ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΑΠΟ SO 2, NO 2 KAI O 3

9 O COMECAP 28, ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 9 O COMECAP 28, PROCEEDINGS, THESSALONIKI, GREECE ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΑΠΟ SO 2, NO 2 KAI O 3 ΣΤΟ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΘΡΙΑΣΙΟ ΠΕΔΙΟ Α. ΜΑΥΡΑΚΗΣ Ινστιτούτο Αστικού Περιβάλλοντος & Ανθρώπινου Δυναμικού, Τμήμα Οικονομικής & Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πάντειο Πανεπιστήμιο ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα εργασία, εξετάζεται η μηνιαία και ετήσια πορεία των συγκεντρώσεων του διοξειδίου του θείου, των οξειδίων του αζώτου και του όζοντος σε ορισμένους σταθμούς μέτρησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στο Λεκανοπέδιο Αθηνών και στο Θριάσιο Πεδίο. Τα δεδομένα προέρχονται από στοιχεία που έχουν δημοσιοποιηθεί από το ΕΑΡΘ-ΠΕΡΠΑ και από το ΓΕΡΠΠΕ και αφορούν μέσες ετήσιες τιμές, καθώς και το 98% όλων των ωριαίων συγκεντρώσεων και καλύπτουν το χρονικό διάστημα 1993 26. Από την επεξεργασία των δεδομένων γίνονται φανερές οι σημαντικές διαφορές που υπάρχουν στην πορεία των συγκεντρώσεων μεταξύ των εξεταζομένων σταθμών τόσο στο Λεκανοπέδιο της Αθήνας, όσο και στο Θριάσιο Πεδίο. Επίσης διαφαίνονται οι επιμέρους διαφορές των σταθμών, τόσο ως προς τα επίπεδα των συγκεντρώσεων των ρύπων που καταγράφονται, όσο και στην διαφορετικότητα της προέλευσης της ρύπανσης στις εξεταζόμενες περιοχές. THE RELATIONSHIP BETWEEN POLLUTANTS LEVEL OF SO 2, NO 2 AND O 3 FOR ATHENS AREA AND THRIASSION PLAIN A. MAVRAKIS Institute of Urban Environment and Human Resources, Department of Economic & Regional Development, Panteion University ABSTRACT In this study is examined the monthly and annual concentration of three major air pollutants (sulfur dioxide, nitrogen dioxide and ozone) at selected pollution measurements stations located at Athens Area and Thriassion Plain. The data were obtained from the Bureau of Pollution Control and Environmental Quality of the Thriassion Plain (GERPPE), the Ministry of the Environment and refer to monthly mean and annual 98 th percentile values and they cover the time period from 1993 26.Analysis of those data has shown significant differences between recorded concentrations, even between neighboring stations both at Thriassion Plain and Athens area. Those differences are related effect of land-use differences between related locations of pollution measurement stations. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό ότι μία από τις συνέπειες του τύπου της ανάπτυξης που επιβλήθηκε στη χώρα τις τελευταίες δεκαετίες και της συνακόλουθης συγκέντρωσης μεγάλου μέρους του πληθυσμού στον νομό Αττικής, ήταν η αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος και η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων, η αλλαγή των χρήσεων γής, η εγκατάσταση μεγάλου πλήθους βιομηχανικών και βιοτεχνικών δραστηριοτήτων, καθώς και ο συνεχώς αυξανόμενος κυκλοφοριακός φόρτος. Μια σειρά ιδιαίτερων γεωγραφικών χαρακτηριστικών της Αττικής, συμβάλλει στη συσσώρευση αέριων ρύπων και στις μετρούμενες υψηλές τιμές τους. Λόγω του αναγλύφου που περιβάλλει την Αττική, ο καλός εξαερισμός της περιοχής δεν ευννοείται. Η απόσταση της ακτογραμμής από τις κορυφές του αναγλύφου που το 711

περιβάλλουν παρουσιάζει διακυμάνσεις, δεν υπερβαίνει όμως τα 2Km. Για περιοχές οικοδομημένες κοντά στη θάλασσα, η κατανομή των ρύπων βρίσκεται υπό την άμεση επίδραση των μετεωρολογικών συνθηκών που επικρατούν στη παράκτια ζώνη, με κυριότερο τη θαλάσσια αύρα. Οι αντίστοιχες οριζόντιες κυκλοφορίες καλύπτουν γενικά αποστάσεις περίπου των 1 Km. Τα τοπικά συστήματα κυκλοφορίας υφίστανται μέσα στο ατμοσφαιρικό οριακό στρώμα, βρίσκονται μεταξύ των 3 8m και προκαλούν μετακίνηση και ποιοτική μεταβολή των ρύπων. Η ύπαρξη κατασκευών (αστική δόμηση και λιμενικές δραστηριότητες των βιομηχανιών βιοτεχνιών κατά μήκος της ακτογραμμής), αποτελεί ένα τεχνητό εμπόδιο στην ανάπτυξη του μηχανισμού αυτού και έχει σαν συνέπεια να μην ευννοείται η διασπορά των ρύπων. (Lalas et al, 1983, Pielke et al, 1991, Kassomenos et al, 1998, Μελάς, 1999) Από τους μετεωρολογικούς παράγοντες που ευθύνονται για την αυξημένη ρύπανση της περιοχής, είναι το ποσοστό (%) που εμφανίζουν οι άπνοιες. Το υψηλό ποσοστό άπνοιας πρακτικά στην Αττική επικρατούν συνθήκες άπνοιας κάθε δεύτερη μέρα, φαίνεται να συμβάλλει καθοριστικά στις υψηλές ημερήσιες και ωριαίες συγκεντρώσεις που παρατηρούνται για τους πρωτογενείς ρύπους SO 2, NO x, TSP PM 1 και THC, κυρίως τους ψυχρούς μήνες (δηλ. από Νοέμβριο έως και Απρίλιο) και συνήθως, αυτές οι υψηλές συγκεντρώσεις, καταγράφονται πρωινές ώρες. (Kalabokas et al, 21, Μαυράκης et al, 24, Mavrakis et al, 28). Ένας δεύτερος μετεωρολογικός παράγοντας που συμβάλλει στην εμφάνιση υψηλών τιμών αέριας ρύπανσης είναι η υψηλή ηλιοφάνεια της Αττικής, σημαντική γιά την παραγωγή φωτοχημικών ρύπων όπως το όζον (Σχήμα 2). Το O 3 εμφανίζει υψηλές τιμές κατά τους θερμούς μήνες του έτους, τις πρώτες μεσημεριανές και απογευματινές ώρες (δευτερεύων και φωτοχημικός ρύπος). Γενικά μειωμένη ρύπανση έχουμε για ταχύτητες ανέμου: V αέρα > 4 m/sec. Άλλος σημαντικός παράγοντας, που συμβάλλει στη δημιουργία έντονων επεισοδίων ρύπανσης είναι το ύψος των θερμοκρασιακών αναστροφών ιδιαίτερα κατά τους ψυχρούς μήνες του έτους. Αυτό έχει σαν συνέπεια την παγίδευση των ρύπων σε χαμηλό ύψος και τις υψηλές τιμές (ημερήσιες ή ωριαίες) που καταγράφονται για τους διάφορους ρυπαντές. Το ύψος των αναστροφών είναι: α) Χαμηλότερο από το ύψος κορυφής του χαμηλότερου λόφου που περιβάλλει την ευρύτερη περιοχή της Αττικής και β) Συγκρίσιμο με το ύψος των υψηλότερων καμινάδων των μεγάλων βιομηχανικών εγκαταστάσεων (Μαυράκης et al, 24). Ο χωρισμός του έτους σε θερμούς ψυχρούς μήνες έγινε σύμφωνα με την προσέγγιση των Mavrakis et al 24. Στόχος της παρούσης εργασίας είναι να παρουσιάσει τις διαφορές των επιπέδων των συγκεντρώσεων των αερίων ρύπων στις δύο κύριες περιοχές εκπομπής τους στο νομό Αττικής, δηλ. στο Θριάσιο Πεδίο και το Λεκανοπέδιο Αθηνών και τις μεταξύ τους διαφοροποιήσεις. 2. ΔΕΔΟΜΕΝΑ Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν στην παρούσα εργασία προέρχονται από τα δημοσιοποιημένα στοιχεία του ΕΑΡΘ-ΠΕΡΠΑ και του ΓΕΡΠΠΕ. Αφορούν μέσες ετήσιες τιμές ανά έτος, καθώς και η συγκέντρωση κάτω από την οποία βρίσκεται το 98% όλων των ωριαίων συγκεντρώσεων, καλύπτουν δε το χρονικό διάστημα 1993 26. Ειδικότερα, γιά τον σταθμό (σταθμός ELE του ΕΑΡΘ-ΠΕΡΠΑ) να αναφέρουμε ότι βρίσκεται σε απόσταση 6m βορειοδυτικά από τον σταθμό του ΓΕΡΠΠΕ και λιγότερο από 4m νοτιότερα από τον κόμβο της Μαγούλας στην Νέα Εθνική Οδό Αθηνών Κορίνθου, η δε λειτουργία του ξεκίνησε το 21. Οι θέσεις των 712

σταθμών που χρησιμοποιήθηκαν, καθώς και ο χαρακτηρισμός των θέσεων μέτρησης ως, προς τις χρήσεις γής που τους περιβάλλουν δίνονται στον Πίνακα 1 και απεικονίζονται στο Σχήμα 1. Τα μετωρολογικά δεδομένα προέρχονται από το σταθμό του Θησείου, του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) 32 28 ΜΗΝΙΑΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΩΝ ΜΕΓΙΣΤΩΝ ΩΡΙΑΙΩΝ ΤΙΜΩΝ ΤΟΥ ΟΖΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΗΛΙΟΦΑΝΕΙΑΣ [hr] ΓΙΑ ΤΟ ΘΡΙΑΣΙΟ ΠΕΔΙΟ Max-1h M-SUN -hr 4 35 ΠΕΡ NOA ΠΑΤ ΜΑΡ O3 [μgr/m 24 2 16 3 25 2 ΜΕΣΗ ΗΛΙΟΦΑΝΕΙΑ [hr] 12 15 ΣΧΗΜΑ 1. Χάρτης του Λεκανοπεδίου της Αθήνας και του Θριασίου Πεδίου με σημειωμένες τις θέσεις του ΕΑΡΘ, ΓΕΡΠΠΕ & ΕΑΑ. Πηγή: ΥΠΕΧΩΔΕ, ΕΑΡΘ-ΠΕΡΠΑ. 8 ΝΟΕ ΔΕΚ ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΣΧΗΜΑ 2. Μέσος μηνιαίος αριθμός ωρών ηλιοφάνειας στο Θησείο (δεδομένα ΕΑΑ) και μηνιαία μεταβολή των μεγίστων ωριαίων τιμών όζοντος στο Θριάσιο Πεδίο. Νοε-Απρ ψυχροί και Μάι-Οκτ θερμοί μήνες.. 1 ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Θέσεις και χαρακτηρισμός θέσεων μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Θέση Χαρακτηρισμός Μετρούμενοι ρύποι Χειριστής SO 2 NO 2 O 3 Μαρούσι Κυκλοφορίας Αστικός v v v ΕΑΡΘ-ΠΕΡΠΑ Πατησίων Κυκλοφορίας Αστικός v v v ΕΑΡΘ-ΠΕΡΠΑ Περιστέρι Αστικός Υποβάθρου v v v ΕΑΡΘ-ΠΕΡΠΑ Ελευσίνα Περιαστικός Κυκλοφορίας v v v ΕΑΡΘ-ΠΕΡΠΑ Ελευσίνα Παραλία Ασπροπύργου Περιαστικός Βιομηχανικός, Κέντρο της Ελευσίνας v v v ΓΕΡΠΠΕ Βιομηχανικός v v v ΓΕΡΠΠΕ 3. AΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Τα αποτελέσματα που προκύπτουν επιβεβαιώνουν αρχικά την χωρική διαφοροποίηση των συγκεντρώσεων των ρύπων στις διάφορες θέσεις. Οι διαφορές φαίνεται ότι οφείλονται κυρίως στις χρήσεις γής και στις αντίστοιχες δραστηριότητες που έχουν αναπτυχθεί. Επίσης φαίνεται ότι αντίθετα με τα αναμενόμενα, η ρύπανση στο Λεκανοπέδιο της Αθήνας (αστική κυκλοφοριακός φόρτος) είναι μεγαλύτερη από την περιοχή του Θριασίου (βιομηχανική), σε ότι αφορά τους συγκεκριμένους ρύπους. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον σταθμό της οδού Πατησίων, οι παρατηρούμενες συγκεντρώσεις των πρωτογενών ρύπων είναι σε υψηλά επίπεδα. Το γεγονός αυτό μας δείχνει ξεκάθαρα και την προέλευση της ρύπανσης (κυκλοφορία). Το ίδιο παρατηρούμαι και γιά τον δευτερογενή ρύπο όζον. Επίσης για τον συντελεστή συσχέτισης προκύπτει ότι μεταξύ των επιλεγέντων σταθμών του Θριασίου και του Λεκανοπεδίου αυτός δεν είναι πάντα μικρός. 713

Αναλυτικά η συσχέτιση των θέσεων γιά κάθε ρύπο δίνεται από τον Πίνακα 2 που ακολουθεί: ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Συσχέτιση μέσων ετήσιων τιμών ανά ρύπο των θέσεων μέτρησης. 1.76.24.63.54.37 1.35.64.15.63 1.62 -.4.52 1.3.68 SO 2 1.3 1 1.43 -.2.49 -.1.73 1 -.2.51 -.4.41 1 -.3.2 -.2 1.7.97 NO 2 1.23 1 1 -.5.5 -.2.77.2 1 -.7 -.2.41.21 1 - -.7.17 1.35 -.2 O 3 1.11 1 3.1. Διοξείδιο του θείου (SO 2 ) Ο συγκεκριμένος ρύπος δεν αποτελεί σήμερα πρόβλημα για το νομό Αττικής. Η ρύπανση από SO 2 έχει αντιμετωπισθεί και δεν ξεπερνάει τα όρια σε καμιά θέση μέτρησης, καθώς εμφανίζει αισθητή μείωση των συγκεντρώσεων του, με την πάροδο των ετών. Πάντως είναι εντυπωσιακό ότι οι συγκεντρώσεις στο σταθμό της Πατησίων παραμένουν σταθερά υψηλές, τόσο σε επίπεδο μέσου όρου, όσο και σε επίπεδο 98%. Ο συντελεστής συσχέτισης μεταξύ των τιμών στους 6 σταθμούς, παίρνει γενικά, χαμηλές τιμές και αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι δεν σχετίζονται οι σταθμοί μεταξύ τους. Εξαίρεση αποτελούν οι σταθμοί και. Γιά το 98% των ωριαίων τιμών έτους για το SO 2 (σε μg/m 3 ) η πορεία των συγκεντρώσεων σε όλους τους σταθμούς είναι κάτω από τα εθνικά και κοινοτικά όρια. 7 6 21 18 5 15 SO 2 [µg/m 4 3 SO 2 [µg/m 12 9 2 6 1 3 ΣΧΗΜΑ 3. Διαχρονική πορεία των μέσων όρων του διοξειδίου του θείου. ΣΧΗΜΑ 4. Διαχρονική πορεία του 98% των τιμών του διοξειδίου του θείου. 714

3.2. Διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ 2 ) Γιά το διοξείδιο του αζώτου προκύπτει ξεκάθαρα (σχήματα 5 και 6), ότι οι σταθμοί της Αθήνας, δέχονται μεγάλη επιβάρυνση (κυκλοφοριακό). Στο σταθμό της Πατησίων καταγράφονται σταθερά οι υψηλότερες συγκεντρώσεις του ρύπου. Σε σχέση με τους στόχους και τα όρια (τα όρια θα ισχύσουν από 1-1-21) της νέας οδηγίας, οι συγκεντρώσεις παρουσιάζουν σημαντικές υπερβάσεις. Η ρύπανση από το ΝΟ 2 αξιολογείται σαν σημαντική. Για το Θριάσιο Πεδίο η κατάσταση το 1993-1994 παρουσίασε δυσμενή εξέλιξη και στη συνέχεια εμφάνισε βελτίωση. Παρατηρούνται υπερβάσεις των ορίων, όμως η κατάσταση είναι πολύ καλύτερη συγκρινόμενη με αυτήν της Αθήνας. Τα τελευταία δύο χρόνια πάντως η πορεία των συγκεντρώσεων είναι αυξητική και τείνει προς την διαμόρφωση παρόμοιων επίπεδων ρύπανσης, κάτι που υποδηλώνει έμμεσα και την αύξηση του κυκλοφοριακού φόρτου (Lykoudis et al, 27, Mavrakis et al, 28). Υψηλό συντελεστή συσχέτισης εμφανίζουν οι σταθμοί:,, και καταδεικνύουν τη κοινή προέλευση του ρύπου (κυκλοφοριακός φόρτος). 11 1 9 8 27 24 21 7 18 NO 2 [µg/m 6 5 4 3 NO 2 [µg/m 15 12 9 2 6 1 3 ΣΧΗΜΑ 5. Διαχρονική πορεία των μέσων όρων του διοξειδίου του αζώτου. ΣΧΗΜΑ 6. Διαχρονική πορεία του 98% των τιμών του διοξειδίου του αζώτου. 3.3 Όζον (O 3 ) Η παλιά οδηγία Οδηγία 92/72 της ΕΟΚ, σύμφωνα με την οποία το κατώφλι προστασίας της υγείας είναι τα 11 μg/m 3, ως μέση 8/ωρη τιμή (τέσσερα 8/ωρα: 1-8, 9-16, 17-24, 13-2), το κατώφλι ενημέρωσης του πληθυσμού τα 18μg/m 3 (ωριαία τιμή) και το κατώφλι συναγερμού του πληθυσμού τα 36μg/m 3, έπαψε να ισχύει στις 9-9- 23, οπότε τέθηκε σε ισχύ η νέα οδηγία 22/3/ΕΚ. Τα όρια ενημέρωσης και συναγερμού του πληθυσμού ισχύουν άμεσα από την εφαρμογή της, ενώ το όριο προστασίας της ανθρώπινης υγείας θα ισχύσει το 21. Το όριο των 18 μg/m3 σε ωριαία βάση, που είναι το κατώφλι ενημέρωσης του πληθυσμού, είναι το ίδιο και στις δύο οδηγίες. Το όζον στο Λεκανοπέδιο της Αθήνας, δεν παρουσίασε κατά τα τελευταία χρόνια υπέρβαση των ορίων συναγερμού με βάση την παλιά οδηγία, όμως υπήρξαν υπερβάσεις του ορίου ενημέρωσης του κοινού και του ορίου προστασίας της υγείας. H ρύπανση από το όζον, αξιολογείται και αυτή ως σημαντική (Σχήματα 7 και 8) Γιά τους σταθμούς του Θριασίου προκύπτουν τα ακόλουθα: Κατά τα τελευταία έτη φαίνεται ότι υπάρχει άνοδος των συγκεντρώσεων και στους 3 σταθμούς, και. Στις θέσεις αυτές, παρατηρούνται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες αρκετές υπερβάσεις των δύο πρώτων ορίων (11 & 18 μg/m 3 ) και σπανίως του τρίτου ορίου (36μg/m 3 ). Σημειώνεται ότι στη θέση δεν παρατηρούνται οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις όζοντος του Θριασίου Πεδίου. Στην θέση (γειτονική με την 715

Εθνική Οδό), οι συγκεντρώσεις είναι υψηλότερες, τόσο σε επίπεδο μέσων όρων όσο και στο 98% των τιμών. Φαίνεται ότι οι υψηλές τιμές του όζοντος οφείλονται και στις υψηλότερες συγκεντρώσεις ολικών υδρογοναναθράκων βιομηχανικής προέλευσης σε σχέση με το Λεκανοπέδιο Αθηνών (Lykoudis et al, 27, Mavrakis et al, 28). Υψηλό συντελεστή συσχέτισης, εμφανίζουν μόνο οι σταθμοί, κάτι που αντανακλά και τον χαρακτήρα των σταθμών (κυκλοφορία). 8 7 6 18 15 O 3 [µg/m 5 4 3 2 1 O 3 [µg/m 12 9 6 3 ΣΧΗΜΑ 7. Διαχρονική πορεία των μέσων όρων του όζοντος. ΣΧΗΜΑ 8. Διαχρονική πορεία του 98% των τιμών του όζοντος. 4. ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ O X ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΕΙΚΤΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΕΡΑ AQI Ορισμένοι ερευνητές προτείνουν την από κοινού διερεύνηση της πορείας των O 3 και του NO 2, λόγω της γρήγορης αμοιβαίας μετατροπής στο σύστημα O 3 NO 2 NO και την χρήση των Ox σαν άθροισμα του O 3 και του NO 2 σε αστικές περιοχές (Kalabokas et al, 2 & 26), αφού η παράμετρος Ox είναι περισσότερο συντηρητική από όσο είναι το O 3 το οποίο αντιδρά γρήγορα με το NO. Γιά το σκοπό αυτό, εξετάζεται η διαχρονική πορεία των Ox=O 3 +NO 2 γιά το χρονικό διάστημα 1993 26. Τα αποτελέσματα που προκύπτουν Σχήμα 9, δείχνουν ότι η πορεία των Ox, εμφανίζει διαχρονική σταθερότητα και κυμαίνεται μεταξύ 6 και 14 μg/m 3 με μία μέση ετήσια τιμή της εξεταζόμενης χρονικής περιόδου τα 98 μg/m 3. Επίσης τα τελευταία χρόνια και πιό συγκεκριμένα από το 22, παρατηρούμε μία μείωση της διαφοράς των συγκεντρώσεων μεταξύ των σταθμών, επομένως παρόμοια επίπεδα ρύπανσης, τόσο για τους σταθμούς του Θριασίου, όσο και για τους 3 σταθμούς του Λεκανοπεδίου της Αθήνας. 16 14 12 Ox=NO 2+O3 [µg/m 1 8 6 4 2 ΣΧΗΜΑ 9. Ετήσια πορεία των Ox=NO 2 +O 3 γιά τους 6 σταθμούς. Τέλος, υπολογίστηκε ο Δείκτης Ποιότητας Αέρα (AQI) (Katsoulis & Kassomenos, 24, Kyrkilis et al, 27), έτσι ώστε να έχουμε μιά πιό ολοκληρωμένη άποψη γιά την ποιότητα του 716

αέρα στι εξεταζόμενες περιοχές. Ο δείκτης AQI, επιτρέπει τόσο την μακροχρόνια εκτίμηση της ποιότητας του αέρα, όσο και την λειτουργία του, ως εργαλείο λήψης αποφάσεων σχετικά με την πορεία των ρύπων. Οι τιμές του δείκτη υπολογίζονται από τις παρακάτω σχέσεις: n 1 Ci 1 C( SO2 ) C( NO2 ) C( O3 ) AQI = (1) και AQI = n i= 1 R + + (2) i 3 2 4 12 όπου, n είναι ο αριθμός των αερίων ρύπων, C i είναι η ετήσια συγκέντρωση του ρύπου i και R i είναι η τιμή αναφοράς του ρύπου i γιά την σχέση (1) και C η ετήσια μέση πορεία του ρύπου εκφρασμένη σε μg/m 3 και τα αντίστοιχα όρια αναφοράς της Ευρωπαικής Ένωσης (Commission of the European Communities (CEC) annual limit values), γιά την σχέση (2). 2. 1.8 1.6 1.4 1.2 AQI 1..8.6.4.2. ΣΧΗΜΑ 1. Ετήσια πορεία του Δείκτη Ποιότητας του Αέρα (AQI) γιά τους 6 σταθμούς. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι τιμές του δείκτη είναι πολύ υψηλές (.2<AQI<.8) γιά όλους τους σταθμούς διαχρονικά. Επιβεβαιώνουν επίσης, ότι παρατηρείται μία τάση ομογενοποίησης των επιπέδων ρύπανσης τόσο στο Θριάσιο όσο και στην Αθήνα από τους 3 αυτούς ρύπους, κάτι που κάνει και την αντιμετώπιση του προβλήματος δυσκολότερη. 5.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα γενικά συμπεράσματα που προκύπτουν από την παρούσα εργασία, μπορούν να συνοψιστούν ως ακολούθως: Υπάρχει γενικά μία βελτίωση σε ότι αφορά τα επίπεδα των συγκεντρώσεων του διοξειδίου του θείου σε όλους τους σταθμούς, κάτι όμως που δεν ισχύει γιά το διοξείδιο του αζώτου και το όζον. Οι τιμές συσχέτισης που προκύπτουν μεταξύ των σταθμών, αποτελούν έναν δείκτη της προέλευσης των εκπομπών (κοινής ή διαφορετικής) των αντίστοιχων ρύπων. Τα επίπεδα ρύπανσης, φαίνεται να είναι παρόμοια, αν εξετάσουμε τα Ox=NO 2 +O 3 καθώς και τις τιμές του Δείκτη Ποιότητας του Αέρα (AQI), τόσο στο Λεκανοπέδιο της Αθήνας όσο και στο Θριάσιο Πεδίο. Τα παρατηρούμενα παρόμοια επίπεδα ρύπανσης, κάνουν την δυνατότητα επίλυσης του προβλήματος της αέριας ρύπανσης στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής, δυσκολότερη. 717

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Μαυράκης Α, Θεοχαράτος Γ, Πιτσιτάκης Ν, Χρηστίδης Α, Μακρυγιάννης Γ, 24: Μετεωρολογικές συνθήκες κατά την εμφάνιση ισχυρών επεισοδίων ρύπανσης στο Θριάσιο Πεδίο. Πρακτικά 7 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Γεωγραφίας, Μυτιλήνη, Τόμος Ι, 423 429. Μελάς Δ, 1999: Η επίδραση των τοπικών συστημάτων κυκλοφορίας στην ποιότητα του αέρα. Μαθηματικά Μοντέλα Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης, Επιμέλεια: Ν. Μουσιόπουλος, 77 94. ΥΠΕΧΩΔΕ: Η ατμοσφαιρική ρύπανση στην Αθήνα 1995. Τεχνική έκθεση. Kalabokas PD, Hatzianestis J, Bartzis JG, Papagiannakopoulos P, 21: Atmospheric concentrations of saturated and aromatic hydrocarbons around a Greek oil refinery. Atmospheric Environment, 35, 2545 2555. Kalabokas PD, Repapis CC, Mantis H, 26: A field study on the origins of surface ozone at the periphery of the urban area of Athens. Fresenius Environmental Bulletin, 15, 8b, 878 882. Kalabokas PD, Viras LG, Bartzis JG, Repapis CC, 2: Mediterranean rural ozone characteristics around the urban area of Athens. Atmospheric Environment, 34, 5199 527. Kassomenos PA, Flocas HA, Lykoudis S, Skouloudis A, 1998: Spatial and temporal characteristics of the relationship between air quality status and mesoscale circulation over an urban Mediterranean basin. The Science of the Total Environment, 217, 37 57. Katsoulis BD and Kassomenos PA, 24: Assessment of the air-quality over urban areas by means of biometeorological indices. The case of Athens, Greece. Environmental Technology, 25, 11, 1293-134. Kyrkilis G, Chaloulakou A and Kassomenos PA, 27: Development of an aggregate Air Quality Index for an urban Mediterranean agglomeration: Relation to potential health effects. Environment International, 33, 67-676. Lalas DP, Asimakopoulos DN, Deligiorgi DG, Helmis CG, 1983: Sea breeze circulation and photochemical pollution in Athens, Greece. Atmospheric Environment, vol. 17, 1621 1632. Lykoudis S, Psounis N, Mavrakis A, Christides A, 27: Predicting photochemical pollution in an industrial area. Environmental Monitoring and Assessment (paper in print DOI: 1.17/s1661-7-9925-6). Mavrakis A, Lykoudis S, Christides A, Dasaklis S, Tasopoulos A, Theoharatos G, Kyvelou S and Verouti E, 28: Air quality levels in a closed industrialized basin (Thriassion Plain, Greece). Fresenius Environmental Bulletin, paper in print, FEB-27-271, 17, 3, 28. Mavrakis A, Lykoudis S, Theoharatos G, 24: Delimitation of the Warm and Cold iod of the Based on the Variation of the Aegean Sea Surface Temperature. Mediterranean ine Science, 5/1, 159 164. Pielke R, Stocker R, Arrit R, McNider R, 1991: A procedure to estimate worst-case air quality in complex terrain. Environment International, 17, 559 574. www.minenv.gr www.noa.gr www.thriasiopedio.gr 718