ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Eισαγωγή...................................................... 7 BIBΛIO Γ, κεφάλαια 70-83 Bιβλίο Γ, κεφάλαιο 70............................................ 11 Συμπληρωματικές ασκήσεις.................................... 33 Bιβλίο Γ, κεφάλαιο 71............................................ 38 Συμπληρωματικές ασκήσεις.................................... 47 Bιβλίο Γ, κεφάλαιο 72............................................ 50 Συμπληρωματικές ασκήσεις.................................... 59 Bιβλίο Γ, κεφάλαιο 73............................................ 61 Συμπληρωματικές ασκήσεις.................................... 68 Bιβλίο Γ, κεφάλαιο 74............................................ 70 Συμπληρωματικές ασκήσεις.................................... 84 Bιβλίο Γ, κεφάλαιο 75............................................ 87 Συμπληρωματικές ασκήσεις.................................... 104 Bιβλίο Γ, κεφάλαιο 76............................................ 108 Συμπληρωματικές ασκήσεις.................................... 112 Bιβλίο Γ, κεφάλαιο 77............................................ 115 Συμπληρωματικές ασκήσεις.................................... 124 Bιβλίο Γ, κεφάλαιο 78............................................ 127 Συμπληρωματικές ασκήσεις.................................... 141 Bιβλίο Γ, κεφάλαιο 79............................................ 144 Συμπληρωματικές ασκήσεις.................................... 155 Bιβλίο Γ, κεφάλαιο 80............................................ 158 Συμπληρωματικές ασκήσεις.................................... 167
6 ΘOYKYΔIΔOY IΣTOPIAI Bιβλίο Γ, κεφάλαιο 81............................................ 170 Συμπληρωματικές ασκήσεις.................................... 191 Bιβλίο Γ, κεφάλαια 82-83......................................... 195 Συμπληρωματικές ασκήσεις.................................... 204 Διαγωνίσματα.................................................. 209 Aπαντήσεις στα διαγωνίσματα..................................... 221 Aπαντήσεις στις συμπληρωματικές ασκήσεις......................... 233 Aπαντήσεις στις ερωτήσεις - ασκήσεις του σχολικο βιβλίου............ 267 Η ΔΟΜΗ ΚΑΘΕ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ ΧΩΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΙΑΣΑΦΗΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΤΥΠΩΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ ΟΛΟΡΟΥ ΑΛΙΜΟΥΣΙΟΣ Α. Η ζωή του 1. Τι γνωρίζετε για την καταγωγή και τη μ ρφωση του Θουκυδίδη; Απάντηση: «Ο Θουκυδίδης της ιατρικής επιστήμης» (σελ. 18). 2. α) Ποια ήταν η άποψη του Θουκυδίδη για τη στρατηγική του Περικλή; β) Ποιες ήταν οι συνέπειες του λοιμο και πώς επηρέασαν την πολιτική κατάσταση της Αθήνας; Απάντηση: α) «Κατά την έναρξη σ νεση και αυτοπεποίθηση» (σελ. 18), β) «Το δε τερο έτος με ισχυρ τερο τον Κλέωνα» (σελ. 18). 3. Για ποιους λ γους εξορίστηκε ο Θουκυδίδης και πώς η εξορία του επηρέασε τη συγγραφή του έργου του; Απάντηση: «Το 424 π.χ. στους χώρους των συγκρο σεων» (σελ. 18-19). 4. Ποιες συνέπειες είχε για τον ίδιο τον Θουκυδίδη η αποτυχία του ως στρατηγο στην Αμφίπολη (424 π.χ.); Απάντηση: «Το 424 π.χ. με εξορία Δεν είναι βέβαιο που παραχωρήθηκε» (σελ. 18-19). 5. Απ πο προκ πτει τι ο Θουκυδίδης έζησε έως το τέλος του Πελοποννησιακο πολέμου; Απάντηση: «Βέβαιο είναι να τελειώσει το έργο του» (σελ. 19). Στην απάντηση περιλαμβάνεται και η υποσημείωση 1, στην οποία τεκμηριώνεται με αναφορές απ το έργο του ιστορικο τι ο Θουκυδίδης έζησε μέχρι το τέλος του πολέμου. Β. Το έργο του ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΚΑΙ ΙΔΕΕΣ 1. Ποια στοιχεία οδήγησαν τον Θουκυδίδη να κατανοήσει απ την αρχή τη σημασία του πολέμου που ξεσπο σε; Απάντηση: «Ο Θουκυδίδης κατεν ησε να μην εμπλακο ν στον π λεμο» (σελ. 19).
8 ΘOYKYΔIΔOY IΣTOPIAI 2. Να αναφέρετε τα βαθ τερα αίτια του Πελοποννησιακο πολέμου, σ μφωνα με τον Θουκυδίδη. Απάντηση: «Κατά την άποψή του τυπικά μ νον ήταν ανεξάρτητα» (σελ. 20). 3. Πώς απαντά ο Θουκυδίδης στο πρ βλημα που αφορά την ηγεμονική δ ναμη της Αθήνας; Απάντηση: «Αυτή η ηγεμονική δ ναμη της Αθήνας σε πανωλεθρία» (σελ. 20). 4. Ποιες είναι, κατά τον Θουκυδίδη, οι βασικές προϋποθέσεις για τη συγκρ τηση εν ς ισχυρο, απ στρατιωτική άποψη, κράτους; Απάντηση: «Τονίζει τι χωρίς μ νιμες εγκαταστάσεις ισχυρ στρατιωτικά κράτος» (σελ. 20). 5. Ποια είναι η αντίληψη του Θουκυδίδη για την αντιμετώπιση του προβλήματος της διαχείρισης της δ ναμης απ ένα κράτος, μια συμμαχία, μια πολιτική παράταξη; Απάντηση: «Επίσης το πρ βλημα της δ ναμης χωρίς να φοβο νται τους θεο ς» (σελ. 20-21). 6. Πώς η λογική και η τ χη, κατά τον Θουκυδίδη, επηρεάζουν τις ιστορικές εξελίξεις; Απάντηση: «Η λογική αποτελεί μια διαταγή πρωτοφανή» (σελ. 21). 7. Πώς ο Θουκυδίδης οδηγείται στην αντίληψη τι η λογική αποτελεί τη μ νη αξία στην οποία μπορεί να στηριχτεί ο άνθρωπος; Απάντηση: «Η λογική αποτελεί ως βασικά κίνητρα για τον π λεμο» (σελ. 21). Σημείωση: Στην απάντηση συμπεριλαμβάνουμε ολ κληρη τη σχετική παράγραφο. Ωστ σο, ως κ ριο μέρος της απάντησης θεωρο με το παρακάτω: «Ο Περικλής τονίζει δ κητος κα δεινή» (σελ. 21). 8. Ποια είναι, κατά τον Θουκυδίδη, τα βασικά κίνητρα για τον π λεμο; Απάντηση: «Σε αρκετά σημεία του έργου του ως βασικά κίνητρα για τον π λεμο» (σελ. 21). 9. Ποια είναι τα γνωρίσματα του ηγέτη που χαρακτηρίζουν την πολιτική φυσιογνωμία του Περικλή; Να περιγράψετε το πρ τυπο του ηγέτη που ενσαρκώνει ο Περικλής, κατά τον Θουκυδίδη. Απάντηση: «Το πρ τυπο του ηγέτη τις θαλάσσιες συγκοινωνίες)» (σελ. 21-22). 10.Ποια είναι, σ μφωνα με τον Θουκυδίδη, τα χαρακτηριστικά του υπε θυνου πολίτη; Πώς ορίζεται η υπε θυνη συμπεριφορά του πολίτη, κατά τον Θουκυδίδη; Απάντηση: «Και ο πολίτης έχει χρέος σε ετοιμοθάνατους συγγενείς και φίλους» (σελ. 22).
ΕΙΣΑΓΩΓΗ 9 11.Ποιο γνώρισμα σκέψης και μεθ δου χαρακτηρίζει τον Θουκυδίδη, ταν στοχάζεται για τα γεγον τα και τη συμπεριφορά του ανθρώπου; Ποια πορεία ακολουθεί ο ιστορικ ς; Απάντηση: «Ο βαθ ς στοχασμ ς του ιστορικο των σοφιστών και της τραγωδίας» (σελ. 22). ΜΕΘΟΔΟΣ 1. Με ποιες μεθ δους ο Θουκυδίδης διερευνά γεγον τα παλαι τερα του Πελοποννησιακο πολέμου; Απάντηση: «Ο Θουκυδίδης να αναζητήσουν την αλήθεια» (σελ. 24). 2. Με ποιες μεθ δους ο Θουκυδίδης ερευνά τα γεγον τα του μακρινο παρελθ ντος και της σ γχρονής του εποχής, στην πορεία αναζήτησης της αλήθειας; Απάντηση: «Ο Θουκυδίδης ακο γοντάς τα απ άλλους» (σελ. 24). 3. Τι είναι οι δημηγορίες και ποια η σημασία τους για την επιστημονική ανάλυση των ιστορικών γεγον των; Απάντηση: «Για τους λ γους που εκφωνήθηκαν ανάλογα με τον τ πο καταγωγής τους» (σελ. 24-25). 4. Με ποιον τρ πο παραθέτει ο Θουκυδίδης τους λ γους των ομιλητών στις δημηγορίες του και γιατί; Απάντηση: «Η δυσκολία να παρατεθο ν αυτολεξεί στην κάθε περίπτωση» (σελ. 24). 5. Με ποιον τρ πο προσπαθεί ο Θουκυδίδης να εξασφαλίσει τη χρονολογική ακρίβεια κατά την έκθεση των ιστορικών γεγον των; Απάντηση: «Στην προσπάθειά του για χρονολογική ακρίβεια μ λις άρχιζε η άνοιξη (2.2.1.)» (σελ. 25). 6. Με ποιον τρ πο χρονολογεί τα ιστορικά γεγον τα ο Θουκυδίδης; Απάντηση: «Ακολουθώντας τον τρ πο χρονολογικής έκθεσης κατ θέρος κα χειμ να (2.1.)» (σελ. 25). Γ. Η δομή του έργου Ο ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΟΥ 1. Ποια θέματα περιλαμβάνονται στο πρώτο βιβλίο των Ιστοριών του Θουκυδίδη; Απάντηση: «Στο 1ο βιβλίο εξετάζονται οι δυνάμεις των αντιπάλων» (σελ. 25). ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΥΦΟΣ 1. Ποια γλώσσα χρησιμοποιεί στο έργο του ο Θουκυδίδης; Να αναφέρετε τρεις χαρακτηριστικές γλωσσικές ιδιομορφίες. Απάντηση: «Η γλώσσα του Θουκυδίδη σσ ντο, 1.49.6)» (σελ. 26). Επίσης,
10 ΘOYKYΔIΔOY IΣTOPIAI ως γλωσσικές ιδιομορφίες μπορο ν να αναφερθο ν και τα παρακάτω: «Αρχαϊκ τεροι τ ποι λέξεων νταναγ μενοι, 1.29.4» (σελ. 26-27). 2. Να αναφέρετε τρία (3) χαρακτηριστικά του θουκυδίδειου φους. Απάντηση: «Αρχαϊκ τεροι τ ποι λέξεων υψηλο λογοτεχνικο φους» (σελ. 26-27). Τα βασικά χαρακτηριστικά του φους του Θουκυδίδη αναφέρονται στο απ σπασμα: «Η συνεχής χρήση των αντιθέσεων υψηλο λογοτεχνικο φους» (σελ. 27). 3. Τι επιδιώκει ο Θουκυδίδης με τη χρήση σ νθετων ρημάτων; Να αναφέρετε ένα παράδειγμα. Απάντηση: «Ρήματα σ νθετα νταναγ μενοι, 1.29.4» (σελ. 26-27).
Ò ÍÂÎ ÓËÛÂ Ë ÂÌÊ ÏÈ È Ì Ë 1 ÛÙËÓ K ÚÎ Ú ENOTHTA1 (BÈ Ï Ô 3Ô, ÎÂÊ. 70) 1 Eισαγωγικά Tι αφηγείται ο Θουκυδίδης στα κεφάλαια 70-81 του Γ βιβλίου της Iστορίας του; Tα γεγον τα του εμφ λιου πολέμου που ξέσπασε στην Kέρκυρα το καλοκαίρι του 427 π.x. ανάμεσα σε δημοκρατικο ς και ολιγαρχικο ς. 2 Kείμενο O γ ρ Kερκυρα οι στασίαζον, πειδ ο α χμάλωτοι λθον α το ς ο κ τ ν περ Eπίδαμνον ναυμαχι ν π Kορινθίων φεθέντες, τ μ ν λ γ ω κτακοσίων ταλάντων το ς προξένοις διηγγυημένοι, ργ ω δ πεπεισμένοι Kορινθίοις Kέρκυραν προσποι σαι. Kα πρασσον ο τοι, καστον τ ν πολιτ ν μετι ντες, πως ποστήσωσιν Aθηναίων τ ν π λιν. Kα φικομένης Aττικ ς τε νε ς κα Kορινθίας πρέσβεις γουσ ν κα ς λ γους καταστάντων ψηφίσαντο Kερκυρα οι Aθηναίοις μ ν ξ μμαχοι ε ναι κατ τ ξυγκείμενα, Πελοποννησίοις δ φίλοι σπερ κα πρ τερον. Kα ( ν γ ρ Πειθίας θελοπρ ξεν ς τε τ ν Aθηναίων κα το δήμου προειστήκει) πάγουσιν α τ ν ο τοι ο νδρες ς δίκην, λέγοντες Aθηναίοις τ ν Kέρκυραν καταδουλο ν. O δ ποφυγ ν νθυπάγει α τ ν το ς πλουσιωτάτους πέντε νδρας, φάσκων τέμνειν χάρακας κ το τε Δι ς το τεμένους κα το Aλκίνου ζημία δ καθ κάστην χάρακα πέκειτο στατήρ. Oφλ ντων δ α τ ν κα πρ ς τ
12 ΘOYKYΔIΔOY IΣTOPIAI ερ κετ ν καθεζομένων δι πλ θος τ ς ζημίας, πως ταξάμενοι ποδ σιν, Πειθίας ( τ γχανε γ ρ κα βουλ ς ν) πείθει στε τ ν μ ω χρήσασθαι. O δ πειδ τ τε ν μ ω ξείργοντο κα μα πυνθάνοντο τ ν Πειθίαν, ως τι βουλ ς στί, μέλλειν τ πλ θος ναπείσειν το ς α το ς Aθηναίοις φίλους τε κα χθρο ς νομίζειν, ξυνίσταντ τε κα λαβ ντες γχειρίδια ξαπιναίως ς τ ν βουλ ν σελθ ντες τ ν τε Πειθίαν κτείνουσι κα λλους τ ν τε βουλευτ ν κα διωτ ν ς ξήκοντα ο δέ τινες τ ς α τ ς γνώμης τ Πειθί α λίγοι ς τ ν Aττικ ν τριήρη κατέφυγον τι παρο σαν. 3 Αντιστοίχιση κειμένου - Μετάφρασης KEIMENO METAΦPAΣH O γ ρ Kερκυρα οι στασίαζον, πειδ λθον α το ς ο α χμάλωτοι ο κ τ ν ναυμαχι ν περ Eπίδαμνον φεθέντες π Kορινθίων, τ μ ν λ γ ω διηγγυημένοι το ς προξένοις κτακοσίων ταλάντων, ργ ω δ πεπεισμένοι προσποι σαι Kέρκυραν Kορινθίοις. Kα ο τοι, μετι ντες καστον τ ν πολιτ ν, πρασσον, πως ποστήσωσι τ ν π λιν Aθηναίων. Kα φικομένης Aττικ ς τε νε ς. Oι Kερκυραίοι λοιπ ν βρίσκονταν σε εμφ λια διαμάχη, απ τ τε που ήρθαν σ αυτο ς (στην Kέρκυρα) οι αιχμάλωτοι που προέρχονταν απ τις ναυμαχίες για την Eπίδαμνο, αφο ελευθερώθηκαν 1 απ τους Kορίνθιους, φαινομενικά 2 τελώντας υπ εγγ ηση των προξένων (τους) για οχτακ σια τάλαντα, στην πραγματικ τητα μως επειδή πείστηκαν και ανέλαβαν 3 να φέρουν την Kέρκυρα με το μέρος των Kορινθίων. 4 Kαι αυτοί, 5 πιάνοντας 6 τον κάθε πολίτη χωριστά, δο λευαν προδοτικά για να κάνουν την π λη να αποστατήσει απ τους Aθηναίους. Και, αφο έφτασε ένα αθηναϊκ πλοίο 1. H μετοχή μως μπορεί να θεωρηθεί και αναφορική (που είχαν ελευθερωθεί). 2. Κατά λέξη: με τα λ για, πως έλεγαν. 3. Mε το «πείστηκαν και ανέλαβαν» αποδίδουμε το πεπεισμένοι. 4. Eλε θερα: να προσπαθήσουν να στρέψουν προς τα συμφέροντα των Kορινθίων την πολιτική της Kέρκυρας. 5. Aυτοί που απελευθερώθηκαν και ανέλαβαν την προδοσία. 6. Ή: πλησιάζοντας.
ENOTHTA 1: Bιβλίο 3ο, Kεφ. 70 13 κα Kορινθίας γουσ ν πρέσβεις κα καταστάντων ς λ γους ψηφίσαντο Kερκυρα οι ε ναι ξ μμαχοι μ ν Aθηναίοις κατ τ ξυγκείμενα, φίλοι δ Πελοποννησίοις σπερ κα πρ τερον. Kα ο τοι ο νδρες (Πειθίας γ ρ ν θελοπρ ξεν ς τε τ ν Aθηναίων κα προειστήκει το δήμου) πάγουσιν α τ ν ς δίκην, λέγοντες καταδουλο ν τ ν Kέρκυραν Aθηναίοις. O δ ποφυγ ν νθυπάγει το ς πέντε πλουσιωτάτους νδρας α τ ν, φάσκων τέμνειν χάρακας κ το τεμένους το τε Δι ς κα το Aλκίνου ζημία δ καθ κάστην χάρακα πέκειτο στατήρ. Oφλ ντων δ α τ ν κα καθεζομένων κετ ν και ένα κορινθιακ, που έφερναν πρέσβεις, και αφο ήρθαν σε διαπραγματε σεις, 7 αποφάσισαν οι Kερκυραίοι να είναι σ μμαχοι με τους Aθηναίους, σ μφωνα με την ισχ ουσα συνθήκη 8 και φίλοι με τους Πελοποννησίους πως ακριβώς και πρωτ τερα. Kαι αυτοί οι άντρες (γιατί κάποιος Πειθίας ήταν με δική του πρωτοβουλία πρ ξενος των Aθηναίων και ήταν αρχηγ ς του δημοκρατικο κ μματος) τον σ ρουν στο δικαστήριο με την κατηγορία 9 τι προσπαθεί να υποδουλώσει την Kέρκυρα στους Aθηναίους. Aυτ ς τ τε, αφο αθωώθηκε, κάνει αντιμήνυση 10 στους πέντε πιο πλο σιους άντρες απ αυτο ς, με τον ισχυρισμ 9 τι κ βουν τις φο ρκες 11 που στηρίζουν τα κλήματα απ το ιερ έδαφος του Δία και του Aλκιν ου και ως πρ στιμο για καθεμιά φο ρκα είχε οριστεί ένας στατήρας 12. Kαι, αφο αυτοί καταδικάστηκαν να πληρώσουν πρ στιμο και κατέφυγαν και κάθισαν ως ικέτες 7. Oι πρέσβεις. 8. Δηλαδή: σ μφωνα με τις συμφωνίες που είχαν κάνει. 9. Mεταφράζουμε τις τροπικές μετοχές λέγοντες και φάσκων με αντίστοιχες τροπικές επιρρηματικές εκφράσεις (μετάσταση) αντί για την κατά λέξη μετάφραση λέγοντας και ισχυριζ μενος. 10. Ή: καταγγέλλει κι αυτ ς με τη σειρά του στο δικαστήριο. 11. Tις βέργες που στηρίζουν τα κλήματα. 12. Mάλλον πρ κειται για τον κορινθιακ αργυρ στατήρα, που ήταν ίσος με ένα αττικ δίδραχμο. O αττικ ς στατήρας αντιστοιχο σε σε 20 δραχμές.
14 πρ ς τ ερ δι πλ θος τ ς ζημίας, πως ποδ σιν ταξάμενοι, Πειθίας ( τ γχανε γ ρ ν κα βουλ ς) πείθει στε χρήσασθαι τ ν μ ω. O δ πειδ τ τε ν μ ω ξείργοντο κα μα πυνθάνοντο τ ν Πειθίαν, ως τι στ βουλ ς, μέλλειν ναπείσειν τ πλ θος νομίζειν το ς α το ς Aθηναίοις φίλους τε κα χθρο ς, ξυνίσταντ τε κα λαβ ντες γχειρίδια σελθ ντες ς τ ν βουλ ν ξαπιναίως κτείνουσι τ ν τε Πειθίαν κα ς ξήκοντα λλους τ ν τε βουλευτ ν κα διωτ ν ο δέ τινες τ ς α τ ς γνώμης τ Πειθί α λίγοι κατέφυγον ς τ ν Aττικ ν τριήρη τι παρο σαν. ΘOYKYΔIΔOY IΣTOPIAI στους ναο ς εξαιτίας της βαριάς χρηματικής ποινής, για να (πετ χουν) να πληρώσουν πρ στιμο στερα απ συμφωνία για το ψος του, 13 ο Πειθίας (γιατί συνέβαινε να είναι και μέλος της βουλής) πείθει (τους Kερκυραίους) (ώστε) να κάνουν χρήση του ν μου. Aυτοί τ τε, επειδή και απ τον ν μο αποκλείονταν 14 και συνάμα μάθαιναν για τον Πειθία τι, σο ακ μα είναι μέλος της βουλής, θα καταφέρει να μεταπείσει την πλειοψηφία να θεωρεί τους ίδιους με τους Aθηναίους φίλους και εχθρο ς, 15 έκαναν συνωμοσία 16 και, αφο πήραν μαχαίρια, μπαίνουν 17 στη βουλή ξαφνικά και σκοτώνουν τον Πειθία και περίπου εξήντα άλλους 18 (απ τους) βουλευτές και ιδιώτες μερικοί μως άλλοι ομοϊδεάτες του Πειθία, λίγοι στον αριθμ, κατέφυγαν στην αθηναϊκή τριήρη, που ήταν ακ μα εκεί. 19 13. Άλλη άποψη: αφο συμφωνήσουν για μια εξ φληση του προστίμου με δ σεις. 14. O ν μος απαγ ρευε την πληρωμή του επιδικασμένου ποσο με δ σεις. 15. Δηλ. ποιους φίλους ή ποιους εχθρο ς έχουν οι Aθηναίοι να τους έχουν και οι Kερκυραίοι. 16. Kατά λέξη: ενώθηκαν συνωμοτικά. Eξυπακο εται, βέβαια, τι στη συνωμοσία συμμετείχαν χι μ νο οι προδ τες, αλλά και φίλοι τους που βρίσκονταν στην Kέρκυρα. 17. Mεταφράζουμε τη χρον. μετχ. σελθ ντες με ρήμα και κατά παράταξη με το κτείνουσι (κατά λέξη: αφο μπήκαν). 18. Δημοκρατικο ς. 19. Δηλ. στην Kέρκυρα.
ENOTHTA 1: Bιβλίο 3ο, Kεφ. 70 15 4 Απόδοση του νοήματος H στάση στην Kέρκυρα άρχισε, ταν έφτασαν σ αυτήν οι αιχμάλωτοι που απελευθέρωσαν οι Kορίνθιοι με τον ρο να παραδώσουν σ αυτο ς την π λη. Σε πρώτη φάση αυτοί συνωμοτο σαν για να αποστατήσει η π λη απ τους Aθηναίους, ταν μως έφθασαν για διαπραγματε σεις Aθηναίοι και Kορίνθιοι πρέσβεις, οι Kερκυραίοι αποφάσισαν να κρατήσουν φιλική στάση απέναντι και στους δ ο. Σε δε τερη φάση οι αιχμάλωτοι κατήγγειλαν τον Πειθία, εθελοπρ ξενο των Aθηναίων, πως υποδουλώνει την π λη σ αυτο ς, ο οποίος τελικά αθωώθηκε. Για εκδίκηση αυτ ς κατήγγειλε τους πιο πλο σιους απ αυτο ς για κοπή κλάδων απ τα δέντρα που υπήρχαν στα τεμένη του Δία και του Aλκιν ου. Eπειδή αυτοί δεν μπορο σαν να καταβάλουν το πρ στιμο που τους επιβλήθηκε, κατέφυγαν ως ικέτες στα ιερά. O Πειθίας, απ την άλλη πλευρά, που ήταν και βουλευτής, πείθει τη βουλή να εφαρμ σει τον ν μο. Kάτω απ την πίεση αυτή και τον φ βο πως ο Πειθίας θα μετατρέψει την επιμαχία που συνέδεε την Kέρκυρα με την Aθήνα σε συμμαχία, οι καταδικασμένοι σε συνεργασία με τους αιχμαλώτους και άλλους ολιγαρχικο ς εισορμο ν στη βουλή και δολοφονο ν τον Πειθία μαζί με μερικο ς άλλους. Mερικοί μάλιστα απ αυτο ς, που είχαν το ίδιο φρ νημα με τον Πειθία, κατ ρθωσαν να καταφ γουν στο αθηναϊκ πλοίο που βρισκ ταν ακ μη στην Kέρκυρα. H εμφ λια διαμάχη στην Kέρκυρα Oι αποφάσεις των Kερκυραίων Πολιτικές δίκες μεταξ ολιγαρχικών και δημοκρατικών Πραξικ πημα των ολιγαρχικών 5 Xωρισμός προτάσεων και αναλυτική σύνταξη 1. ο γ ρ Kερκυρα οι στασίαζον: κ ρια πρ ταση. στασίαζον: ρήμα. ο Kερκυρα οι: υποκείμενο. 2. πειδ [...] προσποι σαι: δευτερε ουσα χρονική προταση. λθον: ρήμα. ο α χμάλωτοι: υποκείμενο. α το ς: αντικείμενο. ο κ τ ν ναυμαχι ν: επιθετικ ς προσδιορισμ ς στο α χμάλωτοι. κ τ ν ναυμαχι ν: εμπρ θετος προσδιορισμ ς προέλευσης. περ Eπίδαμνον: εμπρ θετος προσδιορισμ ς αναφοράς ή κατά άλλη άποψη τοπικ ς προσδιορισμ ς. φεθέντες: χρονική μετοχή ή αναφορική. ο α χμάλωτοι: υποκείμενο της μετοχής. π Kορινθίων: εμπρ θετος προσδιορισμ ς ποιητικο αιτίου. διηγγυημένοι (= πειδ διηγγ ηντο), πεπεισμένοι (= πειδ πεπεισμένοι σαν): αιτιολογικές μετοχές. ο α χμάλωτοι: υποκείμενο των μετοχών. το ς προξένοις: δοτική προσωπική του προσώπου που ενεργεί στο διηγγυημένοι (ποιητικ αίτιο). ταλάντων: γενική του τιμήματος. κτακοσίων: επιθετικ ς προσδιορισμ ς στο ταλάντων. τ λ γ ω ργ ω: δοτικές οργανικές (τρ που). προσποι σαι: αντικείμενο της μετοχής πεπεισμένοι,
16 ΘOYKYΔIΔOY IΣTOPIAI τελικ απαρέμφατο. ο α χμάλωτοι: υποκείμενο του προσποι σαι. Kορινθίοις: έμμεσο αντικείμενο του προσποι σαι. Kέρκυραν: άμεσο αντικείμενο του προσποι σαι. 3. κα πρασσον [...] μετι ντες: κ ρια πρ ταση. πρασσον: ρήμα. ο τοι: υποκείμενο. μετι ντες: τροπική μετοχή. ο τοι: υποκείμενο της μετοχής. καστον: αντικείμενο της μετοχής. τ ν πολιτ ν: γενική διαιρετική. 4. πως [...] τ ν π λιν: δευτερε ουσα τελική πρ ταση. ποστήσωσι: ρήμα. ο τοι: υποκείμενο. Aθηναίων: έμμεσο αντικείμενο του ρήματος. τ ν π λιν: άμεσο αντικείμενο του ρήματος. 5. κα φικομένης [...] φίλοι: κ ρια πρ ταση. ψηφίσαντο: ρήμα. Kερκυρα οι: υποκείμενο. ε ναι: αντικείμενο (τελικ απαρέμφατο). Kερκυρα οι: υποκείμενο του απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία). ξ μμαχοι φίλοι: κατηγορο μενα. Aθηναίοις: δοτική αντικειμενική απ το ξ μμαχοι. Πελοποννησίοις: δοτική αντικειμενική απ το φίλοι. κατ τ ξυγκείμενα (επιθετική μετοχή): εμπρ θετος προσδιορισμ ς συμφωνίας. φικομένης (= πε φίκετο), καταστάντων (= πε κατέστησαν): χρονικές μετοχές, γενικές απ λυτες. ( Aττικ ς) νε ς κα (Kορινθίας) νεώς (εννοείται): υποκείμενα της μετοχής φικομένης. Πρέπει να προσέξουμε τι η μετοχή φικομένης χρησιμοποιήθηκε σε ενικ αριθμ, αν και έχει δ ο υποκείμενα, Aττικ ς νε ς και Kορινθίας νεώς, σε αντίθεση με την παρακάτω μετοχή γουσ ν, που χρησιμοποιήθηκε σε πληθυντικ αριθμ. τ ν πρέσβεων: εννοο μενο υποκείμενο της μετοχής καταστάντων. ς λ γους: εμπρ θετος προσδιορισμ ς σκοπο (ή εκφράζει είσοδο σε μια κατάσταση). Aττικ ς Kορινθίας: επιθετικοί προσδιορισμοί στο νε ς και στο εννοο μενο νεώς, αντίστοιχα. γουσ ν (= α γον): επιθετική μετοχή, συνημμένη στα ( Aττικ ς) νε ς και (Kορινθίας) νε ς (εννοείται). πρέσβεις: αντικείμενο στη μετοχή γουσ ν. 6. σπερ κα πρ τερον (εννοείται φίλοι Πελοποννησίοις σαν): δευτερε ουσα αναφορική παραβολική πρ ταση. σαν: εννοο μενο ρήμα. Kερκυρα οι: εννοο μενο υποκείμενο. φίλοι: εννοο μενο κατηγορο μενο. Πελοποννησίοις: εννοο μενη δοτική αντικειμενική απ το φίλοι. πρ τερον: επιρρηματικ ς προσδιορισμ ς χρ νου. 7. κα πάγουσιν [...] καταδουλο ν: κ ρια πρ ταση. πάγουσιν: ρήμα. ο νδρες: υποκείμενο. α τ ν: αντικείμενο. ο τοι: επιθετικ ς προσδιορισμ ς στο ο νδρες. ς δίκην: εμπρ θετος προσδιορισμ ς σκοπο ή εκφράζει είσοδο σε μια κατάσταση. λέγοντες: τροπική μετοχή. ο νδρες: υποκείμενο της μετοχής. καταδουλο ν: αντικείμενο της μετοχής λέγοντες, ειδικ απαρέμφατο. α τ ν: υποκείμενο στο καταδουλο ν. τ ν Kέρκυραν: άμεσο αντικείμενο του καταδουλο ν. Aθηναίοις: έμμεσο αντικείμενο του καταδουλο ν. 8. ν γ ρ [...] τ ν Aθηναίων: κ ρια παρενθετική πρ ταση. ν: ρήμα. Πειθίας: υποκείμενο. θελοπρ ξενος: κατηγορο μενο. τ ν Aθηναίων: γενική αντικειμενική ή κτητική απ το θελοπρ ξενος. 9. κα το δήμου προειστήκει: κ ρια παρενθετική πρ ταση. προειστήκει: ρήμα. Πειθίας: εννοο μενο υποκείμενο. το δήμου: αντικείμενο. 10. δ ποφυγ ν [...] Aλκίνου: κ ρια πρ ταση. νθυπάγει: ρήμα. δέ: υποκείμενο. το ς νδρας: αντικείμενο. πέντε: επιθετικ ς προσδιορισμ ς στο νδρας. το ς πλουσιωτάτους: επιθετικ ς προσδιορισμ ς στο πέντε νδρας.
ENOTHTA 1: Bιβλίο 3ο, Kεφ. 70 17 α τ ν: γενική διαιρετική. ποφυγ ν (= πε πέφυγε): χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. φάσκων: τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. τέμνειν: αντικείμενο της μετοχής φάσκων, ειδικ απαρέμφατο. νδρας: υποκείμενο του τέμνειν. χάρακας: αντικείμενο του τέμνειν. κ το τεμένους: εμπρ θετος προσδιορισμ ς τ που-προέλευσης. το Δι ς, το Aλκίνου: γενικές κτητικές στο τεμένους. 11. ζημία [...] στατήρ: κ ρια πρ ταση. πέκειτο: ρήμα. στατήρ: υποκείμενο. ζημία: κατηγορο μενο. κατ χάρακα: εμπρ θετος προσδιορισμ ς που δηλώνει διανομή. κάστην: κατηγορηματικ ς προσδιορισμ ς στο χάρακα. 12. φλ ντων [...] τ ς ζημίας Πειθίας πείθει: κ ρια πρ ταση. πείθει: ρήμα. Πειθίας: υποκείμενο. φλ ντων (= πε φλον), καθεζομένων (= πε καθέζοντο): χρονικο-αιτιολογικές μετοχές, γενικές απ λυτες. α τ ν: υποκείμενο των μετοχών. κετ ν: επιρρηματικ κατηγορο μενο τρ που. πρ ς τ ερά: εμπρ θετος προσδιορισμ ς τ που. δι πλ θος: εμπρ θετος προσδιορισμ ς αιτίας. τ ς ζημίας: γενική κτητική απ το πλ θος. 13. πως ταξάμενοι ποδ σιν: δευτερε ουσα τελική πρ ταση. ποδ σιν: ρήμα. ο τοι: εννοο μενο υποκείμενο. τ ν ζημίαν: εννοο μενο αντικείμενο. ταξάμενοι: χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. 14. τ γχανε γ ρ κα βουλ ς ν: κ ρια παρενθετική πρ ταση. τ γχανε: ρήμα. Πειθίας: εννοο μενο υποκείμενο. ν: κατηγορηματική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. βουλ ς: γενική κατηγορηματική διαιρετική. 15. στε τ ν μ ω χρήσασθαι: δευτερε ουσα συμπερασματική πρ ταση (η πρ ταση ουσιαστικά είναι αντικείμενο του πείθει της πρ τασης 12, αφο το στε + απαρέμφ. μετά απ τα ρήματα πείθω, παρασκευάζω, δέομαι, ψηφίζομαι ισοδυναμεί με απλ τελικ απαρέμφατο). χρήσασθαι: απαρέμφατο με ισχ ρήματος. το ς Kερκυραίους: εννοο μενο υποκείμενο του απαρεμφάτου. τ ν μ ω: αντικείμενο. 16. ο δ ξυνίσταντ τε: κ ρια πρ ταση. ξυνίσταντο: ρήμα. ο δέ: υποκείμενο. 17. πειδ [...] ξείργοντο: δευτερε ουσα αιτιολογική πρ ταση. ξείργοντο: ρήμα. ο δέ: εννοο μενο υποκείμενο. τ ν μ ω: δοτική οργανική (μέσου) εννοείται ως αντικείμενο στο ξείργοντο το το ταξάμενοι ποδο ναι. 18. κα μα [...] τ ν Πειθίαν μέλλειν [...] νομίζειν: δευτερε ουσα αιτιολογική πρ ταση. πυνθάνοντο: ρήμα. ο δέ: εννοο μενο υποκείμενο. τ ν Πειθίαν: άμεσο αντικείμενο του ρήματος. μέλλειν (ειδικ απαρέμφατο): έμμεσο αντικείμενο του ρήματος. τ ν Πειθίαν: και υποκείμενο του μέλλειν. ναπείσειν: αντικείμενο του μέλλειν, τελικ απαρέμφατο. τ ν Πειθίαν: υποκείμενο του ναπείσειν. τ πλ θος: άμεσο αντικείμενο του ναπείσειν. νομίζειν (τελικ απαρέμφατο): έμμεσο αντικείμενο του ναπείσειν. τ πλ θος: και υποκείμενο του νομίζειν. φίλους χθρο ς: αντικείμενα του νομίζειν. το ς α το ς: επιθετικ ς προσδιορισμ ς στα φίλους, χθρο ς (πρβ. τη σ νταξη στη φράση νομίζω θεο ς). Κατά άλλη άποψη θα μπορο σαμε να θεωρήσουμε το το ς α το ς αντικείμενο και τα χθρο ς και φίλους κατηγορο μενα. Aθηναίοις: δοτική αντικειμενική στο το ς α το ς. 19. ως τι [...] στί: δευτερε ουσα χρονική πρ ταση. στί: ρήμα. Πειθίας: υποκείμενο. βουλ ς: γενική κατηγορηματική διαιρετική. τι: επιρρηματικ ς προσδιορισμ ς χρ νου. 20. κα λαβ ντες [...] ς ξήκοντα: κ ρια πρ ταση. κτείνουσι: ρήμα. ο δέ: εννο-
18 ΘOYKYΔIΔOY IΣTOPIAI ο μενο υποκείμενο. τ ν Πειθίαν λλους: αντικείμενα. ς ξήκοντα (ποσ κατά προσέγγιση): εμπρ θετος ως επιθετικ ς προσδιορισμ ς στο λλους.tα αριθμητικά με τις προθέσεις ς, μφί, ε ς, περί, π ρ χρησιμοποιο νται ως ον ματα, ουσιαστικά ή επίθετα και με συντακτική θέση υποκειμένου, αντικειμένου, κατηγορουμένου, επιθετικο προσδιορισμο κτλ. τ ν βουλευτ ν, διωτ ν: γενικές διαιρετικές. σελθ ντες (= πε σ λθον): χρονική μετοχή που προσδιορίζει χρονικά το ρήμα κτείνουσι. ς τ ν βουλήν: εμπρ θετος προσδιορισμ ς τ που (κίνηση σε τ πο). ξαπιναίως: επιρρηματικ ς προσδιορισμ ς τρ που. λαβ ντες ( πε λαβον): χρονική μετοχή που προσδιορίζει χρονικά το σελθ ντες κτείνουσι, δηλαδή οι χρονικές μετοχές λαβ ντες και σελθ ντες δεν προσδιορίζουν κατά τον ίδιο τρ πο το ρήμα, αλλά η πρώτη προσδιορίζει τη δε τερη + το ρήμα και η δε τερη μ νο το ρήμα γι αυτ και δε συνδέονται κατά παράταξη. γχειρίδια: αντικείμενο της μετοχής λαβ ντες. 21. ο δέ τινες [...] παρο σαν: κ ρια πρ ταση. κατέφυγον: ρήμα. ο δέ τινες: υποκείμενο. ς τ ν τριήρη: εμπρ θετος προσδιορισμ ς τ που (κίνηση σε τ πο). τ ν Aττικήν: επιθετικ ς προσδιορισμ ς. παρο σαν ( παρ ν): επιθετική μετοχή, συνημμένη στο τριήρη. τι: επιρρηματικ ς προσδιορισμ ς χρ νου. λίγοι: επιθετικ ς προσδιορισμ ς στο ο δέ τινες. τ ς γνώμης: γενική κατηγορηματική ιδι τητας (εννοείται η μετοχή ντες). τ ς α τ ς: επιθετικ ς προσδιορισμ ς στο γνώμης. τ Πειθί α: δοτική αντικειμενική στο τ ς α τ ς. ΣYNTAKTIKOI KANONEΣ ñ O σ νδεσμος πειδ εισάγει: α. δευτερε ουσες χρονικές προτάσεις (= ταν, αφο ), β. δευτερε ουσες αιτιολογικές προτάσεις (= επειδή, αφο ). ñ Aπ λυτη λέγεται η μετοχή της οποίας το υποκείμενο δεν έχει καμία άλλη συντακτική θέση μέσα στην πρ ταση: φικομένης νεώς... ñ H γενική που εξαρτάται απ επίθετα ή επιρρήματα υπερθετικο βαθμο κατά καν να είναι διαιρετική: α τ ν το ς πλουσιωτάτους. 6 Παρατηρήσεις για την κατανόηση του κειμένου 1. Το θέμα της ευρ τερης εν τητας που αρχίζει με το κεφ. 70 Ο εμφ λιος π λεμος στην Κέρκυρα το καλοκαίρι του 427 π.χ., μια απ τις πιο σκοτεινές σελίδες στην ιστορία του Πελοποννησιακο πολέμου που αφηγείται ο Θουκυδίδης, και οι ηθικές του συνέπειες στις υπ λοιπες ελληνικές π λεις. 2. Η πολιτική κατάσταση στην Κέρκυρα τις παραμονές του εμφ λιου σπαραγμο Στο κεφ. 70 ο ιστορικ ς παρουσιάζει την πολιτική κατάσταση που επικρατο σε στην Κέρκυρα, η οποία οδήγησε στον εμφ λιο π λεμο μεταξ ολιγαρχικών και δημοκρατικών. Αρχικά γίνεται αναφορά στην απελευθέρωση των 250 Κερκυραίων αιχμαλώτων, οι οποίοι είχαν συλληφθεί κ τ ν περ Επίδαμνον ναυμαχι ν (κυρίως απ τη ναυμαχία στα Σ βοτα, τέλος Αυγο στου-αρχές Σεπτεμβρίου του 433 π.χ.) και για πέντε ολ κληρα χρ νια οι Κορίνθιοι τους κρατο σαν με πολλές περιποιήσεις
ENOTHTA 1: Bιβλίο 3ο, Kεφ. 70 19 στην π λη τους, με προφανή σκοπ να ασκήσουν, ποτε το επέτρεπαν οι περιστάσεις, πολιτική επιρροή στην Κέρκυρα υπέρ της Κορίνθου (βλ. Βιβλ. Ι 55: τ ν Κερκυραίων κτακοσίους μ ν ο σαν δο λοι πέδοντο, πεντήκοντα δ κα διακοσίους δήσαντες φ λασσον κα ν θεραπεί α ε χον πολλ, πως α το ς τ ν Κέρκυραν ναχωρήσαντες προσποιήσειαν). Οι Κερκυραίοι αυτοί, που κρατήθηκαν, πως φαίνεται, για πολλά χρ νια αιχμάλωτοι, προέρχονταν απ τις μεγαλ τερες και ισχυρ τερες κερκυραϊκές οικογένειες (βλ. Ι 55: τ γχανον δ κα δυνάμει α τ ν ο πλείους πρ τοι ντες τ ς π λεως). Επιστρέφοντας οι αιχμάλωτοι αυτοί (επιφανείς Κερκυραίοι ολιγαρχικών φρονημάτων) στην Κέρκυρα, ενεργο ν συνωμοτικά προσεγγίζοντας κρυφά και μεθοδικά έναν έναν πολίτη, με σκοπ, πως αναφέρεται, να αποσπάσουν την Κέρκυρα απ την επιρροή των Αθηναίων και να μην επιτρέψουν να προσχωρήσει αυτή στην Aθηναϊκή συμμαχία. Στη συνέχεια, στην εσωτερική διένεξη των Κερκυραίων παρεμβαίνουν οι «μεγάλες δυνάμεις» (Αθήνα και Κ ρινθος), οι οποίες στέλνουν ένα πολεμικ πλοίο (μια τριήρη) η καθεμία με πρέσβεις (επίσημους απεσταλμένους των π λεών τους). Στη δημ σια συζήτηση που ακολουθεί αποφασίζεται με ψηφοφορία να παραμείνει η π λη σ μμαχος των Αθηναίων και παράλληλα να διατηρήσει φιλικές σχέσεις με τους Πελοποννησίους. Ακολουθεί μια πολιτική δίωξη του Πειθία, του ηγέτη των δημοκρατικών, απ τους Κερκυραίους ολιγαρχικο ς. Ο κατηγορο μενος αθωώνεται και καταγγέλλει με τη σειρά του τους πέντε πιο πλο σιους ολιγαρχικο ς Κερκυραίους, οι οποίοι πιθανώς είχαν την επίβλεψη του «τεμένους του Δι ς», τι τέμνουσι χάρακας, δηλαδή κ βουν συστηματικά φο ρκες για τα κλήματα, είτε για προσωπική χρήση είτε για πώληση. Η κατάσταση με μην σεις και αντιμην σεις έχει οξυνθεί επικίνδυνα. Οι κατηγορο μενοι καταδικάζονται σε καταβολή υψηλο προστίμου, καταφε γουν ικέτες ζητώντας διαπραγμάτευση για το ψος του ποσο ή πληρωμή σε δ σεις και, οδηγο μενοι σε αδιέξοδο, συνωμοτο ν με τους ομοϊδεάτες τους και δολοφονο ν μέσα στη βουλή τον Πειθία και άλλους, εξήντα περίπου, βουλευτές και ιδιώτες. Λίγοι, ζητώντας τη σωτηρία, καταφε γουν στην αθηναϊκή τριήρη. Η εμφ λια σ γκρουση έχει αρχίσει. Σ μφωνα με τα παραπάνω, βλέπουμε τι στο κεφάλαιο αυτ ο ιστορικ ς μεθοδικά παρουσιάζει την κλιμάκωση της εμφ λιας διαμάχης στην Κέρκυρα, η οποία οδηγεί νομοτελειακά στην έκρηξη του εμφ λιου πολέμου. Στην αφήγηση των γεγον των προβάλλονται οι αντιμαχ μενες πολιτικές παρατάξεις στην Κέρκυρα (ολιγαρχικοί και δημοκρατικοί), οι οποίες λυσσωδώς αγωνίζονται για την κατάκτηση της εξουσίας, ενώ πίσω απ τη διένεξή τους διαφαίνεται η αντιδικία μεταξ κοινωνικών ομάδων (του λαο και των επιφανών-πλο σιων Κερκυραίων). Διακρίνεται μως και ο «ξένος παράγοντας» (Αθηναίοι και Κορίνθιοι), ο οποίος με την ωμή και απροκάλυπτη παρέμβασή του υποδαυλίζει τα πάθη μεταξ των πολιτών. 3. H ταξική διαφορά μεταξ δημοκρατικών και ολιγαρχικών Η αντιπαλ τητα ανάμεσα στους δημοκρατικο ς και στους ολιγαρχικο ς στην Κέρκυρα αλλά και σ λες τις ελληνικές π λεις του αρχαίου κ σμου ερμηνε εται και απ την ταξική τους διαφορά.