Η ΜΕΘΟ ΟΣ ΤΩΝ ΠΥΘΜΕΝΙΚΩΝ ΠΡΟΒΟΛΩΝ ΓΕΩΫΦΑΣΜΑΤΟΣ ΠΛΗΡΩΜΕΝΩΝ ΜΕ ΣΚΥΡΟ ΕΜΑ ΩΣ ΕΡΓΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΙΑΒΡΩΣΗ: ΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ ρ. Χρ. Αναγνώστου, Γεωλόγος - Ιζηµατολόγος Π. Αντωνίου, Αγρονόµος Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π. Ι. Ίσσαρης, Ωκεανογράφος Η. Μαντζαυράκος, Περιβαλλοντολόγος Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε) Μαύρο Λιθάρι 19013 Ανάβυσσος Αττικής ΠΕΡΙΛΗΨΗ Για την προστασία των ακτών από φαινόµενα διάβρωσης έχει εφαρµοστεί και στην Ελλάδα η τεχνική των πυθµενικών προβόλων (προβλητών) από γεωύφασµα πληρωµένων µε σκυρόδεµα. Η µέθοδος συνίσταται στην τοποθέτηση µιας σειράς παράλληλων µεταξύ τους προβόλων από γεωύφασµα που πληρούνται µε σκυρόδεµα κατάλληλου τύπου και εδράζονται επί του αµµώδους βυθού. Το µήκος τους µπορεί να φτάσει τα 45 µέτρα και η µεταξύ τους απόσταση τα 20 25 µέτρα. Η παρούσα εργασία εξετάζει δύο εφαρµογές της µεθόδου αυτής στον ελληνικό χώρο: την εφαρµογή στην παραλία του Τολού Αργολίδας και στην παραλία του Ναυτικού Οµίλου ήλεσι Βοιωτίας. Η εργασία εστιάζεται σε έναν ευρύτερο προβληµατισµό σχετικά µε την αναγκαιότητα τέτοιων παρεµβάσεων, τη λειτουργικότητα και την αποτελεσµατικότητά τους. Η µεθοδολογία που χρησιµοποιείται είναι αυτοψίες, παρατηρήσεις και µετρήσεις στις περιοχές εφαρµογής αλλά και χρήση αεροφωτογραφιών για την εκτίµηση της διαχρονικής εξέλιξης των ακτογραµµών. 481
CEMENT FILLED GEO-TEXTILE GROYNES AS A MEANS OF BEACH PROTECTION AGAINST EROSION: A CRITIQUE OF APPLICATIONS IN GREECE Dr. Ch. Anagnostou, Geologist - Sedimentologist P. Antoniou, Rural and Surveying Engineer NTUA I. Issaris, Marine Scientist E. Matzavrakos, Environmental Scientist Institute of Oceanography Hellenic Centre for Marine Research (H.C.M.R) Mavro Lithari GR-19013 Anavissos Attica ABSTRACT Cement filled geo-textile groynes have been constructed on sandy beaches in Greece as a method of coastal protection against erosion. The method involves the placement of geotextile tubes at fixed positions on the sandy sea-bed, which are then filled with cement through their landward end. These structures are usually up to 40 meters long with the distance between them reaching 25 meters, depending on the desired effects. The present study has examined two sandy beaches in Greece with cement filled geo-textile groynes at place (Picture 1): Tolo in Argolis, NE Peloponnese (Pictures 2 and 3) and Dilesi in Veotia, 40 km north of Athens (Pictures 4 and 5). The aim of the study is to illustrate whether the selected means of beach protection have been effective against the process of erosion. The methodology used included field visits and in situ observations, as well as analysis of time series of aerial photographs. 482
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η διαπιστωµένη διάβρωση στις ακτές του Τολού στην Αργολίδα και Ναυτικού Οµίλου (ΝΟ) ήλεσι στα Οινόφυτα Βοιωτίας (Εικόνα 1) οδήγησαν τις τοπικές αρχές στη λήψη µέτρων για την αντιµετώπιση και την αντιστροφή του φαινοµένου έτσι ώστε να προστατευθούν οι παράκτιες χρήσεις και η παραλία να γίνει φιλικότερη προς το χρήστη. Στα µέσα της δεκαετίας του 90, µετά από µελέτη που εκπονήθηκε από το Πανεπιστήµιο Πατρών, κατασκευάστηκαν στις δύο ακτές παρόµοια συστήµατα πυθµενικών προβόλων από γεωύφασµα, πληρωµένων µε σκυρόδεµα. Στην παρούσα εργασία διερευνάται κατά πόσον η συγκεκριµένη µέθοδος προστασίας προκάλεσε τα αναµενόµενα αποτελέσµατα, όπως αυτά περιγράφονται στην οριστική µελέτη των έργων και συγκεκριµένα αν επήλθε µόνιµη προστασία και ανάπλαση των ακτών, δηλαδή αν τέθηκε υπό έλεγχο η διαβρωτική δράση της θάλασσας και επετεύχθη η προσάµµωση και διαπλάτυνση της ακτής και του παράκτιου πυθµένα. Κατ επέκταση, αν προστατεύθηκαν οι παράκτιες κατασκευές και χρήσεις. Παράλληλα διατυπώνεται ένας ευρύτερος προβληµατισµός γύρω από τη σκοπιµότητα αυτού του είδους των ανθρωπογενών παρεµβάσεων στο παράκτιο περιβάλλον. Εικόνα 1. Γενική άποψη των περιοχών µελέτης Picture 1. The study sites 2. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε στην παρούσα εργασία περιλαµβάνει αυτοψίες και επιτόπιες παρατηρήσεις στις δύο περιοχές µελέτης, επεξεργασία και ανάλυση αεροφωτογραφιών και ερµηνεία των αποτελεσµάτων. 483
2.1 ΟΙ ΑΥΤΟΨΙΕΣ Για τη διερεύνηση των επιπτώσεων από τη λειτουργία των πυθµενικών προβόλων πραγµατοποιήθηκαν επισκέψεις στις δύο περιοχές µελέτης, στις 7/4/2008 στο ήλεσι και στις 29/4/2008 στο Τολό. Οι καιρικές συνθήκες ήταν καλές (ηλιοφάνεια) και επέτρεψαν την εύκολη πρόσβαση και παραµονή στις παραλίες για λήψη φωτογραφιών και δειγµάτων. Και στις δύο παραλίες ελήφθησαν δείγµατα του υλικού της ακτής κατά µήκος αυτής αλλά και σε τοµή. Στο ήλεσι έγιναν µετρήσεις του πλάτους της παραλίας µε µετροταινία. Επίσης, έγιναν συναντήσεις και συζητήσεις µε εκπροσώπους της δηµοτικής αρχής των Οινοφύτων, αλλά και µε ψαράδες, τον Αντιπρόεδρο του Ναυτικού Οµίλου και κατοίκους της περιοχής. 2.2 ΟΙ ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ Για τους σκοπούς της παρούσας εργασίας χρησιµοποιήθηκαν ασπρόµαυρες αεροφωτογραφίες (Α/Φ) από τη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού (ΓΥΣ) και τον Οργανισµό Κτηµατολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδος (ΟΚΧΕ). Οι κλίµακες των Α/Φ προτιµήθηκε να είναι όσο το δυνατό µεγαλύτερες (από 1:30000 ως 1:5000) ώστε να απεικονίζεται περισσότερη χωρική λεπτοµέρεια. Έγινε προσπάθεια οι Α/Φ να ληφθούν σε κοντινές ηµεροµηνίες του έτους, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι διαφορές από τις εποχικές επιδράσεις στις ακτές. Αντίθετα δεν ήταν εφικτό οι Α/Φ να ληφθούν στην ίδια κλίµακα καθώς δεν υπάρχουν διαθέσιµες από τις αντίστοιχες υπηρεσίες. Από την ψηφιακή επεξεργασία των Α/Φ προέκυψαν ορθοφωτογραφίες οι οποίες είναι ψηφιακές εικόνες που είναι απαλλαγµένες από τις παραµορφώσεις που δηµιουργεί η γωνία λήψης και η µορφολογία, µε αποτέλεσµα τη δυνατότητα άντλησης αξιόπιστης οριζοντιογραφικής πληροφορίας και την άµεση πραγµατοποίηση µετρήσεων αφού όλα τα σηµεία της έχουν την ίδια κλίµακα (Τζιβανάκη και Knuuti, 2002). Για τη γεωαναφορά των Α/Φ χρησιµοποιήθηκε το ψηφιακό υπόβαθρο του Εργαστηρίου GIS του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε, το οποίο έχει προκύψει από χάρτες της ΓΥΣ κλίµακας 1:50000, µε σύστηµα αναφοράς συντεταγµένων το ΕΓΣΑ 87. 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΟΛΟΥ ΑΡΓΟΛΙ ΑΣ Το Τολό (βλ. Εικόνα 1) είναι ένας παραλιακός οικισµός που βρίσκεται στην ανατολική ακτή του Αργολικού Κόλπου, περίπου 7,5 km νοτιοανατολικά του Ναυπλίου. Το µέτωπο του οικισµού χαρακτηρίζεται από αµµώδη παραλία, η δε κατεύθυνση της ακτής είναι Ν ΒΑ µε κλίση 15 ο προς τη θάλασσα. Στο νοτιοδυτικό άκρο του Τολού υπάρχει σήµερα µικρό λιµάνι και τέσσερις προβλήτες (Εικόνα 2). Οι άνεµοι που επικρατούν στην περιοχή είναι κυρίως Β διευθύνσεων µε µέση ταχύτητα 3 4 m/s. Η παραλία εκτίθεται σε νότιους ανέµους σε ένα ποσοστό της τάξης του 20%, από φθινόπωρο µέχρι άνοιξη. Το σηµαντικό ύψος κύµατος στην περιοχή (significant wave height Hs, δηλαδή ο µέσος όρος του 1/3 των υψηλότερων υψών κύµατος) κυµαίνεται µεταξύ 0.2 0.3 m (Σουκισιάν κ.ά., 2007). Τα αναπτύγµατα των κυµάτων 484
(fetch) τα οποία οι εν λόγω άνεµοι έχουν στη διάθεσή τους ανέρχονται στα 250 km και προέρχονται από ένα τόξο µε άνοιγµα 19 ο το οποίο δίνει µεγάλης έντασης κυµατισµό µε µικρή όµως συχνότητα. Η παραλία προστατεύεται φυσικά από τους κυµατισµούς του νότιου τοµέα από τη νησίδα Ρόµβη. Εικόνα 2. Γενική άποψη της παραλίας του Τολού και της νήσου Ρόµβης Picture 2. Tolo beach Ο οικισµός τις τελευταίες δεκαετίες αναπτύχθηκε έντονα τουριστικά. Η ανάπτυξη αυτή οδήγησε σε κατασκευαστικά έργα, τόσο επί της παραλίας (λιµάνι, ξενοδοχεία, καφετέριες) όσο και στη µικρή λεκάνη απορροής που βρίσκεται στο ΒΑ τµήµα του οικισµού όπως φανέρωσε η µελέτη των Α/Φ. Οι παρεµβάσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσµα τη µείωση της τροφοδοσίας της ακτής από την ξηρά και τη µείωση του εύρους της παραλίας, δεδοµένου ότι το χειµέριο κύµα προσκρούει στις κείµενες κατασκευές και ταυτόχρονα ενισχύεται η διαβρωτική του δράση λόγω ανάκλασης. Προκειµένου να προστατευθούν οι παράκτιες υποδοµές αλλά και να µεγαλώσει η παραλία, η Κοινότητα Τολού ανέθεσε στο Σπουδαστήριο Μηχανικής του Πανεπιστηµίου Πατρών τη µελέτη για την αντιµετώπιση της διάβρωσης. Σύµφωνα µε τη µελέτη, η διάβρωση οφειλόταν πρωτίστως στα θαλάσσια ρεύµατα πυκνότητας που επικρατούν στην περιοχή και έχουν ισχυρή πυθµενική συνιστώσα και κατά δεύτερο λόγο στην κατασκευή του λιµανιού, η οποία προκάλεσε µεταβολές του θαλάσσιου χώρου. Η µέθοδος προστασίας που προτάθηκε και εφαρµόστηκε ώστε να θέσει υπό έλεγχο τη διαβρωτική δράση της θάλασσας και να επαναφέρει την ακτογραµµή σε κάποια θέση παλαιότερη, προκαλώντας φυσική στερεοµεταφορά και παγίδευση χαλαρών υλικών και κυρίως άµµου, ήταν αυτή των πυθµενικών προβόλων (προβλητών) από γεωύφασµα πληρωµένων µε σκυρόδεµα (Πανεπιστήµιο Πατρών, 1995). Το έργο, που ολοκληρώθηκε το 1996, περιλαµβάνει 24 προβόλους µήκους 40 µέτρων που έχουν τοποθετηθεί σε απόσταση περίπου 25 µέτρων µεταξύ τους. Η ακτή εφαρµογής 485
βρίσκεται ΒΑ από τη βορειότερη εκ τεσσάρων προϊστάµενων προβλητών και καλύπτει µήκος 600 µέτρων περίπου. Αξίζει να σηµειωθεί ότι ο αρχικός σχεδιασµός του έργου προέβλεπε 51 προβόλους, κάτι που δεν υλοποιήθηκε ποτέ για άγνωστο λόγο. Αρχικά φάνηκε ότι η παρέµβαση αυτή θεράπευσε την κατάσταση δηλαδή προκάλεσε κάποια απόθεση και διαπλάτυνση της ακτής. Σήµερα και πάλι οι παράκτιες κατασκευές είναι εκτεθειµένες στον κυµατισµό, καθώς δεν επετεύχθη ικανοποιητικό πλάτος παραλίας. Μάλιστα σε ορισµένες περιπτώσεις (Εικόνα 3) το εύρος είναι τέτοιο ώστε απειλούνται σοβαρά οι θεµελιώσεις των κτισµάτων ενώ δεν υπάρχει αρκετή ακτή για τον επισκέπτη. Εικόνα 3. Τo βόρειο τµήµα της παραλίας στο Τολό αντιµετωπίζει έντονα προβλήµατα διάβρωσης σήµερα Picture 3. The north end of the beach at Tolo facing severe erosion today Η παραλία στο Τολό έχει πλάτος της τάξης των 15 20 µέτρων σε κάποιες θέσεις στο νότιο τµήµα της, ώστε επιτρέπεται η χωροθέτηση ορισµένων χρήσεων έστω και αυθαίρετων (π.χ. εστιατόρια, καφέ) επί της ακτής. Προχωρώντας βορειότερα σε κάποια σηµεία το πλάτος περιορίζεται κάτω από τα 4 µέτρα, ώστε όχι µόνο δεν προσφέρεται για χωροθέτηση δραστηριοτήτων, αλλά η ακτή αδυνατεί να παρέχει στοιχειώδη προστασία από τον κυµατισµό στις υφιστάµενες χρήσεις. Στις θέσεις αυτές κάποιες χρήσεις φαίνεται να έχουν εγκαταλειφθεί. Η έλλειψη λεπτόκοκκου ιζήµατος στην περιοχή µε το ελάχιστο πλάτος, όπου επικρατούν χαλίκια και κροκάλες, αποτελεί µία ένδειξη διάβρωσης. Αυτό ισχύει διότι κατά τη διαδικασία της διάβρωσης το λεπτόκοκκο υλικό τίθεται σε αιώρηση και αποµακρύνεται, ενώ τα µεγαλύτερα και βαρύτερα υλικά παραµένουν (Παπαχατζάκη, 2002). 3.2 ΠΑΡΑΛΙΑ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ΗΛΕΣΙ ΒΟΙΩΤΙΑΣ Αντίστοιχο έργο µε πυθµενικές προβλήτες έχει κατασκευαστεί και στην αµµώδη παραλία του Ναυτικού Οµίλου (ΝΟ) ήλεσι του ήµου Οινοφύτων, στο βόρειο τµήµα του νότιου Ευβοϊκού Κόλπου (βλ. Εικόνα 1), µε σκοπό την προστασία της ακτής από τη διάβρωση και τη διαπλάτυνσή της, ώστε αυτή να µπορεί να χρησιµοποιηθεί για κολύµβηση από ντόπιους και επισκέπτες. Πρόκειται για ένα µικρό µυχό µε βόρειο προσανατολισµό και 486
διάταξη της ακτής Α, µήκους περίπου 300 µέτρων. Περιορίζεται στα δυτικά από µικρό λιµάνι, ανατολικά από φυσική αµµώδη προεξοχή της ξηράς ενώ νότια υπάρχει επαρχιακός δρόµος, που οδηγεί στον Ωρωπό, και τοίχος αντιστήριξής του (Εικόνα 4). Εικόνα 4. Η παραλία εφαρµογής στο ΝΟ ήλεσι, το 1993 (αριστερά) και το 1997 (δεξιά) Picture 4. Dilesi beach in 1993 (left) and in 1997 (right) Στην περιοχή επικρατούν άνεµοι κυρίως Β Β διευθύνσεων µε µέση ταχύτητα 3 4m/s. Τους καλοκαιρινούς µήνες παρατηρούνται και άνεµοι Α διευθύνσεων. Το σηµαντικό ύψος κύµατος στην περιοχή κυµαίνεται µεταξύ 0.2 0.3m (Σουκισιάν κ.ά., 2007). Τα βάθη του παράκτιου πυθµένα είναι σχετικά µικρά. Μικρό είναι και το πλάτος της παραλίας το οποίο κυµαίνεται µεταξύ 5 ως 8 µέτρα. Η µέτρηση έγινε την ηµέρα της αυτοψίας όταν επικρατούσαν ασθενείς άνεµοι Β διεύθυνσης ταχύτητας 4m/s (υπάρχει εγκατεστηµένος σταθµός αναµετάδοσης στο λιµάνι). Ως πλάτος παραλίας εδώ ορίστηκε η απόσταση µεταξύ της µέγιστης ανάβασης του κύµατος εκείνη τη µέρα και ενός σταθερού σηµείου αναφοράς, στην προκειµένη περίπτωση του τοίχου. Τόσο η κλίση της υποαέριας παραλίας όσο και της υποθαλάσσιας είναι µικρές. Αυτό σηµαίνει ότι πρόκειται για µια παραλία χαµηλού υδροδυναµισµού. Σε αυτό συνηγορεί και το είδος του υλικού (λεπτή άµµος). Τα αδροµερή και γωνιώδη συστατικά που παρατηρούνται στην παραλία στα ανατολικά οφείλονται στην τοπική διαβρωτική δράση του περιθλώµενου από τις λιµενικές κατασκευές κυµατισµού. Κι εδώ το πρόβληµα της διάβρωσης παρουσιάστηκε όταν διαταράχθηκε το ισοζύγιο της άµµου εξαιτίας παρεµβάσεων στους µικρούς χειµάρρους της περιοχής, όταν κατά τη δεκαετία του 80 παρουσίασε έξαρση η αυθαίρετη εκτός σχεδίου δόµηση. Η ύπαρξη του τοίχου αντιστήριξης του δρόµου µπορεί να µην προκάλεσε διάβρωση, συνέβαλλε όµως δραστικά στην επικράτηση φαινοµένων αποµάκρυνσης ιζήµατος σε σχέση µε τα φαινόµενα απόθεσης (ενίσχυση διαβρωτικής δύναµης θραυόµενου κύµατος όταν αυτό ανακλάται σε κατακόρυφο µέτωπο). Προκειµένου να λυθεί το πρόβληµα, οι τοπικές αρχές ανέθεσαν στα µέσα του 1990 τη µελέτη για την αντιµετώπιση της διάβρωσης στο Πανεπιστήµιο Πατρών. Σε ένα µήκος ακτής 300 µέτρων περίπου τοποθετήθηκαν 13 πυθµενικές προβλήτες γεωϋφάσµατος µήκους 40 µέτρων η καθεµιά που ισαπέχουν 18 µέτρα (Εικόνα 5). 487
Εικόνα 5. Το δυτικό τµήµα της παραλίας (αριστερά) και λεπτοµέρεια από πρόβολο (δεξιά) Picture 5. Western part of the groyned beach (left) and groyne detail (right) Και στην εφαρµογή αυτή τα αποτελέσµατα δεν ήταν τα µέγιστα δυνατά. Από συζήτηση που έγινε µε τον επιβλέποντα του έργου (που είχε ορίσει η Νοµαρχία Βοιωτίας τότε) εξήχθη το συµπέρασµα ότι η παραλία πράγµατι αύξησε το πλάτος της 3 µε 4 µέτρα και καλύφθηκε ο παράκτιος πυθµένας µε άµµο. εν επιτεύχθηκε όµως η µόνιµη ανάπλαση της παραλίας. Τουναντίον, λόγω ακριβώς αυτών των παρεµβάσεων, η παραλία δεν είναι πια ελκυστική για τον επισκέπτη, ενώ σε πολλές περιπτώσεις έχουν αναφερθεί και ατυχήµατα, που οφείλονται σε ένα είδος θαλάσσιας βλάστησης (πιθανώς από νηµατώδη φαιοφύκη και χλωροφύκη) που έχει γλοιώδη υφή (γλίτσα) και έχει εµφανιστεί στις προβλήτες, αλλά και στην αποκάλυψη του τσιµέντου λόγω φθοράς του γεωυφάσµατος. Στο ήλεσι το πλάτος της παραλίας είναι σήµερα εξαιρετικά περιορισµένο και η παραλία υποβαθµισµένη, τόσο που να µην υπάρχουν περιθώρια για οποιουδήποτε είδους δραστηριότητα. Εκεί ο επισκέπτης πραγµατικά στερείται του αισθήµατος της αναψυχής. Οι λουόµενοι συνωστίζονται στα άκρα της παραλίας, όπου το πλάτος είναι µόλις 1 2 µέτρα µεγαλύτερο απ ό,τι στο κέντρο, κάτι που περιορίζει σηµαντικά τον αριθµό των ατόµων που µπορεί να εξυπηρετήσει η ακτή. Η αισθητική υποβάθµιση της παραλίας στο ήλεσι φανερώνεται µέσα και από την ύπαρξη σηµείων όπου έχουν συσσωρευτεί φύκη. Το γεγονός ότι το σύστηµα δεν θάφτηκε κάτω από την άµµο στέρησε από τα ρεύµατα τη δυνατότητα να κινούνται ανεµπόδιστα και να εκτελούν την ευεργετική λειτουργία της φυσικής ανακύκλωσης των φυκών. Θα πρέπει να µελετηθεί αν το φαινόµενο παρουσιάζει εποχικότητα ή αν πρόκειται για περιβαλλοντική επίπτωση από τη λειτουργία του έργου. Ανάµεσα στις επιπτώσεις από τη µη ικανοποιητική λειτουργία του συστήµατος είναι οι ρωγµές στον τοίχο αντιστήριξης του παράπλευρου επαρχιακού δρόµου, καθώς και στις βοηθητικές κατασκευές (τσιµεντένιες σκάλες) που εξυπηρετούν τους λουόµενους από και προς την ακτή. 488
Η χρήση προβόλων ως έργο προστασίας αποτελεί παρέµβαση αισθητικά οχλούσα και στις δύο περιπτώσεις, καθώς το σύστηµα των προβόλων δε θάφτηκε κάτω από την άµµο όπως προέβλεπαν οι σχετικές µελέτες, οπότε αποτελεί για το χρήστη της παραλίας εµπόδιο. 4. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Στις παραλίες που εξετάστηκαν έγινε φανερό πως, όπως και σε άλλες περιπτώσεις στον ελληνικό χώρο, ένα έργο που έγινε για τη διευκόλυνση των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων τείνει να εξελιχθεί σε απειλή για την τοπική κοινωνία και τα οικονοµικά της συµφέροντα (Αναγνώστου κ.ά., 2002, Poulos and Chronis, 2001). Πρέπει να γίνει απόλυτα κατανοητό ότι ένας ορισµένος σχεδιασµός τεχνικού έργου σχεδόν ποτέ δεν µπορεί να επαναληφθεί, επειδή ποτέ σε δύο παράκτιες ζώνες, έστω και κοντινές, δεν εµφανίζονται οι ίδιοι παράκτιοι µηχανισµοί (Μουτζούρης, 2002). Με άλλα λόγια, ένα έργο που πέτυχε σε µια παραλία δεν αποτελεί πανάκεια για κάθε περιοχή που αντιµετωπίζει πρόβληµα διάβρωσης. Η λύση των πυθµενικών προβλητών εφαρµόστηκε στο Τολό και στο ήλεσι καθώς είχε δοκιµαστεί και αλλού στην Ελλάδα (Ρόδος, Μυτιλήνη, κ.α.) ενδεχοµένως µε επιτυχία, χωρίς όµως να εξεταστούν άλλες εναλλακτικές. Να σηµειωθεί ότι στο ήλεσι, Β από την περιοχή µελέτης σε απόσταση 700 µέτρων περίπου, υπάρχει ίδιο έργο µεταγενέστερο που αριθµεί 12 πυθµενικές προβλήτες. Κι εκεί το πρόβληµα της διάβρωσης εξακολουθεί να είναι έντονο. Ιδιαίτερα πριν από κάθε απόπειρα σχεδιασµού ενός συστήµατος προβόλων είναι τελείως απαραίτητη η πλήρης κατανόηση των παράκτιων διαδικασιών στη µελετώµενη ακτή. Ειδικότερα απαιτείται υπολογισµός της φοράς και του µεγέθους της στερεοπαροχής κατά µήκος και κάθετα στην ακτογραµµή και η πρόβλεψη των πιθανών επιδράσεων στην ακτή. Σε αυτό βοηθούν σηµαντικά τα µοντέλα προσοµοίωσης εξέλιξης ακτογραµµής. Πρόβολοι δεν κατασκευάζονται σε παράκτιες ζώνες µε ανεπαρκή στερεοµεταφορά (Μουτζούρης, 2002), όπως ενδεχοµένως να συµβαίνει στις υπό µελέτη ακτές, κάτι το οποίο θα πρέπει να διερευνηθεί µελλοντικά διεξοδικά. Μία άλλη παράµετρος σχεδιασµού που πρέπει να ληφθεί σηµαντικά υπόψη είναι η απόσταση µεταξύ των προβόλων. Μικρά εύρη παραλίας έχουν συνδεθεί µε µικρές αποστάσεις µεταξύ των προβόλων, οπότε το σύστηµα τείνει να εκτρέψει όλο το φορτίο ιζηµάτων στα ανοικτά, έτσι δεν εµφανίζονται οι αναµενόµενες επεκτάσεις της ακτής (Μουτζούρης, 2002). Τα παραπάνω θα πρέπει να εξετάζονται συµπλεκτικά και όχι διαζευτικά. Όταν τίθεται το ερώτηµα της προστασίας µιας ακτής από τη διάβρωση οι πιθανές λύσεις είναι οι εξής: προστασία µε τεχνικά έργα κάθετα ή κατά µήκος της ακτής, έργα σταθεροποίησης της ακτής και τεχνητή τροφοδοσία ακτής µε κατάλληλο υλικό. Για την επιλογή της πιο ενδεδειγµένης λύσης πρέπει να λαµβάνονται υπόψη περιβαλλοντικοί, οικονοµικοί, κατασκευαστικοί, πολιτικοί, κοινωνικοί και αισθητικοί περιορισµοί (Αναγνώστου κ.ά., 2002). Τα παράκτια έργα είναι έργα βαρέου τύπου, µε πολύ σηµαντικές επιπτώσεις στις περιοχές που κατασκευάζονται. Η οποιαδήποτε απόφαση για το αν χρειάζονται έργα, τι είδους έργα είναι αυτά, πώς και πού χωροθετούνται, πώς κατασκευάζονται κλπ. πρέπει να λαµβάνεται στο πλαίσιο µιας ολοκληρωµένης προσέγγισης (Λοϊζίδου, 2006). Πυροσβεστικές λύσεις έχουν ως αποτέλεσµα την 489
προσωρινή και όχι τη µόνιµη εξάλειψη του προβλήµατος, µε αποτέλεσµα µεγάλα κόστη αποκατάστασης. Η στροφή προς ήπια µέτρα προστασίας φιλικά προς το περιβάλλον και κατ επέκταση και προς τους χρήστες, όπως π.χ. η τεχνητή φυτοκάλυψη ή η τεχνητή αναπλήρωση ακτής µε δάνειο υλικό κατάλληλου τύπου, θα πρέπει να εξεταστούν διεξοδικά. Οι λύσεις αυτές αντιτάσσονται στις παραδοσιακές τεχνικές των «σκληρών» παρεµβάσεων, όµως δεν έχουν εφαρµοστεί σχεδόν πουθενά στην Ελλάδα. Η Ολοκληρωµένη ιαχείριση Παράκτιων Ζωνών (Ο ΠΖ) είναι πλέον πρωταρχικής σηµασίας σε παγκόσµιο επίπεδο για τη βιώσιµη ανάπτυξη των ακτών και αποτελεί ευκαιρία για την εισαγωγή ήπιων µεθόδων στην αντιµετώπιση προβληµάτων διάβρωσης. 5. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Οι συγγραφείς αναγνωρίζουν την πολύτιµη αρωγή του Εργαστηρίου GIS του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε στην επεξεργασία των αεροφωτογραφιών και ιδιαίτερα της κ. Χ. Κυριακίδου. 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αναγνώστου, Χ., Π. ρακοπούλου και Τ. Σουκισιάν. (2002). «Η µορφοδυναµική των δυτικών ακτών του Μεσσηνιακού Κόλπου και η λειτουργικότητα του λιµενίσκου του Αγ. Ανδρέα Λογγά Μεσσηνίας». Πρακτικά εύτερου Πανελλήνιου Συνεδρίου «ιαχείριση και Βελτίωση Παράκτιων Ζωνών». Αθήνα, 25 28 Νοεµβρίου 2002. Εργαστήριο Λιµενικών Έργων Ε.Μ.Π. Λοϊζίδου, Ξ. (2006). «Παράκτια Τεχνικά Έργα και Ολοκληρωµένη ιαχείριση της Παράκτιας Ζώνης». Περιοδική έκδοση του δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS. Ειδικό Τεύχος 50. Ιανουάριος Μάρτιος 2006. Μουτζούρης, Κ.Ι. (2002). Εισαγωγή στην Ακτοµηχανική. ΕΜΠ, Αθήνα. Πανεπιστήµιο Πατρών. (1995). Έρευνα Μελέτη Προσαρµογής, Σύστηµα Προστασίας και Ανάπλασης ακτής Τολού. Οριστική Μελέτη. Τεύχος Α Τεχνική Έκθεση. Πάτρα, Σεπτέµβριος 1995. Παπαχατζάκη, Χ. (2002). «Μια περίπτωση κακής παρεµβάσεως στην παράκτια ζώνη της Άνδρου». Πρακτικά εύτερου Πανελλήνιου Συνεδρίου «ιαχείριση και Βελτίωση Παράκτιων Ζωνών». Αθήνα, 25 28 Νοεµβρίου 2002. Εργαστήριο Λιµενικών Έργων Ε.Μ.Π. Poulos, S. and G. Chronis. (2001). Coastline changes in relation to longshore sediment and human impact, along the shoreline of Kato Achaia (NW Peloponnese, Greece). Mediterranean Marine Science, 2 (1), 5-13. Σουκισιάν, Τ., Μ. Χατζηνάκη, Γ. Κορρές, Α. Παπαδόπουλος, Γ. Κάλλος, και Ε. Αναδρανιστάκης. (2007). Άτλας Ανέµου και Κύµατος των Ελληνικών Θαλασσών. Εκδ. Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, 300 σελ. Τζιβανάκη, Κ. και K. Knuuti. (2002). «ιερεύνηση των επιπτώσεων παράκτιων έργων στις παρακείµενες ακτές από χρονοσειρά αεροφωτογραφιών». Πρακτικά εύτερου Πανελλήνιου Συνεδρίου «ιαχείριση και Βελτίωση Παράκτιων Ζωνών». Αθήνα, 25 28 Νοεµβρίου 2002. Εργαστήριο Λιµενικών Έργων Ε.Μ.Π. 490