ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ & ΑΝΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΧΑΡΤΕΣ

ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ & ΑΝΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΧΑΡΤΕΣ Χαρτογραφία Ι 1

Τοποθέτηση του προβλήματος Η ποιότητα και πληρότητα του χάρτη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την απόδοση της ονοματολογίας Μόνο κάποιος που γνωρίζει την περιοχή δεν χρειάζεται την ονομασία Η απόδοση της ονοματολογίας συνιστά μια από τις πλέον πολύπλοκες και χρονοβόρες φάσεις της χαρτογραφικής διαδικασίας λόγω του πλήθους και της ποικιλίας των ονομάτων και των αντιστοίχων χαρτογραφικών στοιχείων και φυσικά δεν αποτελεί «αναγκαίο κακό» Η αναγκαιότητα της απόδοσης της ονοματολογίας στους χάρτες γίνεται προφανής από τη χρήση υποθετικού χάρτη χωρίς τοπωνύμια Η ονοματολογία απαντάει σε βασικά ερωτήματα του χρήστη του χάρτη όπως: τι, που, πόσο, ποιό... Χαρτογραφία Ι 2

Τοποθέτηση του προβλήματος Χαρτογραφία Ι 3

Ιστορική εξέλιξη [Ι] 15ος αιώνας > καλλιτεχνική αναγραφή της ονοματολογίας με το χέρι με εστίαση του ενδιαφέροντος στην εκτέλεση και όχι στη λειτουργία 16ος αιώνας > χαλκογραφία ξυλογραφία Κυρίαρχο στοιχείο: διακοσμητικός χαρακτήρας εκτέλεση όχι λειτουργικός Αποσπά την προσοχή 19ος αιώνας > λιθογραφία κηρογραφία (χαρακτική σε κερί) 20ος αιώνας > τάση για μείωση του κόστους, ταχύτητα στην παραγωγή, τυποποίηση Χαρτογραφία Ι 4

Παράδειγμα τίτλου χάρτη [1875] Χαρτογραφία Ι 5

Ιστορική εξέλιξη [ΙΙ] Αναγραφή με αυτοκόλλητους χαρακτήρες [1920-1940] Οδηγοί μηχανικής αναγραφής (stencils) Φωτοστοιχειοθεσία [αποθήκευση προτύπων, μεταβολή της κλίμακας, αδυναμία προσαρμογής των αξόνων της σχεδίασης] Ηλεκτρονική φωτοστοιχειοθεσία [δυναμική απόδοση, προσαρμογή μήκους πάχους διαστημάτων αξόνων] Η πληθώρα των επιλογών της ηλεκτρονικής φωτοστοιχειοθεσίας δημιουργεί την υποχρέωση προγραμματισμού και τυποποίησης του τρόπου απόδοσης της ονοματολογίας στον χάρτη ώστε να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Χαρτογραφία Ι 6

Λειτουργίες της Ονοματολογίας Χάρτες γενικής αναφοράς: Η αναγνώριση του στοιχείου στο οποίο αναφέρεται η ονομασία και η ανάγνωσή της είναι στοιχεία σημαντικά για την αξιοποίηση και τη λειτουργία του χάρτη Θεματικοί χάρτες: Μειωμένο εύρος λειτουργιών Τυπογραφικά στοιχεία ονοματολογίας > σύμβολα : Κυριολεκτικό σύμβολο (κωδικοποίηση ήχων ονόματα επικοινωνία) Σύμβολο θέσης (υπόδειξη τοποθεσίας, εύρος γραμμικής ή επιφανειακής έκτασης, προσανατολισμός διάταξη σε σχέση με το πλέγμα) Σύμβολο κατάταξης κατά Ονομαστική κλίμακα (ποιοτική πληροφορία) Υδρογραφικά χαρακτηριστικά: μπλε, πλάγια Σύμβολο κατάταξης κατά κλίμακα Τάξης (μέγεθος, κεφαλαία-πεζά, τόνος, ένταση) Χαρτογραφία Ι 7

Φύση της Τυπογραφίας Πώς χρησιμοποιούνται τα σχεδιαστικά χαρακτηριστικά των τυπογραφικών στοιχείων για την κάλυψη διαφόρων αναγκών? Ποιος είναι ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος απόδοσης συγκεκριμένων τυπογραφικών στοιχείων? Ορατότητα - Αναγνώριση Η Ορατότητα & η αναγνώριση εξαρτώνται: Από το στυλ, μορφή, μέγεθος & χρώμα) Από την εμφάνιση οικείων μορφών και τη μεταξύ τους διακριτότητα Από το πάχος των γραμμών που διαμορφώνουν τη γραφή (προβλήματα) Θέση των γραμμάτων στο οπτικό περίγραμμα (τίτλος) Χαρτογραφία Ι 8

Χαρακτηριστικά τυπογραφικών στοιχείων [Στοιχεία αναγνώρισης] Στυλ: Αναφέρεται στο σχεδιαστικό χαρακτήρα των τυπογραφικών στοιχείων [πατούρα (serif) τελείωμα του βασικού χτυπήματος ενός γράμματος, Πάχος του τυπογραφικού στοιχείου] Sans serif Gothic (χωρίς πατούρα) Roman όρθια Κλασσικά παλαιού τύπου (μιμούνται τα χειρόγραφα καλλιγραφικά) Χαρτογραφία Ι 9

Χαρακτηριστικές γραμματοσειρές Χαρτογραφία Ι 10

Χαρακτηριστικά τυπογραφικών στοιχείων Μορφή των τυπογραφικών στοιχείων Κεφαλαία πεζά Συμβάσεις χρήσης [κεφαλαία: σημαντικά ονόματα τίτλοι] Όρθια κεκλιμένα (Συμβάσεις χρήσης) Όρθια: χωρικά στοιχεία που δημιούργησε ο άνθρωπος Κεκλιμένα: υγρό στοιχείο - υδρογραφικά στοιχεία 11

Χαρακτηριστικά τυπογραφικών στοιχείων Μέγεθος των τυπογραφικών στοιχείων: Το μέγεθος έχει σχέση με την αναγνωσιμότητα. Αποτελεί σημαντικό ζήτημα για τον χαρτογράφο. Μέσος αναγνώστης: αναγνωρίζει αντικείμενα που ορίζουν γωνία 1 Διαφορές μεγέθους [ευαισθησία - διακριτότητα]: < 15% μη αναγνώσιμες > 25% επιθυμητές Συσχέτιση με το μέγεθος του προς απόδοση αντικειμένου Περιορισμός πλήθους μεγεθών σε τρία (3): μικρά, μεσαία, μεγάλα Διαφορετικά στυλ του ιδίου μεγέθους μπορεί να φαίνονται ότι έχουν διαφορετικό μέγεθος 12

Λειτουργία της Ονοματολογίας - Χαρακτηριστικά ΚΕΦΑΛΑΙΑ: Δείκτης του μεγέθους a, c, e, m, n, o,... ίδιο ύψος: σώμα b, d, f, h, k, l... αναβατήρας p, g,.. καταβατήρας μέγεθος > ύψος > στιγμές: 0.35 mm Ελάχιστο μέγεθος αναγνώρισης από κανονική απόσταση ανάγνωσης: 3 5 στιγμές (συνθήκες ανάγνωσης) αναβατήρας ύψος ύψοςκεφαλαίου καταβατήρας μέγεθος σε στιγμές Χαρτογραφία Ι 13

Μέγεθος χαρακτήρων - Μέτρηση Ύψος μέγεθος σε στιγμές κεφαλαίων Μέγεθος σε στιγμές ύψος Υψος γράμματος Λύσανδρος σε mm Τσούλος Χαρτογραφία Ι 14

Μέγεθος χαρακτήρων σε σχέση με την απόσταση Χαρτογραφία Ι 15

Λειτουργία της Ονοματολογίας - Χαρακτηριστικά Χρώμα των τυπογραφικών στοιχείων: Η αναγνωσιμότητα της αναγραφής στο χάρτη εξαρτάται από το βαθμό της οπτικής αντίθεσης μεταξύ των τυπογραφικών στοιχείων και του φόντου του υποβάθρου Όσο η τονική ένταση της αναγραφής πλησιάζει αυτήν του φόντου του υποβάθρου, η αναγνωσιμότητα ελαττώνεται Αναγνωσιμότητα ονομάτων που εκτείνονται σε μεγάλο εύρος Χαρτογραφία Ι 16

Διαμόρφωση των τυπογραφικών στοιχείων Δυαδική διάταξη εικονοστοιχείων Raster f(ανάλυσης) Σχεδιασμένα γραφικά αντικείμενα Vector Raster Image Processing [RIP] κανονικό μέγεθος μεγέθυνση Χαρτογραφία Ι 17

Η Αναγραφή της Ονοματολογίας [Ι] Η αναγνωσιμότητα του χάρτη επηρεάζεται σημαντικά από τον τρόπο αναγραφής της ονοματολογίας Ο τρόπος αναγραφής επηρεάζει την ποιότητα του χάρτη Γενικές οδηγίες: Τα ονόματα πρέπει να τίθενται ολόκληρα είτε πάνω στην ξηρά είτε πάνω στη θάλασσα Η αναγραφή πρέπει να ταιριάζει στον προσανατολισμό του χάρτη Χάρτες μεγάλης κλίμακας: παράλληλα προς το άνω/κάτω πλαίσιο Χάρτες μικρής κλίμακας: παράλληλα προς τους γεωγραφικούς παραλλήλους Τα διαστήματα μεταξύ των χαρακτήρων δεν πρέπει να είναι μεγάλα αλλά οπωσδήποτε σταθερά Όπου τα τοπωνύμια επικαλύπτονται με χαρτογραφικά στοιχεία, διακόπτονται τα χαρτογραφικά στοιχεία και όχι τα τοπωνύμια Δεν επιτρέπεται αναγραφή τοπωνυμίων με ανεστραμμένους χαρακτήρες Χαρτογραφία Ι 18

Η Αναγραφή της Ονοματολογίας [ΙI] - Οι ονομασίες τόπων που βρίσκονται στην ίδια πλευρά ενός ποταμού τοποθετούνται σε αυτήν την πλευρά - Οι ονομασίες χαρακτηριστικών που βρίσκονται στην ακτή τοποθετούνται εξ ολοκλήρου στη θάλασσα - Εναλλακτικές ονομασίες τοποθετούνται συμμετρικά Χαρτογραφία Ι 19

Η Αναγραφή της Ονοματολογίας [ΙΙΙ] Χαρτογραφία Ι 20

Η Αναγραφή της Ονοματολογίας [ΙΙΙ] Χαρτογραφία Ι 21

Η Αναγραφή της Ονοματολογίας [V] Σημειακά σύμβολα Χαρτογραφία Ι 22

Η Αναγραφή της Ονοματολογίας [VΙ] Γραμμικά σύμβολα - Απόδοση των τοπωνυμίων παράλληλα με τα γραμμικά στοιχεία κατά προτίμηση επάνω από αυτά [περιλαμβάνονται τα κυρτά] - Επανάληψη της αναγραφής σε περιπτώσεις μεγάλου μήκους - Επιφανειακά σύμβολα - Απόδοση εντός των ορίων της περιοχής στην οποία αναφέρονται - Όπου χρησιμοποιούνται καμπυλότητες πρέπει να είναι απλές και σταθερές - Οι χαρακτήρες δεν πρέπει να συνωστίζονται πάνω στα όρια Χαρτογραφία Ι 23

Αυτοματοποίηση της Αναγραφής Ονοματολογίας Ημιαυτόματες Αυτόματες μέθοδοι Χαρτογραφία Ι 24

Χαρτογραφία Ι 25

Δομή των τοπωνυμίων - Πρότυπα μεταγραφής Δομή των τοπωνυμίων: γεωγραφικό χαρακτηριστικό + τοπωνύμιο μετάφραση μεταγλώττιση Μεταγραφή του Ελληνικού Αλφαβήτου στο Λατινικό Για τη μεταγραφή του Ελληνικού αλφαβήτου στο Λατινικό, ακολουθείται το πρότυπο (σύστημα εκλατινισμού) ΕΛΟΤ 743/ISO 843.3 που κυρώθηκε από την 5η Σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών για τα Γεωγραφικά Ονόματα (Καναδάς 1987). Επισημαίνεται ότι το παραπάνω είναι καθαρά πρότυπο μεταγραφής χαρακτήρων (ή συνδυασμού χαρακτήρων) και ουδεμία σχέση έχει με οποιαδήποτε προσέγγιση φωνητικής απόδοσης των ονομάτων, η οποία, άλλωστε, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις φωνητικές συνήθειες και γλωσσικές ιδιαιτερότητες του κάθε Λύσανδρος λαού. Τσούλος Χαρτογραφία Ι 26

Πρότυπα μεταγραφής (απόσπασμα) 1 Α, α A, a 2 AH, αη (6) AΪ, aï 3 (ΑΙ, αι) (6) AI, ai 4 (ΑΙ, άι) (6) AI, ái 5 (ΑΪ, αϊ) (6) AΪ, aï 6 ΑΥ, αυ (1) (8) AV, av 7 ΑΥ, αυ (2) (8) AF, af 8 ΑΫ, αϋ (7) AY, ay Χαρτογραφία Ι 27