ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 18.2.2014 COM(2014) 82 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ταμείου για χρήσεις ήσσονος σημασίας στον τομέα των φυτοπροστατευτικών προϊόντων EL EL

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ταμείου για χρήσεις ήσσονος σημασίας στον τομέα των φυτοπροστατευτικών προϊόντων 2

ΣΥΝΟΠΤΙΚΉ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 ρυθμίζει τη διάθεση φυτοπροστατευτικών προϊόντων (ΦΠΠ) στην αγορά και περιλαμβάνει ειδικές διατάξεις για την εφαρμογή και την αδειοδότηση των λεγόμενων χρήσεων ήσσονος σημασίας. Πρόκειται για χρήσεις ΦΠΠ οι οποίες δεν είναι βιώσιμες από οικονομική άποψη για τη βιομηχανία φυτοπροστατευτικών προϊόντων αλλά είναι σημαντικές για τους καλλιεργητές. Σύμφωνα με τον κανονισμό, η Επιτροπή υποβάλλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ταμείου για χρήσεις ήσσονος σημασίας, η οποία συνοδεύεται, κατά περίπτωση, από νομοθετική πρόταση. Οι στόχοι της εν λόγω έκθεσης είναι: η παροχή πληροφοριών σχετικά με την κατάσταση των χρήσεων ήσσονος σημασίας όπως αναφέρεται από τα κράτη μέλη και τις οργανώσεις των ενδιαφερόμενων φορέων η παρουσίαση της στρατηγικής που περιγράφεται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 όσον αφορά τις χρήσεις ήσσονος σημασίας η παρουσίαση των επιλογών δράσης που εξετάστηκαν στο πλαίσιο της προκαταρκτικής μελέτης που χρηματοδότησε η Επιτροπή η ενημέρωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τα συμπεράσματα της Επιτροπής για το ενδεχόμενο υποβολής νομοθετικής πρότασης για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ταμείου για χρήσεις ήσσονος σημασίας. Οι χρήσεις ήσσονος σημασίας συνδέονται κατά κύριο λόγο με μικρές καλλιέργειες, οι οποίες συνολικά αποτιμώνται σε περίπου 70 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, ποσό που αντιστοιχεί σε ποσοστό 22% της συνολικής αξίας της φυτικής παραγωγής στην ΕΕ. Έχει υπολογιστεί ότι οι άμεσες επιπτώσεις στον γεωργικό τομέα (όπως απώλειες φυτικής παραγωγής και πρόσθετες δαπάνες καλλιέργειας για τους γεωργούς) υπερβαίνουν το 1 δισεκατομμύριο ευρώ ετησίως. Επιπλέον, τα περισσότερα κράτη μέλη θεωρούν τις χρήσεις ήσσονος σημασίας τόσο ουσιώδεις ώστε ήδη σήμερα οι δαπάνες σε διαρθρωτικούς πόρους και εργατικό δυναμικό για την αντιμετώπιση του προβλήματος να ανέρχονται σε 8 εκατομμύρια ευρώ περίπου. Η Επιτροπή επισημαίνει ότι οι βασικές αιτίες του προβλήματος που αφορά τις χρήσεις ήσσονος σημασίας είναι οι ακόλουθες: απουσία οικονομικών κινήτρων για την υποβολή αιτήσεων χορήγησης άδειας φυτοπροστατευτικού προϊόντος ανομοιογενής διαθεσιμότητα φυτοπροστατευτικών προϊόντων για χρήσεις ήσσονος σημασίας, δεδομένου ότι τα οικονομικά κίνητρα και οι ανάγκες ποικίλλουν στα διάφορα κράτη μέλη δυσχερής πρόσβαση και σύνθετες κανονιστικές διαδικασίες για την εξασφάλιση επέκτασης της χρήσης από τρίτα μέρη έλλειψη πληροφόρησης σχετικά με υφιστάμενες πρωτοβουλίες σε άλλα κράτη μέλη. Η Επιτροπή εξέτασε τέσσερις επιλογές δράσης: (1) Μη χορήγηση χρηματοδότησης από την Επιτροπή. (2) Επανασύσταση της ομάδας εμπειρογνωμόνων της ΕΕ για τις χρήσεις ήσσονος σημασίας. 3

(3) Μερική χρηματοδότηση από την Επιτροπή για τη συγκρότηση ενός συντονιστικού μηχανισμού (τεχνικής γραμματείας), η οποία θα συνίσταται σε μία ανεξάρτητη κεντρική γραμματεία που θα συντονίζει τις εργασίες μεταξύ των κρατών μελών και των ενδιαφερόμενων φορέων. (4) Μερική χρηματοδότηση από την Επιτροπή για έναν συντονιστικό μηχανισμό (τεχνική γραμματεία) και συγκεκριμένα έργα. Από τη συγκέντρωση των απόψεων των κρατών μελών και των ενδιαφερόμενων φορέων προκύπτει σαφής απαίτηση για ανάληψη συντονισμένης δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο (96% των συμμετεχόντων στη γενική έρευνα που διεξήγαγε η FCEC τάχθηκαν υπέρ, ενώ το 4% δεν εξέφρασε άποψη). Δεν εκφράστηκε ενδιαφέρον για τις επιλογές 1 και 2. Ενώ οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής υποστήριξαν στην πλειονότητά τους την επιλογή 3, οι καλλιεργητές και η βιομηχανία φυτοπροστατευτικών προϊόντων έδειξαν σαφή προτίμηση για την επιλογή 4. Σημειώνοντας ότι ο συντονισμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι ουσιώδης για την επίλυση του προβλήματος των χρήσεων ήσσονος σημασίας, ότι τα κράτη μέλη ήδη καταβάλλουν προσπάθειες σε εθνικό επίπεδο, και ότι επί του παρόντος βρίσκονται σε εξέλιξη αρκετές δραστηριότητες ενδιαφερόμενων φορέων σε επίπεδο βάσης, η Επιτροπή προτείνει τη σύσταση ομάδας συντονισμού. Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι, βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, επαρκεί η λειτουργία μιας πλατφόρμας συντονισμού, για τη δημιουργία της οποίας η Επιτροπή προτίθεται να συνεισφέρει οικονομικά βάσει του άρθρου 76 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009. Αφού συσταθεί ο μηχανισμός αυτός και τεθεί σε λειτουργία, η Επιτροπή θα αξιολογήσει τόσο τη λειτουργία του όσο και τα αποτελέσματα που θα επιτευχθούν, και ενδέχεται να προτείνει περαιτέρω κατάλληλα μέτρα. 4

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΉ 5 1.1. Ιστορικό της έκθεσης και κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ 5 1.2. Στόχος της έκθεσης 6 2. ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΗΣΣΟΝΟΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ 6 2.1. Το πρόβλημα 6 2.2. Οικονομική βαρύτητα των χρήσεων ήσσονος σημασίας 8 2.3. Υφιστάμενες πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ και σε επίπεδο κρατών μελών 9 2.4. Χρήσεις ήσσονος σημασίας σε χώρες εκτός ΕΕ 10 3. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΗΣΣΟΝΟΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ (ΕΚ) ΑΡΙΘ. 1107/2009 10 3.1. Εναρμονισμένη διαθεσιμότητα των φυτοπροστατευτικών προϊόντων 10 3.2. Κίνητρα για τη βιομηχανία 11 3.3. Επέκταση αδειών 12 3.4. Βελτίωση της σαφήνειας 12 3.5. Ευρωπαϊκό ταμείο για χρήσεις ήσσονος σημασίας 12 4. ΕΠΙΛΟΓΈΣ ΠΟΛΙΤΙΚΉΣ ΠΟΥ ΕΞΕΤΆΣΤΗΚΑΝ 13 5. ΣΥΜΠΕΡΆΣΜΑΤΑ 14 5

1. ΕΙΣΑΓΩΓΉ 1.1. Ιστορικό της έκθεσης και κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ Η διάθεση φυτοπροσταστευτικών προϊόντων στην αγορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση διέπεται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Οκτωβρίου 2009. Στον εν λόγω κανονισμό, ο οποίος καταργεί την οδηγία 91/414/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 14ης Ιουνίου 2011, προβλέπεται διαδικασία συνολικής εκτίμησης του κινδύνου και αδειοδότησης για τις δραστικές ουσίες και τα προϊόντα που περιέχουν τις ουσίες αυτές. Οι δραστικές ουσίες που προορίζονται για χρήση ως φυτοπροστατευτικά προϊόντα αξιολογούνται και εγκρίνονται σε επίπεδο ΕΕ, ενώ μεμονωμένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα που περιέχουν αυτές τις ουσίες αξιολογούνται και λαμβάνουν έγκριση από τα κράτη μέλη για συγκεκριμένες καλλιέργειες και επιβλαβείς οργανισμούς βάσει εναρμονισμένων κανόνων. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 δίνει έμφαση στις λεγόμενες «χρήσεις ήσσονος σημασίας», δηλαδή στις χρήσεις φυτοπροστατευτικών προϊόντων σε εκτάσεις τόσο μικρές ώστε να είναι ασύμφορο για τη βιομηχανία να επενδύσει υποβάλλοντας αίτηση για αδειοδότηση ενός προϊόντος. Οι χρήσεις ήσσονος σημασίας αφορούν κυρίως μικρές ή πολύ μικρές καλλιέργειες (που περιλαμβάνουν κυρίως οπωροκηπευτικά, φυτώρια και άνθη) και εκτιμάται ότι η συνολική αξία τους ανέρχεται σε έως και 70 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, αντιστοιχώντας στο 22% της αξίας του συνόλου της φυτικής παραγωγής της ΕΕ. Στο άρθρο 3 σημείο 26 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 η χρήση ήσσονος σημασίας ορίζεται ως εξής: «Χρήση ήσσονος σημασίας : χρήση φυτοπροστατευτικού προϊόντος σε συγκεκριμένο κράτος μέλος σε φυτά ή φυτικά προϊόντα τα οποία: - α) δεν καλλιεργούνται ευρέως στο εν λόγω κράτος μέλος, ή - β) καλλιεργούνται ευρέως, προκειμένου να αντιμετωπισθεί εξαιρετική ανάγκη φυτοπροστασίας». Εάν δεν υποβληθεί καμία αίτηση από τη βιομηχανία για την ειδική χρήση ενός προϊόντος, δεν μπορεί να διενεργηθεί αξιολόγηση ούτε να χορηγηθεί άδεια, με αποτέλεσμα σε αρκετές περιπτώσεις να σημειώνεται έλλειψη σε επιλογές φυτοπροστασίας. Αυτή η έλλειψη αδειοδοτημένων φυτοπροστατευτικών προϊόντων επηρεάζει κυρίως τις μικρές καλλιέργειες, αλλά αφορά και τις βασικές καλλιέργειες σε σχέση με λιγότερο κοινούς επιβλαβείς οργανισμούς ή ασθένειες. Το πρόβλημα των χρήσεων ήσσονος σημασίας επηρεάζει επίσης και τη βιολογική παραγωγή, δεδομένου ότι κανένα φυτοπροστατευτικό προϊόν, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στις βιολογικές καλλιέργειες, δεν εξαιρείται από τη διαδικασία αξιολόγησης και αδειοδότησης. 6

Τα περισσότερα κράτη μέλη εκφράζουν ανησυχία για τα ζητήματα που αφορούν τις χρήσεις ήσσονος σημασίας και, κατά τη διάρκεια των συζητήσεων που πραγματοποιηθήκαν πριν από την έγκριση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009, σημαντικός αριθμός αυτών και ορισμένοι ενδιαφερόμενοι φορείς ζήτησαν να παρασχεθούν κίνητρα με τη μορφή ενός ευρωπαϊκού ταμείου για τον συντονισμό των ευρωπαϊκών δράσεων με σκοπό την αντιμετώπιση του προβλήματος των χρήσεων ήσσονος σημασίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδότησε το 2011 προκαταρκτική μελέτη για την παρούσα έκθεση 1, η οποία είναι διαθέσιμη στον ιστότοπό της 2. 1.2. Στόχος της έκθεσης Η έκθεση αποσκοπεί: στην παροχή πληροφοριών σχετικά με την κατάσταση των χρήσεων ήσσονος σημασίας όπως αναφέρεται από τα κράτη μέλη και τις οργανώσεις των ενδιαφερόμενων φορέων στην παρουσίαση της στρατηγικής που περιγράφεται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 όσον αφορά τις χρήσεις ήσσονος σημασίας στην παρουσίαση των επιλογών δράσης που εξετάστηκαν στην προκαταρκτική μελέτη που χρηματοδότησε η Επιτροπή στην ενημέρωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τα συμπεράσματα της Επιτροπής για το ενδεχόμενο υποβολής νομοθετικής πρότασης για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ταμείου για χρήσεις ήσσονος σημασίας. 2. ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΗΣΣΟΝΟΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ 2.1. Το πρόβλημα Το πρόβλημα της έλλειψης επιλογών φυτοπροστασίας για χρήσεις ήσσονος σημασίας ήταν γνωστό ήδη πριν από το 1991, όταν θεσπίστηκε το πρώτο κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ για τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα με την οδηγία 91/114/ΕΟΚ. Στην οδηγία αυτή ήδη περιλαμβάνονταν δύο βασικές διατάξεις σχετικά με την αύξηση της διαθεσιμότητας φυτοπροστατευτικών προϊόντων για τους γεωργούς και την ενίσχυση της εναρμόνισης σε ολόκληρη την ΕΕ. Οι εν λόγω διατάξεις αφορούσαν τη δυνατότητα α) αμοιβαίας αναγνώρισης σε ένα κράτος μέλος των αδειών που χορηγούνται σε έτερο κράτος μέλος, και β) επέκτασης των υφιστάμενων αδειών σε χρήσεις ήσσονος σημασίας, μέσω της υποβολής συνοπτικού φακέλου. Ωστόσο, παρά τις διατάξεις της οδηγίας 91/414/ΕΟΚ, η κατάσταση όσον αφορά τις χρήσεις ήσσονος σημασίας δεν παρουσίασε καμία βελτίωση. Τούτο προκλήθηκε κυρίως από: τη σημαντική μείωση των εγκεκριμένων δραστικών ουσιών σε επίπεδο ΕΕ, η οποία υπήρξε αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, του προγράμματος αναθεώρησης των υφιστάμενων δραστικών ουσιών που υλοποιήθηκε την περίοδο 1993-2009. Το 1 Η μελέτη διενεργήθηκε από την Κοινοπραξία Αξιολόγησης της Τροφικής Αλυσίδας (Food Chain Evaluation Consortium - εφεξής FCEC). 2 http://ec.europa.eu/food/plant/protection/evaluation/study_establishment_eu_fund.pdf. 7

πρόγραμμα αυτό οδήγησε στην απόσυρση του 70% περίπου των δραστικών ουσιών που διατίθεντο στην αγορά πριν από το 1993 την πολύ περιορισμένη χρήση των εργαλείων απλούστευσης για τις χρήσεις ήσσονος σημασίας που παρείχε η οδηγία 91/414/ΕΟΚ (π.χ. αμοιβαία αναγνώριση και επέκταση των χρήσεων ήσσονος σημασίας) την απουσία κινήτρων για την υποβολή φακέλων από τη βιομηχανία για χορήγηση άδειας για χρήσεις ήσσονος σημασίας 3. Καθώς οι άδειες χορηγούνται από τα κράτη μέλη και δεν υφίσταται επισκόπηση των χρήσεων ήσσονος σημασίας σε επίπεδο ΕΕ, καθίσταται δυσχερής η διατύπωση εκτιμήσεων σχετικά με τον συνολικό αριθμό των χρήσεων που δεν διαθέτουν λύσεις προστασίας των καλλιεργειών. Η FCEC εντόπισε περισσότερες από 1400 περιπτώσεις (καλλιέργεια x επιβλαβή οργανισμό) για τις οποίες δεν υφίσταται φυτοπροστατευτικό προϊόν που να έχει λάβει άδεια, και ο κατάλογος αυτός δεν είναι πλήρης. Επιπλέον, η Επιτροπή συνέλεξε δεδομένα για 4 καλλιέργειες από 4 κράτη μέλη, και από τη σχετική ανάλυση διαπιστώθηκε ότι κατά την περίοδο 1990-2010 σημειώθηκε σημαντική μείωση του αριθμού των αδειών για διαθέσιμα αποτελεσματικά μέσα φυτοπροστασίας για τις μικρές καλλιέργειες, όπως παρουσιάζεται στο διάγραμμα 1. ιάγραμμα 1: Αριθμός αδειοδοτημένων χρήσεων 1990-2010 σε Γερμανία, Γαλλία, Κάτω Χώρες και Ηνωμένο Βασίλειο για αγγούρια, κουνουπίδια, κεράσια και αρακά. 600 500 400 300 200 100 0 σύνολο αδειοδοτημένων χρήσεων το 1990 σύνολο αδειοδοτημένων χρήσεων το 2010 αγγούρι κουνουπίδι κεράσι αρακάς Δεν διατίθεντο φυτοπροστατευτικά προϊόντα για την καταπολέμηση 30 από τους 209 επιβλαβείς οργανισμούς και ασθένειες που εντοπίστηκαν στις τέσσερις καλλιέργειες που χρησιμοποιήθηκαν στην εν λόγω μελέτη. Επιπλέον, για 161 επιβλαβείς οργανισμούς δεν υπήρχαν φυτοπροστατευτικά προϊόντα που να έχουν λάβει άδεια σε τουλάχιστον ένα από τα τέσσερα κράτη μέλη που εξετάστηκαν. Τα αριθμητικά αυτά στοιχεία καταδεικνύουν το πρόβλημα των χρήσεων ήσσονος σημασίας και την ανάγκη εξεύρεσης λύσης. Ωστόσο, τα στοιχεία επιβεβαιώνουν επιπλέον ότι τα κράτη μέλη δεν αξιοποιούσαν πάντα στο έπακρο τις δυνατότητες που προσφέρονταν από την οδηγία 91/414/ΕΟΚ, ενώ υπήρχαν λύσεις σε άλλα κράτη μέλη, ή οι λύσεις αυτές ήταν διαθέσιμες για άλλες καλλιέργειες. 3 Το κόστος παραγωγής και αξιολόγησης δεδομένων για μία χρήση ήσσονος σημασίας ενδέχεται να υπερβαίνει τις 200 000 ευρώ. 8

Η ανεπαρκής προστασία των καλλιεργειών από τους επιβλαβείς οργανισμούς μπορεί να έχει επιπτώσεις σε διάφορα επίπεδα. Θέτει σε κίνδυνο τη βιώσιμη παραγωγή υψηλής ποιότητας, υψηλής διαφοροποίησης και υψηλής αξίας καλλιεργειών παραγωγής τροφίμων εντός της ΕΕ. Η έλλειψη λύσεων φυτοπροστασίας μπορεί να έχει δυνητικές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου και στο περιβάλλον, λόγω του ενδεχόμενου παράνομης χρήσης φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Επιπλέον, η έλλειψη χρήσεων φυτοπροστασίας μπορεί, μεταξύ άλλων παραγόντων, να επηρεάσει την ανταγωνιστικότητα της γεωργίας της ΕΕ. Παρά τον περιορισμένο αριθμό διαθέσιμων οικονομικών στοιχείων σε επίπεδο ενδιαφερόμενων φορέων, η μελέτη της FCEC παρέχει ενδείξεις σχετικά τις οικονομικές επιπτώσεις που έχει η έλλειψη λύσεων φυτοπροστασίας για χρήσεις ήσσονος σημασίας. Υπολογίστηκε ότι οι άμεσες επιπτώσεις (ήτοι οι απώλειες σε φυτική παραγωγή και οι πρόσθετες δαπάνες καλλιέργειας για τους γεωργούς) υπερβαίνουν το 1 δισεκατομμύριο ευρώ. Οι έμμεσες κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις εκτιμήθηκαν σε περίπου 100 εκατομμύρια ευρώ. Στις επιπτώσεις αυτές περιλαμβάνεται η ανεργία σε τοπικό επίπεδο και οι απώλειες βιοποικιλότητας (π.χ. σε περιοχές της νότιας Ευρώπης, όπου ορισμένες παραδοσιακές καλλιέργειες όπως αυτή των αρωματικών φυτών δεν θα ήταν πλέον εφικτές). Τα ανωτέρω αριθμητικά στοιχεία αφορούν μια συνολική έκταση που υπερβαίνει τα 9 εκατομμύρια εκτάρια. 9

2.2. Οικονομική βαρύτητα των χρήσεων ήσσονος σημασίας Ο όρος «χρήσεις ήσσονος σημασίας» δημιουργεί ενδεχομένως την εντύπωση ότι η οικονομική διάσταση των εν λόγω χρήσεων είναι επίσης ήσσονος σημασίας, αλλά συμβαίνει το αντίθετο. Οι χρήσεις ήσσονος σημασίας στην πραγματικότητα αφορούν ειδικές καλλιέργειες υψηλής αξίας, όπως τα οπωροκηπευτικά, τα καλλωπιστικά φυτά, οι καλλιέργειες σε φυτώρια (φυτά προς φύτευση) και τα αρωματικά φυτά. Για τους σκοπούς της παρούσας έκθεσης όλες αυτές οι καλλιέργειες λαμβάνονται υπόψη ως μικρές καλλιέργειες, παρότι σε ορισμένα κράτη μέλη αποτελούν βασικές καλλιέργειες. Οι ειδικές αυτές καλλιέργειες αποτιμώνται σε 70 δισεκατομμύρια ευρώ περίπου ετησίως, αντιπροσωπεύοντας το 22% της συνολικής αξίας της παραγωγής του γεωργικού τομέα 4. Μόνο ο τομέας των οπωροκηπευτικών αντιστοιχεί σε 45 δισεκατομμύρια ευρώ στην ΕΕ των 27 5 για ένα σύνολο παραγωγής 70 εκατομμυρίων τόνων κηπευτικών και 40 εκατομμυρίων τόνων φρούτων ετησίως. Η αξία των καλλωπιστικών φυτών στην αγορά εκτιμάται στα 27 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Η οικονομική κατανομή των χρήσεων ήσσονος σημασίας απεικονίζεται στο διάγραμμα 2. ιάγραμμα 2: Οικονομική κατανομή των χρήσεων ήσσονος σημασίας στην ΕΕ τομέας οπωροκηπευτικών 64% άλλα φυτά 1% τομέας καλλωπιστικών φυτών 35% Οι εκτάσεις καλλιέργειας οπωροκηπευτικών στην ΕΕ των 27, αναλυτική ανά ζώνη παρουσίαση των οποίων περιλαμβάνεται στο διάγραμμα 3, ανέρχονται σε περίπου 4,6 εκατομμύρια εκτάρια και 1,8 εκατομμύρια εκτάρια αντιστοίχως, τα οποία συνολικά αντιπροσωπεύουν το 17% περίπου των συνολικών όγκων παραγωγής της ΕΕ. 4 5 Οι αναφερόμενες αξίες συνιστούν εκτιμήσεις που βασίζονται στα στοιχεία της Eurostat, η οποία δεν προβαίνει σε διάκριση μεταξύ μικρών και βασικών καλλιεργειών. Ορισμένες καλλιέργειες οπωροκηπευτικών, όπως η καλλιέργεια μήλων, είναι βασικές στα περισσότερα κράτη μέλη, και ορισμένες αροτραίες καλλιέργειες όπως το ρύζι θεωρούνται μικρές στα περισσότερα ορυζοπαραγωγά κράτη μέλη. Η μελέτη διενεργήθηκε πριν από την ένταξη της Κροατίας. 10

ιάγραμμα 3: Γεωγραφική κατανομή των εκτάσεων καλλιέργειας οπωροκηπευτικών ανά ζώνη αδειοδότησης βόρεια ζώνη 2% κεντρική ζώνη 26% νότια ζώνη 72% 2.3. Υφιστάμενες πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ και σε επίπεδο κρατών μελών Το ζήτημα των χρήσεων ήσσονος σημασίας απασχολεί τα περισσότερα κράτη μέλη, τα οποία εδώ και έτη καταβάλλουν προσπάθειες για την εξεύρεση λύσης, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και στο πλαίσιο της ομάδας εμπειρογνωμόνων της ΕΕ για τις χρήσεις ήσσονος σημασίας. 2.3.1. Εθνικά ταμεία Τα εθνικά ταμεία συχνά είναι σε θέση να στηρίξουν την επέκταση σε χρήσεις ήσσονος σημασίας και να χρηματοδοτήσουν δοκιμές αποτελεσματικότητας και υπολειμμάτων για τις χρήσεις ήσσονος σημασίας. Ο ετήσιος προϋπολογισμός που διαθέτουν τα κράτη μέλη στον εν λόγω τομέα κυμαίνεται από 40.000 έως 1.000.000 ευρώ και βασίζεται σε δημόσια, ιδιωτική ή μεικτή χρηματοδότηση, μην υπολογίζοντας τις «κρυφές» εισφορές για προσωπικό και υπηρεσίες. Η συνολική ετήσια χρηματοδότηση που παρέχουν επί του παρόντος όλα τα κράτη μέλη μπορεί να υπολογιστεί σε περίπου 8 εκατομμύρια ευρώ τα οποία δαπανώνται σε ερευνητικά έργα. Η χρηματοδότηση αυτή διατίθεται για συγκεκριμένα εθνικά έργα χωρίς να υφίσταται συντονισμός των ποικίλων δράσεων που αναλαμβάνονται στην ΕΕ. Κατά τη διάρκεια της έρευνας που διεξήγαγε η FCEC, 15 κράτη μέλη ανέφεραν ότι οι χρήσεις ήσσονος σημασίας θεωρούνταν τόσο σημαντικές που δαπανώνται χρήματα από τα διαρθρωτικά ταμεία και ανθρώπινο δυναμικό για την αντιμετώπιση του ζητήματος. Κανένα ωστόσο δεν θεωρεί ότι οι διαθέσιμοι πόροι επαρκούν για την επίλυση του προβλήματος σε εθνικό επίπεδο. Επιπλέον, σε 10 κράτη μέλη δεν υφίστανται διαθέσιμοι πόροι. 2.3.2. Ομάδες εμπειρογνωμόνων της ΕΕ Η ομάδα εμπειρογνωμόνων της ΕΕ για τις χρήσεις ήσσονος σημασίας, η οποία συγκροτήθηκε από την Επιτροπή την περίοδο 2002 έως 2009 αποτελείτο από: 1) Διευθύνουσα επιτροπή συναποτελούμενη από εκπροσώπους πολιτικής επιλεγμένων κρατών μελών, δύο συντονιστές και την Επιτροπή. Η διευθύνουσα επιτροπή ήταν υπεύθυνη για τις γενικές πολιτικές και τη διαχείριση των εργασιών των τεχνικών ομάδων. 2) Δύο τεχνικές ομάδες για τη νότια και τη βόρεια Ευρώπη, έκαστη από τις οποίες είχε ως επικεφαλής έναν συντονιστή (έναν από τη Γαλλία και έναν από τις Κάτω Χώρες) 11

και περιλάμβανε εκπροσώπους από όλα τα κράτη μέλη. Στις τεχνικές ομάδες κλήθηκαν επίσης να συμμετάσχουν ενδιαφερόμενοι φορείς (εκπρόσωποι παραγωγών, γεωργών, ΜΚΟ, της βιομηχανίας φυτοφαρμάκων). Αποστολή των ομάδων αυτών ήταν η εξεύρεση τεχνικών λύσεων για τις χρήσεις ήσσονος σημασίας μέσω του εντοπισμού προβλημάτων, της ανταλλαγής πληροφοριών, του καθορισμού κοινών προτεραιοτήτων και της οργάνωσης του καταμερισμού των εργασιών. Οι εν λόγω δραστηριότητες είχαν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη έργων για ανταλλαγή δεδομένων, εθελοντική αμοιβαία αναγνώριση και παραγωγή δεδομένων. Μέσω της πρωτοβουλίας των ομάδων εμπειρογνωμόνων, τα κράτη μέλη ανέπτυξαν συνεργασία σε διμερές και πολυμερές επίπεδο. Οι ομάδες εμπειρογνωμόνων, παρότι θεωρήθηκαν κατάλληλη πλατφόρμα για την ανταλλαγή ιδεών και τον καταμερισμό των εργασιών, δεν κατόρθωσαν να υλοποιήσουν επαρκώς λύσεις για το πρόβλημα των χρήσεων ήσσονος σημασίας. Για τον λόγο αυτόν, και εξαιτίας του πολύ περιορισμένου ρόλου που διαδραμάτισε η Επιτροπή στις εθνικές διαδικασίες αδειοδότησης, η Επιτροπή αποφάσισε να διακόψει την πρωτοβουλία το 2009. Στη συνέχεια, ορισμένα κράτη μέλη εξακολούθησαν να αναλαμβάνουν εθνικές ή περιφερειακές πρωτοβουλίες όπως η σύσταση τεχνικών ομάδων εργασίας συντονιστικού χαρακτήρα μεταξύ των εθνικών αρχών και των ενδιαφερόμενων φορέων, όπως οι καλλιεργητές, η βιομηχανία, οι ερευνητικοί σταθμοί και οι υπηρεσίες γεωργικών εφαρμογών. 2.4. Χρήσεις ήσσονος σημασίας σε χώρες εκτός ΕΕ Οι χρήσεις ήσσονος σημασία συνιστούν επί του παρόντος διεθνώς αναγνωρισμένο ζήτημα προτεραιότητας το οποίο πρέπει να επιλυθεί. Στο πλαίσιο του προγράμματος του ΟΟΣΑ για τα φυτοφάρμακα συγκροτήθηκε το 2007 η ομάδα εμπειρογνωμόνων για τις χρήσεις ήσσονος σημασίας (Expert Group on Minor Uses- EGMU), τα μέλη της οποίας 6 καταβάλλουν προσπάθειες για την ανάπτυξη διεθνούς συνεργασίας και την παροχή τεχνικής καθοδήγησης με σκοπό τη διευκόλυνση της καταχώρισης των φυτοφαρμάκων για χρήσεις ήσσονος σημασίας. Σε ορισμένες χώρες τέθηκαν σε εφαρμογή εθνικές πρωτοβουλίες για τις χρήσεις ήσσονος σημασίας, ιδίως στις ΗΠΑ, την Αυστραλία και τον Καναδά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το επονομαζόμενο πρόγραμμα IR 4 (Interregional Research Project-Διαπεριφερειακό Ερευνητικό πρόγραμμα αριθ. 4) δημιουργήθηκε το 1963 από την Υπηρεσία κρατικής συνεργασίας στον τομέα της έρευνας, της εκπαίδευσης και των γεωργικών εφαρμογών του Υπουργείου Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών (United States Department of Agriculture-USDA) σε συνεργασία με την Υπηρεσία περιβαλλοντικής προστασίας με σκοπό την παροχή βοήθειας για τη συλλογή των δεδομένων σχετικά με τα υπολείμματα και την αποτελεσματικότητα 7 προς στήριξη της καταχώρισης ή της εκ νέου 6 Αυστραλία (Πρόεδρος), Αυστρία, Βέλγιο, Καναδάς, Τσεχική Δημοκρατία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ιαπωνία, Κάτω Χώρες, Νέα Ζηλανδία, Σλοβακική Δημοκρατία, Σλοβενία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, FAO, EPPO, IBMA, IR-4 των ΗΠΑ και βιομηχανία. 7 Στο πλαίσιο του προγράμματος IR-4 δημιουργήθηκαν 25 τοπικά ερευνητικά κέντρα σε διάφορα μέρη των ΗΠΑ τα οποία συμμετέχουν σε 100 έρευνες ετησίως οι οποίες βασίζονται σε περίπου 650 επιτόπιες δοκιμές. 12

καταχώρισης των φυτοφαρμάκων και τον καθορισμό των ορίων ανοχής για τα υπολείμματα των χημικών που χρησιμοποιούνται στις χρήσεις ήσσονος σημασίας σε γεωργικά προϊόντα. Το πρόγραμμα IR-4 αποτελεί μια συνεργατική προσπάθεια της κυβέρνησης και της βιομηχανίας για το οποίο έχει προβλεφθεί ετήσιος ομοσπονδιακός προϋπολογισμός της τάξεως των 8 εκατομμυρίων ευρώ. Στο ποσό αυτό προστίθενται οι συνεισφορές και η χρηματοδότηση των ενδιαφερόμενων φορέων, μέσω των οποίων εκτιμάται ότι διπλασιάζεται ο προϋπολογισμός. Το IR4 ανέφερε ότι την περίοδο από το 2008 έως τα μέσα του 2011 χορηγήθηκαν περισσότερες από 550 άδειες. 3. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΗΣΣΟΝΟΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ (ΕΚ) ΑΡΙΘ. 1107/2009 Στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 σχετικά με τη διάθεση φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην αγορά περιλαμβάνονται αρκετές διατάξεις που αποσκοπούν να διασφαλίσουν ότι η διαφοροποίηση της γεωργίας και της φυτοκομίας δεν τίθεται σε κίνδυνο από την έλλειψη διαθεσιμότητας φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Στο σύνολό τους οι διατάξεις αυτές διαμορφώνουν μια ολοκληρωμένη στρατηγική, η ορθή και πλήρης εφαρμογή της οποίας αναμένεται να μειώσει σταδιακά το πρόβλημα των χρήσεων ήσσονος σημασίας. 3.1. Εναρμονισμένη διαθεσιμότητα των φυτοπροστατευτικών προϊόντων Προκειμένου να απλουστευθούν οι διαδικασίες, να εναρμονιστεί η διαθεσιμότητα των φυτοπροστατευτικών προϊόντων και να μειωθεί ο φόρτος εργασίας που συνεπάγεται η αξιολόγηση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων από τα κράτη μέλη, επιταχύνοντας κατά τον τρόπο αυτόν τη διαδικασία αδειοδότησης, ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 εισήγαγε ένα σύστημα αξιολόγησης των φυτοπροστατευτικών προϊόντων ανά ζώνη, διαιρώντας την Ευρωπαϊκή Ένωση σε τρεις ζώνες (βόρεια, κεντρική και νότια), εντός των οποίων τα κράτη μέλη πρέπει να αναγνωρίζουν αμοιβαία την αξιολόγηση και την άδεια ενός φυτοπροστατευτικού προϊόντος που χορηγείται από ένα κράτος μέλος της οικείας ζώνης. Για ορισμένες χρήσεις, συμπεριλαμβανομένων πολύ σημαντικών αιτήσεων για χρήσεις ήσσονος σημασίας σε θερμοκήπια, για επεμβάσεις σε σπόρους ή για μετασυλλεκτικές εφαρμογές, η άδεια που χορηγείται από ένα κράτος μέλος μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος, ανεξαρτήτως της ζώνης στην οποία ανήκει. Υπό την προϋπόθεση ότι οι γεωργικές πρακτικές είναι συγκρίσιμες, η αμοιβαία αναγνώριση των αδειών είναι υποχρεωτική εντός σύντομων προκαθορισμένων προθεσμιών, προκειμένου να διασφαλίζεται η ταχύτερη πρόσβαση στην αγορά και η περισσότερο εναρμονισμένη διαθεσιμότητα των φυτοπροστατευτικών προϊόντων, ιδίως για τις χρήσεις ήσσονος σημασίας. Το σύστημα αυτό, το οποίο είναι γνωστό και ως «σύστημα ζώνης» (άρθρο 40) θα προάγει σημαντικά την εναρμόνιση, καθώς απαιτεί από τα κράτη μέλη να διενεργούν μία ενιαία αξιολόγηση στο εσωτερικό μίας ζώνης (ή σε ολόκληρη την ΕΕ για χρήσεις σε θερμοκήπια, για επεμβάσεις σε σπόρους ή για μετασυλλεκτικές εφαρμογές). 13

Η μόνη παρέκκλιση που προβλέπεται όσον αφορά την αμοιβαία αναγνώριση είναι η δυνατότητα ενός κράτους μέλους να αρνηθεί τη χορήγηση άδειας σε φυτοπροστατευτικό προϊόν εάν, λόγω των ειδικών περιβαλλοντικών ή γεωργικών συνθηκών του, έχει αιτιολογημένους λόγους να πιστεύει ότι το υπό εξέταση προϊόν παρουσιάζει απαράδεκτους κινδύνους για την υγεία των ανθρώπων και των ζώων ή για το περιβάλλον. Οι δραστηριότητες συντονισμού εντός των ζωνών και σε επίπεδο ΕΕ βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη ενώ προγραμματίζονται νέες δράσεις, με σκοπό να διασφαλιστεί η πλήρης εφαρμογή των νέων διατάξεων. Αναμένεται ότι η πλήρης και ορθή εφαρμογή του συστήματος ζώνης θα έχει ισχυρό θετικό αντίκτυπο στις χρήσεις ήσσονος σημασίας. Στο πλαίσιο αυτής της δραστηριότητας, η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις άδειες για τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα, οι οποίες βρίσκονται στο στάδιο της αξιολόγησης ή έχουν ήδη χορηγηθεί, έχει κρίσιμη σημασία. Για τον λόγο αυτόν, η Επιτροπή αναπτύσσει μια βάση δεδομένων της ΕΕ για την ενίσχυση της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ της Επιτροπής, των κρατών μελών και τρίτων μερών με σκοπό να παρασχεθεί βοήθεια στην Επιτροπή, στα κράτη μέλη και στους αιτούντες από τη βιομηχανία ώστε να συμμορφώνονται προς τις νομικές τους υποχρεώσεις και, επιπλέον, να ενημερώνουν το ευρύ κοινό. 3.2. Κίνητρα για τη βιομηχανία Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 περιλαμβάνει επίσης δύο βασικές διατάξεις που συνιστούν κίνητρο για τη βιομηχανία ώστε να αναπτύξει λύσεις για τις χρήσεις ήσσονος σημασίας. Απλουστευμένη διαδικασία για τον ορισμό των ανώτατων ορίων υπολειμμάτων (maximum residue levels-mrls). Στο πλαίσιο της διαδικασίας έγκρισης η βιομηχανία παροτρύνεται να υποβάλλει αιτήσεις για όλα τα προβλεπόμενα ανώτατα όρια υπολειμμάτων, συμπεριλαμβάνοντας όχι μόνο τις βασικές χρήσεις αλλά και τις χρήσεις ήσσονος σημασίας (άρθρο 11 παράγραφος 2 και άρθρο 12 παράγραφος 16 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009). Οι αιτήσεις για τα ανώτατα όρια υπολειμμάτων θα αξιολογούνται παράλληλα με την έγκριση της δραστικής ουσίας, για σκοπούς εξοικονόμησης χρόνου και πόρων σε όλα τα επίπεδα. Στόχος είναι, τη στιγμή της έγκρισης της δραστικής ουσίας, να μπορούν να θεσπιστούν όσο το δυνατόν περισσότερα ανώτατα όρια υπολειμμάτων ώστε να διευκολυνθεί και να επιταχυνθεί η διαδικασία αδειοδότησης των σχετικών χρήσεων σε επίπεδο κράτους μέλους. Παράταση της προστασίας δεδομένων Η περίοδος προστασίας δεδομένων (άρθρο 59) παρατείνεται κατά τρεις μήνες για κάθε επέκταση της άδειας για χρήσεις ήσσονος σημασίας με ανώτατο όριο τα επιπλέον τρία έτη, με εξαίρεση την περίπτωση όπου η επέκταση της άδειας δεν συνεπάγεται την υποβολή νέων δεδομένων σχετικά με τα υπολείμματα. Η εν λόγω διάταξη αναμένεται να έχει θετικό αντίκτυπο στον αριθμό των αιτήσεων για χρήσεις ήσσονος σημασίας. 14

3.3. Επέκταση αδειών Στο άρθρο 51 ορίζονται απλουστευμένοι κανόνες για την υποβολή αιτήματος από τρίτα μέρη, κατόχους αδειών, επίσημους ή επιστημονικούς φορείς, επαγγελματικές γεωργικές οργανώσεις ή χρήστες για επέκταση υφιστάμενης άδειας σε χρήσεις ήσσονος σημασίας που δεν καλύπτονται ακόμα από την εν λόγω άδεια. Παρόμοιες διατάξεις ίσχυαν ήδη δυνάμει της οδηγίας 91/414/ΕΟΚ. Επιπλέον, το εν λόγω άρθρο παρέχει τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να λαμβάνουν μέτρα για να διευκολύνουν ή να ενθαρρύνουν την υποβολή τέτοιου είδους αιτήσεων. Ο κανονισμός δεν προσδιορίζει περαιτέρω το είδος των μέτρων αυτών και, ως εκ τούτου, παρέχει σημαντικό βαθμό ελευθερίας και πρωτοβουλίας στα κράτη μέλη. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 διατήρησε τους κανόνες απλούστευσης που ορίζονταν στην οδηγία 91/414/ΕΟΚ και ενίσχυσε την ευελιξία που παρεχόταν στα κράτη μέλη όσον αφορά τη βέλτιστη και πλέον αποτελεσματική αξιοποίηση των κανόνων επέκτασης. Η αυξημένη αυτή ευελιξία παρέχει σήμερα τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να λαμβάνουν μέτρα για να διευκολύνουν ή να ενθαρρύνουν την υποβολή αιτήσεων για την επέκταση υφιστάμενων αδειών σε χρήσεις ήσσονος σημασίας. Αυτό μπορεί για παράδειγμα να αφορά καθεστώς μειωμένων τελών, συντομότερες διαδικασίες για την αξιολόγηση των αιτήσεων, προγράμματα ευαισθητοποίησης για τα ενδιαφερόμενη μέρη, αντικίνητρα όσον αφορά τη χρήση άλλων μέτρων και κυρίως των μέτρων για επείγουσες καταστάσεις που προβλέπονται στο άρθρο 53 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009. 3.4. Βελτίωση της σαφήνειας Ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια κατά την εκτίμηση του εύρους του προβλήματος των χρήσεων ήσσονος σημασίας, είναι η απουσία ενός συμφωνημένου καταλόγου των χρήσεων ήσσονος σημασίας που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την εξεύρεση κοινών λύσεων. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 παρέχει μεγαλύτερη διαφάνεια εν προκειμένω, υποχρεώνοντας τα κράτη μέλη να καταρτίσουν κατάλογο των χρήσεων ήσσονος σημασίας σε εθνικό επίπεδο. 3.5. Ευρωπαϊκό ταμείο για χρήσεις ήσσονος σημασίας Η ανάγκη και οι δυνατότητες για τη δημιουργία ενός ταμείου θα διερευνηθούν από την Επιτροπή (βλέπε την επόμενη παράγραφο 4) δυνάμει του άρθρου 51 παράγραφος 9 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009. 4. Επιλογές πολιτικής που εξετάστηκαν Η μελέτη που διεξήχθη από την FCEC εντόπισε τέσσερις επιλογές οι οποίες προέκυψαν από τις συνεισφορές των κρατών μελών και των ενδιαφερόμενων φορέων. Οι επιλογές εκτείνονται από τη μη χορήγηση χρηματοδότησης από την Επιτροπή έως τη χορήγηση σημαντικής χρηματοδότησης μέσω ενός διαρθρωτικού και αναγνωρισμένου ευρωπαϊκού ταμείου. 15

(1) Μη χορήγηση χρηματοδότησης από την Επιτροπή Σε αυτήν την επιλογή η Επιτροπή δεν έχει άμεση συμμετοχή στις δραστηριότητες που αφορούν τις χρήσεις ήσσονος σημασίας. Οι διατάξεις του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 όπως περιγράφηκαν στην παράγραφο 3 της παρούσας έκθεσης αναμένεται να έχουν ευεργετικά αποτελέσματα και πρέπει να εφαρμοστούν στο έπακρο πριν από την εξέταση του ενδεχομένου ανάληψης οιασδήποτε περαιτέρω δράσης. (2) Ομάδα εμπειρογνωμόνων της ΕΕ για τις χρήσεις ήσσονος σημασίας Η επιλογή αυτή συνίσταται στην εκ νέου συγκρότηση των παλαιότερων ομάδων εμπειρογνωμόνων της ΕΕ όπως περιγράφηκαν στην παράγραφο 2.3.2 της παρούσας έκθεσης. Δύο φορές ετησίως η Επιτροπή παρέχει την αίθουσα συνεδρίασης, καλύπτει τα έξοδα ταξιδίου ενός εκπροσώπου ανά κράτος μέλος και την ημερήσια αποζημίωση των συντονιστών. Το άμεσο κόστος εκτιμάται στις 44 000 ευρώ ετησίως με το οποίο επιβαρύνεται η Επιτροπή, εξαιρουμένων των πόρων που θα απαιτηθούν από την Επιτροπή για τη συμμετοχή και τη συνέχεια που θα δοθεί στις συνεδριάσεις. (Δραστηριότητες: ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειριών που αποκτήθηκαν σε εθνικό επίπεδο και δρομολόγηση διμερών έργων μεταξύ των κρατών μελών) (3) Μερική χρηματοδότηση από την Επιτροπή για έναν συντονιστικό μηχανισμό (τεχνική γραμματεία) Η επιλογή αυτή συνίσταται στην επιλογή 2, στην οποία προστίθενται 2 ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης στο πλαίσιο μιας τεχνικής γραμματείας που θα συσταθεί εκτός της Επιτροπής. Η συμμετοχή της Επιτροπής συνίσταται στη μερική χρηματοδότηση του συστήματος. Η γραμματεία έχει νομική προσωπικότητα και είναι υπόλογος σε διευθύνουσα επιτροπή, η οποία αποτελείται από τα κράτη μέλη, τους συγχρηματοδοτούντες ενδιαφερόμενους φορείς και την Επιτροπή. Ο απαιτούμενος προϋπολογισμός για την εφαρμογή της επιλογής 3 εκτιμάται στα 0,5 έως 0,7 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, ο οποίος θα χρηματοδοτηθεί από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη. Η συγχρηματοδότηση από την Επιτροπή, βάσει του άρθρου 76 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009, θα μπορούσε να εφαρμοστεί με τη μορφή επιχορήγησης σύμφωνα με τον τίτλο VI του δημοσιονομικού κανονισμού (κανονισμός (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 966/2012). [Δραστηριότητες: πέραν των δραστηριοτήτων της επιλογής 2, συντονισμός των εργασιών όσον αφορά τις χρήσεις ήσσονος σημασίας μεταξύ των κρατών μελών και των ενδιαφερόμενων φορέων, δημιουργία και διατήρηση μιας βάσης δεδομένων για τις χρήσεις ήσσονος σημασίας, προώθηση της εναρμόνισης (π.χ. ορισμοί των ομάδων καλλιεργειών και των ομάδων επιβλαβών οργανισμών, παροχή καθοδήγησης)]. 16

(4) Μερική χρηματοδότηση από την Επιτροπή για έναν συντονιστικό μηχανισμό (τεχνική γραμματεία) και για συγκεκριμένα έργα. Στην επιλογή 4 περιλαμβάνεται η επιλογή 3 και προβλέπεται επιπλέον περιορισμένη χρηματοδοτική στήριξη από την ΕΕ για έργα σχετικά με την παραγωγή δεδομένων για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια, την αξιολόγηση των φακέλων και την αδειοδότηση μεμονωμένων χρήσεων ήσσονος σημασίας. Θα απαιτηθεί προϋπολογισμός που εκτιμάται στα 1,2 έως 6 εκατομμύρια ευρώ ετησίως ανάλογα με τον αριθμό των έργων που θα χρηματοδοτηθούν. Στην επιλογή αυτή οι δαπάνες θα επιμεριστούν μεταξύ τριών ομάδων ενδιαφερόμενων φορέων (βιομηχανία, καλλιεργητές και Επιτροπή/κράτη μέλη). (Δραστηριότητες: όπως στην επιλογή 3 και, επιπλέον, παραγωγή δεδομένων σχετικά με τις χρήσεις ήσσονος σημασίας για την υποβολή φακέλων σε επίπεδο ζώνης, με αναμενόμενο αντίκτυπο σε ολόκληρη την ΕΕ.) 5. Συμπεράσματα Από τη συλλογή των απόψεων των κρατών μελών και των ενδιαφερόμενων φορέων προέκυψε σαφής ζήτηση για την ανάληψη ευρωπαϊκής συντονισμένης δράσης (το 96% των συμμετεχόντων στη γενική έρευνα που διεξήγαγε η FCEC τάχθηκαν υπέρ, ενώ το 4% δεν εξέφρασε άποψη. Δεν εκφράστηκε ενδιαφέρον για τις επιλογές 1 και 2. Ενώ οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής υποστήριξαν στην πλειονότητά τους την επιλογή 3, οι καλλιεργητές και η βιομηχανία φυτοπροστατευτικών προϊόντων έδειξαν σαφή προτίμηση για την επιλογή 4, καθώς τάχθηκαν υπέρ της δημιουργίας ενός ταμείου, το οποίο θα προστεθεί στην ήδη υπάρχουσα σημαντική χρηματοδοτική στήριξη που παρέχεται σε ολόκληρη την ΕΕ σε εθνικό επίπεδο (εκτιμώμενη σε 8 εκατομμύρια ευρώ). Επιπλέον, η Επιτροπή θεωρεί ότι η επιλογή 4 υπερβαίνει το πεδίο του άρθρου 76 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 και κρίνει ότι θα απαιτήσει την τροποποίηση της υπάρχουσας νομικής βάσης, κάτι που δεν αποτελεί επιλογή μικροπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα. Σύμφωνα με τα κράτη μέλη, η βασική επείγουσα ανάγκη είναι αυτή του συντονισμού και της ανταλλαγής πληροφοριών στο πλαίσιο μιας κοινής πλατφόρμας εμπειρογνωμόνων της ΕΕ για τις χρήσεις ήσσονος σημασίας. Οι ενδιαφερόμενοι φορείς εξέφρασαν την προτίμησή τους για τη χορήγηση πρόσθετης χρηματοδότησης πέραν των ήδη υφιστάμενων πόρων για την παραγωγή δεδομένων. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι ένας παρόμοιος συντονιστικός μηχανισμός θα αποφέρει οφέλη όσον αφορά την προώθηση συνεργειών και την αποφυγή αλληλεπικαλύψεων των προσπαθειών, αλλά επίσης θα διασφαλίσει ότι οι εθνικοί πόροι επενδύονται αποτελεσματικά. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να παράσχει συνδρομή και να συμβάλει οικονομικά σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο ορίζοντα στη δημιουργία του ανεξάρτητου αυτού μηχανισμού συντονισμού (επιλογή 3 από τις επιλογές πολιτικής που εξετάστηκαν), βάσει του 17

άρθρου 76 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009. Από μία πρώτη ανάλυση προκύπτει ότι χρηματοδότηση της τάξεως των 350 000 ευρώ ετησίως θα επαρκέσει για την εφαρμογή των απαιτούμενων μέτρων που εξετάστηκαν στο πλαίσιο της επιλογής 3. Συνεπώς, η Επιτροπή κρίνει ότι δεν απαιτείται στο παρόν στάδιο ειδική νομοθετική πρόταση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για ένα ταμείο για τις χρήσεις ήσσονος σημασίας. Ωστόσο, η Επιτροπή θα παρακολουθεί την πρόοδο που θα σημειωθεί κατά τα προσεχή έτη και ενδέχεται να προτείνει κατάλληλα μέτρα ανάλογα με την πείρα που θα αποκομιστεί από τον μηχανισμό συντονισμού όπως περιγράφηκε ανωτέρω. Η Επιτροπή είναι πεπεισμένη ότι η δημιουργία ενός συντονιστικού μηχανισμού, σε συνδυασμό με την ορθή και πλήρη εφαρμογή των νέων διατάξεων του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 που περιγράφηκαν στην παράγραφο 3 της παρούσας έκθεσης, θα συμβάλει σημαντικά στον μετριασμό του προβλήματος των χρήσεων ήσσονος σημασίας. Πέραν του προτεινόμενου συντονιστικού μηχανισμού για τις χρήσεις ήσσονος σημασίας, η Επιτροπή, στο πλαίσιο της τελευταίας πρόσκλησης υποβολής προσφορών στο έβδομο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα 8, θα στηρίξει τη δημιουργία ενός δικτύου ERANET για την ολοκληρωμένη διαχείριση των επιβλαβών οργανισμών με ειδική αναφορά στις χρήσεις ήσσονος σημασίας (Integrated Pest Management-IPM ERANET). Τα δίκτυα ERANET αποτελούν μέσα συντονισμού της έρευνας στο πλαίσιο των οποίων τα κράτη μέλη μπορούν να συντονίζουν τις εθνικές ερευνητικές δραστηριότητές τους και εντέλει να χρηματοδοτούν κοινά έργα. Παρέχουν σημαντικές ευκαιρίες σε κράτη μέλη και συνδεδεμένες χώρες όσον αφορά την ανταλλαγή πληροφοριών, τη συγκέντρωση πόρων και την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με κοινές ερευνητικές προσεγγίσεις σε συγκεκριμένους τομείς. Το IPM ERANET θα τεθεί σε λειτουργία τους πρώτους μήνες του 2014 με στόχο τη δημιουργία συνεργειών και την εξασφάλιση υψηλότερου επιπέδου εφαρμογής της ολοκληρωμένης διαχείρισης επιβλαβών οργανισμών στις μικρές καλλιέργειες από τους ευρωπαίους γεωργούς. Ο συντονισμός μεταξύ του εν λόγω ERANET και του προτεινόμενου συντονιστικού μηχανισμού θα είναι απαραίτητος και εντέλει επωφελής για την επίλυση μελλοντικών ζητημάτων σχετικά με τις μικρές καλλιέργειες. Η Επιτροπή ζητεί επίσης την πλήρη συμμετοχή των σχετικών ενδιαφερόμενων φορέων για την επιτυχή εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 και για την εξεύρεση βιώσιμων λύσεων σε ολόκληρη την ΕΕ για τα προβλήματα που σχετίζονται με τους επιβλαβείς οργανισμούς στις μικρές καλλιέργειες. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην εφαρμογή των πρακτικών ολοκληρωμένης διαχείρισης των επιβλαβών οργανισμών και στις δραστικές ουσίες χαμηλού κινδύνου, στα βιολογικά φυτοφάρμακα και στις βασικές ουσίες, σύμφωνα με τις αρχές της οδηγίας 2009/128/ΕΚ που αφορά τον καθορισμό πλαισίου κοινοτικής δράσης με σκοπό την επίτευξη της ορθολογικής χρήσης των γεωργικών φαρμάκων. 8 ΠΠ7 Πρόγραμμα Εργασιών «Συνεργασία»: Τρόφιμα, γεωργία και αλιεία, και βιοτεχνολογία, θέμα KBBE.2013.1.4-02: Ολοκληρωμένη διαχείριση επιβλαβών οργανισμών ERANET, Πρόσκληση υποβολής προσφορών: FP7-ERANET-2013- RTD). 18