2ο Ενεργειακό Συμπόσιο Κύπρος 2013 Η αξιοποίηση των κοιτασμάτων Φυσικού Αερίου στην Κύπρο και στην Ανατολική Μεσόγειο Dr. CHARLES ΕΛΛΗΝΑΣ CEO 1
Περιεχόμενα Αποθέματα Φυσικού Αερίου (ΦΑ) Αφροδίτη Επιλογές εξαγωγής Κίνδυνοι που διατρέχουμε Ανάγκες ΦΑ στην ΕΕ Τι χρειάζεται Προοπτικές 2
Αποθέματα Φυσικού Αερίου στην ΑΟΖ της Κύπρου Σύμφωνα με την έρευνα του Κέντρου Γεωλογικών Μελετών των Ηνωμένων Πολιτειών (U.S.G.S) το επίπεδο των αποθεμάτων του ΦΑ στην λεκάνη της Λεβαντίνης πιθανό να φθάνει στα 122 τρις. κυβ. πόδια (tcf), από τα οποία 60 tcf βρίσκονται στην Κυπριακή ΑΟΖ. Με αυτά τα αποθέματα η Λεβαντίνη συγκρίνεται με το Ιράκ, που είναι η 12 η χώρα στον κόσμο σε ΦΑ. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι αυτά τα αποθέματα είναι ρευστοποιήσιμα με βάση τα ακόλουθα: Μέχρι στιγμής με την εξερεύνηση που πραγματοποιήθηκε στα τεμάχια της ΑΟΖ του Ισραήλ και της Κύπρου, καλύπτοντας σχεδόν το 1/3 της λεκανης, ανακαλύφθηκε ότι υπάρχουν κοντά στα 40 tcf φυσικού αερίου. 3
4 USGS Assessment
5 Αποθέματα ΦΑ στην Λεβαντίνη
Αποθέματα Φυσικού Αερίου στην ΑΟΖ της Κύπρου (2) Η Noble Energy έχει εντοπίσει μετά από αξιολόγηση των στοιχείων της τρισδιάστατης έρευνας που διενήργησε στο τεμάχιο 12 και την ερευνητική εξόρυξη, ότι υπάρχουν κοιτάσματα φυσικού αερίου που κυμαίνονται στα 7 tcf. Η Noble Energy είναι σχεδόν βέβαιη ότι υπάρχει και δεύτερο σημαντικό κοίτασμα στο τεμάχιο 12 και ήδη προγραμματίζει νέες ερευνες και ερευνητική εξόρυξη. 6
Αποθέματα Φυσικού Αερίου στην ΑΟΖ της Κύπρου (3) Πριν την επιλογή των τεμαχίων 2, 3, 9, 10 και 11, μετά από πολλές προπαρασκευαστικές εργασίες που πραγματοποίησαν οι εταιρείες ΕΝΙ/KOGAS και Total, με βάση τα στοιχεία που συνέλεξαν, κατέληξαν στο ότι υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ύπαρξης φυσικού αερίου και πετρελαίου σ αυτά τα τεμάχια. Στα επόμενα 2-3 χρόνια η όλη διαδικασία (σεισμικές έρευνες/ ερευνητική εξόρυξη) θα κοστίσει στις εταιρείες US$2 δισ. δολάρια. Αυτό αποδεικνύει την τεράστια σημασία της επένδυσης και την επιβεβαίωση της επιτυχίας. 7
Αποθέματα Φυσικού Αερίου στην ΑΟΖ της Κύπρου (4) Όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι το τεμάχιο 9 περιέχει πολυ περισσότερο φυσικό αέριο σε σύγκριση με το τεμάχιο 12. Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου και από τα 6 τεμάχια στην Κυπριακή ΑΟΖ εκτιμάται να κυμαίνονται κοντά στα 40 tcf. Όλα αυτά αποτελούν ισχυρές ενδείξεις ότι η λεκάνη της Λεβαντίνης κατέχει τουλάχιστον 122 tcf φυσικού αερίου και η Κυπριακή ΑΟΖ 60 tcf, όπως ακριβώς αναφέρεται στην έρευνα της USGS. 8
Αφροδίτη Τεμάχιο 12 Natural Gas Discovery 28 Dec. 2011 7 tcf gross mean estimated resources 40 sq. miles field area 5,860m total depth 1,688m water depth 9
Θαλάσσιο Τεμάχιο Αφροδίτη Τα επόμενα στάδια ανάπτυξης του τεμαχίου Αφροδίτη έχουν ως ακολούθως: Pre-Feed (Preliminary Front End Engineering Design): βρίσκεται σε εξέλιξη και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2 ο τρίμηνο του 2013. Στα μέσα του 2013 αναμένεται να γίνει η επιβεβαιωτική γεώτρηση, ενώ το 4 ο τρίμηνο θα επιβεβαιωθούν οι ποσότητες των κοιτασμάτων και θα κηρυχτεί η εμπορευσιμότητα τους, αυτό φυσικά εξαρτάται από την επιλογή εξαγωγής και τον τρόπο εκτέλεσης του έργου. 10
Θαλάσσιο Τεμάχιο Αφροδίτη (2) Πριν τα μέσα του 2015 αναμένεται να ολοκληρωθεί το FEED καθώς και οι συμφωνίες πωλήσεων του ΥΦΑ (LNG). Επιτυχία στις πωλήσεις εξαρτάται από το κόστος παραγωγής του LNG. Η τιμή του LNG καθορίζεται από τις διεθνείς αγορές. Η διαδικασία υποβολής προσφορών και η επιλογή εργολάβου για την Μελέτη, Προμήθεια και Κατασκευή (EPC) αναμένεται να ολοκληρωθεί το 3 ο τρίμηνο του 2015, καθώς και η χρηματοδότηση του έργου. Η Τελική Επενδυτική Απόφαση (FID) αναμένεται να πραγματοποιηθεί πριν το τέλος του 2015. 11
Θαλάσσιο Τεμάχιο Αφροδίτη (3) Το 1 ο τρίμηνο του 2016 αναμένεται να αρχίσουν οι εργασίες στο Βασιλικό για την κατασκευή τερματικού για LNG και την κατασκευή θαλάσσιων υποδομών και υποθαλάσσιων αγωγών. Αν γίνει σωστή προετοιμασία, τότε θα δημιουργηθούν θέσεις απασχόλησης για τους Κύπριους πολίτες. Μέχρι το τέλος του 2018 αναμένεται να αρχίσει η μεταφορά φυσικού αεριού για την εγχώρια αγορά. Μέχρι το τέλος του 2019 αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία το τερματικό στο Βασιλικό και να γίνουν οι πρώτες εξαγωγές LNG στην Ευρώπη και σε άλλες χώρες του κόσμου. 12
Likely Field Development Concept Subsea Production System Deepwater Host Located Near Wells Pipeline to Onshore Markets 13
14 Θαλάσσιες Υποδομές - FPSO
15 Subsea production units
Επιλογές εξαγωγής Η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου να κατασκευαστεί Μονάδα LNG στην περιοχή του Βασιλικού για την εξαγωγή του φυσικού αερίου είναι ζωτικής σημασίας καθώς δημιουργείται η δυνατότητα πρόσβασης στις παγκόσμιες αγορές τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Άπω Ανατολή, συμβάλλοντας έτσι στην ασφάλεια των πωλήσεων και στη σταθερότητα των τιμών μακροπρόθεσμα. Με την έγκαιρη δημιουργία της Μονάδας, το Ισραήλ και ο Λίβανος θα μπορούν να μεταφέρουν το φυσικό αέριο τους στην Κύπρο, καθιστώντας το νησί ως το μεγαλύτερο κέντρο στην περιοχή για παραγωγή και εξαγωγή LNG (και για άλλες χρήσεις στο βιομηχανικό τομέα). 16
Επιλογές εξαγωγής (2) Γι αυτό άλλωστε η KOGAS, η μεγαλύτερη εταιρεία υγροποίησης φυσικού αερίου παγκοσμίως, επέλεξε την Κύπρο για να επενδύσει στην εκμετάλλευση φυσικού αερίου. Η εταιρεία επικεντρώνεται κατά βάση στο εμπόριο υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), ιδιαίτερα στην Άπω Ανατολή. Το ίδιο ισχύει και για την ΕΝΙ και Τotal. Και οι δύο εταιρείες ενδιαφέρονται για εισαγωγή LNG στην Ευρώπη. Έχουν δικά τους μέσα μεταφοράς, αποϋγροποίησης και διανομής. 17
Τερματικά αποϋγροποίησης ΦΑ στην Ευρώπη 18
Επιλογές εξαγωγής (3) Η επιλογή αγωγών δεν προσφέρει την ευελιξία στην επιλογή αγορών με αποτέλεσμα, μακροπρόθεσμα, να δημιουργεί κινδύνους. Να μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για πιθανές εξαγωγές που πλησιάζουν τα 2 tcf τον χρόνο. Λόγω βάθους (2000μ) υπάρχει περιορισμός στο πάχος και στη διάμετρο υποθαλάσσιων αγωγών. Θα χρειάζονται αρκετοί αγωγοί για να είναι εφικτή η εξαγωγή του φυσικού αερίου. Συνεπώς, η λύση αυτή δεν θα είναι και οικονομική. Το Τερματικό ΥΦΑ στο Βασιλικό είναι η μόνη λογική επιλογή αλλά και η πιο οικονομική λύση. 19
Possible Layout of Cyprus LNG Plant in Vasilikos - Onshore facility to liquefy gas for export Τechnip currently performing Select Phase development Concept selection studies Collection of site specific data for FEED Permitting and construction execution plans Technical and commercial FEED RFP bid package FEED and EPC project schedules Cost estimate 20
21 Εγκατάσταση εξαγωγής LNG
Κίνδυνοι που διατρέχουμε Οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν τους κινδύνους που διατρέχουμε: Η Νoble έχει ήδη προχωρήσει σε σημαντικές συμφωνίες στο Tamar: 1) για FLNG και 2) με την Gazprom για πώληση LNG στις αγορές της Ασίας. Αν καθυστερήσουμε να πάρουμε αποφάσεις για το Βασιλικό τότε διατρέχουμε τον κίνδυνο η Αφροδίτη να τύχει παρόμοιου χειρισμού. Οι ξένες εταιρείες έχουν υποχρέωση απέναντι στους επενδυτές τους να ρευστοποιήσουν έγκαιρα τα αποθέματα ΦΑ. Η Νoble ήδη μελετά όλες τις πιθανότητες εξαγωγής ΦΑ από την λεκάνη της Λεβαντίνης, όχι μόνο σε μορφή χερσαίου LNG. 22
Λεβιάθαν: δεν αποκλείει εξαγωγές στην Τουρκία «Ο αγωγός προς την Τουρκία είναι ίσως η πιο οικονομική επιλογή (για την εξαγωγή του φυσικού αερίου από το Ισραήλ) επομένως οι οποιεσδήποτε πολιτικές εντάσεις ενός τέτοιου έργου θα πρέπει να επιλυθούν» (Amin Mor, Διευθύνων Σύμβουλος της χρηματοοικονομικής εταιρείας Eco Energy Ισραήλ, Interfax) Οι εταίροι του Λεβιάθαν δεν απέκλεισαν το ενδεχόμενο της εξαγωγής φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Τουρκία μέσω υποθαλασσίου αγωγού, εντούτοις οι πολιτικές εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών ίσως να μην επιτρέψουν να υλοποιηθεί το έργο. (Interfax,14 Feb 2013) 23
Κίνδυνοι που διατρέχουμε (2) Το Ισραήλ θα πάρει σύντομα την απόφαση για εξαγωγή ΦΑ από το Λεβιάθαν. Υπάρχουν πιέσεις να περάσει μέσω Τουρκίας. Ο καλύτερος τρόπος είναι μέσω Κύπρου... αν είμαστε έτοιμοι! Αν δεν είμαστε έτοιμοι, υπάρχει επίσης ο κίνδυνος η Νoble και οι συνέταιροι της να δώσουν προτεραιότητα στην ανάπτυξη του Λεβιάθαν και να καθυστερήσουν την ανάπτυξη της Αφροδίτης. 24
Κίνδυνοι που διατρέχουμε (3) Το Φεβρουάριο στο Συνέδριο «Athens Energy Forum 2013», ο Αμερικανός Μάθιου Μπράιζα, Διευθυντής του Διεθνούς Κέντρου Αμυντικών Μελετών και πρώην Πρέσβης ΗΠΑ στο Αζερμπαϊτζάν, στην παρουσίαση του επικεντρώθηκε στο θέμα εξαγωγής του ΦΑ μας μέσω Τουρκίας, ως την πιο οικονομική επιλογή. Αυτή ήταν και η εισήγηση του Κυπριακού Κέντρου του «Peace Research Institute Oslo» (PRIO) σε συνάντηση στην Λευκωσία, που πραγματοποιήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου. Την ίδια μέρα, o Ευρωπαίος Επίτροπος για θέματα Ενέργειας κ. Günther Oettinger δήλωσε: The aim of the Commission has always been to open the Southern Corridor for the EU to link the EU to the Caspian Sea basin and the Middle East. 25
Κίνδυνοι που διατρέχουμε (4) O κ. Oettinger, επίσης, χαιρέτησε την συμφωνία που υπογράφτηκε στις 13 Φεβρουαρίου μεταξύ Ελλάδας, Αλβανίας και Ιταλίας για την κατασκευή του Αδριατικού Αγωγού Φυσικού Αερίου (Trans Adriatic Pipeline). Το Southern Corridor είναι ένα δίκτυο αγωγών που συμπεριλαμβάνει τον TAP, τον αγωγό Nabucco και το Αζερμπαϊτζάν. Ο Nabucco περνά από την Τουρκία, παρά ταύτα στο παρόν στάδιο το έργο δεν είναι βιώσιμο, διότι δεν έχει εξασφαλίσει αρκετό ΦΑ. Αυτός είναι ένας κύριος λόγος που ασκείται τόση πίεση στην Κύπρο και στο Ισραήλ να στείλουμε το ΦΑ μας στην Τουρκία. Τα πιο πάνω, ίσως να μην είναι τυχαία μεμονωμένα γεγονότα! 26
Κίνδυνοι που διατρέχουμε (5) Επισης, οι ENI/KOGAS και Total έχουν ανακαλύψει μεγάλα κοιτάσματα ΦΑ στην Ανατολική Αφρική. Αν καθυστερήσουμε να πάρουμε αποφάσεις, σχετικά με το Βασιλικό, τότε χωρίς ξεκάθαρο διάδρομο εξαγωγής υπάρχει ο κίνδυνος να στραφεί η προσοχή τους προς αυτή την κατεύθυνση. 27
Μεταφορά ΦΑ στην ΕΕ μέσω Τουρκίας Με το Κυπριακό πρόβλημα άλυτο δεν τίθεται το ενδεχόμενο συζήτησης για μεταφορά ΦΑ στην ΕΕ μέσω Τουρκίας. Παρόλα αυτά, αν δεν υπήρχε το Κυπριακό πρόβλημα αυτός ο τρόπος θα απορριπτόταν ούτως ή άλλως για τους εξής λόγους: Τέτοια λύση είναι φθηνή, μόνον όταν αφορά τα κοιτάσματα του ΦΑ από το οικόπεδο Αφροδίτη. Στα επόμενα χρόνια αναμένονται οι εξαγωγές ΦΑ να φτάσουν μέχρι και τα 2 tcf το χρόνο. Με βάθος γύρω στα 2000 μέτρα υπάρχει περιορισμός στην μεγαλύτερη διάμετρο που μπορούν να έχουν οι αγωγοί, με αποτέλεσμα να περιορίζει την μεταφορά του ΦΑ. 28
Μεταφορά ΦΑ στην ΕΕ μέσω Τουρκίας (2) Θα χρειαστούν πολλοί αγωγοί μικρής διαμέτρου, κάτι που δεν είναι εύκολο ούτε και οικονομικό. Πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη και τα έξοδα μεταφοράς από την Τουρκία στην Κεντρική - Δυτική Ευρώπη, π.χ τα έξοδα του Nabucco. Αγωγοί περιορίζουν την εξαγωγή ΦΑ μόνο προς μια κατεύθυνση. Δεν εξασφαλίζει την ανεξαρτητοποίηση των πηγών ενέργειας της Ευρώπης. Η Τουρκία μπορεί να γίνει μια άλλη Ουκρανία. Η Ευρώπη χρειάζεται ένα νέο ανεξάρτητο ενεργειακό διάδρομο. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τον περιφερειακό κόμβο LNG στο Βασιλικό. 29
Ανάγκες Φυσικού Αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση Λόγω της Λεβαντίνης, η Κύπρος το 2025 θα μπορεί να εξάγει μέχρι 30 εκατομμύρια τόνους LNG (περιπου 40 δισ. κυβικά μέτρα ΦΑ, bcm) το χρόνο, και ίσως περισσότερο, ξεκινώντας με 5 εκατομμύρια τόνους (7 bcm) το 2020. Μέχρι το 2025 η Κύπρος θα είναι σε θέση να καλύψει γύρω στο 50% των επιπρόσθετων αναγκών του φυσικού αερίου της ΕΕ. Άρα, μέσα από το νέο Νότιο-Ανατολικό Μεσογειακό Διάδρομο ΦΑ, η Κύπρος θα αποτελέσει ένα ανεξάρτητο, ασφαλές, κέντρο εξαγωγής LNG, το οποίο θα συνεισφέρει σημαντικά στην ΕΕ. 30
bcm/y EU s Gas Needs Eurogas 2010 Baseline Case 700 600 500 100 bcm 150 bcm 400 302 300 217 314 309 303 200 263 100 0 2005 2010 2015 2020 2025 2030 31
Ανάγκες Φυσικού Αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (2) Σε συνέδριο στην Βιέννη με θέμα το ΦΑ, που πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο, οι ομιλητές είχαν επισημάνει ότι οι επιπρόσθετες ανάγκες ΦΑ στην ΕΕ θα ανέρχονται στα 60 δισ. κυβικών μέτρων (bcm) το 2020 και μέχρι 150 bcm το 2030. Αναφέρθηκαν στις πιθανές πηγές κάλυψης αυτών των αναγκών που συμπεριλάμβαναν Ρωσία, Νορβηγία, Κασπία, Κατάρ ακόμα και Αυστραλία και shale gas από την Πολωνία. Καμία αναφορά δεν έγινε στην λεκάνη της Λεβαντίνης και στο Νότιο-Ανατολικό Μεσογειακό Διάδρομο. Αυτό αποδεικνύει ότι η Κύπρος έχει σκληρή δουλειά να επιτελέσει, ώστε να πείσει την ΕΕ οτι εχει σημαντικο ρολο να παιξει. 32
Ασφάλεια στη προμήθεια ΦΑ στην ΕΕ Η δημιουργία ενός νέου ανεξάρτητου ενεργειακού διαδρόμου θα συμβαλει στην ανεξαρτητοποίηση των μελλοντικών πηγών ενέργειας της ΕΕ. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τον περιφερειακό κόμβο LNG στο Βασιλικό, σαν επίκεντρο της λεκάνης της Λεβαντίνης. Από εκεί, το LNG μπορεί να διανέμεται σε οποιοδήποτε σταθμό αποϋγροποίησης ΦΑ στην ΕΕ. Ο Νότιο-Ανατολικός Μεσογειακός Διάδρομος ΦΑ που προσφέρει η Κύπρος είναι σημαντικός, γιατί μπορεί να καλύψει 50% των επιπρόσθετων αναγκών ΦΑ της ΕΕ το 2025. 33
Gas Supply Routes to EU South-East Med Corridor 34
Τι χρειάζεται Χάσαμε πολύτιμο χρόνο. Πρέπει να προχωρήσουμε γρήγορα με όλες τις φάσεις ανάπτυξης του ΦΑ στην Κύπρο, αρχίζοντας με την εγκαθίδρυση των αναγκαίων δομών και το τερματικό στο Βασιλικό. Πρέπει να γίνουν εμπεριστατωμένες μελέτες από αναγνωρισμένους διεθνείς οργανισμούς, ώστε να υποστηρίξουν με δεδομένα και αξιοπιστία αυτά που λέμε σήμερα. Πρέπει να προωθήσουμε σε όλα τα επίπεδα και στην ΕΕ τον Νότιο-Ανατολικό Μεσογειακό Διάδρομο ΦΑ και τη σημαντική συνεισφορά του στην ασφάλεια προμήθειας ΦΑ στην ΕΕ. Οι συνέταιροι μας Noble, Total, ENI/KOGAS είναι έτοιμοι να μας βοηθήσουν. 35
Οφέλη σε όλους τους τομείς Με την κατασκευή μονάδας υγροποίησης φυσικού αερίου (LNG), η Κύπρος θα καταστεί ως περιφερειακή υποδομή για τη διασύνδεση της Ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου. Οικονομική ανάπτυξη και προσέλκυση ξένων επενδυτών και κεφαλαίων για επενδύσεις σε θέματα ενέργειας και άλλες οικονομικές δραστηριότητες. Δημιουργία θέσεων εργασίας. Με τη συμμετοχή των Total και ENI/KOGAS σ αυτό το τεράστιο έργο των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, οι εταιρείες θα ανοίξουν το δρόμο στις αγορές της Ευρώπης και της Άπω Ανατολής. 36
37 Οφέλη σε όλους τους τομείς (2)
Προοπτικές Αν η Κύπρος χειριστεί την ανάπτυξη του φυσικού αερίου σωστά, τότε μέχρι το 2025 το Βασιλικό θα γίνει κόμβος LNG για όλη την περιοχή με Ισραήλ και Λίβανο. Ο Νότιο-Ανατολικός Μεσογειακός Διάδρομος εξαγωγής φυσικού αερίου θα έχει μεγάλη στρατηγική σημασία για την Ευρώπη, εδραιώνοντας την Κύπρο στον ενεργειακό και πολιτικό χάρτη της ΕΕ. Το Βασιλικό θα γίνει ένα μεγάλο κέντρο βιομηχανιών βασισμένες στο φυσικό αέριο. Απασχόληση μεγάλου αριθμού Κυπρίων. 38
39