Μάθημα 5 Ο ΕΛΟΤ στη σχεδίαση μίας Οικιακής Εγκατάστασης

Μάθημα 5 Ο ΕΛΟΤ στη σχεδίαση μίας Οικιακής Εγκατάστασης Περίληψη Η σχεδίαση μίας εγκατάστασης βασίζεται στις αρχές λειτουργίας των Ηλεκτρικών Κυκλωμάτων. Αλλά βασικό βοήθημα / οδηγός στη σχεδίαση μίας εγκατάστασης είναι ο κανονισμό ΕΛΟΤ 384. Πως ο κανονισμός ΕΛΟΤ ρυθμίζει / καθορίζει / μας ο- δηγεί στη σχεδίαση μίας εγκατάστασης? Σ αυτή την ενότητα, ξεκινούμε να εξετάζουμε πως άρθρα του κανονισμού ρυθμίζουν / μας βοηθούν στη σχεδίαση της εγκατάστασης σ ένα σπίτι, ξεκινώντας από το σαλόνι. Βασικές Έννοιες: Απόσταση μεταξύ ρευματοδοτών, Φορτίο ρευματοδότη, Συμμετρική κατανομή των φορτίων 0. Σκοπός του Μαθήματος Βασικές έννοιες Ρευματοδότες στο σαλόνι Φωτισμός και διακόπτες στο σαλόνι Κυκλώματα στο σαλόνι Ο ΕΛΟΤ για οικιακές εγκαταστάσεις 1. Ο ΕΛΟΤ για Οικιακές Εγκαταστάσεις Οι περισσότεροι κανόνες / διατάξεις του ΕΛΟΤ έχουν μία γενικότερη εφαρμογή σε διαφορετικά κτίρια. Όμως, κάποια άρθρα του κανονισμού αφορούν / αναφέρονται σε οικιακές εγκαταστάσεις. Σ αυτό το μάθημα, επιχειρούμε να εφαρμόσουμε σ αυτές διατάξεις στη σχεδίαση της εγκατάστασης, για το σαλόνι. Τα περισσότερα κυκλώματα γενικής χρήσης, σε οικιακές εγκαταστάσεις, είναι κυκλώματα ρευματοδοτών ή φωτισμού ή κυκλώματα που συνδυάζουν φωτισμό και ρευματοδότες και προστατεύονται από ασφάλεια 10 ή 16 Α. Καθένας από αυτούς τους ρευματοδότες, θα τροφοδοτεί φορτία, όπως επιτραπέζιες λάμπες, υπολογιστή, τηλεόραση / στέρεο, ηλεκτρική σκούπα. 1

2. Απόσταση μεταξύ Πριζών Μία από τις πιο γνωστές προβλέψεις του κανονισμού, για τα κυκλώματα ρευματοδοτών είναι αυτή που ρυθμίζει την εγκατάσταση των ρευματοδοτών την α- πόσταση μεταξύ ρευματοδοτών να μην είναι μεγαλύτερη των 3,5-4 μ. Δηλαδή, η απόσταση από ρευματοδότη σε ρευματοδότη, δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη των 3,5-4 μ (Εικόνα 1). Αυτή η πρόβλεψη ισχύει για όλους τους χώρους σ ένα σπίτι. Η λογική είναι πως το καλώδιο στις περισσότερες οικιακές συσκευές, για παράδειγμα το καλώδιο της τηλεόρασης, του υπολογιστή ή μίας επιτραπέζιας λάμπας είναι περίπου 2 3 μ. Επομένως, για να μην περιοριζόμαστε στη τοποθέτηση αυτών των συσκευών, είναι χρήσιμο να υπάρχουν / να έχουμε τοποθετήσει / εγκαταστήσει πρίζες κάθε 3,5 4 μ εσωτερικού τοίχου ενός διαμερίσματος. 2.1 Αποφεύγοντας τη χρήση πολλών Πολύπριζων Ένας άλλος / ακόμα λόγος, για τη τοποθέτηση πριζών σ ένα διαμέρισμα, κάθε 3,5 4μ τοίχου, είναι για να αποφύγουμε τη χρήση πολλών πολύπριζων σ ένα σπίτι που θα είχε σαν αποτέλεσμα να φορτώσει μία γραμμή ρευματοδοτών με περισσότερες πρίζες, άρα και συσκευές απ όσες αρχικά, προβλέπονταν για αυτή τη γραμμή. Γενικά, η λογική είναι να αποτρέπεται η μόνιμη χρήση εξωτερικών καλωδίων - πολύπριζων ή επεκτάσεων σε μόνιμη βάση, θα μπορούσε να γίνει επικίνδυνη και θα πρέπει να αποφεύγεται. Γιατί, αυτά τα εξωτερικά καλώδια θα μπορούσε να τοποθετηθούν κάτω από έπιπλα ή γενικά να είναι εκτεθειμένα σε συνθήκες που να σταδιακά, να φθείρουν τη μόνωση του καλωδίου, για παράδειγμα να τοποθετηθούν κάτω από έπιπλα ή ανάμεσα σε πόρτες που θα μπορούσε να φθείρει τη μόνωση του καλωδίου και το αγωγό. 2.2 Τζαμαρίες Σταθερές τζαμαρίες που δεν ανοίγουν / κλείνουν είναι σα τοίχος και δεν εξαιρούνται από το κανονισμό των 3,5 μ απόσταση από ρευματοδότη σε ρευματοδότη. Σ αυτή τη περίπτωση, ρευματοδότες που αντιστοιχούν σε τζαμαρίες, μπορεί να είναι τοποθετημένες στο δάπεδο, με τη προϋπόθεση πως η θέση των ρευματοδοτών στο δάπεδο δεν θα απέχει περισσότερο από 457 mm, από τη τζαμαρία. Παράθυρα και συρόμενες πόρτες εξαιρούνται από το κανονισμό των 3,5 μ Στις Εικόνες 1 και 2 παριστάνονται δύο διαφορετικές διατάξεις ρευματοδοτών. Η διάταξη στην Εικόνα 1, χρησιμοποιεί ένα ρευματοδότη στο πάτωμα, για να καλύψει την επιφάνεια της τζαμαρίας, ενώ η διάταξη της Εικόνας 2, αποφεύγει το 2

Εικόνες 1 και 2: Διατάξεις ρευματοδοτών στο σαλόνι, στη βάση της πρόβλεψης για ελάχιστη απόσταση μεταξύ ρευματοδοτών. ρευματοδότη στο πάτωμα, τηρώντας το κανονισμό, μέσα από μία διαφορετική διάταξη των ρευματοδοτών. 3. Ενδοδαπέδιοι Ρευματοδότες (στο πάτωμα) Ενδοδαπέδιοι ρευματοδότες φυσικά μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε οικιακές εγκαταστάσεις, κυρίως εκεί όπου σ ένα σπίτι / διαμέρισμα υπάρχει τζαμαρία. Ό- μως, ενδοδαπέδιοι ρευματοδότες χρησιμοποιούντα περισσότερο σε εταιρικά κτίρια / γραφεία. Αν χρησιμοποιηθούν / όπου χρησιμοποιηθούν, θα πρέπει να τοποθετούνται μέσα στα κουτιά (housing) που προβλέπονται για ενδοδαπέδιους ρευματοδότες. Υπάρχουν μειονεκτήματα για τη χρήση ενδωδαπέδιων ρευματοδοτών σε οικιακές εγκαταστάσεις και η συνηθέστερη χρήση τους είναι σε εμπορικά / βιομηχανικά κτίρια, όπου υπάρχει ενδωδαπέδια (duct distribution system) 4. Εγκαθιστώντας περισσότερους Ρευματοδότες Όπως με κάθε κανονισμό του ΕΛΟΤ, έτσι και ο κανονισμός για την απόσταση μεταξύ ρευματοδοτών αποτελεί / προσδιορίζει μία ελάχιστη απαίτηση το ε- λάχιστο πλήθος ρευματοδοτών σε μία οικιακή εγκατάσταση. Φυσικά, μπορούμε να εγκαταστήσουμε περισσότερους ρευματοδότες από έ- ναν ανά 3,5-4 μ εσωτερικού τοίχου, για μεγαλύτερη διευκόλυνση ή / και για ειδικούς λόγους. Για παράδειγμα, πολλές φορές τοποθετούμε ένα ρευματοδότη, στη μέση, κάτω από κάθε παράθυρο. 3

5. Μέγιστος Αριθμός Ρευματοδοτών σε μία Γραμμή Ο ΕΛΟΤ δεν ορίζει μέγιστο αριθμό ρευματοδοτών, για μία γραμμή ρευματοδοτών - που μπορεί να συνδεθούν στη ίδια γραμμή. Αυτό γιατί συνήθως, στις οικιακές εγκαταστάσεις, οι γραμμές ρευματοδοτών έχουν λίγα φορτία, σε αντίθεση με τις εταιρικές / εμπορικές και βιομηχανικές εγκαταστάσεις που οι γραμμές ρευματοδοτών τροφοδοτούν μεγάλα φορτία. Όμως, συνήθως στις οικιακές εγκαταστάσεις παίρνουμε το φορτίο κάθε ρευματοδότη, σε μία γραμμή ρευματοδοτών γενικής χρήσης, να είναι το φορτίο κάθε ρευματοδότη υπολογίζεται σε 180 200 VA, για ρευματοδότες σε μία γραμμή ρευματοδοτών γενικής χρήσης. Έτσι, μία γραμμή ρευματοδοτών 16 Α, για τάση 230 V μπορεί να εξυπηρετεί συνολικό φορτίο μέχρι: Συνολικό Φορτίο μίας Γενικής Χρήσης Γραμμής Ρευματοδοτών = = 16 A 230 V = 3680 W Παίρνοντας την ασφάλεια για το 125% του φορτίου της γραμμής, το μέγιστο φορτίο, για αυτή τη γραμμή είναι: Μέγιστο Φορτίο Γραμμής = 3680 / 1,25 = 2944 W Παίρνοντας κάθε ρευματοδότη να εξυπηρετεί φορτίο μέχρι 200 VA, τότε σε μία γραμμή ρευματοδοτών 16 Α, μπορούμε να συνδέουμε μέχρι: Μέγιστος Αριθμός Ρευματοδοτών = 2944 / 200 = 14,7 = 14 ρευματοδότες ανά γραμμή 6. Φωτισμός / Φωτιστικά Ο ΕΛΟΤ προβλέπει ένα φωτιστικό που λειτουργεί με διακόπτη τοίχου, για κάθε κατοικήσιμο δωμάτιο. Όμως, ο ΕΛΟΤ δεν προσδιορίζει τη θέση των μόνιμα ή μη-μόνιμα εγκαταστημένων φωτιστικών σε μία κατοικία. Για παράδειγμα, ο ΕΛΟΤ δεν επιβάλλει να προβλέψουμε για την εγκατάσταση ενός φωτιστικό στην οροφή και στο μέσο του δωματίου. Ιδιαίτερα σήμερα, θα μπορούσαν ωα χρησιμοποιηθούν άλλες λύσεις, σποτ, track lighting, κ.ά. (Εικόνα 3). 4

7. Διακόπτες Ο διακόπτης / διακόπτες που ελέγχουν και μέσα από αυτόν λειτουργούμε το φωτισμό ενός δωματίου, πρέπει να τοποθετούνται στην είσοδο σ αυτό το δωμάτιο. Αν ένα δωμάτιο έχει περισσότερες από δύο εισόδους, τότε κανονικά, θα πρέπει να έχουμε ένα διακόπτη σε κάθε δυνατή είσοδο που να ανοίγει / λειτουργεί κάποια από τα φωτιστικά στο δωμάτιο. 8. Επιθυμητό Ύψος Ρευματοδοτών Ο κανονισμός δεν ορίζει / περιορίζει το ύψος που θα πρέπει να τοποθετηθούν διακόπτες ή πρίζες ή φωτιστικά. Το ύψος που θα τοποθετηθούν προσδιορίζεται από αισθητικά κριτήρια και δεν επηρεάζουν την ασφάλεια της εγκατάστασης. Όμως όποιο ύψος χρησιμοποιηθεί, αυτό που έχει σημασία είναι να το ακολουθήσουμε για όλους τις πρίζες. Αν γα παράδειγμα, αποφασίσουμε να εγκαταστήσουμε τις πρίζες 0, 5 μ από το πάτωμα, τότε θα πρέπει να εγκαταστήσουμε όλες τις πρίζες σ αυτό το ύψος. Και αα αποφασίσουμε να εγκαταστήσουμε διακόπτες στο 1,5 μ τότε θα πρέπει να εγκαταστήσουμε όλους τους διακόπτες σ αυτό το ύψος. 9. Κυκλώματα (Γραμμές) Φωτισμού Τα περισσότερα κυκλώματα γενικής χρήσης και φωτισμού σε οικιακές εγκαταστάσεις χρησιμοποιούν αγωγό και ασφάλεια 10 Α και 16 Α, για ρευματοδότες. Το κόστος ανάμεσα σε ασφάλεια 10 Α και 16 Α δεν είναι μεγάλο Στο ίδιο κύκλωμα, μπορούμε να συνδέουμε φωτισμό και ρευματοδότες. Όμως, το καλώδιο είναι λεπτότερο πιο ευέλικτο και πιο εύκολο να χειριζόμαστε. Ο κανονισμός δεν διαχωρίζει απαραίτητα γραμμές φωτισμού, από γραμμές ρευματοδοτών και επιτρέπει φωτιστικά και ρευματοδότες να συνδέονται / να συνδυάζονται στην ίδια γραμμή, με εξαιρέσεις. Οι γραμμές ρευματοδοτών του πλυντηρίου της κουζίνας και του μπάνιου μπορεί να τροφοδοτούν μόνον ρευματοδότες Στις βιομηχανικές και στις εγκαταστάσεις μαγαζιών ακολουθείται μία διαφορετική πρακτική, όπου οι γραμμές φωτισμού και ρευματοδοτών είναι ξεχωριστές / φωτιστικά και ρευματοδότες δεν μπορεί να συνδέονται στην ίδια γραμμή, αλλά χρησιμοποιούμε ξεχωριστές γραμμές φωτισμού αι ρευματοδοτών. Ακόμα, στις οικιακές εγκαταστάσεις, μπορούμε να συνδέουμε στην ίδια γραμμή φωτιστικά και ρευματοδότες, από διαφορετικά, αλλά γειτονικά 5

δωμάτια. Πολλές φορές ένα δωμάτιο δεν έχει αρκετό φορτίο για να δικαιολογεί μία ξεχωριστή γραμμή φωτισμού ή ρευματοδοτών. Όμως, χρειάζεται να σχεδιάσουμε τα κυκλώματα μίας εγκατάστασης όσο το δυνατό πιο απλά και λογικά, για τη μελλοντική συντήρηση αλλά και επιδιόρθωση, γιατί τα καλώδια θα είναι εσωτερικά στο τοίχο. 10. Συμμετρική Κατανομή των Φορτίων Οι γραμμές μίας εγκατάστασης θα πρέπει να σχεδιαστούν για τη συμμετρική κατανομή των φορτίων σ αυτές. Συμμετρική κατανομή σημαίνει πως τα φορτία που τροφοδοτεί μία εγκατάσταση συνδέονται στις τρείς φάσεις της εγκατάστασης, έτσι ώστε το συνολικό φορτίο ισχύς σε κάθε φάση να είναι περίπου ίσα. το συνολικό φορτίο της εγκατάστασης μοιράζεται / κατανέμεται ισόποσα σε κάθε φάση, ώστε περίπου το ίδιο / ίσο ποσοστό, το 1/3 του συνολικού φορτίου. Στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις, η συμμετρική κατανομή των φορτίων, δείχνει τη καθημερινή χρήση, για φορτία όπως ο φωτισμός που λειτουργούν κανονικά συστηματικά, στη διάρκεια της ημέρας. Είναι πιο δύσκολο να προβλέψουμε τη χρήση άλλων φορτίων, όπως συσκευές που τροφοδοτούνται από τις γραμμές ρευματοδοτών, γιατί είναι εξαιρετικά απίθανο πως όλοι οι ρευματοδότες σε μία μια γραμμή ρευματοδοτών, θα τροφοδοτούν φορτία ταυτόχρονα Αν και η χρήση αυτών των φορτίων δεν είναι κανονική συστηματική, αυτά τα φορτία θα πρέπει να κατανεμηθούν στις διάφορες φάσεις σαν να λειτουργούσαν ταυτόχρονα. Όλες οι βιομηχανικές, αλλά και οικιακές εγκαταστάσεις, σχεδιάζονται χρησιμοποιώντας ένα τριφασικό σύστημα 4 αγωγών που επιτρέπει σε κυκλώματα - γραμμές τριών αγωγών φάσης να τροφοδοτούν τα διάφορα φορτία της εγκατάστασης 6

Εάν σχεδιαστούν κατάλληλα, το σύστημα επιτρέπει τη συμμετρική κατανομή και διασφαλίζει πως αν οποιαδήποτε γραμμή φάση σταματήσει να λειτουργεί, τότε δεν σταματήσουν και όλα τα φορτία να εξυπηρετούνται. Το τριφασικό σύστημα με 4 αγωγούς επιτρέπει τρία διαφορετικά κυκλώματα γραμμές μία για κάθε α- γωγό φάσης να τροφοδοτεί τους ρευματοδότες γενικές χρήσης, με κοινό αγωγό τον ουδέτερο. Έτσι, οι ρευματοδότες στην Εικόνα τροφοδοτούνται από ένα κύκλωμα τριών α- γωγών οι αριθμοί προέρχονται από διαφορετικές φάσεις που επιτρέπουν τη συμμετρική κατανομή των φορτίων Όταν οι γραμμές μία εγκατάστασης σχεδιάζονται μ αυτό το τρόπο, τότε κάθε γραμμή μπορεί να εξυπηρετεί μέχρι 10 ρευματοδότες Η συμμετρική κατανομή είναι βασική / απαραίτητη για τη καλύτερη λειτουργία των συσκευών που εξυπηρετεί η εγκατάσταση. 11. Κατανομή των Φορτίων στο Πίνακα Για να συνδέουν και ισορροπούν τα φορτία, όπως θα εξυπηρετούνται από την εγκατάσταση, χρησιμοποιούμε ένα σχεδιάγραμμα που παριστάνει τις γραμμές και τους αγωγούς τη φάση κάθε γραμμής. 7