Η ΠΑΛΗ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΝ ΦΑΣΙΣΜΟ ΑΡΧΙΖΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΛΗ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΝ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΙΣΜΟ

I.C.C. - OTO ΡΥΛΕ Η ΠΑΛΗ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΝ ΦΑΣΙΣΜΟ ΑΡΧΙΖΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΛΗ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΝ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΙΣΜΟ Μετάφραση Νίκος Β. Αλεξίου ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ

ΤΙΤΛΟΣ: Η πάλη ενάντια στον φασισμό αρχίζει με την πάλη ενάντια στον μπολσεβικισμό ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ: I.C.C. - Ότο Ρύλε ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Ν. Β. Αλεξίου ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΣΙΑ: Ά.Γ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Βαλτετσίου 53 10681 Αθήνα τηλ.: 210-3802040 ΧΡΟΝΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: Μάϊος 2013

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Θέσεις για τον Μπολσεβικισμό...7 Η Πάλη ενάντια στον Φασισμό αρχίζει με την Πάλη ενάντια στον Μπολσεβικισμό...45

«Για να προσχωρήσεις σε ένα κόμμα, πρέπει να είσαι κατά κάποιον τρόπο αυτιστικός, νευρωτικός, κουφός και τυφλός. Βαρέθηκα την μαρξιστική" δημαγωγία, διότι στην προσπάθειά της να εκμηδενίσει τις αντιφάσεις του ατόμου, το μόνο που κάνει είναι να το αλλοτριώνει περισσότερο. Κάθε απόπειρα απλοποίησης της ανθρώπινης συνείδησης εμπεριέχει κάτι το φασιστικό: σταλινισμός και χιτλερισμός, εδώ, είναι το ίδιο Μαργκερίτ Ντυράς, Μετέωρο Πάθος

ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΙΣΜΟ Εισαγωγικό Σημείωμα Κατά την διάρκεια της Ρωσικής Επανάστασης (1905-1917) και της Γερμανικής Επανάστασης (1918-1923), εμφανίστηκε μια νέα οργανωτική μορφή της πάλης του προλεταριάτου: τα Εργατικά Συμβούλια. Αν και ηττήθηκαν από την καπιταλιστική αντεπανάσταση, στην Γερμανία υπό την σοσιαλδημοκρατική της μορφή και στην Ρωσία υπό την μπολσεβίκική της μορφή, τα Εργατικά Συμβούλια μπόρεσαν, εν τούτοις, να επιβεβαιωθούν ως η πιό ξεκάθαρη έκφραση του κομμουνιστικού σχεδίου: «Όλη η εξουσία στα εργατικά συμβούλια και όλα τα μέσα παραγωγής στα χέρια των εργατών». Κατάργηση των συνδικάτων και του κοινοβουλίου, αμείλικτη πάλη ενάντια στον ρωσικό κρατικό καπιταλισμό, εκμεταλλευτή των εργατών όπως και οι άλλοι: αυτά ήταν τα θέματα με τα οποία ασχολήθηκαν οι συμβουλιακοί κομμουνιστές Καρλ Κορς, Πωλ Ματίκ, Άντον Πάνεκουκ, Ότο Ρύλε και Χέλμουτ Βάγκνερ στα κείμενά τους που δημοσιεύθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες μεταξύ των ετών 1934-43 στις επιθεωρήσεις Living Marxism και International Council Correspondence [.l.c.c.] To κείμενο «Θέσεις για τον Μπολσεβικισμό» είδε για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας ως μέρος του βιβλίου του Ρόζενμπεργκ Geschichte des Bolschewismus [Ιστορία του Μπολσεβικισμού], το οποίο εκδόθηκε στο Αμβούργο το 1932. Το 1934 δημοσιεύθηκε στο τεύχος 3 του περιοδικού Ratekorrespondenz, το οποίο εξέδιδε η Ομάδα Ολλανδών Διεθνιστών Κομμουνιστών (G.I.C.), ενώ, έναν χρόνο αργότερα, κυκλοφόρησε υπό μορφή φυλλαδίου. Πρόκειται για την πρώτη σημαντική κριτική του μπολσεβικισμού από μια καθαρά μαρξιστική σκοπιά. Οι «Θέσεις» υπήρξαν για τους 7

συμβουλιακούς κομμουνιστές μια σπουδαία τομή στην θεωρητική και πρακτική τους γνώση, ενώ απετέλεσαν τα πρώτα βήματα της θεωρίας εκείνης που θεωρεί την γραφειοκρατία άρχουσα τάξη και έκφραση μιάς εξέλιξης προς τον κρατικό καπιταλισμό.

A. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΙΣΜΟΥ 1 Ο μπολσεβικισμός δημιούργησε για τον εαυτό του ένα κλειστό πεδίο κοινωνικής πρακτικής μέσα στην σοβιετική οικονομία και στο σοβιετικό κράτος. Ιδρύοντας την Γ' Διεθνή, έφτιαξε ένα εργαλείο για να διευθύνει και να επηρεάζει το εργατικό κίνημα σε παγκόσμια κλίμακα. Με την βοήθεια του «λενινισμού» επεξεργάσθηκε τις ντιρεκτίβες του σε θέματα αρχών και στρατηγικής. Μένει να εξετάσουμε αν η μπολσεβίκικη θεωρία εκφράζει, όπως λέει ο Στάλιν, τον μαρξισμό στην εποχή του ιμπεριαλισμού και αν, συνακόλουθα, είναι ο άξονας του διεθνούς επαναστατικού προλεταριακού κινήματος. 2 Ο μπολσεβικισμός απέκτησε την παγκόσμια φήμη του μέσα στο εργατικό κίνημα, αφ ενός με την συστηματική επαναστατική αντίθεσή του στον A' Παγκόσμιο Πόλεμο του 1914-18, και αφ ετέρου με την Ρωσική Επανάσταση του 1917. Η παγκόσμια ιστορική σημασία του συνίσταται στο γεγονός ότι, υπό την συνεπή ηγεσία του Λένιν, αναγνώρισε τα προβλήματα της Ρωσικής Επανάστασης, ενώ συγχρόνως δημιούργησε στο εσωτερικό το μπολσεβίκικο κόμμα, το όργανο με το οποίο θα μπορούσαν να επιλυθούν πρακτικά αυτά τα προβλήματα. Αυτή η προσαρμογή του μπολσεβικισμού στα προβλήματα που ανακίνησε η Ρωσική Επανάσταση υπήρξε η συνέπεια της συνεχούς και επίμονης 20ετούς ανάπτυξης, καθώς και μιάς βαθιάς γνώσης των ταξικών σχέσεων. 3 Το ζήτημα τού αν αυτή η επιτυχής εκπλήρωση των καθηκόντων του εξουσιοδοτεί τον μπολσεβικισμό να ηγείται 9

θεωρητικά, τακτικά και οργανωτικά της διεθνούς προλεταριακής επανάστασης, απαιτεί μια εξέταση αφ ενός των κοινωνικών θεμελίων και των προϋποθέσεων της Ρωσικής Επανάστασης, και, αφ ετέρου, των προβλημάτων της προλεταριακής επανάστασης στις μεγάλες καπιταλιστικές χώρες. Β. ΟΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ 4 Η ρωσική κοινωνία καθορίστηκε αποφασιστικά από την [γεωγραφική] θέση της μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Ενώ η αυξανόμενη οικονομική δύναμη και η ισχυρότερη διεθνής θέση της Δυτικής Ευρώπης κατέστρεψαν -πριν από το τέλος του Μεσαίωνα- τις απαρχές μιάς καπιταλιστικού τύπου εμπορικής ανάπτυξης, η πολιτική υπεροχή του ανατολικού δεσποτισμού έθεσε τις βάσεις της απολυταρχικής κρατικής οργάνωσης της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Έτσι η Ρωσία κατείχε, όχι μόνο γεωγραφικά, αλλά και οικονομικά και πολιτικά, μια ενδιάμεση θέση μεταξύ των δύο ηπείρων, συνδυάζοντας τα διαφορετικά οικονομικά και πολιτικά τους συστήματα με τον δικό της ιδιότυπο τρόπο. 5 Αυτή η αμφίσημη θέση που κατείχε η Ρωσία στην διεθνή σφαίρα επηρέασε με τρόπο αποφασιστικό όχι μόνο το απώτερο παρελθόν της, αλλά και τα προβλήματα της επανάστασής της κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Στην εποχή της ανόδου του ιμπεριαλισμού, το καπιταλιστικό σύστημα δημιούργησε δύο αμοιβαία αντιτιθέμενα, αλλά στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους κέντρα: το υπερανεπτυγμένο καπιταλιστικό κέντρο της ενεργητικής ιμπεριαλιστικής προέλασης στις υπερεκβιομηχανισμένες ζώνες της Δυτικής Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής, και το αποικιακό κέντρο της παθητικής ιμπεριαλιστικής λεηλασίας στις 10

αγροτικές περιοχές της Ανατολικής Ασίας. Συγχρόνως, από τα δύο αυτά κέντρα προέκυψε μια ταξική εναντίωση στο ιμπεριαλιστικό σύστημα: αφ ενός η παγκόσμια προλεταριακή επανάσταση που οργανώθηκε σε όλες τις υπερανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες της Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής, και αφ ετέρου η εθνική αγροτική επανάσταση που γεννήθηκε στις αγροτικές χώρες της Ανατολικής Ασίας. Η Ρωσία, που βρισκόταν στην διαχωριστική γραμμή των σφαιρών επιρροής αυτών των δύο ιμπεριαλιστικών κέντρων, είδε να συνδυάζονται στην επικράτειά της οι δύο αυτές επαναστατικές τάσεις. 6 Η ρωσική οικονομία συνδύαζε μια ασιατικού τύπου αγροτική παραγωγή, χαρακτηριστική των ασιατικών χωρών, με την σύγχρονη βιομηχανική οικονομία, χαρακτηριστική της Ευρώπης. Η δουλεία, με διάφορες μορφές, επιβίωσε στην πράξη για την συντριπτική πλειοψηφία των Ρώσων αγροτών και ανέκοψε στις απαρχές της την ανάπτυξη μιάς καπιταλιστικού τύπου γεωργίας. Αυτές οι νέες μέθοδοι προκάλεσαν απλώς την διάλυση του ρωσικού χωριού1και δημιούργησαν μια κατάσταση απερίγραπτης φτώχειας, ενώ ο αγρότης έμεινε αλυσοδεμένος σε μια γη που δεν μπορούσε πλέον να τον θρέψει. Η ρωσική γεωργία, που περιλάμβανε τα 4/5 του ρωσικού πληθυσμού και αντιπροσώπευε πάνω από το μισό της συνολικής παραγωγής της χώρας, ήταν μέχρι το 1917 μια φεουδαρχική οικονομία, διάστικτη με καπιταλιστικά στοιχεία. Η ρωσική βιομηχανία εμφυτεύτηκε στην χώρα από το τσαρικό καθεστώς, το οποίο δεν ήθελε να εξαρτάται από ξένες χώρες, ιδίως ως προς τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς. Εφ όσον, όμως, η Ρωσία δεν διέθετε ούτε την βάση ενός καλά ανεπτυγμένου βιοτεχνικού συστήματος, [Σ.τ.μ. Όλες οι σημειώσεις του βιβλίου είναι του Γάλλου μεταφραστή.] 1. Πρόκειται για την αγροτική κομμούνα (obchtchina). 11

ούτε τα στοιχειώδη για την δημιουργία μιάς τάξης «ελεύθερων εργαζομένων», αυτός ο κρατικός καπιταλισμός, παρ ότι θεμελιώθηκε στην μαζική παραγωγή, δεν δημιούργησε μια τάξη μισθωτών εργατών. Αυτό το σύστημα καπιταλιστικής δουλείας θα άφηνε μέχρι το 1917 ανεξίτηλα τα ίχνη της ιδιαιτερότητάς του, παραδείγματος χάριν στον τρόπο πληρωμής των μισθών, στην στέγαση των εργατών, στην κοινωνική νομοθεσία κ.ά. Επομένως, οι Ρώσοι εργαζόμενοι ήταν όχι μόνο τεχνικά υπανάπτυκτοι, αλλά και σε μεγάλο βαθμό αγράμματοι και προσκολλημένοι, αμέσως ή εμμέσως, στο χωριό. Σε πολλούς βιομηχανικούς κλάδους, το εργατικό δυναμικό αποτελούσαν κυρίως εποχιακοί εργάτες γης οι οποίοι δεν είχαν μόνιμη σύνδεση με την πόλη. Μέχρι το 1917, η ρωσική βιομηχανία ήταν ένα σύστημα καπιταλιστικής παραγωγής, διάστικτο με φεουδαρχικά στοιχεία. Η φεουδαρχικού τύπου γεωργία και η καπιταλιστική βιομηχανία διαποτίζονταν αμοιβαία από τα βασικά τους στοιχεία και συγχωνεύτηκαν σε ένα σύστημα το οποίο δεν μπορούσε ούτε να διευθύνεται σύμφωνα με τις αρχές της φεουδαρχικής οικονομίας, ούτε να εξελίσσεται προς τον καπιταλισμό. 7 Το οικονομικό καθήκον της Ρωσικής Επανάστασης ήταν, κατ αρχάς, να αποκαλύψει τον αγροτικό φεουδαρχισμό και να τερματίσει την εκμετάλλευση των αγροτών ως δουλοπάροικων, εκβιομηχανίζοντας την γεωργία και αναβιβάζοντάς την στο επίπεδο της σύγχρονης εμπορευματικής παραγωγής, και, δεύτερον, να καταστήσει εφικτή την ανεμπόδιστη, αυτόνομη δημιουργία μιάς τάξης αληθινά «ελεύθερων εργαζομένων», απαλλάσσοντας την βιομηχανική ανάπτυξη από όλα τα φεουδαρχικά δεσμά της -με άλλα λόγια, ο μπολσεβικισμός θα υλοποιούσε τα καθήκοντα της αστικής επανάστασης. 12

8 Πάνω σε αυτήν την βάση θεμελιώθηκε το κράτος του τσαρικού απολυταρχισμού. Η ύπαρξη αυτού του κράτους εξαρτιόταν από την ισορροπία μεταξύ των δύο κατεχουσών τάξεων, εκ των οποίων καμία δεν μπορούσε να κυριαρχήσει πάνω στην άλλη. Αν ο καπιταλισμός αντιπροσώπευε την οικονομική ραχοκοκκαλιά του τσαρικού κράτους, η φεουδαρχική αριστοκρατία τού πρόσφερε την πολιτική της υποστήριξη «το Σύνταγμα», «το δικαίωμα ψήφου» και το σύστημα «διοικητικής αυτονομίας» δεν μπορούσαν να αποκρύψουν την πολιτική ανικανότητα των τάξεων που υπήρχαν στο τσαρικό κράτος, το οποίο, υπό τις συνθήκες της οικονομικής καθυστέρησης της χώρας, γέννησε μια μέθοδο διακυβέρνησης που ήταν ένα μείγμα ευρωπαϊκού απολυταρχισμού και ανατολικού δεσποτισμού. 9 Πολιτικά, τα καθήκοντα με τα οποία βρέθηκε αντιμέτωπη η Ρωσική Επανάσταση ήταν: η καταστροφή του απολυταρχισμού, η κατάργηση της φεουδαρχικής αριστοκρατίας ως πρώτης τάξης και η δημιουργία ενός πολιτικού συντάγματος και ενός διοικητικού μηχανισμού που θα διασφάλιζαν πολιτικά την επίτευξη του οικονομικού έργου της επανάστασης. Οι πολιτικοί σκοποί της Ρωσικής Επανάστασης ήταν, λοιπόν, απόλυτα σύμφωνοι με τις οικονομικές βάσεις της... τους σκοπούς της αστικής επανάστασης. Γ. ΟΙ [ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ] ΤΑΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 10 Λόγω του ιδιότυπου κοινωνικού συνδυασμού φεουδαρχικών και καπιταλιστικών στοιχείων, η Ρωσική Επανάσταση είχε να αντιμετωπίσει δύσκολα προβλήματα. Στην ουσία, διέφερε τόσο ριζικά από την κλασική αστική επανάσταση, όσο διέφερε η κοινωνική δομή του ρωσικού απολυταρχι- 13

σμού των αρχών του 20ού αιώνα από εκείνη του γαλλικού απολυταρχισμού του 17ου αιώνα. 11 Αυτή η διαφορά, που αντιστοιχούσε στον διφυή χαρακτήρα της οικονομικής δομής, βρήκε την σαφέστερη πολιτική της έκφραση στην στάση των διαφόρων κοινωνικών τάξεων της Ρωσίας απέναντι στον τσαρισμό και στην επανάσταση. Κατ αρχάς, από την σκοπιά των οικονομικών τους συμφερόντων, όλες αυτές οι τάξεις ήταν ριζικά αντίθετες προς τον τσαρισμό. Στην πράξη, όμως, η αντίθεσή τους διέφερε όχι μόνο ως προς τον βαθμό, αλλά ήταν και τελείως διαφορετική ως προς τους σκοπούς. 12 Η φεουδαρχική αριστοκρατία αγωνίστηκε βασικά μόνο για την επέκταση της επιρροής της στο απολυταρχικό κράτος, επιθυμώντας να το διατηρήσει ανέπαφο, με σκοπό την διατήρηση των προνομίων της. 13 Η αριθμητικά αδύναμη, πολιτικά εξαρτημένη και άμεσα συνδεδεμένη με τον τσαρισμό μέσω των κρατικών επιδοτήσεων αστική τάξη έκανε αμέτρητες στροφές στον πολιτικό της προσανατολισμό. Το Κίνημα των Δεκεμβριστών του 1825 ήταν η μόνη επαναστατική της επίθεση εναντίον του απολυταρχικού κράτους. Την εποχή του τρομοκρατικού κινήματος των ναρόντνικων,2 στις δεκαετίες του 1870 και του 1880, υποστήριξε παθητικά το επαναστατικό κίνημα, ελπίζοντας ότι έτσι θα αύξανε την πίεσή της στον τσαρισμό. Για τον ίδιο σκοπό επιχείρησε να χρησιμοποιήσει τα επαναστατικά απεργιακά κινήματα, μέχρι τους αγώνες του Οκτωβρίου του 1905: ο στόχος της δεν ήταν πλέον να ανατρέψει, αλλά απλώς να μεταρρυθμίσει τον τσαρισμό. Κατά την διάρκεια της κοινοβουλευτικής περιόδου, από το 1906 έως την άνοιξη του 1917, εισήλθε σε μια φάση συνεργασίας 2. Λαϊκιστές. 14

με τον τσαρισμό. Τελικώς, η ρωσική αστική τάξη, φοβούμενη τις συνέπειες των επαναστατικών αγώνων των προλεταριακών και αγροτικών μαζών, κατέληξε να παραδοθεί άνευ όρων στην τσαρική αντίδραση, όταν έγινε το πραξικόπημα του Κορνίλωφ,3το οποίο είχε ως στόχο την επανεγκαθίδρυση της προηγούμενης εξουσίας του τσάρου. Η ρωσική αστική τάξη έγινε αντεπαναστατική πριν ακόμα εκπληρωθούν τα καθήκοντα της δικής της επανάστασης. Ως αστική επανάσταση, η Ρωσική Επανάσταση πραγματοποιήθηκε όχι μόνο χωρίς την αστική τάξη, αλλά και ευθέως εναντίον της -αυτό ακριβώς είχε έναν βαθύ αντίκτυπο στην όλη πολιτική της. 14 Όσον αφορά την αγροτιά, που αποτελούσε την συντριπτική πλειοψηφία του ρωσικού πληθυσμού, θα έπαιζε έναν αποφασιστικό, αλλά παθητικό ρόλο στην Ρωσική Επανάσταση. Ενώ η ιδιοκτητική αγροτιά -μεσαία και μεγάλη- πρόσκειτο πολιτικά στους φιλελεύθερους μικροαστούς, η μεγάλα μάζα των λιμοκτονούντων και σκλαβωμένων μικροαγροτών για να επιβιώσει αναγκάστηκε να προχωρήσει στην βίαιη απαλλοτρίωση των μεγάλων αγροκτημάτων. Ανίκανοι να ακολουθήσουν μια δική τους ταξική πολιτική, οι Ρώσοι αγρότες έπρεπε να υποταχθούν στην ηγεσία άλλων τάξεων. Μέχρι τον Φεβρουάριο του 1917, με εξαίρεση κάποιες σποραδικές εξεγέρσεις, υπήρξαν ο στυλοβάτης του τσαρισμού. Αυτές οι απαθείς και καθυστερημένες μάζες ήταν υπεύθυνες για την αποτυχία της Επανάστασης του 1905. Το 1917, ωστόσο, οι αγρότες έπαιξαν έναν αποφασιστικό ρόλο στην ανατροπή του τσαρισμού: οργανωμένοι από αυτόν σε μεγάλες μονάδες μέσα στον ρωσικό στρατό, παρέλυσαν, εξ αιτίας της παθητικότητάς τους, την διεξαγωγή του πολέμου. Τελικώς, κατά την διάρκεια της επαναστατικής περιόδου, μέσω των πρωτόγονων αλλά αποτελεσματι 3. Αναφορά στο δεξιό στρατιωτικό πραξικόπημα που έγινε στα τέλη του 1917. 15

κών εξεγέρσεών τους, έθεσαν τέλος στην μεγάλη αγροτική ιδιοκτησία, δημιουργώντας τις αναγκαίες συνθήκες για την νίκη της μπολσεβίκικης επανάστασης: αυτή, κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, δεν θα μπορούσε να επιβιώσει χωρίς την αλληλεγγύη τους. 15 Το εξίσου καθυστερημένο ρωσικό προλεταριάτο είχε, εν τω μεταξύ, συγκεντρώσει μεγάλα αποθέματα αγωνιστικότητας υπό την ανελέητη εξουσία της τσαρικής και καπιταλιστικής καταπίεσης. Συμμετείχε με πείσμα σε όλες τις δράσεις της αστικής ρωσικής επανάστασης, της οποίας έγινε το προθυμότερο και πιστότερο όργανο. Μετατρέποντας κάθε σύγκρουσή του με τον τσαρισμό σε επαναστατική πράξη, ανέπτυξε μια πρωτόγονη ταξική συνείδηση, η οποία στους αγώνες του 1917 (και ιδίως με την αυθόρμητη κατάληψη των μεγάλων επιχειρήσεων) ανυψώθηκε στο επίπεδο της υποκειμενικής κομμουνιστικής βούλησης. 16 Η μικροαστική διανόηση έπαιξε έναν διακριτό ρόλο στην Ρωσική Επανάσταση. Αφόρητα περιορισμένα από πολιτιστική και υλική άποψη, εμποδισμένα στην επαγγελματική τους πρόοδο και εξοικειωμένα με τις πιό προχωρημένες ιδέες της Δ. Ευρώπης, τα πιό αγωνιστικά στοιχεία της διανόησης βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή του επαναστατικού κινήματος, αποτυπώνοντας πάνω σ αυτό μια ιακωβίνικη μικροαστική σφραγίδα. Το κίνημα της ρωσικής σοσιαλδημοκρατίας, καθοδηγούμενο από επαγγελματίες επαναστάτες, υπήρξε κατ ουσίαν ένα κόμμα της επαναστατικής μικροαστικής τάξης. 17 Η Ρωσική Επανάσταση παρουσίασε συγκεκριμένα προβλήματα των οποίων η κοινωνική λύση εξαρτιόταν από έναν περίεργο συνδυασμό δυνάμεων: μέσα στην παθητικότητά τους, οι αγροτικές μάζες απετέλεσαν το θεμέλιο της επανάστασης οι πιό αδύναμες αριθμητικά, αλλά ισχυρότερες επα 16

ναστατικά προλεταριακές μάζες υπήρξαν το όπλο της μάχης, ενώ η μικρή φράξια των επαναστατών διανοουμένων ήταν ο εγκέφαλος. 18 Αυτή η τριγωνική δομή ήταν μια αναπόφευκτη εξέλιξη της τσαρικής κοινωνίας, η οποία εξουσιαζόταν από ένα αυτόνομο απολυταρχικό κράτος και βασιζόταν στις κατέχουσες τάξεις που στερούνταν πολιτικών δικαιωμάτων: την φεουδαρχική αριστοκρατία και την αστική τάξη. Τα ιδιαίτερα προβλήματα που συνεπαγόταν η πραγματοποίηση μιάς αστικής επανάστασης χωρίς την αστική τάξη, και εναντίον της, προέκυψαν από το ότι -για να ανατραπεί ο τσαρισμός- ήταν αναγκαίο να κινητοποιηθεί η αγροτιά και το προλεταριάτο σε έναν αγώνα για τα δικά τους συμφέροντα, καταστρέφοντας έτσι όχι μόνο τον τσαρισμό, αλλά και τις υφιστάμενες μορφές φεουδαρχικής και καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Αριθμητικά, οι αγρότες θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση μόνοι τους, αλλά πολιτικά δεν ήταν σε θέση να το κάνουν, κι έτσι στάθηκαν ανίκανοι να υλοποιήσουν τα ταξικά τους συμφέροντα, υποτασσόμενοι στην εξουσία κάποιας άλλης τάξης, η οποία, με την σειρά της, καθόρισε ως έναν βαθμό ποιά συμφέροντα της αγροτιάς μπορούσαν να ικανοποιηθούν. Το 1917, οι Ρώσοι εργάτες ανέπτυξαν μια κομμουνιστική και αυτόνομη ταξική πολιτική. Τους έλειπαν όμως οι αναγκαίες κοινωνικές βάσεις για να πετύχουν, εφ όσον η νίκη της προλεταριακής επανάστασης έπρεπε να είναι επίσης και μια νίκη επί της αγροτιάς. Ωστόσο αυτό ήταν αδύνατον για το ρωσικό προλεταριάτο, το οποίο, διαιρεμένο σε διάφορα στρώματα, αριθμούσε μόλις 10 εκατομμύρια ανθρώπους. Επομένως, όπως ακριβώς οι αγρότες, οι εργάτες έπρεπε να υποταχθούν στην εξουσία μιάς ομάδας διανοουμένων η οποία δεν ήταν οργανικά συνδεδεμένη με τα συμφέροντά τους. 17

19 Έργο των μπολσεβίκων ήταν να δημιουργήσουν την ηγεσία της Ρωσικής Επανάστασης και να αναπτύξουν μια κατάλληλη τακτική. Κατάφεραν κάτι που φαινόταν αδύνατον: να δημιουργήσουν μια συμμαχία μεταξύ δύο ανταγωνιστικών τάξεων, των αγροτικών μαζών που αγωνίζονταν υπέρ της ατομικής ιδιοκτησίας, και του προλεταριάτου που αγωνιζόταν για τον κομμουνισμό. Μέσα λοιπόν σε εκείνες τις δύσκολες συνθήκες κατέστησαν εφικτή την επανάσταση και διασφάλισαν την επιτυχία της ενώνοντας αυτά τα εργατικά και αγροτικά στοιχεία με τα σιδηρά δεσμά της κομματικής τους δικτατορίας. Οι μπολσεβίκοι αποτελούν το ηγετικό κόμμα της επαναστατικής μικροαστικής επαναστατικής διανόησης της Ρωσίας, εκπλήρωσαν δε το ιστορικό καθήκον της Ρωσικής Επανάστασης, δηλαδή συνέδεσαν την αστική επανάσταση της αγροτιάς με την προλεταριακή επανάσταση της εργατικής τάξης. Δ. Η ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΙΣΜΟΥ 20 Ο μπολσεβικισμός έχει όλα τα χαρακτηριστικά της αστικής επανάστασης, τα οποία όμως έχουν εμπλουτισθεί από την βαθιά γνώση (την οποία δανείστηκε από τον μαρξισμό) των νόμων της πάλης των τάξεων. Όταν ο Λένιν είπε ότι «ο επαναστάτης σοσιαλδημοκράτης είναι ο ιακωβίνος που συνδέεται με τις μάζες», αυτή είναι κάτι παραπάνω από μια επιφανειακή σύγκριση. ΓΥ αυτόν, υπήρχε μια προφανής συγγένεια μεθόδων και σκοπών ανάμεσα στην ρωσική σοσιαλδημοκρατία και στην μικροαστική επαναστατική τάξη της Γαλλικής Επανάστασης. 21 Η βασική αρχή της μπολσεβίκικης πολιτικής (η κατάκτηση και η άσκηση της εξουσίας από την οργάνωση) είναι ιακωβίνικη η μεγαλειώδης μπολσεβίκικη πολιτική προο 18

πτική είναι ιακωβίνικη η υλοποίησή της στην πορεία του αγώνα της μπολσεβίκικης οργάνωσης για την κατάκτηση της εξουσίας είναι ιακωβίνικη η κινητοποίηση όλων των κατάλληλων μέσων και δυνάμεων της κοινωνίας για την ανατροπή του απολυταρχισμού, καθώς και η εφαρμογή όλων των μεθόδων που υπόσχονται επιτυχία οι ελιγμοί και οι συμβιβασμοί του μπολσεβίκικου κόμματος με κάθε κοινωνική δύναμη που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει έστω και για ελάχιστο χρόνο και στον λιγότερο σημαντικό τομέα του αγώνα...ιδού ποιό είναι το ιακωβίνικο πνεύμα. Σε τελική ανάλυση, η θεμελιώδης ιδέα της μπολσεβίκικης οργάνωσης είναι ιακωβίνικη: η δημιουργία μιάς αυστηρής οργάνωσης επαγγελματιών επαναστατών που θα παραμείνει ένα υπάκουο όργανο μιάς παντοδύναμης ηγεσίας. 22 Θεωρητικά, ο μπολσεβικισμός σε καμία περίπτωση δεν ανέπτυξε μια αυτόνομη σκέψη που θα μπορούσε να θεωρηθεί συνεκτικό σύστημα. Αντιθέτως, έχει ιδιοποιηθεί την μαρξιστική μέθοδο ανάλυσης των κοινωνικών τάξεων, προσαρμόζοντάς την στην ρωσική επαναστατική πραγματικότητα, δηλαδή άλλαξε ριζικά το περιεχόμενό της, ενώ διατήρησε τις έννοιες της. 23 Το μόνο ιδεολογικό επίτευγμα του μπολσεβικισμού είναι η σύνδεση της ίδιας της πολιτικής θεωρίας του, συνολικά, με την υλιστική φιλοσοφία. Όντας ριζοσπάστης πρωταγωνιστής της αστικής επανάστασης, ξαναγυρίζει στην ριζοσπαστική ιδεολογία της αστικής επανάστασης, κάνοντάς την δόγμα της δικής του αντίληψης περί ανθρώπινης κοινωνίας. Αυτή η καθήλωση στην υλιστική φιλοσοφία συνοδεύεται από μια συνεχή ολίσθηση προς έναν ιδεαλισμό ο οποίος θεωρεί ότι η πολιτική πρακτική πηγάζει, σε τελική ανάλυση, από την δράση των ηγετών. (Η προδοσία του ρεφορμισμού, η ειδωλολατρία του Λένιν και του Στάλιν.) 19

24 Η μπολσεβίκικη οργάνωση αναδύθηκε μέσα από τους σοσιαλδημοκρατικούς κύκλους των επαναστατών διανοουμένων και αναπτύχθηκε, μέσω φραξιονιστικών αγώνων, διασπάσεων και ηττών, σε μια οργάνωση ηγετών, στην οποία οι κυρίαρχες θέσεις ήταν στα χέρια των μικροαστών διανοουμένων. Η περαιτέρω ανάπτυξή της ευνοήθηκε από την συνεχιζόμενη κατάσταση παρανομίας στην Ρωσία, καθιερώνοντάς την έτσι ως μια πολιτική οργάνωση στρατιωτικού χαρακτήρα που βασιζόταν σε επαγγελματίες επαναστάτες. Χωρίς ένα τέτοιο σκληρό όργανο, η μπολσεβίκικη τακτική θα αποτύγχανε και το ιστορικό καθήκον της ρωσικής επαναστατικής διανόησης δεν θα είχε εκπληρωθεί. 25 Σχεδιασμένη για να υπηρετήσει την κατάκτηση της εξουσίας, η μπολσεβίκικη τακτική εμφάνιζε -ιδίως μέχρι τον Οκτώβριο του 1917- μια ισχυρή εσωτερική συνοχή. Οι διαρκείς εξωτερικές διακυμάνσεις δεν ήταν, ουσιαστικά, παρά προσωρινές προσαρμογές στις μεταβαλλόμενες καταστάσεις και στον μεταβαλλόμενο συσχετισμό δυνάμεων μεταξύ των τάξεων. Σε συμφωνία με την αρχή της απόλυτης υποταγής των μέσων στον σκοπό, και χωρίς να λαμβάνεται υπ όψιν το ιδεολογικό αποτέλεσμα επί των τάξεων των οποίων ηγείτο το μπολσεβίκικο κόμμα, η τακτική αυτή αναθεωρήθηκε, ακόμα και σε φαινομενικά θεμελιώδη ζητήματα. Καθήκον των στελεχών ήταν να καταστήσουν κατανοητό στις «μάζες» κάθε έναν από αυτούς τους ελιγμούς. Απ την άλλη, δεδομένου ότι ο μοναδικός σκοπός της πολιτικής του Κόμματος ήταν η άνευ όρων κατάκτηση των μαζών (μια αναγκαία στάση, εφ όσον οι μάζες αποτελούνταν από την εργατική και την αγροτική τάξη που είχαν τελείως αντίθετα συμφέροντα και συνείδηση), χρησιμοποιήθηκε κάθε ιδεολογική προπαγάνδα μέσα στις μάζες, ακόμη κι αν ερχόταν σε ριζική αντίθεση με το πρόγραμμα του Κόμματος. Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο, η 20

τακτική μέθοδος του μπολσεβικισμού αποκαλύπτει την σύνδεσή της με την πολιτική της αστικής επανάστασης στην πραγματικότητα, την μέθοδο αυτής της πολιτικής ξαναέφερε στο φως ο μπολσεβικισμός. Ε. ΟΙ ΝΤΙΡΕΚΤΙΒΕΣ ΤΗΣ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 26 Ο μπολσεβικισμός γεννήθηκε από την βούληση να ανατραπεί το τσαρικό καθεστώς. Όταν επιτίθεται κατά του απολυταρχισμού, έχει τον χαρακτήρα της αστικής επανάστασης. Κατά την διάρκεια της πάλης που διεξαγόταν μέσα στους κόλπους της ρωσικής σοσιαλδημοκρατίας, με αντικείμενο την τακτική που έπρεπε να υιοθετηθεί προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός, ο μπολσεβικισμός ανέπτυξε τις μεθόδους και τα συνθήματά του. 27 Το ιστορικό καθήκον του μπολσεβικισμού ήταν να συνενώσει υπό την ηγεσία του δύο αντιτιθέμενες εξεγέρσεις, την εξέγερση του προλεταριάτου και εκείνη της αγροτιάς, για έναν κοινό σκοπό: την κατάργηση του φεουδαρχικού κράτους. Έπρεπε να συνδυάσει την αγροτική εξέγερση (φάση της αστικής επανάστασης στις απαρχές της ανάπτυξης της αστικής κοινωνίας) με την προλεταριακή (φάση της προλεταριακής επανάστασης στα τέλη της ανάπτυξης της αστικής κοινωνίας) σε μια ενιαία δράση. Αυτό μπόρεσε να το πετύχει μόνον εξ αιτίας του γεγονότος ότι ανέπτυξε μια μεγάλη στρατηγική στην οποία χρησιμοποιήθηκαν οι πλέον αντίθετες ταξικές δράσεις και τάσεις. 28 Αυτή η στρατηγική (η οποία συνίσταται στην χρησιμοποίηση της δυσαρέσκειας των μαζών), ξεκινάει από την επιθυμία εκμετάλλευσης ακόμα και της παραμικρής ρωγμής μέσα στο στρατόπεδο του εχθρού. Έτσι, ο Λένιν μίλησε κά 21

ποτε για τους φιλελεύθερους ιδιοκτήτες οι οποίοι ήταν οι «αυριανοί μας σύμμαχοι», ενώ, μια άλλη φορά, έσπευσε να υποστηρίξει τους κληρικούς που είχαν στραφεί εναντίον του καθεστώτος, επειδή αυτό δεν ικανοποιούσε τις υλικές ανάγκες τους. Επίσης ήταν έτοιμος να υποστηρίξει τις θρησκευτικές σέκτες που διώκονταν από τον τσαρισμό. 29 Ωστόσο, ο Λένιν αποσαφήνισε την τακτική του θέτοντας ορθά το ζήτημα των «συμμάχων της επανάστασης» ειδικότερα, ως αποτέλεσμα των εμπειριών του 1905, επιτέθηκε με σφοδρότητα εναντίον κάθε συμβιβασμού με τις κυρίαρχες καπιταλιστικές ομάδες, περιορίζοντας την πολιτική των «συμμάχων» και των συμβιβασμών στα μεμονωμένα μικροαστικά και μικροαγροτικά στοιχεία, στα μόνα δηλαδή στοιχεία που θα μπορούσαν ιστορικά να κινητοποιηθούν υπέρ μιάς αστικής επανάστασης στην Ρωσία. 30 Το τακτικό σύνθημα «δημοκρατική δικτατορία εργατών και αγροτών», φανέρωσε το 1905 την γενική κατευθυντήρια γραμμή του μπολσεβικισμού, εκφράζοντας συγχρόνως την χιμαιρική ιδέα κάποιου είδους κοινοβουλευτισμού χωρίς την αστική τάξη. Αργότερα θα αντικαθίστατο από το σύνθημα «ταξική συμμαχία μεταξύ εργατών και αγροτών». Αυτή η φόρμουλα δεν έκρυβε τίποτε άλλο πέρα από την αναγκαιότητα κινητοποίησης και των δύο αυτών τάξεων, που θα επέτρεπε στους μπολσεβίκους να καταλάβουν την εξουσία. 31 Αυτά τα περιστασιακά συνθήματα που κινητοποίησαν, βάσει των αντίθετων συμφερόντων τους, τις δύο καθοριστικές για την Ρωσική Επανάσταση τάξεις, πήγασαν από την ακαταμάχητη βούληση να χρησιμοποιηθούν οι δυνάμεις αυτών των τάξεων. Για να κινητοποιήσουν την αγροτιά, οι μπολσεβίκοι, ήδη από το 1905 ή περίπου εκείνη την εποχή, έριξαν το σύνθημα της «ριζικής απαλλοτρίωσης των μεγα- 22

λογαιοκτη μόνων από τους αγρότες». Από την σκοπιά των αγροτών, αυτό το σύνθημα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια πρόσκληση να μοιραστούν μεταξύ τους τα μεγάλα κτήματα. Όταν οι μενσεβίκοι επεσήμαναν το αντιδραστικό περιεχόμενο των μπολσεβίκικων αγροτικών συνθημάτων, ο Λένιν τους απάντησε ότι οι μπολσεβίκοι δεν είχαν ακόμα αποφασίσει τι θα έκαναν με αυτά τα μεγάλα απαλλοτριωμένα κτήματα. Η ρύθμιση αυτού του ζητήματος θα ήταν έργο της κυβερνώσας σοσιαλδημοκρατίας. Συνεπώς, η καθαρά δημαγωγικού χαρακτήρα απαίτηση για απαλλοτρίωση των μεγάλων κτημάτων από τους αγρότες ταυτιζόταν άμεσα με τα συμφέροντα της αγροτιάς. Με τον ίδιο τρόπο, οι μπολσεβίκοι διέδωσαν τα συνθήματά τους μεταξύ των εργατών, και ιδίως εκείνο που αναφερόταν στα Σοβιέτ. Το συγκεκριμένο σύνθημα για την τακτική των εργατών ουσιαστικά δεν ήταν παρά μια στιγμιαία επιτυχία. Το Κόμμα δεν πίστευε επ ουδενί ότι αυτό το σύνθημα το συνέδεε με τις μάζες μέσω μιάς υποχρέωσης αρχών αντιθέτως, το έβλεπε ως προπαγανδιστικό μέσο μιάς πολιτικής που, σε τελική ανάλυση, απέβλεπε στην κατάκτηση της εξουσίας από την οργάνωση. 32 Κατά την περίοδο 1906-14 ο μπολσεβικισμός ανέπτυξε την τακτική του «επαναστατικού κοινοβουλευτισμού», μέσω ενός συνδυασμού νόμιμης και παράνομης δράσης. Αυτή η τακτική αντιστοιχούσε στην κατάσταση της αστικής επανάστασης στην Ρωσία. Χάρη σ αυτήν την τακτική το μπολσεβίκικο κόμμα κατάφερε να συνδέσει τον ανταρτοπόλεμο κατά του απολυταρχισμού που μαινόταν σε δύο μέτωπα, αφ ενός στο εργατικό και αφ ετέρου στο αγροτικό, καθιστώντας τον ουσιώδες στοιχείο της προετοιμασίας της αστικής επανάστασης εντός του ρωσικού πλαισίου. Ειδικότερα, ως συνέπεια της τσαρικής δικτατορικής πολιτικής, κάθε πρόοδος της κοινοβουλευτικής δραστηριότητας της ρωσικής σοσιαλδημοκρατίας έφερε το σημάδι της αστικής επανάστασης. Αυτή 23

η τακτική της κινητοποίησης της αγροτιάς και του προλεταριάτου (αυτών των δύο αποφασιστικής σημασίας τάξεων για την Ρωσική Επανάσταση), συνεχίστηκε ακόμα περισσότερο κατά την περίοδο μεταξύ της Επανάστασης του 1905 και του Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ η Δούμα χρησιμοποιήθηκε ως βήμα προπαγάνδας προς τους εργάτες και τους αγρότες. ΣΤ. Ο ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΤΑΞΗ 33 Ο μπολσεβικισμός επέλυσε το ιστορικό πρόβλημα της αστικής επανάστασης στην φεουδαρχική-καπιταλιστική Ρωσία με την βοήθεια του προλεταριάτου ως ενεργητικού και μαχητικού οργάνου. Επίσης ιδιοποιήθηκε την επαναστατική θεωρία της εργατικής τάξης, μετασχηματίζοντάς την έτσι ώστε να εξυπηρετεί τους σκοπούς του. Ο «μαρξισμός-λενινισμός» δεν είναι μαρξισμός, αλλά το γέμισμα της μαρξιστικής ορολογίας, η οποία ήταν προσαρμοσμένη στις ανάγκες της αστικής επανάστασης στην Ρωσία, με το κοινωνικό περιεχόμενο της Ρωσικής Επανάστασης. Αν αυτή η θεωρία επέτρεψε να κατανοήσουμε την κοινωνική δομή της Ρωσίας, στα χέρια των μπολσεβίκων έγινε επίσης ένα μέσο απόκρυψης του ταξικού περιεχομένου της μπολσεβίκικης επανάστασης. Πίσω από τις μαρξιστικές έννοιες και τα μαρξιστικά συνθήματα κρύβεται μια αστική επανάσταση, η οποία έπρεπε να πραγματοποιηθεί, υπό την ηγεσία της επαναστατικής μικροαστικής διανόησης, με τις ενωμένες δυνάμεις ενός σοσιαλιστικού προλεταριάτου και μιάς δεμένης με την ατομική ιδιοκτησία αγροτιάς, εναντίον του τσαρικού απολυταρχισμού, της γαιοκτητικής αριστοκρατίας και της αστικής τάξης. 34 Πίσω από την μπολσεβίκικη αντίληψη σχετικά με την θέση του Κόμματος μέσα στην εργατική τάξη κρύβεται η 24

αξίωση απόλυτης ηγεμονίας εκ μέρους της επαναστατικής, μικροαστικής και ιακωβίνικης διανόησης. Η μικροαστική διανόηση μπορούσε να επεκτείνει την οργάνωσή της, μετατρέποντάς την σε ένα ενεργό επαναστατικό όπλο μόνο υπό την προϋπόθεση ότι θα προσέλκυε και θα χρησιμοποιούσε τις προλεταριακές δυνάμεις. Έτσι, ονόμασε το ιακωβίνικο κόμμα της προλεταριακό. Η υποταγή της μαχητικής εργατικής τάξης στην μικροαστική ηγεσία δικαιολογήθηκε από την μπολσεβίκικη θεωρία της «πρωτοπορίας» του προλεταριάτου -μια θεωρία η οποία, στην πράξη, επεκτάθηκε στην αρχή σύμφωνα με την οποία το Κόμμα είναι η ενσάρκωση της τάξης. Δηλαδή, το Κόμμα δεν είναι ένα όργανο της εργατικής τάξης, αλλά, αντιθέτως, η εργατική τάξη είναι το όργανο του Κόμματος. 35 Η ανάγκη να βασιστεί η μπολσεβίκικη πολιτική στις δύο κατώτερες τάξεις της ρωσικής κοινωνίας εκφράζεται με την φόρμουλα μιάς «ταξικής συμμαχίας μεταξύ προλεταριάτου και αγροτιάς», μια συμμαχία στην οποία, λογικά, τα ανταγωνιστικά ταξικά συμφέροντα συνενώνονται εθελούσια. 36 Με την φόρμουλα «ηγεμονία του προλεταριάτου στην επανάσταση», οι μπολσεβίκοι αποκρύπτουν την βούλησή τους να κυβερνήσουν την αγροτιά άνευ όρων. Όμως, εφ όσον το προλεταριάτο, με την σειρά του, καθοδηγείται από το μπολσεβίκικο κόμμα, «ηγεμονία του προλεταριάτου» σημαίνει την ηγεμονία του μπολσεβίκικου κόμματος και την βούλησή του να κυβερνήσει και τις δύο τάξεις. 37 Ο συγκεκριμένος ισχυρισμός των μπολσεβίκων ότι κατέλαβαν την εξουσία με την υποστήριξη των δύο τάξεων βρίσκει την καλύτερη έκφρασή του στην μπολσεβίκικη έννοια της «δικτατορίας του προλεταριάτου». Αυτή η φόρμουλα, σε συνδυασμό με την αντίληψη του Κόμματος ως ηγετικής ορ 25

γάνωσης της τάξης, σημαίνει φυσικά την παντοδυναμία της ιακωβίνικης-μπολσεβίκικης οργάνωσης. Επιπλέον, το ταξικό της περιεχόμενο ακυρώνεται εντελώς από τον μπολσεβίκικο ορισμό της δικτατορίας του προλεταριάτου ως μιάς «ταξικής συμμαχίας μεταξύ προλεταριάτου και αγροτιάς υπό την ηγεμονία του προλεταριάτου». (Ο Στάλιν και το πρόγραμμα της Κομιντέρν.) Έτσι, η μαρξιστική αρχή της δικτατορίας της εργατικής τάξης διαστρεβλώθηκε από τον μπολσεβικισμό και μετατράπηκε σε κυριαρχία του ιακωβίνικου κόμματος επί των δύο αντίπαλων τάξεων. 38 Οι ίδιοι οι μπολσεβίκοι υπογράμμιζαν τον αστικό χαρακτήρα της επανάστασής τους με την αναθεωρημένη φόρμουλά τους «λαϊκή επανάσταση», δηλαδή κοινός αγώνας διαφόρων τάξεων ενός λαού σε μια επανάσταση. Αυτό είναι το τυπικό σύνθημα κάθε αστικής επανάστασης που κινητοποιεί, υπό την ηγεσία της αστικής τάξης, μάζες μικροαστών αγροτών και προλετάριων για να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα της αστικής τάξης. 39 Όσον αφορά την πάλη της οργάνωσης για να εξασφαλίσει την εξουσία επί των επαναστατικών τάξεων, η όποια δημοκρατική στάση του μπολσεβικισμού δεν είναι παρά μια απλή τακτική κίνηση σε μια παρτίδα σκάκι. Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα όταν τέθηκε το ζήτημα της εργατικής δημοκρατίας στα Σοβιέτ. Το λενινιστικό σύνθημα του Μαρτίου του 1917 «όλη η εξουσία στα Σοβιέτ» έμεινε πιστό στο θεμελιώδες χαρακτηριστικό της Ρωσικής Επανάστασης (το σύστημα των δύο τάξεων), αφού τα Σοβιέτ ήταν τα «συμβούλια εργατών, αγροτών και στρατιωτών» (οι στρατιώτες ήταν κι αυτοί αγρότες). Επιπλέον, το σύνθημα αυτό ρίχτηκε από τον Λένιν στην Επανάσταση του Φεβρουάριου για λόγους τακτικής, διότι φαινόταν ότι εξασφάλιζε το «ειρηνικό» πέρασμα του ελέγχου από τον συνασπισμό των σοσιαλεπανα- 26

στατών μενσεβίκων στους μπολσεβίκους, λόγω της αύξησης της επιρροής των τελευταίων στα Σοβιέτ. Όταν μειώθηκε η επιρροή των μπολσεβίκων στα Σοβιέτ, μετά την διαδήλωση του Ιουλίου, ο Λένιν εγκατέλειψε προσωρινά το σύνθημα υπέρ των Σοβιέτ και ζήτησε από το μπολσεβίκικο κόμμα να επεξεργαστεί άλλα εξεγερσιακά συνθήματα.4 Μόνον όταν η επιρροή των μπολσεβίκων στα Σοβιέτ αυξήθηκε και πάλι κατακόρυφα, ως αποτέλεσμα του πραξικοπήματος του Κορνίλωφ, το Κόμμα του Λένιν αποφάσισε να ρίξει για μια ακόμη φορά το σύνθημα υπέρ των Σοβιέτ. Εφ όσον οι μπολσεβίκοι θεωρούσαν τα Σοβιέτ ως όργανα της επανάστασης και όχι πλέον ως όργανα της αυτοκυβέρνησης της εργατικής τάξης, κατέστησαν σαφέστατο ότι, γι αυτούς, τα Σοβιέτ δεν ήταν παρά ένα εργαλείο, με την βοήθεια του οποίου το κόμμα τους θα μπορούσε να καταλάβει την εξουσία. Αυτό φάνηκε στην πράξη, όχι μόνο από το πώς οργάνωσαν το σοβιετικό κράτος μετά την κατάκτηση της εξουσίας, αλλά και στην ειδική περίπτωση της αιματηρής καταστολής της εξέγερσης της Κρονστάνδης. Μετά το τέλος αυτής της εξέγερσης, οι καπιταλιστικού χαρακτήρα διεκδικήσεις των αγροτών ικανοποιήθηκαν από την ΝΕΡ, ενώ οι δημοκρατικές διεκδικήσεις των προλετάριων πνίγηκαν στο αίμα της εργατικής τάξης. 40 Οι διιστάμενες απόψεις σχετικά με την μορφή και την σύνθεση των ρωσικών Σοβιέτ οδήγησαν, ήδη από το 1920, στον σχηματισμό ενός γνήσιου, αν και συνολικά ακόμη αδύναμου, κομμουνιστικού ρεύματος μέσα στο κόμμα. Η «εργατική αντιπολίτευση»5 στηριζόταν στην βούληση με 4. Αυτή η διαδήλωση της 3ης Ιουλίου 1917 είχε ως συνέπεια διάφορα κατασταλτικά μέτρα εναντίον των μπολσεβίκων, τα οποία οδήγησαν τον Τρότσκι στην φυλακή και ανάγκασαν τον Λένιν να διαφύγει στην Φινλανδία. 5. Πρόκειται για μια ομάδα διαφωνούντων στο εσωτερικό του 27

τάβασης σε μια σοβιετική δημοκρατία προς όφελος της εργατικής τάξης. Όπως κάθε σοβαρή αντιπολίτευση εναντίον του καθεστώτος, αργότερα θα εξαφανισθεί κι αυτή μέσω των φυλακίσεων, της εξορίας και των εκτελέσεων, όμως το πρόγραμμά της παραμένει η ιστορική αφετηρία για ένα ανεξάρτητο προλεταριακό-κομμουνιστικό κίνημα εναντίον του μπολσεβίκικου καθεστώτος. 41 Το ζήτημα των συνδικάτων καθορίστηκε παρομοίως από την επιθυμία του μπολσεβίκικου κόμματος να ελέγξει και να διευθύνει τους εργάτες. Στην Ρωσία, οι μπολσεβίκοι αφαίρεσαν εντελώς από τα συνδικάτα τον χαρακτήρα τους ως εργατικών οργανώσεων, επιβάλλοντάς τους μετά την κατάκτηση της εξουσίας [από το Κόμμα] μια πειθαρχημένη και μιλιταριστική δομή. Στις άλλες χώρες, το τελικό αποτέλεσμα της μπολσεβίκικης πολιτικής ήταν η προστασία των γραφειοκρατικών, ρεφορμιστικών συνδικαλιστικών οργανώσεων, καθώς, αντί να διαλύσουν τις οργανώσεις αυτές, οι μπολσεβίκοι υποστήριξαν την «κατάκτηση» του μηχανισμού τους. Ήταν σφοδροί αντίπαλοι της ιδέας των επαναστατικών βιομηχανικών οργανώσεων, διότι αυτές ενσάρκωναν την δημοκρατία. Οι μπολσεβίκοι αγωνίζονταν για την κατάκτηση ή την ανανέωση οργανώσεων που ελέγχονταν από μια συγκεντρωτική γραφειοκρατία, την οποία θεωρούσαν ότι θα μπορούσαν να διευθύνουν από τα δικά τους ηγετικά πόστα. μπολσεβίκικου κόμματος, της οποίας οι γνωστότεροι ηγέτες ήταν η Α. Κολλοντάϊ και ο Σλιάπνικωφ. Οι διαφωνίες με το Κόμμα δημιουργήθηκαν εξ αιτίας του προβλήματος των συνδικάτων το 1920. Από το μάλλον συγκεχυμένο πρόγραμμα που συνέταξε η Κολλοντάϊ προέκυψε η διεκδίκηση του εργατικού ελέγχου μέσω των συνδικάτων, ενάντια στην δικτατορία των ειδικών του Κόμματος. Το έργο της Α. Κολλοντάϊ, Η Εργατική Αντιπολίτευση, μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε στο τεύχος 35 του περιοδικού Socialisme ou barbarie. 28

42 Ως ηγέτες μιάς δικτατορίας ιακωβίνικου τύπου, οι μπολσεβίκοι, σε όλες τις φάσεις, καταπολέμησαν αδιάλειπτα την ιδέα του αυτοκαθορισμού της εργατικής τάξης, ενώ απαίτησαν την υποταγή του προλεταριάτου στην γραφειοκρατική οργάνωση. Στις συζητήσεις που έγιναν προπολεμικά στην Β' Διεθνή γύρω από το ζήτημα της οργάνωσης, ο Λένιν ήταν ένας βίαιος και εμπαθής αντίπαλος της Ρόζας Λούξεμπουργκ, και υποστήριξε ευθέως τον κεντριστή Κάουτσκυ, ο οποίος, κατά και μετά τον πόλεμο, αποδείχθηκε ταξικός εχθρός. Ήδη από εκείνη την εποχή, ο μπολσεβικισμός είχε αποδείξει (και δεν διαψεύστηκε ποτέ) ότι όχι μόνο δεν κατανοούσε την ανάπτυξη της ταξικής συνείδησης του προλεταριάτου και των οργανώσεών του, αλλά και ότι καταπολεμούσε με κάθε μέσο οποιαδήποτε θεωρητική και πρακτική προσπάθεια ανάπτυξης γνήσιων ταξικών οργανώσεων και ταξικής πολιτικής. Ζ. Η ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 43 Ο μπολσεβικισμός χαρακτήρισε αστική την Επανάσταση του Φεβρουάριου και προλεταριακή εκείνη του Οκτωβρίου, προκειμένου να μπορέσει να εμφανίσει το δικό του καθεστώς σαν προλεταριακή ταξική κυριαρχία και την οικονομική πολιτική του σαν σοσιαλισμό. Ο παραλογισμός αυτής της άποψης για την Επανάσταση του 1917 καθίσταται ολοφάνερος και μόνο από την σκέψη ότι, εν προκειμένω, μια ανάπτυξη 7 μηνών θα αρκούσε για να δημιουργηθούν οι οικονομικές και κοινωνικές προϋποθέσεις για μια προλεταριακή επανάσταση, σε μια χώρα η οποία μόλις είχε εισέλθει στην φάση της αστικής της επανάστασης -δηλαδή, υπερπηδώντας μια οικονομική και κοινωνική φάση ανάπτυξης που θα απαιτούσε τουλάχιστον πολλές δεκαετίες. Στην πραγματικότητα, η Επανάσταση του 1917 είναι μια ενιαία διαδικα 29

σία μετασχηματισμού που ξεκινά με την πτώση του τσαρισμού και κορυφώνεται με την νικηφόρα ένοπλη εξέγερση των μπολσεβίκων στις 7 Νοεμβρίου. Αυτή δε η διαδικασία βίαιου μετασχηματισμού δεν είναι άλλη παρά εκείνη της ρωσικής αστικής επανάστασης, μέσα στις ιδιαίτερες ιστορικές συνθήκες της Ρωσίας. 44 Σε αυτήν την διαδικασία, το κόμμα της επαναστατικής ιακωβίνικης διανόησης κατέλαβε την εξουσία στηριζόμενο στα δύο κοινωνικά κινήματα που είχαν πυροδοτήσει την μαζική εξέγερση, τόσο εκείνη των προλετάριων όσο και εκείνη των αγροτών. Για να αντικαταστήσει το κλυδωνιζόμενο κυβερνητικό τρίγωνο (τσαρισμός, αριστοκρατία και αστική τάξη), δημιούργησε το νέο κυβερνητικό τρίγωνο: μπολσεβικισμός, αγροτιά και εργατική τάξη. Όπως ακριβώς ο κρατικός μηχανισμός του τσαρισμού κυβερνούσε ανεξάρτητα από τις δύο κατέχουσες τάξεις, έτσι και ο νέος μπολσεβίκικος κρατικός μηχανισμός άρχισε να ανεξαρτητοποιείται από τις δύο τάξεις που τον είχαν φέρει στην εξουσία. Η Ρωσία ξέφυγε από τις συνθήκες του τσαρικού απολυταρχισμού για να βυθιστεί σε εκείνες του μπολσεβίκικου απολυταρχισμού. 45 Κατά την διάρκεια της επαναστατικής περιόδου, η μπολσεβίκικη πολιτική φθάνει στην κορύφωσή της με την κινητοποίηση και τον έλεγχο των κοινωνικών δυνάμεων της Επανάστασης. Η μπολσεβίκικη επαναστατική τακτική έφθασε στο απόγειό της με την προετοιμασία και την πραγματοποίηση της ένοπλης εξέγερσης. Ο βίαιος ξεσηκωμός έγινε για τους μπολσεβίκους μια συντονισμένη και λεπτομερώς σχεδιασμένη στρατιωτική δράση, με το μπολσεβίκικο κόμμα και τους στρατιωτικούς σχηματισμούς του ως κινητήρια και καθοδηγητική δύναμη. Η σύλληψη, η προετοιμασία και η εκτέλεση της ένοπλης εξέγερσης από τους μπολσεβίκους φέρουν την σφραγίδα της ιακωβίνικης συνωμοσίας (αυτό που στην Ρωσία ήταν, το ξαναλέμε, η μόνη εφικτή πολιτική): 30

δηλαδή μια εξέγερση υπό τις ιδιαίτερες συνθήκες [πραγματοποίησης] της αστικής επανάστασης εναντίον της αστικής τάξης. 46 Τα οικονομικά συνθήματα της μπολσεβίκικης επανάστασης αποκάλυψαν τον χαρακτήρα της ως αστικής επανάστασης. Για τις αγροτικές μάζες, οι μπολσεβίκοι συμβόλιζαν την βίαιη απαλλοτρίωση των μεγάλων αγροκτημάτων από την αυθόρμητη δράση των διψασμένων για γη μικροαγροτών. Με την πρακτική και τα συνθήματά τους (Ειρήνη και Γ η), οι μπολσεβίκοι εξέφραζαν απόλυτα τα συμφέροντα των αγροτών που αγωνίζονταν για την ασφάλεια της μικρής ατομικής ιδιοκτησίας (καπιταλιστικά συμφέροντα). Σε ότι αφορά το αγροτικό ζήτημα, υπήρξαν αδιάλλακτοι υποστηρικτές του μικροκαπιταλιστή και όχι των συμφερόντων του σοσιαλιστή προλετάριου εναντίον της φεουδαρχικής και καπιταλιστικής εγγείου ιδιοκτησίας. 47 Όμως, ακόμα και σε ό,τι αφορούσε τους εργάτες, οι οικονομικές διεκδικήσεις της μπολσεβίκικης επανάστασης δεν είχαν σοσιαλιστικό περιεχόμενο. Σε πολλές περιπτώσεις, ο Λένιν απέρριψε με ξεχωριστή οξύτητα την μενσεβίκικη κριτική ότι ο μπολσεβικισμός πρότεινε μια ουτοπική πολιτική κοινωνικοποίησης της παραγωγής σε μια χώρα που δεν ήταν ακόμα ώριμη γι αυτό. Οι μπολσεβίκοι ανταπάντησαν ότι δεν έμπαινε καν ζήτημα κοινωνικοποίησης της παραγωγής, αλλά μόνο ελέγχου της παραγωγής από τους εργάτες. Το σύνθημα του [εργατικού] ελέγχου της παραγωγής υπηρέτησε την προσπάθεια διατήρησης του καπιταλισμού ως αποτελεσματικής δύναμης για την τεχνική και οικονομική οργάνωση της παραγωγής, αφαιρώντας του όμως τον εκμεταλλευτικό του χαρακτήρα. Ο αστικός χαρακτήρας της μπολσεβίκικης επανάστασης, καθώς επίσης και ο αυτοπεριορισμός των μπολσεβίκων σε μια οικονομία αστικού τύπου (σε αντίθεση με 31

την εδραίωση των αποτελεσμάτων της νίκης του 1917), δεν μπορούσαν να φανούν πιό ξεκάθαρα απ ό,τι σ αυτό το σύνθημα του [εργατικού] ελέγχου της παραγωγής. 48 Αφ ενός η στοιχειώδης βία της επίθεσης των εργατών και αφ ετέρου το σαμποτάζ των έκπτωτων αφεντικών ώθησαν τους μπολσεβίκους να καταλάβουν τις βιομηχανικές επιχειρήσεις και να αναθέσουν την διαχείρισή τους στην κυβερνητική γραφειοκρατία. Η κρατική οικονομία, η οποία, καθ όλη την διάρκεια της περιόδου του πολεμικού κομμουνισμού, είχε σχεδόν στραγγαλισθεί από μια υπεροργάνωση (Glavkisme), χαρακτηρίστηκε από τον Λένιν ως κρατικός καπιταλισμός. Ο χαρακτηρισμός της μπολσεβίκικης κρατικής οικονομίας ως σοσιαλιστικής είναι ένα προϊόν της σταλινικής εποχής. 49 Ωστόσο, η θεμελιώδης αντίληψη του Λένιν περί κοινωνικοποίησης της παραγωγής δεν ξεπερνούσε τα όρια μιάς γραφειοκρατικά διευθυνόμενης κρατικής οικονομίας. ΓΥ αυτόν, η γερμανική πολεμική οικονομία και η ταχυδρομική υπηρεσία ήταν χαρακτηριστικά παραδείγματα σοσιαλιστικής οργάνωσης: δηλαδή, μια καθαρά γραφειοκρατικού χαρακτήρα, συγκεντρωτικά εκ των άνω διευθυνόμενη οικονομική οργάνωση. Έβλεπε μόνο την τεχνική και όχι την προλεταριακή, κοινωνική πλευρά του προβλήματος της κοινωνικοποίησης. Ομοίως ο Λένιν, και μαζί του ο μπολσεβικισμός γενικότερα, βασιζόταν στις έννοιες της κοινωνικοποίησης που πρότεινε ο κεντριστής Χίλφερντινγκ, ο οποίος στο βιβλίο του Χρηματιστικό Κεφάλαιο [εκδόσεις Γκοβόστη], σκιαγράφησε μια εξιδανικευμένη εικόνα ενός πλήρως οργανωμένου καπιταλισμού. Το αληθινό πρόβλημα, όσον αφορά την κοινωνικοποίηση της παραγωγής -δηλαδή, της κατάληψης των επιχειρήσεων και της οργάνωσης του οικονομικού συστήματος από την εργατική τάξη και τις ταξικές οργανώσεις της, τα 32

εργατικά συμβούλια- ο μπολσεβικισμός το αγνόησε τελείως. Έπρεπε να το αγνοήσει, διότι η μαρξιστική ιδέα της ένωσης των ελεύθερων και ισότιμων παραγωγών έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ιακωβίνικη αντίληψη της οργάνωσης, και διότι η Ρωσία δεν διέθετε τις αναγκαίες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες για την εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού. Η μπολσεβίκικη αντίληψη της κοινωνικοποίησης δεν είναι επομένως τίποτε άλλο εκτός από μια καπιταλιστική οικονομία την οποία έχει αναλάβει το κράτος και η οποία διευθύνεται εκ των έξω και εκ των άνω από την γραφειοκρατία του. Ο μπολσεβίκικος σοσιαλισμός είναι ένας κρατικά οργανωμένος καπιταλισμός. Η. Ο ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΙΚΟΣ ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ 50 Κατά την διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, οι μπολσεβίκοι κράτησαν μια συνεπή διεθνιστική στάση με το σύνθημα «να μετατρέψουμε τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο σε εμφύλιο πόλεμο», συμπεριφερόμενοι προφανώς ως συνεπείς μαρξιστές. Ωστόσο, αυτός ο επαναστατικός διεθνισμός καθοριζόταν από την τακτική τους [στον αγώνα για την Ρωσική Επανάσταση], όπως ακριβώς αργότερα και η στροφή τους προς την ΝΕΡ. Το κάλεσμά τους προς το παγκόσμιο προλεταριάτο δεν ήταν παρά η μια πλευρά μιάς ευρύτερης πολιτικής προκείμενου να επιτευχθεί διεθνής υποστήριξη προς την Ρωσική Επανάσταση. Η άλλη πλευρά ήταν η πολιτική και η προπαγάνδα του «εθνικού αυτοκαθορισμού», στην οποία η ταξική προοπτική θυσιάστηκε ριζικότερα απ ό,τι στην έννοια της «λαϊκής επανάστασης», απευθυνόμενη σε ορισμένα στοιχεία όλων των τάξεων. 51 Αυτός ο διπρόσωπος διεθνισμός [των μπολσεβίκων] αντιστοιχούσε στην διεθνή θέση της Ρωσίας και της επα 33

νάστασής της. Γεωγραφικά και κοινωνιολογικά, η Ρωσία βρίσκεται μεταξύ των δύο πόλων του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού συστήματος. Η συνάντηση της ενεργητικής ιμπεριαλιστικής τάσης με την παθητική αποικιακή τάση προκάλεσε την κατάρρευση του [ρωσικού] συστήματος. Οι αντιδραστικές τάξεις [της Ρωσίας] αποδείχθηκαν ανίκανες να το ανασυγκροτήσουν, όπως απέδειξε η αποφασιστική ήττα τους στο πραξικόπημα του Κορνίλωφ και, αργότερα, στον εμφύλιο πόλεμο. Ο μόνος αληθινός κίνδυνος που απειλούσε την Ρωσική Επανάσταση ήταν εκείνος μιάς ιμπεριαλιστικής επέμβασης. Μόνο μια στρατιωτική εισβολή του ιμπεριαλιστικού κεφαλαίου θα μπορούσε να ανατρέψει τον μπολσεβικισμό και να παλινορθώσει τον τσαρισμό -αυτό το παλιό καθεστώς που είχε οικοδομηθεί μέσα στο παγκόσμιο σύστημα της ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης για να καταστεί όργανό του. Για να αμυνθεί ενάντια στον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό, ο μπολσεβικισμός έπρεπε να οργανώσει μιαν αντεπίθεση ενάντια στα κυρίαρχα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Αυτό ακριβώς ήταν η διπρόσωπη διεθνής πολιτική του μπολσεβικισμού. 52 Εν ονόματι της παγκόσμιας προλεταριακής επανάστασης, ο μπολσεβικισμός ξεκίνησε την επίθεση του διεθνούς προλεταριάτου εναντίον του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού στις υπερανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Εν ονόματι του «δικαιώματος στον εθνικό αυτοκαθορισμό», ο μπολσεβικισμός ξεκίνησε μια επίθεση των καταπιεσμένων αγροτικών λαών της Άπω Ανατολής εναντίον του αποικιακού κέντρου του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού. Με αυτήν την διττή διεθνή πολιτική που άνοιγε τεράστιες προοπτικές, ο μπολσεβικισμός προσπάθησε να διαχύσει τα προλεταριακά και τα αγροτικά στοιχεία του στην σφαίρα του παγκόσμιου καπιταλισμού. 53 Για τον μπολσεβικισμό, το «εθνικό ζήτημα» ήταν ένα πρακτικό ζήτημα κι όχι απλώς ένα τέχνασμα της αστικής 34

ρωσικής επανάστασης -μιάς επανάστασης που ήθελε να πλήξει τον τσαρισμό με την βοήθεια των εθνικών ενστίκτων των καταπιεζόμενων αγροτών και των εθνικών μειονοτήτων της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Αυτή η στάση αντανακλά επίσης τον αγροτικό διεθνισμό μιάς αστικής επανάστασης που υλοποιήθηκε την εποχή του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού και η οποία δεν θα μπορούσε να ξεφύγει από τα δίχτυα του ιμπεριαλισμού παρά μόνο με την βοήθεια μιάς ενεργητικής διεθνούς αντιπολιτικής. 54 Για να διευθύνει αυτήν την πολιτική διεθνούς υποστήριξης της αστικής επανάστασης που πραγματοποιήθηκε στο ρωσικό έδαφος, ο μπολσεβικισμός προσπάθησε να δημιουργήσει δύο διεθνείς οργανώσεις: την Γ' Διεθνή, για να κινητοποιήσει τους εργάτες των υπερανεπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών, και την Αγροτική Διεθνή που θα συσπείρωνε υπό το λάβαρό της τους αγροτικούς λαούς της Ανατολής. Ο απώτερος στόχος αυτής της διεθνούς πολιτικής, που στηρίχτηκε στην εργατική και στην αγροτική τάξη, ήταν η παγκόσμια επανάσταση, η οποία περιλάμβανε την διεθνή (ευρωπαϊκή και αμερικανική) προλεταριακή επανάσταση και την εθνική (κυρίως ανατολική) αγροτική επανάσταση, στα πλαίσια μιάς παγκόσμιας μπολσεβίκικης πολιτικής υπό τας διαταγάς της Μόσχας. Επομένως, για τους μπολσεβίκους, η έννοια της παγκόσμιας επανάστασης είχε εντελώς διαφορετικό ταξικό περιεχόμενο και δεν είχε πλέον καμία σχέση με την διεθνή προλεταριακή επανάσταση. 55 Έτσι, η διεθνής πολιτική του μπολσεβικισμού δεν ήταν παρά μια επανάληψη, σε παγκόσμια κλίμακα, της Ρωσικής Επανάστασης (που συνδύαζε την προλεταριακή επανάσταση και την αστική-αγροτική επανάσταση), καθώς έθετε το ρωσικό μπολσεβίκικο κόμμα επί κεφαλής ενός παγκόσμιου μπολσεβίκικου συστήματος στο οποίο τα κομμουνιστικά 35

συμφέροντα του προλεταριάτου συνδυάζονταν με τα καπιταλιστικά συμφέροντα της αγροτιάς. Το θετικό αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής ήταν το ότι προστάτεψε το μπολσεβίκικο κράτος από την ιμπεριαλιστική εισβολή, εντείνοντας την ανησυχία των καπιταλιστικών κρατών. Έτσι επέτρεψε στο μπολσεβίκικο κράτος να καταλάβει μια θέση μέσα στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα, χρησιμοποιώντας τις καπιταλιστικές μεθόδους των εμπορικών σχέσεων, των οικονομικών συμφωνιών και των συμφώνων μη επίθεσης. Πρόσφερε στην Ρωσία την ευκαιρία να εδραιωθεί εθνικά και να ισχυροποιήσει την διεθνή θέση της. Ωστόσο, η απόπειρα εφαρμογής της ενεργητικής μπολσεβίκικης πολιτικής σε παγκόσμια κλίμακα απέτυχε. Το πείραμα της Αγροτικής Διεθνούς τερματίστηκε με την αποτυχία της μπολσεβίκικης πολιτικής στην Κίνα. Μετά την θλιβερή κατάρρευση του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας, η Γ' Διεθνής δεν αποτελεί πλέον έναν σημαντικό παράγοντα της παγκόσμιας πολιτικής του μπολσεβικισμού. Η τεράστια προσπάθεια επέκτασης της ρωσικής μπολσεβίκικης πολιτικής στις παγκόσμιες σχέσεις υπήρξε ένα ιστορικό φιάσκο που απέδειξε τους εθνικούς περιορισμούς του ρωσικού μπολσεβικισμού. Εν πάση περιπτώσει, το μπολσεβίκικο πείραμα στην διεθνή πολιτική ισχύος [Machtpolitik\ πρόσφερε χρόνο στον μπολσεβικισμό για να υποχωρήσει στην εθνική (ρωσική) θέση του και να μετατρέψει σε καπιταλιστικές-ιμπεριαλιστικές τις μεθόδους της διεθνούς πολιτικής του. Θεωρητικά, αυτή η υποχώρηση βρήκε την έκφρασή της στην φόρμουλα «σοσιαλισμός σε μία μόνο χώρα». Με αυτήν την φόρμουλα, η έννοια του «σοσιαλισμού», η οποία είχε ήδη απωλέσει το προλεταριακό ταξικό της περιεχόμενο εξ αιτίας της ρωσικής οικονομικής πρακτικής, έχασε και το διεθνές της περιεχόμενο, ενώ, υπό την αμφίεση ενός κρατικού καπιταλισμού, δεν διέφερε και πολύ από τον ρεφορμισμό και τον μικροαστικό φασισμό. 36

56 Πράγματι, τώρα που μπορούμε να δούμε τα αποτελέσματα μιάς 15ετίας μπολσεβικισμού, όσον αφορά τόσο το εθνικό όσο και το διεθνές σχέδιό του, ελάχιστη σημασία έχει το να ξέρουμε αν ο Λένιν, την εποχή της ίδρυσης της Κομιντέρν -ή πριν από αυτήν- υπολόγιζε αν αυτή η μπολσεβίκικη Διεθνής θα είχε ή δεν θα είχε ένα διαφορετικό αποτέλεσμα. Στην πράξη, με την αντίληψή του για το «δικαίωμα στον εθνικό αυτοκαθορισμό», ο μπολσεβικισμός ανέπτυξε τις τάσεις για μια παγκόσμια μπολσεβίκικη πολιτική ισχύος. Μέσω της Κομιντέρν συνέβαλε αποφασιστικά στο ότι το ευρωπαϊκό προλεταριάτο στάθηκε ανίκανο να αρθεί στο ύψος του επαναστατικού κομμουνισμού, παραμένοντας αντιθέτως βυθισμένο στον βάλτο του αναστημένου από τον μπολσεβικισμό και εξωραϊσμένου με επαναστατική φρασεολογία ρεφορμισμού. Τελικώς, η έννοια της «Ρωσικής Πατρίδας» έγινε ο ακρογωνιαίος λίθος της πολιτικής των μπολσεβίκικων κομμάτων, ενώ, για τον προλεταριακό κομμουνισμό, η διεθνής εργατική τάξη πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο κάθε διεθνούς προσανατολισμού. Θ. Ο ΚΡΑΤΙΚΟΣ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ 57 Η εγκαθίδρυση του σοβιετικού κράτους ήταν η εγκαθίδρυση της κυριαρχίας του κόμματος του μπολσεβίκικου μακιαβελισμού. Η κοινωνιολογική βάση αυτής της κρατικής εξουσίας, η οποία κατέστη ανεξάρτητη από τις τάξεις που την υποστήριζαν και δημιούργησε αυτό το νέο κοινωνικό στοιχείο, αποτελείτο από το προλεταριάτο και την αγροτιά της Ρωσίας. Το προλεταριάτο, αλυσοδεμένο από τα συνδικάτα (υποχρεωτική ένταξη) και την τρομοκρατία της ΤΣΕΚΑ, αντιπροσώπευε την βάση της μπολσεβίκικης εθνικής οικονομίας, υπό τον έλεγχο της γραφειοκρατίας. Η αγροτιά 37