάσταση, -: μείωση, Τ= Τουρισμός, Γ= Γεωργία, Κ= Κτηνοτροφία
Σενάριο Α
Σενάριο Β
Σενάριο Γ
Σενάριο Δ
ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Διαμόρφωση Σεναρίων Επιλογή/πρόσκληση συμμετεχόντων Κοινοποίηση διαδικασίας & Σεναρίων στους συμμετέχοντες Λήπτες αποφάσεων Επαρχείο, ΟΤΑ Δ. Νάξου και Δ. Δρυμαλίας Εκπρόσωποι παραγωγικών τομέων Αγρότες, κτηνοτρόφοι, ξενοδόχοι, βιοτέχνες Εξειδικευμένοι επιστήμονες ΜΚΟ Πολίτες Εντοπιότητα Νέοι Γυναικών
ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Διαμόρφωση Σεναρίων Επιλογή/πρόσκληση συμμετεχόντων Κοινοποίηση διαδικασίας & Σεναρίων στους συμμετέχοντες ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΣ Αντιπαράθεση με βάση τα Σενάρια σε Ομοειδείς Ομάδες Οράματα Ομάδων Διαμόρφωση Κοινού Οράματος στη Συνέλευση ΓΕΝΝΗΣΗ ΙΔΕΩΝ & ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΕΩΝ Προσδιορισμός, Συζήτηση & Επιλογή Ιδεών-Δράσεων σε Μικτές Ομάδες Συζήτηση, ψήφιση /κατάταξη Ιδεών-Δράσεων στη Συνέλευση Σχεδιασμός για κάθε Ιδέα Δράση σε Ομάδες Οριστικοποίηση Σχεδίου Δράσης ΤΕΛΙΚΑΠΡΟΪΟΝΤΑ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ
Εργαστήριο Σεναρίων Νάξου - Αποτελέσματα ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΣ με ΣΕΝΑΡΙΑ Χρήσιμα, μέσα στο θέμα, εποικοδομητικά (90-100% συμμετεχόντων) Συζήτηση για βιώσιμη ανάπτυξη, συλλογικές αποφάσεις, αποτελεσματικότητά τους Περιορισμένος χρόνος για εις βάθος ανάλυση συζήτηση Διαδικασία προχωρά βάσει συναίνεσης, αποκλείοντας προοδευτικές ιδέες δεσμευτικές θέσεις - Αρνησικυρία: εμπόδιο στην ανάδειξη καινοτόμων ρυθμίσεων ή στρατηγικών
Αποτελέσματα Το Κοινό Όραμα «Η Νάξος το 2020» Σ2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Σ3 ΑΕΙΦΟΡΙΑ Σ4 ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ Ποικιλόμορφη ανάπτυξη Εκσυγχρονισμένες υποδομές Προστασία Περιβάλλοντος Μικρά έργα Εξοικονόμηση
Αποτελέσματα Γέννηση Ιδεών 83 ιδέες/ προτάσεις Καινοτομίες από συμμετέχοντες 1. Προστασία και συντήρηση αναβαθμίδων [21 ψήφοι] 2. Διαχωρισμός της χρέωσης νερού για τον τουρισμό από το νερό για την ύδρευση [20] 3. Τρεις-τέσσερις λιμνοδεξαμενές στην ορεινή Νάξο.. [20] 4. Ποιοτικός έλεγχος νερού και δημιουργία εργαστηρίου.[19] 5. Παιδεία-Ενημέρωση αλλαγή νοοτροπίας, κατάρτιση.. [19 ψήφοι]
Αποτελέσματα Γέννηση Ιδεών Ισότιμη δυνατότητα έκφρασης Ανάδειξη συγκρούσεων μεταξύ χρηστών Ανάδειξη διαφορών μεταξύ επιστημόνων, αγροτών Έλλειψη μηχανισμού επίλυσης διαφορών Περιορισμένος χρόνος v v διαβούλευση εξέταση εναλλακτικών λύσεων Ελλιπής επιστημονική γνώση για ισότιμη διαβούλευση
Αποτελέσματα Σχέδιο Δράσης Δεν διαμορφώθηκε Σχέδιο Δράσης Άτονο πνεύμα συνεργασίας Δυσαρέσκεια μετά τη τη Ψηφοφορία Έλλειψη επαρκών γνώσεων Κούραση 2ημέρου Αποκομμένο από επίσημη διαδικασία λήψης απόφασης «Άσκηση επί χάρτου» Προβληματισμός για περαιτέρω χρήση αποτελεσμάτων Αποτυχία δημιουργίας Συνεργασιών
Αποτελέσματα Αξιολόγηση συμμετεχόντων Άξιζε τον κόπο 95% Ικανοποίηση από ποιότητα διαλόγου Περισσότερη κατανόηση για άλλες απόψεις Θετικό για διάλογο, συνεργασία, ανταλλαγή απόψεων Χρήσιμο Επιμορφωτικό 84% 84% 83% 78% 77%
ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ + Αποτελούν «βήμα» για: Διάλογο μεταξύ εταίρων Δημιουργία κλίματος συνεργασίας Απόκτηση νέας γνώσης για ΟΛΟΥΣ + Αναδεικνύουν την ποικιλομορφία ιδεών + Ενδείκνυνται για: Χαρτογράφηση σημαντικών θεμάτων Καθορισμό συγκεκριμένων κατευθύνσεων Προκαταρκτικά στάδια σχεδιασμού
ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - Αντενδείκνυνται για: Διατύπωση συγκεκριμένων μέτρων Λήψη αποφάσεων Συμμετοχική αξιολόγηση προγραμμάτων vπεριορισμένος χρόνος vαμφισβητήσιμη αντιπροσωπευτικότητα συμμετεχόντων vελλιπής γνώση και πληροφορία
Κρίσιμα θέματα για τους διοργανωτές Ε.Σ. Ορισμός πλαισίου συζήτησης π.χ. προκαθορισμένες επιταγές 2000/60 # αρχές ελεύθερης διαβούλευσης γενικότερα αναπτυξιακές κατευθύνσεις # εστίαση στους υδατικούς πόρους Αντιπροσωπευτικότητα επιλογή συμμετεχόντων Μικρή παρουσία γυναικών Απουσία πιο περιθωριακών ομάδων (ηλικιωμένοι, μετανάστες, άτομα με ειδικές ανάγκες)
Κρίσιμα θέματα για τους διοργανωτές Ε.Σ. Συντονισμός - διευκόλυνση της διαβούλευσης Μη παρεμβατικός «Αμερόληπτη» καταγραφή των ιδεών προτάσεων Έγκαιρη διεκπεραίωση της δομημένης διαδικασίας Έμφαση στην εφαρμογή της Μεθόδου # χρόνου για διαβούλευση
Επίλογος
ADVISOR - Ερευνητικά Κέντρα Κέντρο Οικολογικής Διαχείρισης Νέου Πανεπιστημίου Λισσαβόνας Εργαστήριο Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου του Αιγαίου και του Πανεπιστημίου της Θεσσαλίας, Σχολή Οικονομικών Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ Σχολή Οικονομικών Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ Σχολή Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Σεβίλλης JRC στην ISPRA της Ιταλίας
ADVISOR - Φορείς Αναπτυξιακή Εταιρεία Κυκλάδων Εθνικό Ινστιτούτο Νερού - Πορτογαλία Υπηρεσία Περιβάλλοντος - Σκοτία Περιφέρεια Ανδαλουσίας - Ισπανία Υπουργείο Περιβάλλοντος - Ολλανδία
http://ecoman.dcea.fct.unl.pt/projects/adv isor/