Ανάπτυξη ικτυακού Εκπαιδευτικού Υλικού Βάσεων εδοµένων Χρησιµοποιώντας Συστήµατα LCMS

Ανάπτυξη ικτυακού Εκπαιδευτικού Υλικού Βάσεων εδοµένων Χρησιµοποιώντας Συστήµατα LCMS Αθανάσιος Ι. Μάργαρης Επιστηµονικός Συνεργάτης Τµήµατος Πληροφορικής ΤΕΙ Θεσσαλονίκης Τρίκαλα, Ελλάδα amarg@uom.gr Ευθύµιος. Κότσιαλος Υποψήφιος ιδάκτορας Τµήµατος Εφ. Πληροφορικής Παν. Μακεδονίας Θεσσαλονίκη, Ελλάδα ekots@uom.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στόχος αυτής της εργασίας είναι η παρουσίαση του τρόπου ανάπτυξης και διαχείρισης εκπαιδευτικού υλικού κατάλληλου για τη διδασκαλία µαθηµάτων βάσεων δεδοµένων χρησιµοποιώντας συστήµατα LCMS (Learning Content Management Systems). Η εργασία αποτελείται από δύο ενότητες εν των οποίων η πρώτη παρουσιάζει µια θεωρητική εισαγωγή του αντικειµένου ενώ η δεύτερη αναλύει τη δοµή και οργάνωση των θεµατικών ενοτήτων που θα δηµιουργηθούν δια της χρήσεως των εν λόγω συστηµάτων. Η διαδικασία ανάπτυξης και χρήσης εκπαιδευτικού υλικού αυτής της µορφής επιδεικνύεται µέσα από το σύστηµα διαχείρισης εκπαιδευτικού περιεχοµένου ILIAS που επιτρέπει την προσπέλαση του κατάλληλου σε κάθε περίπτωση εκπαιδευτικού υλικού, µέσα από το παγκόσµιο διαδίκτυο. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ: Learning Content Management Systems, Database Learning Modules ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μια από τις πιο σηµαντικές επιδράσεις της ταχείας ανάπτυξης της επιστήµης της Πληροφορικής τα τελευταία χρόνια, είναι η εφαρµογή της στη διαδικασία εκπαίδευσης για τη βελτίωση του τρόπου µε τον οποίο αυτή πραγµατοποιείται και την παροχή νέων εκπαιδευτικών µέσων διδασκαλίας. Χαρακτηριστικό παράδειγµα µιας τέτοιας εφαρµογής είναι η ανάπτυξη και χρήση εκπαιδευτικού υλικού πολυµεσικού χαρακτήρα εκπαιδευτικά Videos και DVDs, µέθοδοι αυτοδιδασκαλίας που στηρίζονται στη χρήση ερωτηµατολογίων και ηλεκτρονικών ασκήσεων όσο και η δηµιουργία εικονικών περιβαλλόντων εκπαίδευσης που επιτρέπουν τη συγκρότηση εικονικών οµάδων χρηστών και την εκπαίδευσή τους τόσο µε σύγχρονο όσο και µε ασύγχρονο τρόπο. Η τελευταία περίπτωση είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα καθώς επιτρέπει την εκπαίδευση των χρηστών χωρίς την ύπαρξη περιορισµών που έχουν να κάνουν µε τη φυσική παρουσία του χρήστη και του εκπαιδευτικού στο χώρο διδασκαλίας, την άµεση διαθεσιµότητα του εκπαιδευτικού υλικού σε έντυπη µορφή και την πραγµατοποίηση των συµβατικών πλέον διαδικασιών όπως είναι η παρουσίαση του θέµατος στον πίνακα ή έστω δια της χρήσεως ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή και ενός προβολέα διαφανειών. Το µόνο που απαιτείται είναι η σύνδεση του χρήστη σε κάποιο δίκτυο µέσα από το οποίο θα µπορέσει να προσπελάσει το χορηγούµενο σε αυτόν εκπαιδευτικό υλικό και να συµµετάσχει στην εκπαιδευτική διαδικασία. Αν και οι παραπάνω λειτουργίες µπορούν να λάβουν χώρα χρησιµοποιώντας το ιδιωτικό δίκτυο µιας επιχείρησης, εν τούτοις η διαδικασία αυτή µπορεί να πραγµατοποιηθεί χρησιµοποιώντας το παγκόσµιο διαδίκτυο, γεγονός που το καθιστά ένα πολύτιµο µέσο εκπαίδευσης. Για το σκοπό αυτό τα τελευταία χρόνια

έχουν αναπτυχθεί ειδικές εφαρµογές λογισµικού (Web based learning software tools) που επιτρέπουν τη δηµιουργία και διανοµή εκπαιδευτικού υλικού µέσα από τον παγκόσµιο Ιστό (Μάργαρης & Κότσιαλος, 2004). ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ Το σύνολο των εφαρµογών που χρησιµοποιούνται για τη διαχείριση του εκπαιδευτικού υλικού αποτελεί µια ειδική κατηγορία εφαρµογών που επιτρέπουν διαδικασίες διαχείρισης πληροφορίας οποιασδήποτε µορφής (information management systems) και οι οποίες ανάλογα µε τη φύση της πληροφορίας που επεξεργάζονται και το είδος της διαχείρισης που εφαρµόζεται επί αυτής, µπορούν να οµαδοποιηθούν σε πολλές διαφορετικές κατηγορίες οι πιο σηµαντικές από τις οποίες είναι οι ακόλουθες (Γρηγοριάδου, 2004 & Horton 2000): (1) Συστήµατα διαχείρισης πληροφοριακού περιεχοµένου (Content Management Systems, CMS) που επιτρέπουν τη δηµιουργία, διαχείριση, διανοµή και δηµοσίευση της πληροφορίας. Ενισχυµένη έκδοση αυτών των εφαρµογών είναι τα συστήµατα ECMS (Enterprise Content Management Systems) τα οποία παρέχουν όλες τις παραπάνω δυνατότητες ενώ επιπλέον υποστηρίζουν ενισχυµένες λειτουργίες διαχείρισης εγγράφων (documents) και εγγραφών (records). (2) Συστήµατα διαχείρισης εγγράφων (Document Management Systems, DMS) που επιτρέπουν τη δηµιουργία και διαχείριση εγγράφων και στηρίζονται στη χρήση µιας κεντρικής αποθήκης δεδοµένων (centralized repository) τα έγγραφα της οποίας περιγράφονται µε τη βοήθεια µεταδεδοµένων (metadata). (3) Συστήµατα διαχείρισης εγγραφών (Record Management Systems, RMS) που επιτρέπουν τη διαχείριση εγγραφών που έχουν καταχωρηθεί σε κατάλληλα διαµορφωµένες βάσεις δεδοµένων. (4) Γεωγραφικά συστήµατα πληροφοριών (Geographic Information Systems, GIS) που χρησιµοποιούνται σε εφαρµογές συλλογής, αποθήκευσης, ανάκτησης, ανάλυσης και απεικόνισης χωρικών δεδοµένων (spatial data). (5) Συστήµατα διαχείρισης µάθησης (Learning Management Systems, LMS) που επιτρέπουν την αυτοµατοποίηση της διαδικασίας µάθησης και εκπαίδευσης και υποστηρίζουν ένα µεγάλο εύρος δυνατοτήτων όπως είναι η καταχώρηση στοιχείων σπουδαστών, η διαχείριση εκπαιδευτικών πόρων καθώς και η εµφάνιση και η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσµάτων της µαθησιακής διαδικασίας. Τα συστήµατα LMS µπορούν να διαχωριστούν σε τρεις µεγάλες κατηγορίες: (α) Συστήµατα διαχείρισης διδακτικών ενοτήτων (Course Management Systems, CMS) που επιτρέπουν τη διαχείριση και διανοµή εκπαιδευτικού υλικού διδακτικών ενοτήτων ενώ ταυτόχρονα παρέχουν εργαλεία αξιολόγησης των σπουδαστών που µπορούν να εργάζονται είτε ατοµικά είτε οργανωµένοι σε µεγαλύτερες οµάδες. Το βασικό µειονέκτηµά τους είναι η έλλειψη δυνατότητας δηµιουργίας εκπαιδευτικού υλικού, το οποίο εποµένως θα πρέπει να δηµιουργηθεί µε άλλο τρόπο. Τυπικά παραδείγµατα εφαρµογών που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, είναι το Blackboard και το WebCT. (β) Επιχειρηµατικά συστήµατα διαχείρισης µάθησης (Enterprise Learning Management Systems, ELMS) που παρέχουν στους χρήστες ένα προηγµένο περιβάλλον οργάνωσης και διανοµής του εκπαιδευτικού υλικού που υποστηρίζει πολλές διαφορετικές µορφές πληροφοριακού περιεχοµένου. Χρησιµοποιούνται σε µεγάλα εκπαιδευτικά ιδρύµατα και είναι πολύ πιο ακριβά σε σχέση µε τα απλά συστήµατα LMS χαρακτηρίζονται όµως από µεγάλη ισχύ και πολύ υψηλό βαθµό παραµετροποίησης. Τυπικά παραδείγµατα εφαρµογών που ανήκουν στην κατηγορία αυτή είναι οι εφαρµογές Docent Enterprise και Knowledgesoft Enterprise.

(γ) Συστήµατα διαχείρισης µαθησιακού περιεχοµένου (Learning Content Management Systems, LCMS) που συνδυάζουν τη λειτουργία των συστηµάτων CMS και LMS και εποµένως επιτρέπουν τη διαχείριση τόσο του πληροφοριακού περιεχοµένου όσο και όλων των παραµέτρων που εµπλέκονται στη διαδικασία µάθησης. Τυπικά παραδείγµατα συστηµάτων LCMS είναι οι εφαρµογές Mindlever της Centra και Midspan Solutions της IBM καθώς και η πλατφόρµα του ILIAS που έχει αναπτυχθεί από το Πανεπιστήµιο της Κολωνίας και προσφέρεται ελεύθερα προς χρήση κάτω από την άδεια χρήσης της GNU. ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΜΙΚΕΣ ΜΟΝΑ ΕΣ ΕΝΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ LCMS Σύµφωνα µε τα όσα έχουν αναφερθεί στην προηγούµενη ενότητα, τα συστήµατα διαχείρισης µαθησιακού περιεχοµένου χαρακτηρίζονται από µία σύνθετη δοµή που αποτελείται από ένα σύνολο βασικών δοµικών µονάδων κάθε µια από τις οποίες χρησιµοποιείται για την πραγµατοποίηση συγκεκριµένων διαδικασιών. Σε µια συνοπτική περιγραφή, αυτές οι δοµικές µονάδες είναι οι ακόλουθες (Driscoll, 2002): (1) Εργαλεία δηµιουργίας πληροφοριακού περιεχοµένου (content creation tools) που επιτρέπουν την εύκολη δηµιουργία εκπαιδευτικού υλικού χωρίς τη γνώση αρχών και τεχνικών προγραµµατισµού και χωρίς τη βοήθεια εξειδικευµένου προσωπικού. (2) Εργαλεία σχεδίασης και διανοµής διδακτικών ενοτήτων (course design and delivery tools) που επιτρέπουν την εύκολη σχεδίαση και διανοµή του υλικού των διδακτικών ενοτήτων που να καλύπτει τις εξειδικευµένες ανάγκες των χρηστών του συστήµατος. (3) Εφαρµογές διαχείρισης (administrative applications) που υποστηρίζουν την πραγµατοποίηση πολλών και διαφορετικών διαδικασιών διαχείρισης όπως είναι η καταγραφή των στοιχείων των χρηστών, ο καθορισµός της χρονικής περιόδου πρόσβασης του χρήστη στο εκπαιδευτικό υλικό, κ.λ.π. (4) Εργαλεία επικοινωνίας και συνεργασίας µεταξύ των χρηστών (communication and collaboration tools) που επιτρέπουν τη διαδραστική αλληλεπίδραση του χρήστη µε το σύστηµα ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζουν και τη συνεργασία ανάµεσα στους χρήστες τις εφαρµογής. (5) Εργαλεία αλληλεπίδρασης µε άλλα συστήµατα (interface tools) που επιτρέπουν την αλληλεπίδραση της εφαρµογής µε άλλα συστήµατα παρόµοιου τύπου προκειµένου να είναι δυνατή η εισαγωγή και η εξαγωγή πληροφοριών από το ένα στο άλλο. (6) Εργαλεία ασφάλειας του συστήµατος (security tools) που παρέχουν µηχανισµούς ασφαλείας και κρυπτογράφησης του υλικού και των δεδοµένων των χρηστών. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ILIAS Η εφαρµογή ILIAS κατατάσσεται στην υποκατηγορία των συστηµάτων διαχείρισης εκπαιδευτικού περιεχοµένου που στηρίζονται στη χρήση του παγκόσµιου ιστού (web based learning content management system). Είναι γραµµένη σε γλώσσα PHP και η βάση δεδοµένων που χρησιµοποιεί έχει υλοποιηθεί στο περιβάλλον της MySQL. Η διαχείριση του εκπαιδευτικού περιεχοµένου γίνεται µε τη βοήθεια του Apache Web Server ενώ η δηµιουργία αυτού του υλικού στηρίζεται στη χρήση προτύπων της γλώσσας XML. Η εφαρµογή έχει σχεδιαστεί για να εκτελείται µέσα από το λειτουργικό σύστηµα Linux αν και υπάρχουν εκδόσεις της εφαρµογής που τρέχουν σε άλλα λειτουργικά συστήµατα της οικογένειας του UNIX καθώς ακόµη και κάτω από τα Microsoft Windows). Ο βασικός στόχος του ILIAS είναι να προσφέρει στον τελικό χρήστη ένα ολοκληρωµένο περιβάλλον δηµιουργίας και διαχείρισης εκπαιδευτικού υλικού, που να συνδυάζει τη χρήση εργαλείων για εκµάθηση, συγγραφή, προσπέλαση πληροφορίας και συνεργατική δραστηριότητα. Χρησιµοποιώντας αυτή την εφαρµογή, οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να δηµιουργήσουν

και να οργανώσουν µονάδες εκπαιδευτικού υλικού (courses) ενώ οι καταρτιζόµενοι µπορούν να χωρισθούν σε οµάδες και να εργαστούν συλλογικά ή σε ατοµικό επίπεδο. Το σύστηµα παρέχει επιπλέον εξειδικευµένες λειτουργίες που επιτρέπουν στους διαχειριστές να καταγράψουν την χρησιµότητα των διαδικασιών του συστήµατος, να καταµετρήσουν την απόδοση της εφαρµογής και να αξιολογήσουν την αποδοχή του εκπαιδευτικού υλικού από τους τελικούς χρήστες. Σε µια πιο αναλυτική περιγραφή τα βασικά χαρακτηριστικά του ILIAS είναι τα εξής (ILIAS System Documentation, 2004): (1) Προσωπική επιφάνεια εργασίας (personal desktop) µέσα από την οποία είναι δυνατή η πραγµατοποίηση όλων των διαθέσιµων λειτουργιών της εφαρµογής. (2) Ολοκληρωµένο περιβάλλον εκπαίδευσης που περιλαµβάνει µεταξύ των άλλων την προεπισκόπηση του περιεχοµένου του εκπαιδευτικού υλικού σε απευθείας σύνδεση (online), την εµφάνιση του συνόλου των µαθηµάτων και τη δυνατότητα αναζήτησης πληροφορίας, χρησιµοποιώντας τη µηχανή αναζήτησης (search engine) του συστήµατος. (3) Πλήρης δικτυακή υποστήριξη και επικοινωνία ανάµεσα στους χρήστες που υποστηρίζει µεταξύ των άλλων τη χρήση ηλεκτρονικού ταχυδροµείου και οµάδων συζητήσεων. (4) ιαχείριση χρηστών και οµάδων χρηστών που επιτρέπει την προσθήκη, διαγραφή και τροποποίηση των χρηστών και των οµάδων στους οποίους αυτοί ανήκουν. Η εφαρµογή υποστηρίζει τέσσερις βασικές οµάδες χρηστών που είναι οι συγγραφείς (authors), οι επισκέπτες (guests), οι διαχειριστές (administrators) και οι απλοί χρήστες (users) ενώ ο ρόλος του κάθε χρήστη στην οµάδα στην οποία ανήκει είναι αυτός του µέλους (member), του κατόχου (owner), ή του διαχειριστή (administrator) της οµάδας. (5) ηµιουργία εκπαιδευτικού υλικού δια της χρήσεως προτύπων της γλώσσας XML (XML templates) µέσα από το περιβάλλον της εφαρµογής και µε τη βοήθεια µεταδεδοµένων (metadata). Αυτή η διαδικασία είναι σχετικά απλή και υποστηρίζει προηγµένες συγγραφικές δυνατότητες όπως είναι η δηµιουργία υπερσυνδέσµων (hyperlinks), η ενσωµάτωση πολυµεσικών αντικειµένων (αρχεία εικόνων, ήχου και video) και η χρήση χαρτών πλοήγησης που ενεργοποιούνται µε το ποντίκι (clickable maps). (6) υνατότητα πλήρους διαχείρισης του περιβάλλοντος του ILIAS µέσα από το οποίο οι διαχειριστές της εφαρµογής µπορούν να διαµορφώσουν τις παραµέτρους λειτουργίας του προγράµµατος οι πιο χαρακτηριστικές εκ των οποίων περιλαµβάνουν τα ονόµατα των καταλόγων στους οποίους η εφαρµογή θα αναζητήσει τα εκτελέσιµα αρχεία που χρησιµοποιεί, την πολιτική που ακολουθείται όσον αφορά την πληρωµή διδάκτρων για εξωτερικούς χρήστες (εφόσον καταβάλλονται) καθώς επίσης και τη γλώσσα του συστήµατος. Είναι ενδιαφέρον να σηµειωθεί πως το σύστηµα επιτρέπει τη χρήση ενός µεγάλου πλήθους φυσικών γλωσσών ανάµεσα στις οποίες ανήκει και η Ελληνική γλώσσα. Το γεγονός αυτό σε συνδυασµό µε το χαρακτήρα του προγράµµατος καθώς και των εφαρµογών που απαιτεί για τη λειτουργία του ως εφαρµογές ανοικτού λογισµικού (open source) καθιστά την εφαρµογή ILIAS ένα ιδανικό εργαλείο για τη δηµιουργία και διανοµή εκπαιδευτικού υλικού στο σύνολο των ιδρυµάτων της δευτεροβάθµιας και τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΒΑΣΕΩΝ Ε ΟΜΕΝΩΝ Μετά τη συνοπτική περιγραφή των συστηµάτων LCMS και της εφαρµογής ILIAS, ας περάσουµε τώρα στην περιγραφή του τρόπου µε τον οποίο αυτή µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την ανάπτυξη και διανοµή εκπαιδευτικού υλικού βάσεων δεδοµένων. Το υλικό που θα παρουσιαστεί στη συνέχεια είναι προσαρµοσµένο στις εκπαιδευτικές ανάγκες του Εργαστηρίου του µαθήµατος «Βάσεις εδοµένων Ι» που διδάσκεται στο εξάµηνο του Τµήµατος Πληροφορικής του ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης ωστόσο η ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού για άλλες θεµατικές ενότητες θα λάβει

χώρα µε παρόµοιο τρόπο. Στο πρώτο βήµα της διαδικασίας θα περιγράψουµε την οργάνωση αυτού του υλικού που θα καθοδηγήσει και τη διαδικασία δηµιουργίας του ενώ στη συνέχεια θα παρουσιάσουµε ορισµένες ενδεικτικές οθόνες της εφαρµογές που θα αναδεικνύουν τον τρόπο προσπέλασης και χρήσης αυτού του υλικού. Το εκπαιδευτικό υλικό του εργαστηρίου βάσεων δεδοµένων Ι είναι οργανωµένο σε 14 διδακτικές ενότητες (Μάργαρης, 2002) ενώ επιπλέον παρέχεται στους φοιτητές και ένα συµπληρωµατικό βοηθητικό υλικό που περιλαµβάνει υποδειγµατικά λυµένες ασκήσεις βάσεων δεδοµένων και τέσσερα case studies ο τίτλος αυτών των ενοτήτων παρουσιάζεται στον επόµενο πίνακα. Στην τρέχουσα έκδοση του υλικού, αυτό είναι διαθέσιµο σε µορφή PDF ενώ σχεδιάζεται η επανέκδοσή του σε TEX format και η µετατροπή του σε µορφή HTML δια της χρήσεως της εφαρµογής LaTEX2HTML έτσι ώστε να µπορεί να προσπελαστεί on line µέσα από τον Web Browser του χρήστη. Πίνακας 1: ιαθέσιµες ιδακτικές Ενότητες του Εργαστηρίου Βάσεων εδοµένων Εισαγωγή στις Βάσεις εδοµένων Μοντέλο Οντοτήτων Συσχετίσεων Σχεσιακό Μοντέλο Λογικός Σχεδιασµός Κανονικοποίηση Σχεσιακή Άλγεβρα Structured Query Language (SQL) Εισαγωγή στη Microsoft Access Πίνακες (Tables) Συσχετίσεις (Relationships) Φόρµες (Forms) Ερωτήµατα (Queries) Αναφορές (Reports) Μακροεντολές (Macros) Λειτουργικές µονάδες (Modules) Η δηµιουργία του εκπαιδευτικού υλικού γίνεται από το διαχειριστή του συστήµατος ο οποίος αρχικά δηµιουργεί δοµικές µονάδες (learning modules) τις οποίες στη συνέχεια συσχετίζει µε τις διδακτικές ενότητες (course units). Η κατασκευή της δοµικής µονάδας γίνεται σελίδα σελίδα (στο παράδειγµα του επόµενου σχήµατος η δοµική µονάδα αποτελείται από 12 σελίδες) ενώ το περιεχόµενό της µπορεί να οµαδοποιηθεί σε ένα ή περισσότερα κεφάλαια, ενότητες και παραγράφους. Το περιεχόµενο της κάθε σελίδας διαµορφώνεται µέσα από µία ειδική φόρµα κατασκευής ο οποία δεν δύναται να παρουσιαστεί λόγω έλλειψης χώρου και όπως έχει ήδη αναφερθεί, µπορεί να περιέχει τόσο απλό κείµενο όσο και πολυµεσικά στοιχεία. Σχήµα 1: Η φόρµα κατασκευής δοµικής µονάδας

Μετά την κατασκευή των δοµικών µονάδων, αυτές συσχετίζονται µε τις θεµατικές ενότητες του υλικού, οι οποίες θα πρέπει να έχουν δηµιουργηθεί σε προηγούµενο βήµα της διαδικασίας. Το επόµενο σχήµα παρουσιάζει τη δοµή της θεµατικής ενότητας για το Εργαστήριο Βάσεων εδοµένων. Παρατηρούµε πως από τις δοµικές µονάδες του εκπαιδευτικού υλικού, ορισµένες είναι διαθέσιµες στο χρήση (on line) ενώ κάποιες άλλες υπάρχουν µεν, αλλά ωστόσο η προσπέλασή τους έχει απενεργοποιηθεί από το διαχειριστή, επειδή ενδεχοµένως τελούν υπό καθεστώς ανάπτυξης. Για κάθε δοµική µονάδα ο διαχειριστής εάν το επιθυµεί µπορεί να δηµιουργήσει και την off-line έκδοσή της, η οποία µπορεί να µεταφερθεί (download) από το µαθητή στον υπολογιστή του, προκειµένου να τη µελετήσει σε χρονικές στιγµές κατά τις οποίες δεν είναι συνδεδεµένος. Στο παράδειγµα του επόµενου σχήµατος, οι δοµικές µονάδες µε κωδικούς 2, 3, 5 και 6 είναι διαθέσιµες στο χρήστη ενώ οι υπόλοιπες δεν δύναται να προσπελασθούν. Επιπλέον, για την πρώτη δοµική µονάδα ο διαχειριστής έχει κατασκευάσει και την off-line έκδοσή της η οποία είναι διαθέσιµη στο χρήστη. Σχήµα 2: Η δοµή µιας θεµατικής ενότητας στο περιβάλλον του διαχειριστή Έχοντας κατασκευάσει τις θεµατικές ενότητες του συστήµατος µε τον παραπάνω τρόπο, µπορούµε στη συνέχεια να τις συσχετίσουµε µε τις οµάδες χρηστών του ILIAS οι οποίες υφίστανται παρόµοια διαχείριση µε εκείνη που προσφέρεται από τα λειτουργικά συστήµατα και δεν χρειάζεται να αναλυθούν περαιτέρω. Κατά την είσοδο κάποιου χρήστη στο σύστηµα, η εφαρµογή εµφανίζει τις δοµικές µονάδες των θεµατικών ενοτήτων στις οποίες έχει εγγραφεί (enroll) η χρήση των οποίων απαιτεί την συνδροµή (subscription) του χρήστη σε αυτές. Το επόµενο σχήµα (Σχήµα 3) εµφανίζει το σύνολο των δοµικών µονάδων που µπορεί να προσπελάσει κάποιος χρήστης (learning module view) ενώ αµέσως µετά (Σχήµα 4) ακολουθεί η προεπισκόπηση της δοµής της επιλεγµένης σε κάθε περίπτωση θεµατικής ενότητας (course view). Σε περιπτώσεις κατά τις οποίες ο χρήστης έχει δηλώσει περισσότερες από µία θεµατικές ενότητες, η εφαρµογή εµφανίζει ένα κατάλογο µε τα ονόµατα αυτών των ενοτήτων ενώ για κάθε µία από αυτές ο χρήστης µπορεί να εµφανίσει τα στοιχεία των δοµικών µονάδων που συσχετίζονται µε αυτές. Με τον τρόπο αυτό, η περιήγηση του χρήστη στο εκπαιδευτικό υλικό και η προεπισκόπηση του περιεχοµένου του, καθίσταται µια εύκολη και απλή διαδικασία. Τυπικό παράδειγµα προεπισκόπησης του περιεχοµένου διδακτικής µονάδας παρουσιάζεται στο Σχήµα 5.

Σχήµα 3: Η δοµή µιας θεµατικής ενότητας στο περιβάλλον του χρήστη Σχήµα 4: Η προεπισκόπηση της δοµής επιλεγµένης θεµατικής ενότητας Από το Σχήµα 5 διαπιστώνουµε πως το περιεχόµενο της κάθε δοµικής µονάδας εµφανίζεται κατά σελίδες και ακολουθώντας το επίπεδο οργάνωσης που είχε καθορισθεί από το διαχειριστή κατά τη διαδικασία της ανάπτυξης του εκπαιδευτικού υλικού. Η εµφάνιση του περιεχοµένου γίνεται επιλέγοντας µε το ποντίκι το όνοµα της δοµικής µονάδας στον κατάλογο δοµικών µονάδων που εµφανίζεται στην οθόνη του Σχήµατος 3. Μελετώντας το επόµενο σχήµα δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσουµε πως το κείµενο που εµφανίζεται ανήκει στη δοµική µονάδα Database Systems Technology ειδικότερα στη σελίδα µε τίτλο Database Size and Complexity. Επιστρέφοντας στο Σχήµα 1, διαπιστώνουµε πως αυτή είναι η τρίτη σελίδα της εν λόγω δοµικής µονάδας. Όσον αφορά την περιήγηση του χρήστη στο εκπαιδευτικό υλικό, αυτή γίνεται µε τα βέλη που βρίσκονται στην άνω και κάτω δεξιά γωνία στην οθόνη του χρήστη και τα οποία µε τη

σειρά που εµφανίζονται τον µεταφέρουν στην προηγούµενη, στην πρώτη και στην επόµενη σελίδα της επιλεγµένης δοµικής µονάδας. Σχήµα 5: Περιήγηση του χρήστη στο εκπαιδευτικό υλικό της εφαρµογής Στο σηµείο αυτό ολοκληρώνουµε την περιγραφή των βασικών χαρακτηριστικών της εφαρµογής ILIAS και του τρόπου µε τον οποίο αυτή µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την οργάνωση εκπαιδευτικού υλικού που συσχετίζεται µε το γνωστικό αντικείµενο των βάσεων δεδοµένων. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η εφαρµογή παρέχει πολύ περισσότερες δυνατότητες για τον τελικό χρήστη όπως είναι η παραλαβή και αποστολή ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, και η συµµετοχή του σε οµάδες συζητήσεων οι οποίες είναι αδύνατο να περιγραφούν εδώ λόγω έλλειψης χώρου. Ως τελικό συµπέρασµα που µπορούµε να διατυπώσουµε βάση την παραπάνω περιγραφή, είναι η διαπίστωση πως η εφαρµογή ILIAS συνιστά ένα εξαιρετικό περιβάλλον ανάπτυξης και διαχείρισης εκπαιδευτικού υλικού που διατίθεται στους χρήστες µέσα από το παγκόσµιο διαδίκτυο, ικανό να συνεισφέρει στην οργάνωση του µαθησιακού περιεχοµένου το οποίο µπορεί να προσπελαστεί από το χρήστη µε ένα εύκολο και ταυτόχρονα γρήγορο τρόπο. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γρηγοριάδου, Μ. (2004), ιδακτικές Σηµειώσεις του Μαθήµατος «Πληροφορική και Εκπαίδευση», Πανεπιστήµιο Αθηνών, Τµήµα Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών. ILIAS System Documentation (2004), διατίθεται από την κεντρική σελίδα του ILIAS (ILIAS Home Page) και από τη διεύθυνση http://www.ilias.uni-koeln.de/ios/index-e.html. Μάργαρης, A. Κότσιαλος, E. (2004), Προηγµένα ικτυακά Περιβάλλοντα ιαχείρισης Εκπαιδευτικού Υλικού Η Εφαρµογή ILIAS, 2 Ο Πανελλήνιο Συνέδριο Πληροφορικής, Θεσσαλονίκη 20-22 Φεβρουαρίου 2004 (poster session). Horton, W. (2000), Designing Web-Based Training, John Wiley & Sons Driscoll, M. (2002), Web-based Training Creating e-learning Experiences, John Wiley & Sons Μάργαρης, Α. (2002), Εκπαιδευτικό Υλικό Βάσεων εδοµένων, διαθέσιµο σε ηλεκτρονική µορφή από τη διεύθυνση http://www.neural.uom.gr/databases.