ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΚΤΕΝΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΟΡΙΣΜΑΤΟΣ... 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 15

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΚΤΕΝΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΟΡΙΣΜΑΤΟΣ... 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 15 1.1 Επιτροπή Για Τη ιασύνδεση Των Κυκλάδων...16 1.1.1 Συγκρότηση Επιτροπής 16 1.1.2 Ενέργειες Επιτροπής 17 2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ... 19 2.1 Σχεδιασµός και Ενέργειες ΕΗ κατά την τελευταία 20ετία...19 2.1.1 Μελέτη Ανάπτυξης Συστήµατος Μεταφοράς 1989-1993, ΕΗ/ ΜΣΠ-Μ, 3/1989 20 2.1.2 Τεχνικοοικονοµική µελέτη επέκτασης της διασύνδεσης των Κυκλάδων νήσων µε το Ηπειρωτικό Σύστηµα µέσω Λαυρίου, (Προκαταρκτική Έκδοση), ΕΗ/ ΜΣΠ-Μ, 12/1996 22 2.1.3 Επέκταση της διασύνδεσης των Νοτίων Κυκλάδων µε το Ηπειρωτικό Σύστηµα», ΕΗ/ ΜΣΠ-Μ (Πρόγραµµα TEN ENERGY), 2/2001 24 2.1.4 Εξέταση της Τροφοδότησης των Νησιών Άνδρου, Τήνου, Σύρου, Μυκόνου, Από Το ιασυνδεδεµένο ίκτυο Μέσω των Υ/Σ Άνδρου και Τήνου, ΕΗ Α.Ε./ Α Ι 11/2004 27 2.2 Ενέργειες ΡΑΕ...28 2.2.1 Προκαταρκτική Μελέτη ιασύνδεσης των Κυκλάδων µε το Ηπειρωτικό Σύστηµα», ΡΑΕ/ΕΜΠ, 3/2004 29 2.3 ικαστικές Αποφάσεις...34 2.3.1 Αποφάσεις ΣτΕ για ακύρωση Προέγκρισης Χωροθέτησης (Π.Χ.) και Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Π.Ο.) του έργου 34 2.3.2 Αποφάσεις Πρωτοδικείου για Άνδρο και Τήνο 35 3. ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ... 37 3.1 Υφιστάµενες ιασυνδέσεις και Προγραµµατισµένα Έργα...37 3.2 Αυτόνοµοι Σταθµοί Παραγωγής...37 4. ΑΝΑΛΥΣΗ ΦΟΡΤΙΩΝ... 39 4.1 Ιστορικά Στοιχεία...39 4.2 Μεθοδολογία Πρόβλεψης...40 4.3 Αποτελέσµατα Πρόβλεψης...41 5. ΤΟΠΟΛΟΓΙΕΣ ΙΑΣΥΝ ΕΣΗΣ... 44 5.1 Τοπολογίες Που Συζητήθηκαν Σε Προκαταρκτικό Στάδιο...44 5.1.1 Μεγάλος Βρόχος Εναλλασσόµενου Ρεύµατος (Ε.Ρ) Λαύριο -Κυκλάδες - Εύβοια 44 5.1.2 Λύσεις χωρίς ειδικούς περιορισµούς 45 5.1.3 Λύσεις µε επέκταση δικτύου 400kV µέχρι τη Ν. Εύβοια 47 5.2 Τοπολογίες Που Αναλύθηκαν Σε Βάθος...48 5.2.1 Τοπολογία 1 (Περιορισµός έργων µεταφοράς επί των νησιών) 49 5.2.2 Τοπολογία 2 (Περιορισµός έργων Υ.Τ. επί της Τήνου) 53 5.2.3 Τοπολογία 3 (Πλήρης αξιοποίηση υφιστάµενων επενδύσεων και ολοκλήρωση προγραµµατισµένων έργων) 55 5.3 Ανάπτυξη Σταθµού Γεωθερµίας Στη Μήλο...57 5.4 Αξιοποίηση των ΑΠΕ...57 6. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΤΟΠΟΛΟΓΙΩΝ ΙΑΣΥΝ ΕΣΗΣ... 58 6.1 Τοπολογία 1...59 6.1.1 Σύνδεσµος Σ.Ρ. Λαύριο-Κυκλάδες 59 6.1.2 ιασύνδεση Ε.Ρ. Λαύριο-Κυκλάδες 60

6.2 Τοπολογία 2...61 6.2.1 Σύνδεσµος Σ.Ρ. Λαύριο-Κυκλάδες 61 6.2.2 ιασύνδεση Ε.Ρ. Λαύριο-Κυκλάδες 62 6.3 Τοπολογία 3...63 6.3.1 Σύνδεσµος Σ.Ρ. Λαύριο-Κυκλάδες 63 6.3.2 ιασύνδεση Ε.Ρ. Λαύριο-Κυκλάδες 64 6.4 Συµπεράσµατα...65 7. ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ... 68 7.1 Σύνδεσµος Συνεχούς Ρεύµατος (Σ.Ρ.)...68 7.1.1 Πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα Σ.Ρ. 68 7.1.2 Τεχνολογίες µετατροπέων 68 7.2 Υποβρύχια Καλώδια Yψηλής Τάσης (Υ.T.)...69 7.2.1 Καλώδια Υψηλής Τάσης Ε.Ρ. 69 7.2.2 Καλώδια Υψηλής Τάσης Σ.Ρ. 70 7.2.3 ιαφορές υπογείων και υποβρυχίων καλωδίων µε πλαστική µόνωση 70 7.2.4 ιαφορές καλωδίων πλαστικής µόνωσης σε εφαρµογές E.Ρ. και Σ.Ρ. 71 7.3 Υποσταθµοί Υ.Τ. Κλειστού Τύπου (GIS)...71 7.4 Στατοί Αντισταθµιστές Αέργου Ισχύος ( SVC)...72 7.5 Τεχνικές ιασύνδεσης Για την Εφαρµογή των Κυκλάδων...73 8. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ... 75 8.1 Ανηγµένα Οικονοµικά Στοιχεία Κατασκευής και Εγκατάστασης Εργων...75 8.1.1 Εξοπλισµός Υποσταθµών 75 8.1.2 Καλώδια ισχύος 75 8.1.3 Οικονοµικά Στοιχεία Εγκατάστασης και Λειτουργίας Μονάδων Παραγωγής 76 9. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΛΥΣΕΩΝ... 77 9.1 Βασικές Παραδοχές...77 9.1.1 Οικονοµικές Παραδοχές 77 9.1.2 Τεχνικές Παραδοχές για τη Ζήτηση (Φορτία) και την Παραγωγή (ΑΣΠ) 78 9.2 Κοστολόγηση Επενδύσεων...79 9.3 Χρηµατοοικονοµική Ανάλυση και Κατάταξη Σεναρίων...81 10. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ... 82 ΑΝΑΦΟΡΕΣ... 84

ΕΚΤΕΝΗΣ ΠΕΡ ΙΙΛΗΨΗ ΠΟΡ ΙΙΣΜΑΤΟΣ 1. ΓΕΝΙΚΑ Το υπό εξέταση έργο διασύνδεσης των Κυκλάδων, από τη διερεύνηση που έγινε, προκύπτει ότι είναι το πρώτο στο είδος του διεθνώς, όσον αφορά το πλήθος των διασυνδεδεµένων νησιών, το πλήθος, το µήκος, το βάθος πόντισης και την απαιτούµενη ισχύ των καλωδίων διασύνδεσης, τις εφαρµοζόµενες τεχνολογίες κλπ. Ως σηµείο αποµάστευσης της ισχύος για την τροφοδότηση των Κυκλάδων επελέγη το Λαύριο. Η εναλλακτική δυνατότητα από Ν. Εύβοια θεωρήθηκε µη υλοποιήσιµη (κατά τη συνάντηση της Επιτροπής µε την οµάδα εργασίας για την ηλεκτρική ενέργεια υπό τον Υφυπουργό Ανάπτυξης, που έλαβε χώρα στις 16/2/2005), κυρίως λόγω των απαιτούµενων πολυδάπανων και αµφίβολων ως προς τη δυνατότητα αδειοδότησης και υλοποίησης έργων επί της Εύβοιας και δεν αναλύθηκε περαιτέρω. Οι µελέτες που εκπονήθηκαν αφορούν την τεχνικο-οικονοµική σκοπιµότητα διασύνδεσης των νησιών µε το Λαύριο µε µακροπρόθεσµο στόχο την εξασφάλιση της ασφαλούς και αξιόπιστης τροφοδότησης των νησιών από το Ε ΣΜ και τη δυνατότητα σταδιακής παύσης της λειτουργίας των υφιστάµενων Αυτόνοµων Σταθµών Παραγωγής (ΑΣΠ) µελλοντικά. Η διασύνδεση των νησιών θα υποκαταστήσει ενέργεια από πετρέλαιο µε ενέργεια από το Ε ΣΜ µε σηµαντικό οικονοµικό όφελος. Παράλληλα, θα επιτρέψει την απορρόφηση σηµαντικής αιολικής παραγωγής στα νησιά µε επιπρόσθετα οφέλη, καθώς και τη µελλοντική διασύνδεση της Μήλου για την αξιοποίηση του γεωθερµικού της δυναµικού. Στη συνέχεια παρατίθενται συνοπτικά τα κύρια συµπεράσµατα από τις εργασίες της Επιτροπής. 2. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ Από τη διερεύνηση των διαθέσιµων τεχνολογιών προκύπτουν τα ακόλουθα: 2.1. Υποβρύχια καλώδια Οι κυρίως διαθέσιµες τεχνολογίες καλωδίων αφορούν καλώδια πλήρωσης ελαίου (oil filled) και καλώδια µε πλαστική µόνωση (Κ.Π.Μ.). Τα καλώδια ελαίου έχουν πλήθος εφαρµογών και είναι µια ώριµη και ευρέως χρησιµοποιηµένη τεχνολογία που όµως παρουσιάζει τα µειονεκτήµατα του σηµαντικά µεγαλύτερου κόστους, των απαιτήσεων χώρου για την εγκατάσταση των υδραυλικών συστηµάτων, του µεγαλύτερου όγκου και βάρους (µε συνακόλουθες δυσκολίες κατά την πόντιση) και δευτερευόντως της αυξηµένης χωρητικής αντίδρασης (µε συνακόλουθα προβλήµατα αντιστάθµισης της παραγόµενης αέργου ισχύος). Οι λόγοι αυτοί περιορίζουν το µήκος των συνδέσµων σε 40-50 km. Από την άλλη µεριά, τα καλώδια µε πλαστική µόνωση παρουσιάζουν τα πλεονεκτήµατα του µειωµένου κόστους, όγκου και βάρους, καθώς και απαιτούµενων χώρων στα σηµεία προσαιγιάλωσης. Επιπλέον, παρουσιάζουν σηµαντικά χαµηλότερη παραγωγή αέργου ισχύος. Πρόκειται για νέα σχετικά τεχνολογία για υποβρύχιες εφαρµογές, η οποία όµως έχει χρησιµοποιηθεί στην Ελλάδα (µε πολύ καλά αποτελέσµατα) σε υπόγειες εφαρµογές. ιεθνώς αναφέρονται περιορισµένες εφαρµογές της για υποβρύχιες διασυνδέσεις και σε µικρές αποστάσεις (έως 70km). Λόγω των προαναφερθέντων πλεονεκτηµάτων της, όλοι οι µεγάλοι κατασκευαστές καλωδίων αναπτύσσουν την τεχνολογία αυτή, η οποία φαίνεται ότι θα επικρατήσει στο µέλλον. Ωστόσο, ένα κρίσιµο θέµα, σε ότι αφορά τη δυνατότητα εγκατάστασης καλωδίων µε πλαστική µόνωση σε υποβρύχιες διασυνδέσεις µεγάλου µήκους, όπως αυτή που απαιτείται στην εν λόγω εφαρµογή 1

(Λαύριο-Σύρος της τάξης των 100km), είναι η συµπεριφορά των µη εργοστασιακών συνδέσµων σε υποβρύχιες εγκαταστάσεις. Για το λόγο αυτό και προς άρση της σχετικής ανησυχία που έχει εκφραστεί για το συγκεκριµένο θέµα σε περίπτωση που η διασύνδεση Λαύριο-Σύρος γίνει µε Ε.Ρ. προτείνεται να εξετασθεί η υλοποίησή της µε ενδιάµεσες στάσεις στα νησιά Κέα ή/και Κύθνο για την ελαχιστοποίηση του αριθµού των µη εργοστασιακών συνδέσµων στα υποβρύχια τµήµατα των καλωδίων και την κατανοµή των απαραίτητων συσκευών αντιστάθµισης κατά µήκος του καλωδίου µε προφανή λειτουργικά πλεονεκτήµατα. Τονίζεται ότι τα προϋπολογιζόµενα κόστη για τα υποβρύχια καλώδια πρέπει να θεωρούνται ενδεικτικά, δεδοµένου ότι δεν υπάρχει προγενέστερη εµπειρία. Ειδικά σε ότι αφορά τα υποβρύχια καλώδια, το κόστος τους εξαρτάται έντονα από πολλούς παράγοντες, όπως το βάθος πόντισης, ο αριθµός επισκέψεων των πλοίων πόντισης, κλπ. Σε κάθε περίπτωση πάντως, εκτιµάται (όπως προκύπτει από τη σχετική ανάλυση ευαισθησίας, Πιν. 17) ότι η αβεβαιότητα δεν θα επηρεάσει τη σχετική οικονοµικότητα των σεναρίων και τα τελικά συµπεράσµατα. 2.2. Τεχνικές διασύνδεσης ιερευνήθηκε εναλλακτικά η τεχνική δυνατότητα διασύνδεσης, είτε µε εναλλασσόµενο ρεύµα (Ε.Ρ.) είτε µε συνεχές (Σ.Ρ.) µε χρήση τεχνολογίας µετατροπέων πηγής τάσης (VSC s). Η διασύνδεση Ε.Ρ. και η παράλληλη λειτουργία της µε την υφιστάµενη διασύνδεση Ε.Ρ. από Εύβοια, είναι τεχνική απλή και δοκιµασµένη µε µεγάλη λειτουργική αξιοπιστία και εµπειρία λειτουργίας, παρουσιάζει µειωµένο κόστος, αλλά µειονεκτεί σε ότι αφορά τις απαιτήσεις αέργου αντιστάθµισης µε τις συνακόλουθες δυσκολίες ρύθµισης της τάσης. Η χρήση καλωδίων µε πλαστική µόνωση, λόγω της µειωµένης τους χωρητικότητας, περιορίζει σηµαντικά τις ανάγκες αέργου αντιστάθµισης και φαίνεται ότι θα επικρατήσει στο άµεσο µέλλον για διασύνδεση µε Ε.Ρ. σε µεγάλα µήκη. Ωστόσο απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση της εν λόγω τεχνολογίας για την άρση των επιφυλάξεων που αναφέρθηκαν, ενώ παραµένει το πρόβληµα της έλλειψης εφαρµογών σε µεγάλα µήκη (άνω των 70km). Σε ότι αφορά την τεχνική διασύνδεσης µε Σ.Ρ., για την εν λόγω εφαρµογή θεωρήθηκε κατάλληλη η τεχνολογία µε µετατροπείς νεώτερης γενιάς (πηγής τάσης µέσω Voltage Source Converters - VSC) µε χρήση ηλεκτρονικών διακοπτικών στοιχείων ισχύος (Transistors IGBT), δεδοµένου ότι η κλασσική τεχνολογία διασύνδεσης µε µετατροπείς φυσικής µεταγωγής (Line Commutated Converter, LCC) µε χρήση thyristors απαιτεί τη λειτουργία µονάδων παραγωγής εκατέρωθεν της διασύνδεσης, έχει σηµαντικά µεγαλύτερο κόστος αλλά και σηµαντικά µεγαλύτερες απαιτήσεις χώρων εγκατάστασης. Η τεχνική διασύνδεσης µε Σ.Ρ. µε χρήση VSC s παρέχει τη δυνατότητα τροφοδότησης ασθενών ή παθητικών δικτύων, όπως είναι επιθυµητό για την περίπτωση των Κυκλάδων, ενώ παρουσιάζει το πλεονεκτήµατα των µειωµένων απαιτήσεων χώρων εγκατάστασης. Θα πρέπει όµως να σηµειωθούν τα ακόλουθα µειονεκτήµατα: - Έχει τύχει πολύ λίγων πρακτικών εφαρµογών έως σήµερα, από τις οποίες µόνο µία εµφανίζει σηµαντικές οµοιότητες µε την περίπτωση των Κυκλάδων (παράλληλη λειτουργία συνδέσµου Σ.Ρ. µε Ε.Ρ.) - ιατίθεται από περιορισµένο αριθµό κατασκευαστών-προµηθευτών (ένας ή δύο). - Έχει σχετικά υψηλό προϋπολογιζόµενο κόστος, για το οποίο υπάρχουν αβεβαιότητες (τα θεωρούµενα στοιχεία κόστους είναι ενδεικτικά, καθώς στηρίζονται σε πληροφορίες από τους κατασκευαστές). Κατόπιν των παραπάνω, οι εναλλακτικές τεχνολογίες που θεωρήθηκαν στα σενάρια διασύνδεσης που παρουσιάζονται στη συνέχεια, αφορούν σε διασύνδεση Σ.Ρ. ή Ε.Ρ. µε χρήση Κ.Π.Μ. 2

3. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΙΑΣΥΝ ΕΣΗΣ Θεωρήθηκε ένα πλήθος εναλλακτικών σεναρίων διασύνδεσης από τα οποία προκρίθηκαν και αναλύθηκαν σε βάθος τα ακόλουθα: 3.1. Εσωτερικές διασυνδέσεις 3.1.1. Περιγραφή των εναλλακτικών τοπολογιών εσωτερικής διασύνδεσης Θεωρήθηκαν οι ακόλουθες εναλλακτικές τοπολογίες διασύνδεσης: Τοπολογία 1 (Περιορισµός έργων µεταφοράς επί των νησιών) Κατασκευάζονται τέσσερις νέοι Υ/Σ 150/20kV στις νήσους Σύρο, Μύκονο, Πάρο και Νάξο, οι οποίοι διασυνδέονται µεταξύ τους µε υποβρύχια καλώδια 150kV είτε ακτινικά (4 1πολικά καλώδια Σύρος - Μύκονος και Σύρος - Πάρος - Νάξος, Σχήµα 1), είτε σε βρόχο (1 3πολικό καλώδιο Σύρος - Πάρος - Νάξος - Μύκονος - Σύρος, Σχήµα 1α), καθώς και µε την Εύβοια µέσω Άνδρου (1 3πολικό καλώδιο Σύρος - Άνδρος). Τοπολογία 2 (Περιορισµός έργων Υ.Τ. επί της Τήνου) (Σχήµα 2) Κατασκευάζονται τέσσερις νέοι Υ/Σ: 150/20kV σε Πάρο και Νάξο, 150/66/20kV στη Σύρο, 66/20kV σε Μύκονο και Τήνο. Ο Υ/Σ Τήνου συνδέεται µέσω νέων υπογείων τµηµάτων καλωδίων 66kV και των υφιστάµενων υποβρυχίων καλωδίων 66kV µε τους Υ/Σ Σύρου και Μυκόνου. Οι Υ/Σ 150/20kV Σύρου, Πάρου και Νάξου διασυνδέονται µεταξύ τους ακτινικά µε υποβρύχια καλώδια 150kV (4 1πολικά καλώδια Σύρος - Πάρος - Νάξος), καθώς και µε την Εύβοια µέσω Άνδρου (1 3πολικό καλώδιο Σύρος - Άνδρος). Τοπολογία 3 (Πλήρης αξιοποίηση υφιστάµενων επενδύσεων και ολοκλήρωση προγραµµατισµένων έργων) (Σχήµα 3) Κατασκευάζονται τέσσερις νέοι Υ/Σ: 150/20kV σε Πάρο και Νάξο, 150/66/20kV σε Σύρο και Τήνο, 66/20kV στη Μύκονο. Ο Υ/Σ Τήνου συνδέεται µε την Άνδρο µέσω νέας εναέριας Γ.Μ. 150kV, καθώς και µέσω νέων υπογείων τµηµάτων καλωδίων 66kV και των υφιστάµενων υποβρυχίων καλωδίων 66kV µε τους Υ/Σ Σύρου και Μυκόνου. Οι Υ/Σ 150/20kV Σύρου, Πάρου και Νάξου διασυνδέονται µεταξύ τους ακτινικά µε υποβρύχια καλώδια 150kV (4 1πολικά καλώδια και Σύρος - Πάρος - Νάξος). 3

ΥΠΟΜΝΗΜΑ Σταθµός Παραγωγής Υποσταθµός (Υ/Σ) Γ.Μ. 400kV Γ.Μ. 150kV Καλώδιο 150kV Καλώδιο 66kV Γ.Μ. 20kV Σχήµα 1: Τοπολογία Εσωτερικής ιασύνδεσης 1 4

ΥΠΟΜΝΗΜΑ Σταθµός Παραγωγής Υποσταθµός (Υ/Σ) Γ.Μ. 400kV Γ.Μ. 150kV Καλώδιο 150kV Καλώδιο 66kV Γ.Μ. 20kV Σχήµα 1α: Τοπολογία Εσωτερικής ιασύνδεσης 1 α 5

ΥΠΟΜΝΗΜΑ Σταθµός Παραγωγής Υποσταθµός (Υ/Σ) Γ.Μ. 400kV Γ.Μ. 150kV Καλώδιο 150kV Καλώδιο 66kV Γ.Μ. 20kV Σχήµα 2: Τοπολογία Εσωτερικής ιασύνδεσης 2 6

ΥΠΟΜΝΗΜΑ Σταθµός Παραγωγής Υποσταθµός (Υ/Σ) Γ.Μ. 400kV Γ.Μ. 150kV Καλώδιο 150kV Καλώδιο 66kV Σχήµα. 3: Τοπολογία Εσωτερικής ιασύνδεσης 3 7

3.1.2. Αξιολόγηση των εναλλακτικών τοπολογιών εσωτερικής διασύνδεσης Η λειτουργική διερεύνηση των πιο πάνω τοπολογιών διασύνδεσης κατέληξε στα ακόλουθα συµπεράσµατα: Και οι τρεις τοπολογίες διασύνδεσης εξασφαλίζουν την αξιόπιστη τροφοδότηση των νησιών και είναι λειτουργικά εφικτές. Η Τοπολογία 1 υπερέχει ως προς τα εξής: Οι εργασίες που θα απαιτηθούν επί των νησιών (εγκατάσταση Υ/Σ) είναι πολύ περιορισµένες (κυρίως σε σχέση µε την τοπολογία 3), και φαίνεται να έχουν την αποδοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης εφόσον εγκατασταθούν στις προτεινόµενες θέσεις, πράγµα που θα έχει ως συνέπεια την αποφυγή αντιδράσεων και καθυστερήσεων, µε συνακόλουθη αύξηση του κόστους. Τονίζεται πάντως ότι η καταλληλότητα των χώρων που έχουν προταθεί από τη Νοµαρχία Κυκλάδων χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Παρέχει εναλλακτικά την δυνατότητα δηµιουργίας βρόχου 150kV µεταξύ των νησιών Σύρου, Πάρου, Νάξου και Μυκόνου, µε χρήση τριπολικών καλωδίων, πράγµα το οποίο αφενός µειώνει σηµαντικά το κόστος, αφετέρου αυξάνει ακόµη περισσότερο την αξιοπιστία της τροφοδότησης. Η Τοπολογία 1 παρουσιάζει το µειονέκτηµα ότι αξιοποιεί µερικώς µόνο (υπό τάση 20kV) τα υποβρύχια καλώδια 66kV Τήνου-Σύρου και Τήνου-Μυκόνου, για την τροφοδότηση της Τήνου από Άνδρο, Σύρο και Μύκονο, διασφαλίζοντας πλήρως τον απρόσκοπτο εφοδιασµό του νησιού. Η Τοπολογία 3 (και λιγότερο η 2) υπερέχει ως προς τα εξής: Αξιοποιεί πλήρως (στην ονοµαστική τους τάση) τα υποβρύχια καλώδια 66kV Τήνου-Σύρου και Τήνου-Μυκόνου. Επιτρέπει την άµεση υλοποίηση των έργων επί της Τήνου (ανάλογα και µε την εξέλιξη της σχετικής εκκρεµοδικίας) και την τροφοδότηση των νησιών Σύρου, Τήνου και Μυκόνου (µέχρι το 2015), υπό την προϋπόθεση βεβαίως της εγκατάστασης των αδειοδοτηµένων πρόσθετων µονάδων. Το πρώτο στάδιο της διασύνδεσης (γραµµή 150 kv και υποσταθµός 150/20 kv επί της Τήνου) είναι ιδιαίτερα ώριµο, καθώς έχει συµπεριληφθεί στη ΜΑΣΜ 2005-2009. Η Τοπολογία 3 (και λιγότερο η 2) µειονεκτεί ως προς τα εξής Απαιτεί την εκτέλεση των προγραµµατισµένων έργων Υ.Τ. επί της Τήνου (Γ.Μ. 150kV) τα οποία συναντούν αντιδράσεις. Η τροφοδότηση µέσω δικτύου 66kV έχει περιορισµένες δυνατότητες οι οποίες εξαντλούνται περί το τέλος της περιόδου µελέτης. Αντίθετα, στην τοπολογία 1 οι δυνατότητες τροφοδότησης είναι κατά πολύ µεγαλύτερες. Σηµειώνεται ότι κατά την εκτίµηση της εξελίξεως των φορτίων θεωρήθηκε ότι ειδικά για τα νησιά Σύρο και Μύκονο θα υπάρξει σηµαντική µείωση του ρυθµού ανάπτυξης της ζήτησης λόγω κορεσµού των δραστηριοτήτων, εξέλιξη η οποία δεν είναι βέβαιο ότι θα συµβεί. Επιπλέον, ο µετασχηµατισµός τάσεων περιπλέκει την εκµετάλλευση του δικτύου και συνεπάγεται την αύξηση των απωλειών και των δαπανών συντηρήσεως, παράγοντες οι οποίοι δεν έχουν κοστολογηθεί. Από τη λειτουργική διερεύνηση των τοπολογιών διασύνδεσης και σύµφωνα µε τα ανωτέρω προκρίνεται η Τοπολογία 1 (ή 1α). Σηµειώνεται ότι η πορεία και τα προβλήµατα υλοποίησης του αρχικού σχεδιασµού του έργου κατά τη δεκαετία του 90, σε συνδυασµό µε τις τεχνολογικές εξελίξεις που έλαβαν χώρα µέχρι σήµερα, οδηγούν σε αλλαγή του σχεδιασµού της διασύνδεσης ώστε να καλυφθούν οι σηµερινές και µελλοντικές ανάγκες των νησιών. Ειδικότερα, οι τοπικές συνθήκες που έχουν διαµορφωθεί ως αποτέλεσµα των αντιδράσεων και των σχετικών δικαστικών αποφάσεων, σε συνδυασµό µε τις τεχνολογικές εξελίξεις που έλαβαν χώρα µέχρι σήµερα επιβάλουν την εγκατάσταση πρόσθετων 8

καλωδιακών εγκαταστάσεων στα νησιά για την κάλυψη των σηµερινών και µελλοντικών αναγκών, αφού ο αρχικός σχεδιασµός µε εναέριες γραµµές κατέστη αδύνατος και πλέον είναι ανεπαρκής για να καλύψει τη συνεχώς αυξανόµενη ζήτηση και οδηγούν αναπόφευκτα σε απαξίωση πολυδάπανων εγκαταστάσεων. Ωστόσο, η εµπειρία αυτή έδειξε ότι θα πρέπει, πριν την υλοποίηση νέων καλωδιακών διασυνδέσεων, να έχει εξασφαλιστεί πλήρως η δυνατότητα υλοποίησης των αναγκαίων εγκαταστάσεων επί των νησιών, άλλως θα επαναληφθεί η ίδια ιστορία µε τεράστιο αυτή τη φορά απωλεσθέν κόστος. 3.2. ιασύνδέση Κυκλάδων µε το Ηπειρωτικό Σύστηµα Θεωρήθηκαν οι ακόλουθες τεχνικές για τη διασύνδεση Λαυρίου-Σύρου: 3.2.1. Περιγραφή των εναλλακτικών τρόπων διασύνδεσης Με σύνδεσµο Σ.Ρ. Κατασκευάζεται ένας σύνδεσµος Σ.Ρ µεταξύ Λαυρίου-Σύρου ισχύος 200ΜW και εγκαθίσταται ένας µετατροπέας Ε.Ρ./Σ.Ρ σε κάθε άκρο του (Λαύριο και Σύρος). Σε δεύτερο χρόνο κατασκευάζεται και δεύτερος σύνδεσµος Σ.Ρ µεταξύ Λαυρίου-Σύρου (καλώδιο Σ.Ρ. και ζεύγος µετατροπέων Ε.Ρ./Σ.Ρ). Μετά την κατασκευή του δεύτερου συνδέσµου είναι δυνατή η σταδιακή κατάργηση των ΑΣΠ, πλην του ΑΣΠ Μυκόνου για τις Τοπολογίες 2 και 3 (απαιτείται ενίσχυση του δικτύου 66kV). Με διασύνδεση Ε.Ρ. Εγκαθίσταται υποβρύχιο καλώδιο 150kV Ε.Ρ. τύπου Κ.Π.Μ. [εναλλακτικά 2 τριπολικά ή 4 µονοπολικά (3+1εφεδρικό) ονοµαστικής ικανότητας 390MVA]. Η διασύνδεση προτείνεται να πραγµατοποιηθεί µε ενδιάµεσες στάσεις στα νησιά Κέα ή/και Κύθνο για την ελαχιστοποίηση του αριθµού των µη εργοστασιακών συνδέσµων στα υποβρύχια τµήµατα των καλωδίων και την κατανοµή των απαραίτητων συσκευών αντιστάθµισης κατά µήκος του καλωδίου µε προφανή λειτουργικά πλεονεκτήµατα. Μετά την πραγµατοποίηση της διασύνδεσης Ε.Ρ. είναι δυνατή η σταδιακή κατάργηση των ΑΣΠ (πλήν του ΑΣΠ Μυκόνου για τις Τοπολογίες 2 και 3 όπου απαιτείται ενίσχυση του δικτύου 66kV). Εάν η κατασκευή του συνδέσµου Σ.Ρ ή της διασύνδεσης Ε.Ρ. µεταξύ Λαυρίου-Σύρου καθυστερήσει πέραν του έτους 2010, απαιτείται εγκατάσταση παραγωγής (+35MW) στα νησιά επιπλέον της αδειοδοτηµένης (25MW) και παραλληλισµός των ΑΣΠ, ανάλογα και µε την εξέλιξη των φορτίων. Η πρόσθετη αυτή ισχύς θεωρείται ως η µέγιστη που µπορεί να εγκατασταθεί στα νησιά σύµφωνα µε εκτιµήσεις της ΠΝ/ ΕΗ (υπό την προϋπόθεση της δυνατότητας επέκτασης των υφιστάµενων σταθµών Πάρου και Μυκόνου) και είναι ικανή να καλύψει τις ανάγκες των νησιών µέχρι το έτος 2015, µε βάση την εξέλιξη των φορτίων που έχει θεωρηθεί στα πλαίσια της παρούσας µελέτης. 3.2.2. Αξιολόγηση των εναλλακτικών τρόπων διασύνδεσης Η λειτουργική διερεύνηση των πιο πάνω τεχνικών διασύνδεσης κατέληξε στα ακόλουθα συµπεράσµατα: Η διασύνδεση Λαύριο-Σύρος είναι λειτουργικά εφικτή τόσο µε Ε.Ρ., όσο και µε Σ.Ρ. Η τεχνολογία Σ.Ρ παρουσιάζει το πλεονέκτηµα ότι εκτός από τη µεταφορά ισχύος για την κάλυψη των φορτίων, εξασφαλίζει µέσω των µετατροπέων Ε.Ρ./Σ.Ρ. και τη ρύθµιση των τάσεων στο διασυνδεδεµένο συγκρότηµα των Κυκλάδων. Κατά συνέπεια, η ανάγκη εγκατάστασης επιπλέον συσκευών αντιστάθµισης για ρύθµιση της τάσης περιορίζεται σηµαντικά. 9

Τονίζεται ωστόσο ότι η παράλληλη λειτουργία του συνδέσµου Σ.Ρ. µε την υφιστάµενη διασύνδεση µε την Εύβοια είναι εφικτή µόνο υπό την προϋπόθεση ότι εξασφαλίζεται η αυτόµατη µεταγωγή του συνδέσµου από ρύθµιση ισχύος σε ρύθµιση συχνότητας σε περίπτωση απώλειας της διασύνδεσης µε την Εύβοια. Το σηµείο αυτό χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Η τεχνολογία Ε.Ρ. πλεονεκτεί ως προς τα εξής: Εµφανίζει µεγαλύτερη λειτουργική αξιοπιστία, λόγω της δυνατότητας παράλληλης λειτουργίας των διασυνδέσεων από Λαύριο και από Εύβοια σε κάθε περίπτωση. Η δυνατότητα κατάργησης των ΑΣΠ είναι δυνατό να εµφανιστεί σε νωρίτερο στάδιο (φάση B έναντι φάση Γ για την τεχνολογίας Σ.Ρ.). Συγκεκριµένα, σε περίπτωση διασύνδεσης µε Ε.Ρ. η αποξήλωση των ΑΣΠ είναι δυνατό να αρχίσει µετά την πραγµατοποίηση της διασύνδεσης, ενώ µε τη διασύνδεση Σ.Ρ. είναι αναγκαία η διατήρηση των ΑΣΠ µέχρι την κατασκευή και του δεύτερου συνδέσµου για λόγους εξασφάλισης λειτουργικής ευελιξίας και αξιοπιστίας στην περίπτωση διακοπής της λειτουργίας του συνδέσµου Λαύριο-Σύρος. Για την αποξήλωση του ΑΣΠ Μυκόνου απαιτείται ενίσχυση του δικτύου 66kV προς το τέλος της περιόδου µελέτης στις Τοπολογίες 2 και 3. Η τεχνολογία Ε.Ρ απαιτεί, ωστόσο, την εγκατάσταση επιπλέον στατών συσκευών αντιστάθµισης για τη ρύθµιση της τάσης στο συγκρότηµα των Κυκλάδων. Σε περίπτωση υλοποίησης της διασύνδεσης Ε.Ρ. Λαύριο-Σύρος, προτείνεται η εγκατάσταση ενδιάµεσων σταθµών στα νησιά Κέα ή/και Κύθνο, καθώς παρουσιάζει σηµαντικά πλεονεκτήµατα: Αίρει τους υφιστάµενους περιορισµούς µήκους πόντισης των καλωδίων Ε.Ρ. µε πλαστική µόνωση, καθώς συµβάλει στην ελαχιστοποίηση του αριθµού των µη εργοστασιακών συνδέσµων στα υποβρύχια τµήµατα των καλωδίων, Επιτρέπει την κατανοµή των απαραίτητων συσκευών αντιστάθµισης κατά µήκος του καλωδίου µε προφανή λειτουργικά πλεονεκτήµατα (αποτελεσµατικότερη και ασφαλέστερη αντιστάθµιση της παραγόµενης από τα καλώδια άεργης ισχύος και περιορισµός των απωλειών ισχύος) Καθιστά την εν λόγω λύση άµεσα υλοποιήσιµη. Επιτρέπει την τροφοδότηση από το Ηπειρωτικό Σύστηµα, εάν τούτο κριθεί αναγκαίο στο µέλλον, των νήσων Κέας, Κύθνου και Σερίφου µε κατασκευή Υ/Σ 150/20kV στην Κέα και διασύνδεση των νήσων Κύθνου και Σερίφου υπό Μ.Τ. 3.3. Χρονοπρογραµµατισµός Υλοποίησης Όσον αφορά το χρονικό προγραµµατισµό των έργων, αναλύθηκαν εναλλακτικά δύο περιπτώσεις: A. Σ.Ρ.: Έτος 2010: Υλοποίηση των εσωτερικών διασυνδέσεων και του 1 ου συνδέσµου Σ.Ρ. Λαύριο-Σύρος. Μέχρι τότε απαιτείται η ένταξη των νέων αδειοδοτηµένων µονάδων (+24MW). Έτος 2020: Υλοποίηση 2 ου όµοιου συνδέσµου Σ.Ρ.. Μέχρι τότε η διατήρηση των τοπικών ΑΣΠ είναι απαραίτητη για λόγους εφεδρείας. Η αποξήλωσή των ΑΣΠ προβλέπεται ν αρχίσει µετά το 2020. Ε.Ρ.: Έτος 2010: Υλοποίηση των εσωτερικών διασυνδέσεων και της διασύνδεση Ε.Ρ. Λαύριο Σύρος. Μέχρι τότε απαιτείται η ένταξη των νέων αδειοδοτηµένων µονάδων (+24MW). Η κατάργηση των ΑΣΠ µπορεί να αρχίσει µετά την υλοποίηση της διασύνδεσης (2010), µε βάση και την αποκτηθησόµενη λειτουργική εµπειρία. 10

B. Σ.Ρ.: Έτος 2010: Υλοποίηση των εσωτερικών διασυνδέσεων Έτος 2015: Υλοποίηση του 1 ου συνδέσµου Σ.Ρ. Λαύριο-Σύρος. Μέχρι τότε απαιτείται η ένταξη των νέων αδειοδοτηµένων µονάδων (+24MW), αλλά και η ανάπτυξη νέων µονάδων (+35MW) στους υφιστάµενους ΑΣΠ εξαντλώντας τη σχετική δυνατότητα µε πρόσκτηση νέων οικοπέδων δίπλα στους σταθµούς Πάρου και Μυκόνου. Η υλοποίηση του 2 ου συνδέσµου Σ.Ρ. µετατοπίζεται προς το τέλος της περιόδου (έτος 2035). Μέχρι τότε η διατήρηση των τοπικών ΑΣΠ είναι απαραίτητη για λόγους εφεδρείας και η αποξήλωσή τους προβλέπεται ν αρχίσει µετά το 2035. Ε.Ρ.: Έτος 2010: Υλοποίηση των εσωτερικών διασυνδέσεων Έτος 2015: Υλοποίηση της διασύνδεσης Ε.Ρ. Λαύριο Σύρος. Μέχρι τότε απαιτείται η ένταξη των νέων αδειοδοτηµένων µονάδων (+24MW), αλλά και η ανάπτυξη νέων µονάδων (+35MW) στους υφιστάµενους ΑΣΠ εξαντλώντας τη σχετική δυνατότητα µε πρόσκτηση νέων οικοπέδων δίπλα στους σταθµούς Πάρου και Μυκόνου. Η κατάργηση των ΑΣΠ µπορεί να αρχίσει µετά την υλοποίηση της διασύνδεσης (2015). Η διαφοροποίηση αυτή ως προς τον χρονοπρογραµµατισµό κρίθηκε σκόπιµη για τους ακόλουθους λόγους: Έως το έτος 2015 φαίνεται ότι η διασύνδεση από Εύβοια µπορεί να εξυπηρετήσει τα προβλεπόµενα φορτία των νησιών εφόσον έχουν κατασκευασθεί οι διασυνδέσεις µεταξύ τους και έχει εγκατασταθεί πρόσθετη ισχύς στους ΑΣΠ (25MW αδειοδοτηθέντα + 35MW µέγιστη δυνατότητα). Οι δε ΑΣΠ θα πρέπει να λειτουργούν παράλληλα µε το Σύστηµα. εδοµένου ότι τα φορτία των νησιών αφορούν κυρίως φορτία τριτογενή τοµέα, η πρόβλεψη της εξέλιξής τους είναι πολύ επισφαλής. Συνεπώς, σε περίπτωση που οι ρυθµοί αύξησης του φορτίου είναι µειωµένοι σε σχέση µε αυτούς που εξετάστηκαν στην παρούσα µελέτη, ενδεχοµένως να είναι δυνατή η χρονική µετάθεση επενδύσεων. Σε αντίθετη βέβαια περίπτωση θα απαιτηθεί περαιτέρω ενίσχυση των ΑΣΠ, πράγµα που δεν είναι εξασφαλισµένο. Το κόστος του συνδέσµου Λαύριο Σύρος αποτελεί ένα µεγάλο τµήµα του συνολικού κόστους (35-55% για λύση Σ.Ρ. και 30-35 % για λύση Ε.Ρ.). Συνεπώς, η καθυστέρηση πραγµατοποίησης του έργου αυτού ενδεχοµένως να αποκοµίσει οικονοµικό όφελος. Αναµένεται ότι θα έχουν ωριµάσει αρκετά οι προτεινόµενες νέες τεχνολογίες και θα έχει µειωθεί το κόστος τους. Επιπλέον θα έχουν αρθεί οι σηµερινές επιφυλάξεις των Υπηρεσιών της ΕΗ για τη προδιαγραφή των νέων τεχνολογιών, δεδοµένου ότι αναµένεται να υπάρχουν έως τότε περισσότερες διεθνείς αναφορές. Θα πρέπει να σηµειωθούν τα ακόλουθα: Για την εξασφάλιση λειτουργικής ευελιξίας αλλά και αξιοπιστίας, κυρίως σε περίπτωση καθυστέρησης στην κατασκευή της διασύνδεσης πέραν του έτους 2010, είναι αναγκαία η εξασφάλιση της παράλληλης λειτουργίας των υφισταµένων ΑΣΠ. Υπό τις συνθήκες αυτές κρίνεται ότι η αξιοπιστία της τροφοδότησης θα είναι µειωµένη. Η εγκατάσταση µονάδων στους ΑΣΠ Πάρου και Μυκόνου επιπλέον των αδειοδοτηµένων, που είναι απαραίτητη στον χρονοπρογραµµατισµό Β, δεν είναι απολύτως βέβαιο ότι µπορεί να πραγµατοποιηθεί, καθώς απαιτεί επέκταση των σταθµών µε άρση υφιστάµενων απαγορευτικών διατάξεων (ΑΣΠ Πάρου) και ενδέχεται να προκαλέσει νέες αντιδράσεις. Οι νέες µονάδες µετά την αποξήλωσή τους προβλέπεται ότι θα είναι σε άριστη κατάσταση και να µεταφερθούν σε άλλα νησιά. 11

4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Το συνολικό κόστος κάθε σεναρίου παρουσιάζεται στον Πίνακα 1. Οι βασικές οικονοµικές παραδοχές και υποθέσεις που ελήφθησαν υπόψη για τους υπολογισµούς δίδονται αναλυτικά στο κείµενο της ΤΕΛΙΚΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ. Από την επισκόπηση των αποτελεσµάτων της οικονοµικής ανάλυσης σε συνδυασµό µε τη λειτουργική αξιολόγηση προκύπτουν τα ακόλουθα συµπεράσµατα: Σε όλες τις περιπτώσεις η λύση του Ε.Ρ. για τη διασύνδεση Λαυρίου-Σύρου εµφανίζεται οικονοµικότερη. Επιπλέον, αποτελεί δοκιµασµένη τεχνική και αποτελεί τη λύση ελαχίστου ρίσκου, ενώ επιτρέπει την παύση λειτουργίας (κατάργηση) των ΑΣΠ σαφώς νωρίτερα από τη λύση Σ.Ρ. Σε περίπτωση υλοποίησης της διασύνδεσης Ε.Ρ. Λαύριο-Σύρος, η εγκατάσταση ενδιάµεσων σταθµών στα νησιά Κέα ή/και Κύθνο παρουσιάζει σηµαντικά πλεονεκτήµατα, καθώς Αίρει τους υφιστάµενους περιορισµούς µήκους πόντισης των καλωδίων Ε.Ρ. µε πλαστική µόνωση, καθώς συµβάλει στην ελαχιστοποίηση του αριθµού των µη εργοστασιακών συνδέσµων στα υποβρύχια τµήµατα των καλωδίων, Επιτρέπει την κατανοµή των απαραίτητων συσκευών αντιστάθµισης κατά µήκος του καλωδίου µε προφανή λειτουργικά πλεονεκτήµατα (αποτελεσµατικότερη και ασφαλέστερη αντιστάθµιση της παραγόµενης από τα καλώδια άεργης ισχύος και περιορισµός των απωλειών ισχύος) Καθιστά την εν λόγω λύση άµεσα υλοποιήσιµη. Επιτρέπει την τροφοδότηση από το Ηπειρωτικό Σύστηµα, εάν τούτο κριθεί αναγκαίο στο µέλλον, των νήσων Κέας, Κύθνου και Σερίφου µε κατασκευή Υ/Σ 150/20kV στην Κέα και διασύνδεση των νήσων Κύθνου και Σερίφου υπό Μ.Τ. Επιτρέπει την εκµετάλλευση και του αιολικού δυναµικού των νησιών Κέας ή/και Κύθνου. Ωστόσο η λύση αυτή αυξάνει τα έργα και το κόστος της διασύνδεσης. Όσον αφορά τις τοπολογίες των εσωτερικών διασυνδέσεων φαίνεται ότι έχουν παραπλήσιο κόστος, µε τα σενάρια που αναφέρονται στην τοπολογία 1 να είναι ελαφρώς οικονοµικότερα σε όλες τις περιπτώσεις. Παρόλα αυτά, δεδοµένης της µεγάλης αβεβαιότητας των στοιχείων κόστους για τις νέες τεχνολογίες, τα σενάρια αυτά από άποψη οικονοµικότητας χαρακτηρίζονται ως ισοδύναµα. Τα σενάρια που αναφέρονται στην Τοπολογία 1α όµως υπερτερούν τόσο λειτουργικά (µε κύρια σηµεία υπεροχής την αυξηµένη αξιοπιστία και καλύτερη ποιότητα τροφοδότησης), όσο και από περιβαλλοντική άποψη (καθώς περιορίζουν την περιβαλλοντική όχληση και πιθανότατα τις συνακόλουθες αντιδράσεις), καθώς και από οικονοµική άποψη αφού παρουσιάζουν πρόσθετο οικονοµικό όφελος της τάξεως των 15 εκ.. Η τελική δυνατότητα εγκατάστασης αιολικής παραγωγής στα νησιά των Κυκλάδων που διασυνδέονται δεν επηρεάζεται από το σχήµα που θα επιλεγεί για τη διασύνδεση. Σηµειώνεται ότι όλα τα σενάρια που εξετάστηκαν µπορούν να συνδυαστούν µε τη διασύνδεση της Μήλου για την αξιοποίηση του γεωθερµικού της δυναµικού. Η χρονική καθυστέρηση της ένταξης του συνδέσµου Λαυρίου-Σύρος (χρονοπρογραµµατισµός Β) δεν ενδείκνυται καθώς, παρά τη µετάθεση των επενδύσεων δεν προσφέρει οικονοµικό όφελος, ενώ παραµένει η µειωµένη αξιοπιστία εξυπηρέτησης των νησιών και απαιτείται η ένταξη πρόσθετων πέρα από τις αδειοδοτηµένες πετρελαϊκές µονάδες. Συµπερασµατικά, η λειτουργική και οικονοµική αξιολόγηση των επιµέρους λύσεων που εξετάστηκαν, µε βάση τα δεδοµένα που έχει η Επιτροπή στη διάθεσή της κατά την παρούσα φάση, συνηγορεί υπέρ της διασύνδεσης του Λαυρίου µε τη Σύρο µε Ε.Ρ. (ενδεχοµένως µε ενδιάµεσους σταθµούς στα νησιά Κέα ή/και Κύθνο) κατά το έτος 2010. Οι εσωτερικές διασυνδέσεις θα πραγµατοποιηθούν κατά το ίδιο έτος σύµφωνα µε την Τοπολογία 1 ή 1α. 12

5. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Συνεκτιµώντας τα αποτελέσµατα των αναλύσεων, η Επιτροπή καταλήγει στα ακόλουθα συµπεράσµατα-προτάσεις: Για την ασφαλή και αξιόπιστη εξυπηρέτηση του φορτίου του Β/Α συγκροτήµατος των Κυκλάδων σε µακροπρόθεσµο ορίζοντα και µε βάση τις συνθήκες που έχουν διαµορφωθεί στα νησιά, είναι αναγκαία η διασύνδεσή τους µε το Ηπειρωτικό Σύστηµα. Ως σηµείο αποµάστευσης της ισχύος για την τροφοδότηση των Κυκλάδων επελέγη το Λαύριο. Η εναλλακτική δυνατότητα από Ν. Εύβοια θεωρήθηκε µη υλοποιήσιµη κυρίως λόγω των απαιτούµενων πολυδάπανων και αµφίβολων ως προς τη δυνατότητα αδειοδότησης και υλοποίησης έργων επί της Εύβοιας και δεν αναλύθηκε περαιτέρω. Η διασύνδεση Λαύριο-Σύρος είναι τεχνικά εφικτή τόσο µε Ε.Ρ. όσο και µε Σ.Ρ. Με τα δεδοµένα που η Επιτροπή έχει στη διάθεσή της κατά την παρούσα φάση, και µε βάση τη λειτουργική και οικονοµική αξιολόγηση των πιθανών λύσεων που πραγµατοποιήθηκε, η λύση της διασύνδεσης του Λαυρίου µε τη Σύρο µε Ε.Ρ. (µε ενδιάµεσους σταθµούς στα νησιά Κέα ή/και Κύθνο) κατά το έτος 2010 και η πραγµατοποίηση των εσωτερικών διασυνδέσεων των νησιών Άνδρος, Σύρος, Μύκονος, Πάρος και Νάξος υπό τάση 150kV (σύµφωνα µε την Τοπολογία 1 ή 1α), φαίνεται να υπερέχει οικονοµικά και είναι ευκολότερη στην υλοποίησή της. Ωστόσο, προτείνεται όπως η τελική απόφαση ληφθεί σε µεταγενέστερο χρόνο και αφού διευθετηθούν περαιτέρω λειτουργικά θέµατα και ζητήµατα τεχνολογίας που αφορούν: τους πιθανούς τρόπους λειτουργίας και ελέγχου του συνδέσµου Σ.Ρ. ώστε να είναι εφικτή η παράλληλη λειτουργία του και το κλείσιµο βρόχου µε την υφιστάµενη διασύνδεση µε Εύβοια την εξέλιξη της τεχνολογίας των καλωδίων Ε.Ρ. µε πλαστική µόνωση για διασυνδέσεις µεγάλου µήκους, προοπτική που φαίνεται πολύ πιθανή στο άµεσο µέλλον Ανεξάρτητα του προκρινόµενου σχήµατος διασύνδεσης, σε κάθε περίπτωση, πρέπει οπωσδήποτε να προηγηθούν τα προγραµµατιζόµενα έργα επί των νησιών (Υ/Σ, τερµατικά καλωδίων, υπόγεια καλώδια ή/και γραµµές µεταφοράς) και στη συνέχεια να γίνει η πόντιση των υποβρυχίων καλωδίων, ώστε να αποφευχθούν ενδεχόµενες καθυστερήσεις λόγω αντιδράσεων. Για τον περιορισµό των χώρων εγκατάστασης και της οπτικής όχλησης προτείνεται όπως οι νέοι Υ/Σ επί των νησιών να κατασκευαστούν ως κλειστού τύπου (GIS). Ο ακριβής χρόνος αποξήλωσης των ΑΣΠ θα αποφασιστεί στο µέλλον µε βάση την αποκτηθησόµενη λειτουργική εµπειρία. Θα πρέπει παράλληλα να αναλυθεί περαιτέρω η επίδραση της σύνδεσης των Κυκλάδων στο Ηπειρωτικό Σύστηµα και να ληφθούν τα αναγκαία µέτρα όσον αφορά: την απαιτούµενη πρόσθετη ισχύ παραγωγής (σύµφωνα µε υπολογισµούς της ΣΠ/ ΕΗ περί τα 100MW το 2014) την επίδραση στο Νότιο Σύστηµα (µε τα γνωστά προβλήµατα ευστάθειας τάσεων). Τέλος, η Επιτροπή προτείνει άµεσα τις ακόλουθες ενέργειες: Άµεση έναρξη ενεργειών για την εξασφάλιση των απαραίτητων χώρων και αδειοδοτήσεων για τα έργα επί των νησιών σύµφωνα µε τα ανωτέρω, καθώς όσο ταχύτερα ολοκληρωθεί η διασύνδεση τόσο το καλύτερο για την εξυπηρέτηση των νησιών και την εθνική οικονοµία. Καθορισµό του σχήµατος χρηµατοδότησης και εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων. Περαιτέρω διερεύνηση θεµάτων τεχνολογιών, κόστους και λειτουργίας της διασύνδεσης. ιερεύνηση του τρόπου υλοποίησης του έργου. Συγκεκριµένα, είναι εξεταστέα η προκήρυξη του έργου µε βάση λειτουργική προδιαγραφή µε Ε.Ρ. ή Σ.Ρ. ώστε λόγω του ανταγωνισµού να επιτευχθεί το βέλτιστο αποτέλεσµα από πλευράς λειτουργικών δυνατοτήτων και κόστους. 13

Σενάριο Κόστος νέων εγκατ. [M ] Πίνακας 1: Συνολικό Κόστος Σεναρίων Κόστος ενέργειας από ΑΣΠ [M ] Κόστος ενέργειας από ιασ/µένο [M ] Χρέωση Ρύπων [M ] Χρέωση Σταθ. Κόστος Λ&Σ [M ] ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ [M ] Α1-Σ.Ρ.-Κ.Π.Μ. 227.72 0 380.72 0 75.08 683.51 Α2-Σ.Ρ.-Κ.Π.Μ. 233.00 0 380.72 0 85.45 699.16 Α3-Σ.Ρ.-Κ.Π.Μ. 228.75 0 380.72 0 85.45 694.91 Α1-Ε.Ρ.-Κ.Π.Μ. 188.89 0 380.72 0 9.74 579.34 Α2-Ε.Ρ.-Κ.Π.Μ. 192.32 0 380.72 0 37.64 610.69 Α3-Ε.Ρ.-Κ.Π.Μ. 190.05 0 380.72 0 37.64 608.41 B1-Σ.Ρ.-Κ.Π.Μ. 205.10 1.33 379.82 2.99 124.37 713.61 B2-Σ.Ρ.-Κ.Π.Μ. 208.54 1.33 379.82 2.99 124.37 717.05 B3-Σ.Ρ.-Κ.Π.Μ. 208.24 1.33 379.82 2.99 124.37 716.74 B1-Ε.Ρ.-Κ.Π.Μ. 192.91 1.33 379.82 2.99 53.19 630.24 B2-Ε.Ρ.-Κ.Π.Μ. 198.33 1.33 379.82 2.99 99.22 681.68 B3-Ε.Ρ.-Κ.Π.Μ. 194.07 1.33 379.82 2.99 99.22 677.43 Τα µέλη της Επιτροπής: Ανάλυση: ΕΗ/ ΣΠ ΕΣΜΗΕ: Γιάννης Καµπούρης Σταµατίνα Ευσταθίου ΡΑΕ: Καθ. ΕΜΠ Μιχάλης Παπαδόπουλος, Νίκος Μπουλαξής ΕΗ: Αλβέρτος Μαΐσης Γρηγόρης Αντωνόπουλος Γιώργος Γεωργαντζής 14

1.. Ε ΙΙΣΑΓΩΓΗ Η προοπτική της διασύνδεσης των αυτόνοµων ηλεκτρικών συστηµάτων των νησιών µε το Εθνικό ιασυνδεδεµένο Σύστηµα ηλεκτρικής ενέργειας, όπου αυτό είναι εφικτό και τεχνικοοικονοµικά ενδεικνυόµενο, αποτέλεσε πάγια πρακτική της ΕΗ από τις αρχές της δεκαετίας του 60, ώστε να µειωθεί κατά το δυνατό ή να αποφευχθεί η λειτουργία των πετρελαϊκών σταθµών ηλεκτροπαραγωγής που τροφοδοτούν τα νησιά. Σήµερα έχουν συνδεθεί µε το Σύστηµα υπό Υ.Τ. όλα τα Ιόνια νησιά. Όσον αφορά τα νησιά του Αιγαίου µόνο η Άνδρος έχει συνδεθεί υπό Υ.Τ, ενώ υπό Μ.Τ. έχουν συνδεθεί αρκετά νησιά πλησίον των ακτών (Σποράδες, Θάσος, Σαµοθράκη, Κύθηρα κ.α.). Τέλος, αρκετά νησιά του Αιγαίου έχουν διασυνδεθεί µεταξύ τους υπό Μ.Τ. Στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτής, η ΕΗ επιχείρησε από τα τέλη της δεκαετίας του 80 - αρχές δεκαετίας του 90 να εφαρµόσει ένα πρόγραµµα σταδιακής διασύνδεσης νησιών των Κυκλάδων. Ο αρχικός σχεδιασµός της διασύνδεσης αυτής, που άρχισε να µελετάται από τα µέσα της δεκαετίας του 80 (ΜΑΣΜ 89-93), προέβλεπε σε πρώτη φάση τη διασύνδεση του βορείου συγκροτήµατος των νησιών (Άνδρος, Τήνος, Σύρος και Μύκονος) µέσω της γραµµής 150kV που ξεκινά από το Αλιβέρι και τροφοδοτεί τη νότια Εύβοια. Ο σχεδιασµός, ακολουθώντας τη συνήθη πρακτική προέβλεπε εναέρια τµήµατα γραµµών 150kV και 66kV επί των νησιών και υποβρύχια τµήµατα µεταξύ των νησιών, επιδιώκοντας την ελαχιστοποίηση του µήκους της υποβρύχιας διαδροµής. Είχε επίσης συζητηθεί και µελετηθεί σε προκαταρκτικό στάδιο, χωρίς ωστόσο να έχει εγκριθεί, η επέκταση της διασύνδεσης αυτής σε επόµενη φάση µέχρι τα νησιά Πάρο, Νάξο και Μήλο, µε σκοπό και την αξιοποίηση του γεωθερµικού δυναµικού της Μήλου. Η υλοποίηση του εγκεκριµένου σχεδιασµού ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 90 και έως σήµερα έχει ολοκληρωθεί ένα µεγάλο τµήµα της διασύνδεσης. Συγκεκριµένα, έχει πραγµατοποιηθεί η πόντιση υποβρύχιων καλωδίων 150kV µεταξύ Εύβοιας Άνδρου και Άνδρου Τήνου, καθώς και υποβρύχιων καλωδίων 66kV µεταξύ Τήνου Σύρου και Τήνου Μυκόνου. Κατασκευάστηκαν επιπλέον τα εναέρια τµήµατα των γραµµών 150kV επί της Εύβοιας και της Άνδρου, και ξεκίνησε η κατασκευή ορισµένων από τις λοιπές γραµµές και υποσταθµούς. Η ολοκλήρωση της διασύνδεσης όπως αρχικώς σχεδιάστηκε δεν κατέστη δυνατή, λόγω γενικευµένων αντιδράσεων σε τοπικό επίπεδο στην εγκατάσταση έργων Υψηλής Τάσης (Υ.Τ.) στα νησιά των Κυκλάδων, οι οποίες οδήγησαν σε προσφυγές κατοίκων των νησιών Τήνου, Σύρου και Μυκόνου ενώπιον του Συµβουλίου της Επικρατείας, καθώς και αγωγές κατά της ΕΗ ενώπιον Πρωτοδικείων Σύρου και Αθηνών. Οι παραπάνω αντιδράσεις είχαν ως αποτέλεσµα την οριστική ακύρωση των έργων του αρχικού σχεδιασµού, για τα τµήµατά της που αφορούσαν τη Σύρο και τη Μύκονο. Σε ότι αφορά τα νησιά Άνδρο και Τήνο, η Άνδρος εξυπηρετείται από προσωρινό Υ/Σ 150/20kV, ενώ ήδη κατασκευάζεται ο µόνιµος Υ/Σ Άνδρου, όµως δεν υλοποιούνται τα έργα επί της Τήνου, παρ ότι δεν υπάρχει σχετική απαγόρευση, λόγω εκκρεµοδικίας. Στα πλαίσια του προγραµµατισµού της τροφοδότησης των µη διασυνδεδεµένων νησιών και λαµβάνοντας υπόψη τα σηµαντικά υφιστάµενα προβλήµατα η ΡΑΕ πρότεινε τη γενικότερη εξέταση του θέµατος και τη διερεύνηση εναλλακτικών τρόπων διασύνδεσης των νησιών, λαµβάνοντας υπόψη τους περιορισµούς που επέβαλαν οι µέχρι τότε εκδοθείσες δικαστικές αποφάσεις. Οι εξελίξεις αυτές σε συνδυασµό µε το γεγονός ότι τα νησιά των Κυκλάδων παρουσιάζουν πολύ σηµαντική τουριστική ανάπτυξη και κατά συνέπεια ολοένα και αυξανόµενες απαιτήσεις σε ηλεκτρική ενέργεια, καθιστούν το πρόβληµα της τροφοδότησης των Κυκλάδων εξαιρετικά περίπλοκο, όσο και πιεστικό. Για το λόγο αυτό απαιτείται η συνεργασία και ο συντονισµός όλων των εµπλεκόµενων φορέων µε στόχο το βέλτιστο σχεδιασµό και την οριστική επίλυση του προβλήµατος τροφοδότησης των Κυκλάδων. 15

1.1 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗ ΙΑΣΥΝ ΕΣΗ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑ ΩΝ 1.1.1 Συγκρότηση Επιτροπής Κατόπιν των παραπάνω εξελίξεων, ακολούθησαν εκτεταµένες συζητήσεις επί του θέµατος σε επίπεδο ηγεσίας των εµπλεκοµένων φορέων και του Υφυπουργού Ανάπτυξης, που οδήγησαν σε πρόταση του ΕΣΜΗΕ τον Οκτώβριο του 2004 (στην οποία ανταποκρίθηκαν θετικά η ΡΑΕ και η ΕΗ), για σύσταση αρµόδιας Επιτροπής αποτελούµενης από εκπροσώπους του ΕΣΜΗΕ, της ΕΗ και της ΡΑΕ, µε αντικείµενο την περαιτέρω διερεύνηση του θέµατος και την κατάρτιση τελικής πρότασης διασύνδεσης. Το ακριβές αντικείµενο της Επιτροπής προσδιορίστηκε ως εξής: Η εξέταση των προτεινόµενων λύσεων για τη ιασύνδεση των Νησιών των Κυκλάδων Άνδρου, Τήνου, Μυκόνου, Πάρου και Νάξου µε το Εθνικό ιασυνδεδεµένο Σύστηµα και η υποβολή τελικών προτάσεων για την υλοποίηση του έργου Πιο συγκεκριµένα το αντικείµενο της Επιτροπής αναλύεται ως ακολούθως: Εξέταση και αντιµετώπιση λειτουργικών υποθέσεων και σεναρίων. Εξασφάλιση αξιόπιστης και απρόσκοπτης τροφοδότησης των νησιών για έναν εύλογο χρονικό ορίζοντα (25έτη). Αντιµετώπιση τεχνικών και λειτουργικών θεµάτων (θέµατα ηλέκτρισης καλωδίων και χειρισµών). Αξιοποίηση των υφιστάµενων εγκαταστάσεων, κυρίως των έργων υψηλού κόστους (υποβρύχια καλώδια). ιερεύνηση της διαθεσιµότητας και αξιοπιστίας του εξοπλισµού νέας τεχνολογίας καθώς και πόντισης καλωδίων. Προσδιορισµός του συνόλου του εξοπλισµού που θα απαιτηθεί και των χώρων εγκατάστασης αυτού. Αρχική εκτίµηση της χωροθέτησης των απαιτούµενων εγκαταστάσεων, προϋπόθεση που τίθεται από τους τοπικούς φορείς, προκειµένου να υπάρχει συναίνεση. Προσδιορισµός του κόστους έργων που θα απαιτηθούν και η αξιολόγηση της οικονοµικότητας του έργου. υνατότητα εκµετάλλευσης των προτεινόµενων λύσεων µε στόχο την απορρόφηση και αξιοποίηση των διαπιστωµένων δυνατοτήτων παραγωγής ενέργειας ήπιας µορφής που διαθέτουν τα νησιά των Κυκλάδων (εκµετάλλευση αιολικού δυναµικού και γεωθερµικού πεδίου Μήλου) Εκπρόσωποι των φορέων ορίστηκαν οι εξής: ΕΣΜΗΕ: Γιάννης Καµπούρης, Προϊστάµενος Υπηρεσίας Μελετών Ανάπτυξης Σταµατίνα Ευσταθίου, Ειδική Επιστήµων ΡΑΕ: Καθ. ΕΜΠ Μιχάλης Παπαδόπουλος, πρώην Μέλος και νυν συνεργάτης ΡΑΕ Νίκος Μπουλαξής, Ειδικός Επιστήµων ΕΗ: Αλβέρτος Μαΐσης, /ντής ΕΗ/ ΕΣΜ Γρηγόρης Αντωνόπουλος, /ντής ΕΗ/ Α Ι Γιώργος Γεωργαντζής, Βοηθός /ντής ΕΗ/ ΚΣ Επιπλέον, το έργο της Επιτροπής συνέδραµαν και τα εξής στελέχη των φορέων: ΕΣΜΗΕ: Αθανάσιος Κορωνίδης, /ντής ΕΣΜΗΕ/ ΣΣ ΡΑΕ: Γιώργος Πεπόνης, Μ. Ασλάνογλου, Κων/νος Περράκης, Ειδικοί Επιστήµονες 16

ΕΗ: ΕΜΠ: Νικόλαος ρόσος, Βοηθός /ντής ΕΗ/ Α Ι Φώτης Καραγιάννης, Τοµεάρχης ΕΗ/ ΣΠ Σοφία Πολιτοπούλου, Τοµεάρχης ΕΗ/ ΣΠ Μανώλης Κορωνιωvτάκης, Τοµεάρχης ΕΗ/ ΝΕΜ ηµήτριος Ψυχογιός, Ειδικός Επιστήµων ΕΗ/ ΕΣΜ Πέτρος Θεοδώρου, Ειδικός Επιστήµων ΕΗ/ ΣΠ Ειρήνη Λεωνιδάκη Ειδική Επιστήµων ΕΗ/ Α Ι Ιωάννης Βογιατζάκης, πρώην /ντής ΕΗ/ ΜΚΜ Σταύρος Παπαθανασίου, Λέκτορας 1.1.2 Ενέργειες Επιτροπής Οι εργασίες της Επιτροπής ξεκίνησαν στις 22 Νοεµβρίου του 2004 και ολοκληρώθηκαν στις 17 Μαΐου 2005 εντός εξαµήνου από την ηµεροµηνία συστάσεώς της. Πραγµατοποιήθηκαν 14 συνολικά συνεδριάσεις που έλαβαν χώρα στα γραφεία της ΡΑΕ, τα πρακτικά των οποίων καταγράφουν λεπτοµερώς την εξέλιξη των εργασιών της Επιτροπής. Αναλύθηκαν εκ νέου όλες οι προηγούµενες µελέτες και προτάσεις για τη διασύνδεση των νησιών, οι σχετικές δικαστικές αποφάσεις, και οι θέσεις της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων. Για τη διαµόρφωση της τελικής πρότασης διασύνδεσης, η Επιτροπή προχώρησε σε αναλυτική µελέτη για την εξέλιξη της ζήτησης των νησιών µέσα στην εξεταζόµενη περίοδο, κατάστρωση σεναρίων για την αποτύπωση όλων των εφικτών λύσεων και σχηµάτων διασύνδεσης, εκπόνηση προκαταρκτικής τεχνικής εξέτασης αυτών µε ορίζοντα το έτος 2035 και κοστολόγηση των επικρατέστερων λύσεων, ώστε να είναι δυνατή η σύγκρισή τους µε οικονοµικούς όρους. Η Επιτροπή προκειµένου να αποκτήσει πληρέστερη ενηµέρωση σχετικά µε τις νέες τεχνολογίες που εξετάζονται (σύνδεσµος Σ.Ρ., καλώδια πλαστικής µόνωσης) και να διαµορφώσει σαφή άποψη σχετικά µε τις δυνατότητες της εγκατάστασης και λειτουργίας τους, προσκάλεσε τις εταιρείεςβασικούς κατασκευαστές αντίστοιχων έργων Siemens και ABB να παράσχουν τις σχετικές πληροφορίες. Κατά τις συναντήσεις που διεξήχθησαν διευκρινίστηκαν αρκετά κρίσιµα σηµεία της λειτουργίας των νέων τεχνολογιών. Περαιτέρω, µετά από πρόσκληση της εταιρείας ΑΒΒ, µέλη της Επιτροπής και άλλα στελέχη της ΕΗ και του ΕΜΠ, µετέβησαν στις εγκαταστάσεις της ΑΒΒ στη Σουηδία και επισκέφθηκαν τα εργοστάσια κατασκευής καλωδίων στην Καρλσκρόνα (Karlskrona) και κατασκευής µετασχηµατιστών και µετατροπέων Ε.Ρ./Σ.Ρ. για συνδέσµους HVDC (κλασσικού και Light) στο Μπορλάνγκε (Borlange), καθώς και τις εγκαταστάσεις του κλασσικού HVDC στο Wisby του νησιού Γκότλαντ (Gotland), αποκλειστικά µέσω του οποίου τροφοδοτείται το νησί, και του HVDC Light επί του νησιού, µέσω του οποίου συνδέεται το βόρειο τµήµα του νησιού (Wisby) µε το νότιο (NAS), όπου εξυπηρετούνται φορτία και ισχυρή αιολική παραγωγή. Η επί τόπου επίσκεψη στα εργοστάσια κατασκευής του εξοπλισµού καλωδίων και µετασχηµατιστών/µετατροπέων HVDC και στις πραγµατικές εφαρµογές των συνδέσµων συνεχούς ρεύµατος στο νησί Gotland, καθώς και οι συζητήσεις και αναλύσεις που έλαβαν χώρα στις επισκέψεις αυτές, αποδείχθηκαν ιδιαίτερα χρήσιµες για τα µέλη της αντιπροσωπείας. Αξίζει να τονιστεί ιδιαιτέρως ότι η διαµόρφωση του δικτύου του νησιού Gotland και ο τρόπος σύνδεσης του συνδέσµου HVDC Light σε αυτό, παρουσιάζουν σηµαντικές οµοιότητες µε την εξεταζόµενη διασύνδεση των Κυκλάδων, γεγονός που έδωσε τη δυνατότητα σε βάθος ανάλυσης των προβληµάτων που ενδέχεται να προκύψουν κατά τη λειτουργία του σχήµατος διασύνδεσης. Η Επιτροπή συνέλεξε όλα τα διαθέσιµα στοιχεία για την κοστολόγηση των έργων, τα οποία έχουν προκύψει από διαγωνισµούς, από µελέτες και εκτιµήσεις, καθώς και από προσφορές εταιρειών που διαθέτουν ή/και εγκαθιστούν τον εξοπλισµό αυτό. Κατά τις συναντήσεις της Επιτροπής συζητήθηκαν πλήθος τοπολογίες διασύνδεσης, τόσο σε ότι αφορά το σηµείο αποµάστευσης της ισχύος, την τεχνολογία διασύνδεσης (συνεχές ή 17

εναλλασσόµενο ρεύµα), όσο και για το εσωτερικό σχήµα διασύνδεσης των νησιών. Από τα σενάρια που συζητήθηκαν προκρίθηκαν ως πιθανές τρεις τοπολογίες διασύνδεσης, θεωρώντας εναλλακτικά δύο σηµεία αποµάστευσης της ισχύος (Λαύριο ή Ν. Εύβοια). Κατά τη συνάντηση της Επιτροπής µε την οµάδα εργασίας για την ηλεκτρική ενέργεια υπό τον Υφυπουργό Ανάπτυξης, ενώπιον της οποίας παρουσιάστηκαν στις 16 Φεβρουαρίου 2005 τα εν λόγω σενάρια, αποφασίστηκε να µην εξεταστεί περαιτέρω η λύση της Ν. Εύβοιας για το λόγο ότι η επέκταση των 400kV που απαιτεί δεν θεωρείται εφικτή. Για τα υπόλοιπα σενάρια η Επιτροπή προχώρησε σε αναλυτική εξέταση και κοστολόγηση. Οι τρεις εναλλακτικές τοπολογίες διασύνδεσης κινούνται στην ίδια φιλοσοφία, διαφέροντας ουσιαστικά µόνο στη εγκατάσταση ή µη έργων Υ.Τ. επί της Τήνου και το βαθµό εκµετάλλευσης των υφιστάµενων έργων (καλώδιο 150kV Άνδρου-Τήνου και καλώδια 66kV Τήνου-Σύρου και Σύρου Μυκόνου). Κατά τη διαµόρφωση των επιµέρους σεναρίων που εξετάζονται αποσαφηνίζονται: η τοπολογία διασύνδεσης τα αναγκαία έργα επί των νησιών, και κυρίως οι υποσταθµοί (Υ/Σ), παραθέτοντας και αντίστοιχα µονογραµµικά διαγράµµατα η χρονική ένταξη των έργων η προτεινόµενη λειτουργική κατάσταση της διασύνδεσης σε ανοιχτό ή κλειστό βρόχο στη Σύρο, όπου προτείνεται και ο τρόπος ελέγχου (operation mode) των µετατροπέων (ρύθµιση συχνότητας ή ισχύος) οι αναγκαίοι χειρισµοί σε διάφορες λειτουργικές καταστάσεις για την οµαλή τροφοδότηση των καταναλωτών η αναγκαιότητα ή µη διατήρησης σε ψυχρή εφεδρεία των τοπικών πετρελαϊκών σταθµών και οι δυνατότητες σταδιακής κατάργησής τους µέσα στον εξεταζόµενο χρονικό ορίζοντα τα σηµεία εξόδου των καλωδίων επί των νησιών. Στο πλαίσιο της µελέτης έχουν θεωρηθεί οι θέσεις που υποδεικνύονται από τη Νοµαρχία Κυκλάδων [10], η καταλληλότητα των οποίων πρόκειται να διερευνηθεί σε µελλοντική επιτόπου επίσκεψη µελών της Επιτροπής Σηµειώνεται ότι και τα τρία σενάρια είναι σε θέση να εξασφαλίσουν τον απρόσκοπτο και ποιοτικό εφοδιασµό των νησιών µε ηλεκτρική ενέργεια, όπως αυτός καθορίζεται από τον Κώδικα ιαχείρισης του Συστήµατος, καθ όλη τη διάρκεια της εξεταζόµενης περιόδου. Επιτρέπουν επίσης την ανάπτυξη σηµαντικής αιολικής παραγωγής στα νησιά και τη διασύνδεση της Μήλου για την αξιοποίηση του γεωθερµικού της δυναµικού. 18

2.. ΙΙΣΤΟΡ ΙΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ 2.1 ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΕΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 20ΕΤΙΑ Η διασύνδεση των Κυκλάδων µε το Ηπειρωτικό Σύστηµα αποτελεί όπως αναφέρθηκε ένα έργο µείζονος σηµασίας για τη µελλοντική τροφοδότησή τους, λόγω των υψηλών ρυθµών ανάπτυξης των φορτίων τους, αλλά και των περιορισµένων δυνατοτήτων εγκατάστασης νέας τοπικής παραγωγής στα εν λόγω νησιά για περιβαλλοντικούς λόγους. Το σχέδιο διασύνδεσης του βορείου συγκροτήµατος των νησιών είχε αρχίσει να µελετάται ήδη από τα µέσα της δεκαετίας του 80, ενώ τέθηκε σε εφαρµογή στις αρχές της δεκαετίας του 90. Μέχρι σήµερα έχει πραγµατοποιηθεί ένα σηµαντικό τµήµα του αρχικού σχεδιασµού. Ωστόσο, η ολοκλήρωση της διασύνδεσης δεν κατέστη δυνατή, λόγω έντονων αντιδράσεων των κατοίκων των νησιών Τήνου, Σύρου και Μυκόνου, οι οποίες οδήγησαν σε δικαστικές προσφυγές ενώπιον του ΣτΕ, µε αποτέλεσµα την ακύρωση αρχικά του συνόλου των Περιβαλλοντικών Όρων (Π.Ο.) του έργου. Το ΣτΕ µε την λόγω απόφαση [1] ουσιαστικά απαγόρευσε την ανάπτυξη δικτύου υψηλής τάσης στα µικρά νησιά, επικαλούµενο την προστασία των µικρών νησιών από το Σύνταγµα της Ελλάδος και ισχυριζόµενο ότι µε το έργο αυτό συντελείται ή και δίνεται η δυνατότητα να συντελεστεί πολιτιστική και περιβαλλοντική καταστροφή των νησιών. Ανέφερε δε, ότι η κάλυψη των αναγκών των νησιών σε ηλεκτρική ενέργεια πρέπει να γίνεται µε την αξιοποίηση τοπικών και ήπιων µορφών ενέργειας (π.χ. ανανεώσιµες πηγές ενέργειας), θέτοντας όριο της ανάπτυξης των νησιών τις δυνατότητες των πηγών αυτών και την «φέρουσα ικανότητα των νησιών». Η ΕΗ επανήλθε µε τον ίδιο σχεδιασµό, επικαλούµενη κυρίως αδυναµία κάλυψης των αναγκών των νησιών µε ήπιες µορφές ενέργειας και µε επέκταση των υφιστάµενων σταθµών. Ωστόσο, η Ολοµέλεια του ΣτΕ υιοθέτησε τους ισχυρισµούς της ως άνω απόφασης του Ε Τµήµατος, και κυρίως για λόγους παραβίασης του δεδικασµένου, διαπιστώνοντας ότι πρόκειται περί του ιδίου έργου που κρίθηκε στην εν λόγω εκδίκαση, ακύρωσε εκ νέου τους Π.Ο. του έργου, περιορίζοντας όµως, για καθαρά τυπικούς λόγους, την απόφαση στα νησιά Μύκονο [2] και Σύρο [3], αναγνωρίζοντας ότι µόνο για τα νησιά αυτά υπήρχε έννοµο συµφέρον. Παράλληλα, οι αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας οδήγησαν και σε αγωγές και αιτήσεις για λήψη ασφαλιστικών µέτρων κατά της ΕΗ ενώπιον του Πρωτοδικείου Σύρου για τον Υ/Σ Άνδρου και ενώπιον των Πρωτοδικείων Σύρου και Αθηνών για τα έργα Υ.Τ. στην Τήνο. Η αίτηση για λήψη ασφαλιστικά µέτρα που κατέθεσαν οι ενάγοντες για τον Υ/Σ Άνδρου απορρίφθηκε τον Ιούνιο του 2003. Για τα έργα Υ.Τ. επί της Τήνου, εκδόθηκαν αρχικά από το Πρωτοδικείου Σύρου ασφαλιστικά µέτρα το 2001 (ΜΠΣ 438/2001), και απαγορεύτηκε η εκτέλεση των έργων µέχρι την τακτική εκδίκαση της υπόθεσης, η οποία έγινε τον Ιανουάριο του 2004, οπότε και επετράπη τελικά η κατασκευή τους. Ωστόσο, οι αντιδράσεις των κατοίκων του νησιού συνεχίζονται µε αποτέλεσµα την κατάθεση εκ νέου αγωγής, η οποία εκδικάζεται το 2007. Κατόπιν αυτών, η ολοκλήρωση της διασύνδεσης όπως είχε σχεδιαστεί, τουλάχιστον για τα τµήµατά της που αφορούσαν τη Σύρο και τη Μύκονο, δεν ήταν δυνατή. Εκκρεµούσε ωστόσο η κατασκευή του υποσταθµού Άνδρου καθώς και των έργων υψηλής τάσης επί της Τήνου, λόγω των ανωτέρω εκκρεµοδικιών, οι οποίες τελικά επέτρεψαν την κατασκευή των εν λόγω έργων, κρίνοντας τις υποθέσεις αυτές, από διαφορετική σκοπιά, σε σχέση µε το ΣτΕ, δηλαδή κρίνοντας την πρόκληση βλάβης στους ενάγοντες και όχι την πρόκληση βλάβης στο περιβάλλον των νησιών. Εκτενής αναφορά στις δικαστικές αποφάσεις οι οποίες έχουν εκδοθεί έως σήµερα και αφορούν έργα διασύνδεσης των Κυκλάδων µε το Ηπειρωτικό Σύστηµα πραγµατοποιείται στο τέλος του παρόντος κεφαλαίου ( 2.3). 19

Σήµερα από τα νησιά των Κυκλάδων, η Άνδρος και η Τήνος έχουν συνδεθεί στο Ε Σ. Συγκεκριµένα, η Άνδρος έχει συνδεθεί στα 150kV και εξυπηρετείται από προσωρινό Υ/Σ 150/20kV, ενώ η Τήνος εξυπηρετείται µέσω Άνδρου στα 20kV. Ήδη κατασκευάζεται ο µόνιµος Υ/Σ 150/20kV Άνδρου, όµως δεν υλοποιούνται τα έργα επί της Τήνου, παρ ότι δεν υπάρχει σχετική απαγόρευση, λόγω της ανωτέρω εκκρεµοδικίας. Τα νησιά Μύκονος, Σύρος, Πάρος, Νάξος εξυπηρετούνται από Αυτόνοµους Σταθµούς Παραγωγής (ΑΣΠ) και είναι υπό την αρµοδιότητα του ιαχειριστή ικτύου. Τα λοιπά νησιά των Κυκλάδων, πλην της Κέας, επίσης εξυπηρετούνται από ΑΣΠ. Έως σήµερα έχουν πραγµατοποιηθεί από αρµόδιες υπηρεσίες της ΕΗ οι ακόλουθες µελέτες σχετικά µε τη διασύνδεση των Κυκλάδων µε το Ηπειρωτικό Σύστηµα (αναφέρονται µε χρονολογική σειρά): Μελέτη Ανάπτυξης Συστήµατος Μεταφοράς 1989-1993, ΕΗ/ ΜΣΠ-Μ, 3/1989 Τεχνο-οικονοµική µελέτη επέκτασης της διασύνδεσης των Κυκλάδων νήσων µε το Ηπειρωτικό Σύστηµα µέσω Λαυρίου, (Προκαταρκτική Έκδοση), ΕΗ/ ΜΣΠ-Μ, 12/1996 Επέκταση της διασύνδεσης των Νοτίων Κυκλάδων µε το Ηπειρωτικό Σύστηµα, ΕΗ/ ΜΣΠ-Μ, (Πρόγραµµα TEN ENERGY), 2/2001 Εξέταση της Τροφοδότησης των Νησιών Άνδρου, Τήνου, Σύρου, Μυκόνου από το ιασυνδεδεµένο ίκτυο Μέσω των Υ/Σ Άνδρου και Τήνου, ΕΗ Α.Ε./ Α Ι 11/2004 Από τις παραπάνω µελέτες οι τρεις πρώτες περιλαµβάνουν διασύνδεση µέσω Γ.Μ. και καλωδιακών συνδέσµων 66kV Εναλλασσόµενου Ρεύµατος. Η τέταρτη θεωρεί τη µεταφορά ισχύος µέσω συνδέσµου Συνεχούς Ρεύµατος από το Σταθµό Παραγωγής του Λαυρίου προς Σύρο και τη διασύνδεση µέσω Γ.Μ. και καλωδιακών συνδέσµων 150kV Εναλλασσόµενου Ρεύµατος. Και οι τέσσερις µελέτες στοχεύουν σε µία µακροπρόθεσµη αντιµετώπιση του προβλήµατος κάλυψης του φορτίου των Κυκλάδων, για έναν χρονικό ορίζοντα 25ετίας. Η τελευταία µελέτη αποτελεί διερεύνηση των δυνατοτήτων βέλτιστης αξιοποίησης των υφιστάµενων υποβρύχιων διασυνδέσεων των νησιών Άνδρου, Τήνου, Σύρου και Μυκόνου για τη µεσοπρόθεσµη κάλυψη του φορτίου τους, στα πλαίσια της αναστολής της ανάπτυξης δικτύου Υ.Τ. στα νησιά αυτά, λόγω της δικαστικής εµπλοκής και των γενικευµένων αντιδράσεων. Οι παραπάνω µελέτες αναλύονται στη συνέχεια. 2.1.1 Μελέτη Ανάπτυξης Συστήµατος Μεταφοράς 1989-1993, ΕΗ/ ΜΣΠ- Μ, 3/1989 Κατά τα µέσα της δεκαετίας του 80 διερευνήθηκαν για πρώτη φορά οι δυνατότητες διασύνδεσης των Κυκλάδων µε το Σύστηµα Μεταφοράς, µε στόχο την αντικατάσταση της περιορισµένης ικανότητας υποβρύχιας διασύνδεσης Μ.Τ., η οποία λειτουργούσε από τη δεκαετία του 70. Σύµφωνα µε τον αρχικό σχεδιασµό, ο οποίος περιελήφθη στη ΜΑΣΜ περιόδου 1989-1993, η υλοποίηση του έργου περιελάµβανε δύο φάσεις: Πρώτη φάση: διασύνδεση των νήσων Άνδρου και Τήνου µε την Εύβοια (µε τρία ενεργά µονοπολικά καλώδια και ένα εφεδρικό και εναέριες Γ.Μ. 150kV), καθώς και των νήσων Σύρου και Μυκόνου µε την Τήνο στα 66kV 1 (µε διπλά υποβρύχια τριπολικά καλώδια 66kV ικανότητας 2 60MVA και εναέριες Γ.Μ. 66kV). Στη φάση αυτή προβλεπόταν η διατήρηση των υφισταµένων ΑΣΠ στις διασυνδεόµενες ως άνω νήσους, διότι σε περιπτώσεις βλάβης της ΓΜ επί της Ευβοίας ή της Άνδρου δεν εξασφαλιζόταν η ασφαλής τροφοδότησή τους (κριτήριο Ν-1). εύτερη φάση: προέβλεπε την ανάπτυξη καλωδιακού βρόχου Μυκόνου, Πάρου Νάξου, Μήλου και Σύρου παράλληλα µε την ανάπτυξη Γεωθερµικού Σταθµού Παραγωγής στην Μήλο. Έτσι, υπό προϋποθέσεις συνεργασίας των τοπικών πετρελαϊκών σταθµών µε τον γεωθερµικό 1 Η επιλογή της τάσης (66kV έναντι των 150kV) των καλωδίων αυτών έγινε µε στόχο να µειωθεί η παραγωγή αέργων που οδηγεί σε πολύ υψηλή τάση λειτουργίας και δυσχεραίνει τον έλεγχο των τάσεων λόγω της µεγάλης διακύµανσης του φορτίου. 20