AMIANTOΣ. Μέθοδος ελέγχου του κινδύνου από τον αµίαντο

AMIANTOΣ Μέθοδος ελέγχου του κινδύνου από τον αµίαντο Στέλιος Κωστόπουλος ιευθυντής Τµήµατος Ιατρικής της εργασίας και Προστασίας του Περιβάλλοντος <<Θριάσιο>> Νοσοκοµείο Ελευσίνας Τι είναι αµίαντος: Είναι πυριτικά άλατα του µαγνησίου, του ασβεστίου και του σιδήρου µε λεπτή ινώδη δοµή. ιακρίνονται σε δύο µεγάλες οµάδες ανάλογα µε τη σύσταση και την κρυσταλλική τους δοµή, Αµφιβόλων και Σερπεντίνης. ΑΜΙΑΝΤΟΣ Α) Αµφίβολος - Ανθοφυλίτης - Κροκιδολύτης ή µπλέ αµίαντος - Αµοσίτης ή καφέ αµίαντος Β) Σερπεντίνος - Χρυσότιλος ή λευκός αµίαντος Βασικά χαρακτηριστικά του αµιάντου: 1. Είναι ένα θερµοµονωτικό και ηχοµονωτικό υλικό που εµποδίζει την µετάδοση της θερµικής και ηχητικής ενέργειας 2. εν καίγεται, προστατεύει από τις φλόγες 3. Είναι ένα χηµικά αδρανές υλικό 4. Είναι ανθεκτικός σε οξέα και βάσεις 5. Είναι εύκαµπτος 6. Είναι ανθεκτικός στη µακροχρόνια χρήση Που βρίσκεται ο αµίαντος : Τα υλικά που περιέχουν αµίαντο είναι : Αµιαντοτσιµέντο Ψεκασµένος αµίαντος Μόνωση από αµίαντο Μονωτικές αµιαντόπλακες Υφασµένος αµίαντος Άλλα 1

Έχει υπολογιστεί σε Ευρωπαϊκό επίπεδο ότι το 80% της παραγωγής του αµιάντου, ειδικότερα ο Χρυσότιλος και ο Αµοσίτης χρησιµοποιήθηκαν στον τοµέα της οικοδοµής (πλακάκια, κεραµίδια, πλάκες, σωλήνες από αµιαντοτσιµέντο, µονωτικά προϊόντα που ψεκάζονται σε οροφές, τοίχους κτλ.) Τι προκαλεί στην υγεία : Η είσοδος των ινών στον οργανισµό προκαλεί τις ακόλουθες ασθένειες Αµιάντωση Καρκίνο του πνεύµονα Μεσοθηλίωµα Καρκίνο του γαστρεντερικού συστήµατος Οµάδες κινδύνου: Σήµερα µε την απαγόρευση της χρήσης των υλικών που περιέχουν αµίαντο οι οµάδες ατόµων που αντιµετωπίζουν τον µεγαλύτερο κίνδυνο είναι : Άτοµα που εργάζονται για την αφαίρεση των αµιαντούχων υλικών, άτοµα που συναντούν τυχαία τον αµίαντο κατά τη διάρκεια της εργασίας τους στην συντήρηση ή ανακαίνιση ( κτιρίων, πλοίων, τρένων κτλ.) Άτοµα που ήδη έχουν εργασθεί και έχουν έρθει σε επαφή µε τον αµίαντο. Άτοµα που είναι εκτεθειµένα έµµεσα επειδή κατοικούν ή συχνάζουν σε χώρους όπου υπάρχει αµίαντος Εκτίµηση του κινδύνου : Για να γίνει εκτίµηση του κινδύνου θα πρέπει να γνωρίζουµε: To είδος του αµιάντου που περιέχεται στο αµιαντούχο υλικό ( χρυσότιλος, κροκυδολίτης κτλ.) Τον τύπο του αµιαντούχου υλικού ( ψεκασµένος αµίαντος, αµιαντοτσιµέντο, µόνωση κτλ.) Την ποσότητα του αµιαντούχου υλικού. Την κατασκευή και τη θέση των αµιαντούχων υλικών. Ποιες εργασίες θα γίνουν στα αµιαντούχα υλικά που θα τα καταστρέψουν ή θα τα διαταράξουν Ποιες εργασίες θα επιφέρουν έµµεση διατάραξη στα αµιαντούχα υλικά Η µόλυνση του περιβάλλοντος από αµίαντο προκαλείται από την αποσύνθεση των προϊόντων που τον περιέχουν λόγω της γήρανσης της συνδετικής ύλης, της αυξανόµενης ευθρυπτότητας και της επακόλουθης διασποράς των ινών στον αέρα. εν υπάρχει Αµιαντούχο υλικό που να µπορούµε να βάλουµε την ετικέτα <<ακίνδυνος>> 2

Ακόµα και σε καλή κατάσταση µπορούν να ελευθερώσουν ίνες αµιάντου εάν υπόκεινται σε επιδράσεις παραγόντων που δηµιουργούν φθορά και διαταράξεις όπως : ονήσεις Ρεύµατα αέρος ιείσδυση ( εισχώρηση) νερού Μηχανικές βλάβες Εργασίες αµιάντου στο υλικό Μετακινήσεις αέρα οφειλόµενες σε ανεµιστήρες ή κλιµατιστικά Ανθρώπινη δραστηριότητα Ατυχήµατα ή καταστροφές Είναι αδιαµφισβήτητο ότι η δυνατότητα της απελευθέρωσης αυξάνεται βαθµιαία µε την γήρανση του προϊόντος. Μεγαλύτερη συγκέντρωση αιωρουµένων σωµατιδίων παρουσιάζεται σε χώρους που στεγάζουν κινητικές και οµαδικές δραστηριότητες (παλαίστρες, χώροι συγκέντρωσης, σχολικά κτίρια κτλ.) Μέθοδοι εκτίµησης κινδύνου απελευθέρωσης ινών αµιάντου : ΕΙΚΤΗΣ ENEL (Τροποποιηµένος) Ο (τροποποιηµένος) δείκτης ENEL είναι ένας δείκτης κινδύνου που χρησιµοποιείται στην Ιταλία από την ENEL για να εκτιµήσει την κατάσταση των κατασκευών από αµίαντοτσιµέντο που βρίσκονται στις εγκαταστάσεις της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ο δείκτης κινδύνου υπολογίζεται δια µέσου του ακόλουθου αλγορίθµου: A (C + F + V) M όπου, A = αεροδιασπορά (πιθανότητα διάχυσης των ινών στον αέρα) C = κατάσταση υλικού (παρουσία ή απουσία θραύσης στις επιφάνειες, µε συνεπακόλουθη δυνατότητα απελευθέρωσης ινών) F = ευθρυπτότητα V = αερισµός (κίνηση του αέρα στις άµεσες γειτνιάσεις του υλικού που περιέχει αµίαντο M = είδος αµιάντου και χαρακτηριστικά υποστρώµατος Η παράµετρος A «αεροδιασπορά» µπορεί να προσλάβει τις ακόλουθες τιµές: 0 = Το υλικό είναι πλήρως ενσωµατωµένο και δεν υφίσταται καµία πιθανότητα διασποράς των ινών στο περιβάλλον, στις συνήθεις συνθήκες εργασίας 3

1 = Το υλικό δεν είναι ενσωµατωµένο, υπάρχει πιθανότητα διασποράς των ινών στο περιβάλλον, στις συνήθεις συνθήκες εργασίας Για την παράµετρο «κατάσταση υλικού», η σχετική βαθµολογία που αφορά την κατάσταση των επιφανειών αποδίδεται µε βάση διάφορους δείκτες: πλάτος των θραύσεων και ρωγµών, έκταση των περιοχών αφαίρεσης υλικού, παρουσία εµφανών ταινιών από ίνες. Η µέθοδος προβλέπει ότι ο εντοπισµός των ταινιών (θυσάνων) από ίνες δύναται να πραγµατοποιηθεί ελέγχοντας την επιφάνεια της πλάκας δια µέσου ενός φορητού µικροσκοπίου µε µεγέθυνση 30x και προσπίπτων φωτισµό. Η ταινία των ινών θεωρείται «ενσωµατωµένη στο υπόστρωµα-υλικό για ολόκληρο ή για το µεγαλύτερο µέρους του µήκους της» όταν το προβαλλόµενο (εξέχων) µέρος της είναι ορατό και βρίσκεται στο υλικό. Αντιθέτως θεωρείται «µερικώς ενσωµατωµένη στο υλικό» όταν το εξέχων τµήµα της δεν βρίσκεται σε επαφή µε το ίδιο το υπόστρωµα. Η παράµετρος δύναται να λάβει τις ακόλουθες τιµές: 0 = απουσία οποιουδήποτε τύπου φθοράς o Επιφάνεια υλικού = άθικτη o Ταινίες ινών εξερχόµενες από το υπόστρωµα = µη ορατές 1 = απουσία οποιουδήποτε τύπου φθοράς o Επιφάνεια υλικού = άθικτη o Ταινίες ινών εξερχόµενες από το υπόστρωµα = ενσωµατωµένες στο υπόστρωµαυλικό για ολόκληρο ή για το µεγαλύτερο µέρους του µήκους της 2 = Φθορά µικρού βαθµού o Επιφάνεια υλικού = θραύσεις-ρωγµές µε πλάτος µικρότερο από 1 cm, διάβρωση ή µετακίνηση του υποστρώµατος κατά µία επιφάνεια µικρότερη των 10 cm 2 o Ταινίες ινών εξερχόµενες από το υπόστρωµα = ενσωµατωµένες στο υπόστρωµαυλικό για ολόκληρο ή για το µεγαλύτερο µέρους του µήκους της 3 = Φθορά µεσαίου βαθµού o Επιφάνεια υλικού = θραύσεις-ρωγµές µε πλάτος µικρότερο από 1 cm, διάβρωση ή µετακίνηση του υποστρώµατος κατά µία επιφάνεια µικρότερη των 10 cm 2 o Ταινίες ινών εξερχόµενες από το υπόστρωµα = µερικώς ενσωµατωµένες στο υλικό 4 = Φθορά µεγάλου βαθµού o Επιφάνεια υλικού = θραύσεις-ρωγµές µε πλάτος µεγαλύτερο από 1 cm, διάβρωση ή µετακίνηση του υποστρώµατος κατά µία επιφάνεια µεγαλύτερη των 10 cm 2 o Ταινίες ινών εξερχόµενες από το υπόστρωµα = ενσωµατωµένες στο υπόστρωµαυλικό για ολόκληρο ή για το µεγαλύτερο µέρους του µήκους της 5 = βλάβη µέγιστου βαθµού o Επιφάνεια υλικού = θραύσεις-ρωγµές µε πλάτος µεγαλύτερο από 1 cm, διάβρωση ή µετακίνηση του υποστρώµατος κατά µία επιφάνεια µεγαλύτερη των 10 cm 2 o Ταινίες ινών εξερχόµενες από το υπόστρωµα = µερικώς ενσωµατωµένες στο υλικό Η παράµετρος «ευθρυπτότητα» λαµβάνει τις παρακάτω τιµές: 0 = µη εύθρυπτο: απίθανη η αεροδιασπορά καθώς το υπόστρωµα παραµένει άθικτο µετά την επίδραση κτυπηµάτων, δονήσεων ή άλλων φυσικών παραγόντων 2 = εύθρυπτο: το υπόστρωµα υφίσταται φθορά (κατακερµατισµό), µε πιθανή διαφυγή ινών, µετά την επίδραση κτυπηµάτων, δονήσεων ή άλλων φυσικών παραγόντων 4

Η παράµετρος «αερισµός» λαµβάνει τις εξής τιµές: 0 = δεν λαµβάνει χώρα µεταφορά θερµότητας, ροής αέρα ή ανέµου 1 = λαµβάνει χώρα µεταφορά θερµότητας, ροής αέρα ή ανέµου Η παράµετρος «είδος αµιάντου και χαρακτηριστικά υποστρώµ ατος» στην περίπτωση κατασκευών από αµίαντο-τσιµέντο, λαµβάνει τις ακόλουθες τιµές: 2 = χρυσότιλος ενσωµατωµένος στο υλικό αµοσίτης ή/και κροκιδόλιθος ενσωµατωµένος στο υλικό Ο συγκεκρι µένος δείκτης εκτίµησης κινδύνου, δίνει τη δυνατότητα να δηµιουργηθεί ένα κατώφλι-όριο δράσης. Όταν ο δείκτης είναι µικρότερος του 12, το υλικό παραµένει ως έχει, υιοθετώντας ένα πρόγραµµα περιοδικού ελέγχου. Όταν όµως ο δείκτης είναι ίσος ή µεγαλύτερος του 12, θεωρείται αναγκαία η διορθωτική επέµβαση. ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΙΚΤΗ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ E.P.A. Ο αλγόριθµος έχει επινοηθεί για υλικά που περιέχουν αµίαντο και καλύπτουν επιφάνειες, εφαρµ οσµένα µε ψεκασµό ή µε µυστρί (σοβάδες, επιχρίσµατα), αλλά µπορούν να χρησιµοποιηθούν και για επικαλύψεις λεβήτων και σωληνώσεων. Ο δείκτης λαµβάνει υπ όψη 8 παράγοντες. 1. Κατάσταση υλικού (φθορά, καταστροφή) Μη φθαρµένο: το υλικό είναι άθικτο χωρίς σηµεία φθοράς ή καταστροφής βαθµοί = 0 Μέτρια βλάβη, περιορισµένη σε µικρής έκτασης περιοχές: σε µερικά σηµεία η επένδυση παρουσιάζεται κατεστραµµένη ή το υλικό αποκολλάται από την υποκείµ ενη στήριξη ή χωρίζεται σε στρώµατα. Η έκταση της φθοράς δεν υπερβαίνει στο σύνολο το 10% της επιφάνειας του υλικού βαθµοί = 2 Βλάβη µεγάλη και εκτεταµένη: περισσότερο από το 10% της επιφάνειας παρουσιάζεται κατεστραµµένη ή φθαρµένη. Παρατηρούνται τεµάχια του υλικού που έχουν αποκολληθεί από τις επιφάνειες βαθµοί = 5 2. Βλάβη από νερό Καµία βλάβη: δεν υπάρχουν σηµεία διείσδυσης από το νερό, παρόντα ή προηγούµενα βαθµοί = 0 Ελάχιστη βλάβη: σε µερικά σηµεία παρατηρείται διείσδυση από το νερό. εν υπάρχει αποκόλληση του υλικού και η έκταση της βλάβης δεν υπερβαίνει το 10% της συνολικής επιφάνειας βαθµοί = 1 Μέτρια ως µεγάλη βλάβη: η έκταση της βλάβης είναι µεγαλύτερη από το 10% της επιφάνειας ή οι διεισδύσεις του νερού έχουν προκαλέσει αποκόλληση του υλικού βαθµοί = 2 5

3. Περιοχή εκτεθειµένης επιφάνειας Υλικό µη εκτεθειµένο: ο αµίαντος δεν είναι εµφανής. Ευρίσκεται πάνω από τις ψ ευδοροφές ή πίσω από διαχωριστικά (τα οποία βρίσκονται σε καλή κατάσταση) και δεν είναι προσβάσιµος αν δεν µετακινηθούν αυτά. βαθµοί = 0 Υλικό εκτεθειµένο ως 10%: τα παρόντα διαχωριστικά είναι ατελή, διότι έχουν τµηµατικά αφαιρεθεί ή διότι παρουσιάζονται διάκενα που επιτρέπουν το πέρασµα ινών. Η εκτιθέµενη επιφάνεια δεν υπερβαίνει το 10% βαθµοί = 1 Υλικό εκτεθειµένο πάνω από 10%: το υλικό είναι ορατό περισσότερο από το 10% της επιφάνειάς του. Επίσης, το υλικό θεωρείται εκτεθειµένο όταν βρίσκεται στο εσωτερικό συστηµάτων αερισµού ή διακένων για την κυκλοφορία του αέρα. βαθµοί = 4 4. Προσβασιµότητα Μη προσβάσιµο: οι ένοικοι του κτιρίου δεν δύνανται να έλθουν σε επαφή µε το υλικό βαθµοί = 0 Σπάνια προσβάσιµο: η επαφή µε το υλικό γίνεται σε περίπτωση µη συχνών εργασιών συντήρησης (πχ. επιδιόρθωση φθορών) βαθµοί = 1 Προσβάσιµο: η επαφή µε το υλικό είναι πιθανή σε περιπτώσεις εργασιών συντήρησης ρ ουτίνας. Οι ένοικοι του κτιρίου µπορεί να έλθουν σε επαφή µε το υλικό, πχ. κτυπώντας το µε διάφορα αντικείµενα κατά τη διάρκεια συνηθισµένων δραστηριοτήτων βαθµοί = 2 5. ραστηριότητα και µετακίνηση Καµµία δραστηριότητα ή ήπιες: γραφεία, βιβλιοθήκες, αίθουσες σχολείων όπου διεξάγονται ήπιες δραστηριότητες βαθµοί = 0 Μέτρια δραστηριότητα: διάδροµοι, τοποθεσίες όπου οι εκεί δραστηριότητες µπορεί να προκαλέσουν δονήσεις βαθµοί = 1 Υψηλή δραστηριότητα: γυµναστήρια, πισίνες, χώροι που περιέχουν µ ηχανήµατα, κλπ. βαθµοί = 2 6. Αερισµός Απών: απουσία ρευµάτων αέρα που έρχονται σε άµεση επαφή µε το υλικό βαθµοί = 0 Παρών: ύπαρξη ρευµάτων αέρα που έχονται σε άµεση επαφή µε το υλικό. Αποδεικτικά σηµεία διάβρωσης του υλικού πλησίον των πηγών των ρευµάτων αέρα. Υλικά από αµίαντο στο εσωτερικό των καναλιών των συστηµάτων εξαερισµού. βαθµοί = 1 7. Ευθρυπτότητα Μη εύθρυπτο: υλικό σκληρό και συµπαγές που δεν είναι δυνατό να θραυστεί µε τα χέρια. Χρειάζονται εργαλεία για να εισχωρήσουν στο υλικό βαθµοί = 0 Μικρή ευθρυπτότητα: είναι δύσκολο αλλά όχι αδύνατο να θραυστεί το υλικό µε τα χέρια. ύναται να καταστραφεί µε µια βίαιη πρόσκρουση. Υλικά από τσιµέντο, εάν τριφτούν, αφήνουν στα χέρια κοκκώδη τεµάχια αλλά όχι σκόνη βαθµοί = 1 Αρκετή ευθρυπτότητα: το υλικό είναι µαλακό και δύναται να καταστραφεί µε χειρονακτική πίεση. Υλικά από τσιµέντο, εάν τριφτούν, αφήνουν στα χέρια υπολείµµατα από σκόνη βαθµοί = 2 6

Υψηλή ευθρυπτότητα: το υλικό δύναται να κονιορτοποιηθεί µε απλή χειρονακτική πίεση. ιαχωρίζεται (διασπάται) και διασκορπίζεται όταν το αγγίζεις βαθµοί = 3 8. Περιεκτικότητα σε αµίαντο Μικρότερη ή ίση µε 1% βαθµοί = 0 Από 1 έως 50% βαθµοί = 2 Από 50 έως βαθµοί = 3 ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ 1) Άθροισε την αποδιδόµεν η βαθµολογία των παραγόντων από 1 έως 6 2) Πολλαπλασίασε τη βαθµολογία του παράγοντα 7 µε εκείνη του παράγοντα 8 3) Πολλαπλασίασε το αποτέλεσµα του αθροίσµατος (1) µε το γινόµενο (2) ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ είκτης έκθεσης = 0 12: η επέµβαση µπορεί να αναβληθεί ή να γίνει κάλυψη. Η κάλυψη συνίσταται όταν υπάρχει µεγάλη εκτιθέµενη επιφάνεια ενώ οι άλλοι παράγοντες έχουν µικρή βαθµολογία. Η κάλυψη, όµως, αντεδείκνυται όταν υπάρχει διείσδυση νερού ή υψηλή προσβασιµότητα είκτης έκθεσης = 10 50: περιορισµός. Ο τρόπος αυτός επέµβασης παρουσιάζει τις ίδιες αντενδείξεις µε την κάλυψη είκτης έκθεση > 40: αποµάκρυνση Αυτός ο αλγόριθµος είχε εισαχθεί από την EPA (Environmental Protection Agency) το 1982. έχθηκε πολλές κριτικές εξ αιτίας της διακύµανσης των αποτελεσµάτων σε σχέση µε την υποκειµενικότητα του εξεταστή και της έλλειψης συσχέτισης µε τη µέτρηση των ινών στον αέρα (airborne fibres). Για αυτούς τους λόγους, στη συνέχεια η EPA συνέστησε να ακολουθηθεί το κείµενο βελτίωσης απέχοντας όµως από αριθµητικούς προσδιορισµούς. Πρόσφατα η οδηγία των ΗΠΑ έχει εισαγάγει ένα σύστηµα εκτίµησης πιο περίπλοκο αλλά λιγότερο ευάλωτο στην υποκειµενική ερµηνεία. Αυτό το σύστηµα προβλέπει την ταξινόµηση των υλικών, που περιέχουν αµίαντο, µε βάση την ευθρυπτότητα, τον τύπο της εγκατάστασης (επενδύσεις επιφανειών, θερµικά µονωτικά, κλπ.), την εκτίµηση του βαθµού της βλάβης και τον ενδεχόµενο κίνδυνο της βλάβης, ώστε να καθοδηγήσει τις διαφορετικές καταστάσεις σε 7 βασικές κατηγορίες, όπου στην κάθε µία αντιστοιχεί κάποια κατάλληλη διορθωτική δράση. Το διορισµένο προσωπικό της επιθεώρησης πρέπει να έχει περάσει ειδικά σεµινάρια πληροφόρησης, τα οποία έχουν εγκριθεί από την EPA. 7

ΙΟΡΘΩΤΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΙΟΡΘΩΤΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ MECA Φθαρµένο MECA Μη φθαρµένο Συστήµ ατα θερµικών µονώσεων (PA1) MECA Εύθρυπτες επιφάνειες (PA2, PA3) και διάφορα (PA4) MECA Επιφάνειες εύθρυπτες Σύστηµα θερµικής µόνωσης ιάφορα εύθρυπτα υλικά RA1 MECA φθαρµένο και σηµαντικά φθαρµένο (PA1) RA2 MECA εύθρυπτες, φθαρµένες RA3 MECA εύθρυπτες, σηµαντικά φθαρµένες RA4 MECA ενδεχόµενως φθαρµένες (PA5, PA7) RA5 MECA ενδεχόµενως σηµαντικά φθαρµένες (PA6) Επιδιόρθωση φθαρµένης επιφάνειας Αποµάκρυνση Εκτίµηση κινδύνου Άµεση µόνωση της περιοχής Πρόγραµµα O & M Μέτρα Πρόληψης Αποµάκρυνση Συντήρηση ή έλεγχος της επιδιορθωµένης επιφάνειας Κάλυψη ή περιορισµός ή αποµάκρυνση ή επιδιόρθωση Κάλυψη ή περιορισµός ή αποµάκρυνση Πρόγραµµα O & M Κριτήριο εκτίµησης της επικινδυνότητας Versar (Virginia, Springfield) 1987 Η Αµερικανική κοινότητα Versar έχει εισαγάγει από το 1987 ένα σύστηµα εκτίµησης του κινδύνου, βασισµένο σε ένα µοντέλο δισδιάστατο, για τον καθορισµό της προτεραιότητας για επέµβαση. Η µέθοδος είναι εφαρµόσιµη σε ποικίλους τύπους υλικών που βρίσκονται στο εσωτερικό περιορισµένου περιβάλλοντος. Οι θεωρούµενοι δείκτες αποτελούνται από δύο διαφορετικές τάξεις παραγόντων: παράγοντες βλάβης-φθοράς και παράγοντες έκθεσης. Σε κάθε παράµετρο αποδίδεται µια βαθµολογία κανονισµένη µε τρόπο ώστε να περιορίζεται η διακύµανση που οφείλεται στην υποκειµενικότητα της εκτίµησης. Η εκτίµηση πρέπει να γίνεται χωριστά για κάθε νέα τοποθεσία ή περιοχή µε οµογενή χαρακτηριστικά του εξεταζόµενου κτιρίου. Ι. Εξετάζονται δύο παράγοντες: Α. Παράγοντες βλάβης Β. Παράγοντες έκθεσης Εξετάζονται 6 παράµετροι: Α. Παράγοντες Βλάβης 1. Φυσικές βλάβες είχνει το βαθµό της φθοράς του υλικού. Οι καταστάσεις είναι οι εξής: 8

Υψηλός: σε αυτή την κατάσταση αποδίδεται υψηλή βαθµολογία ένεκα της µεγάλης δυνατότητας διαφυγής ινών από το καταστρεµµένο υλικό βαθµοί = 5 Μέτριος: η βαθµολογία δεν είναι πολύ διαφορετική από την προηγούµενη, για να µειωθεί η διακύµανση λόγω υποκειµενικότητας της διάκρισης µεταξύ υψηλής και µέτριας βαθµολογίας βαθµοί = 4 Χαµηλός βαθµοί = 2 Καµία φθορά βαθµοί = 0 2. Βλάβη από νερό Ναι Το υλικό έχει υποστεί φθορές από το νερό (η βαθµολογία που δίνεται είναι µετρίου επιπέδου) βαθµοί = 3 Όχι εν υπάρχουν φθορές από το νερό βαθµοί = 0 3. Απόσταση από άλλα υλικά που υφίστανται συντήρηση Η αξιολόγηση της επικινδυνότητας το εξεταζόµενο υλικό να υποστεί φθορές κατά τη διάρκεια εργασιών συντήρησης σε γειτονικές περιοχές, βασίζεται στην απόσταση µεταξύ του υλικού αυτού και του υλικού που υφίσταται τη συντήρηση. <30 cm βαθµοί = 3 30-150 cm βαθµοί = 2 >150 cm βαθµοί = 0 4. Τ ύπος του υλικού Αγωγοί σωληνώσεις: οι µονωµένες σωληνώσεις έχο υν γενικά υψηλό ποσοστό σύνδεσης, υπόκεινται ελάχιστα στις δονήσεις και έχουν ελά χιστα εκτεταµένη επιφάνεια βαθµοί = 0 Λέβητες δεξαµενές θέρµανσης: η επιφάνεια της µονωτικής επένδυσης είναι µεγαλύτερη από τις σωληνώσεις και γενικά υφίστανται ευκολότερα φθορές βαθµοί = 1 Συστήµατα αερισµού και κλιµατισµού: οι µονωµένες επενδύσεις των συσκευών αερισµού, θέρµανσης και κλιµατισµού του αέρα, υπόκεινται περισσότερο σε δονήσεις, το περιεχόµενο της σύνδεσης είναι ποικίλο και η τοποθεσία είναι τέτοια ώστε συχνά να ε πηρεάζονται από διορθωτικές επεµβάσεις βαθµ οί = 3 Οροφές και τοιχώµατα: οι επενδύσεις των οροφών και των τοιχωµάτων, µε ηχοµονωτικό ρόλο, συχνά αποτελούνται από ψεκα σ µένο αµίαντο. Το υλικό δεν είναι σχεδόν ποτέ επενδυµένο και γενικά είναι πολύ εύθρυπτο, καλύπτει εκτεταµένες επιφάνειες και είναι δυνατό να υπάρχει διαρκής διαφυγή µικρών ποσοτήτων ινών αµιάντου στον αέρα βαθµοί = 4 Άλλος: σε αναλογία µε τα ενδεικτικά υλικά, σε σχέση µε τα κριτήρια της έκτασης, την ευθρυπτότητα, την ποσότητα του συνδετι κού, την προσβασιµότητα και την ύπαρξη δονήσεων βαθµοί = 0-4 5. υνατότητα επαφής 9

Η παράµετρος αυτή έχει δύο όψεις. Στην πρώτη θα πρέπει να εκτιµηθεί η προσβασιµότητα του υλικού συγκριτικά µε την απόσταση απ ό το δάπεδο (µεγαλύτερο ή µικρότερο από 3 µέτρα). Στη δεύτερη θα πρέπει να εκτιµηθεί η δυνατότητα κατά πόσο οι περίοικοι µπορούν να καταστρέψουν το υλικό, είτε ακουσίως, είτε σκοπίµως (πχ. βανδαλισµός). Απόσταση< 3 µ. µεγάλη δυνατότητα βλάβης-φθοράς βαθµοί = 8 Απόσταση<3 µ. µέτρια δυνατότητα βλάβης-φθοράς βαθµοί = 5 Απόσταση<3 µ. µ ικρή δυνατότητα βλάβης-φθοράς βαθµοί = 2 Απόσταση>3 µ. µεγάλη δυνατότητα βλάβης-φθοράς βαθµοί = 5 Απόσταση>3 µ. µέτρια δυνατότητα βλάβης-φθοράς βαθµοί = 3 Απόσταση>3 µ. µικρή δυνατότητα βλάβης-φθοράς βαθµοί = 0 6. Περιεκτικότητα σε αµίαντο >1% - <30% >30% - <50% >50% βαθµοί = 1 βαθµοί = 3 βαθµοί = 5 Β. Παράγοντες Έκθεσης Εξετάζονται 9 παράµετροι: 1. Ευθρυπτότητα Υψηλή: το υλικό τρίβεται εύκολα µε το χέρ ι και διαφύγει µεγάλη ποσότητα ινών βαθµοί = 6 Μέτρια: το υλικό µπορεί να σπάσει µόνο µε εφαρµογή ισχυρής δύναµης µε τα χέρια και διαφεύγουν ίνες µε δυσκολία βαθµοί = 3 Χαµηλή: δύσκολα σπάει µε το χέρι και δύσκολα διαφεύγουν ίνες βαθµοί = 1 Μη εύθρυπτο: δεν είναι δυνατό το υλικό να τεµαχιστεί µε το χέρι βαθµοί = 0 2. Έκταση της επιφάνειας Μικρότερη του 1 m 2 βαθµοί = 0 2 Μεταξύ 1-10 m βαθµοί = 1 Μεταξύ 10-100 m 2 βαθµοί = 2 Μεγαλύτερη των 100 m 2 βαθµοί = 3 3. Τοιχώµατα Η παράµετρος αναφέρεται στη δυνατότητα των τοιχωµάτων να συγκρατήσουν ίνες αµιάντου σε σχέση µε τα χαρακτηριστικά της επιφάνειας. Ακατέργαστα: τοιχώµατα από ασβεστοκονίαµα, µε ρωγµές, ακατέργαστες πέτρες βαθµοί = 4 Πορώδη: τσιµέντο βαµµένο, τοίχοι ακατέργαστοι από πέτρα ή τούβλα, ταπετσαρίες ή υφασµάτινες επενδύσεις µε αραιή ύφανση βαθµοί = 3 Μερικώς πορώδη: χωρίσµατα (ταµπλό) από ξύλο ακατέργαστο, µπαµπού, τσιµέντο βαµµένο, λεία τούβλα, υφασµάτινη επένδυση µε πυκνή ύφανση βαθµοί = 2 Λεία: βαµµένο επίχρισµα, επένδυση µε γυαλιά, καθρέπτες, πλάκες, διαχωριστικά που έχουν ελασµατοποιηθεί οι επιφάνειές τους βαθµοί = 1 10

4. Εξαερισµός (εύθρυπτο υλικό κοντά στην είσοδο του εξαερισµού) Αυτή είναι η µοναδική παράµετρος στην οποία µπορεί να εξεταστούν περισσότερες από µία συνθήκες (και αναλογούν περισσότερες από µία βαθµολογίες). Ναι Το υλικό βρίσκεται στην είσοδο του αερισµού βαθµοί = 1 Όχι Το υλικό δεν βρίσκεται κοντά στην είσοδο του αερισµ ού βαθµοί = 0 Εισαγωγή (αναρρόφηση): το υλικό έχει υποστεί επιπτώσεις από τη ροή του αέρα που προκαλείται από τα ακροφύσια της αναρρόφησης. Οι ίνες τ ου αµιάντου µ πορεί να µεταφερθούν στο εσωτερικό του συστήµατος εξαερισµού και να διασπαρθούν και σε άλλες περιοχές του κτιρίου βαθµοί = 4 Εκποµπή: όταν το υλικό βρίσκεται κοντά στην περιοχή εκποµπής, υφίσταται επιπτώσεις από τη ροή του αέρα και µπορεί ίνες να διασπαρθούν στις γειτονικές (άµεσες) περιοχές βαθµοί = 2 5. Κίνηση του αέρα Αυτή η παράµετρος εξετάζει την κίνηση του αέρα που προέρχεται από πόρτες, παράθυρα, εξαεριστήρες, συστήµατα εξαερισµού, µέσω του χώρου, που συµβάλλουν να αιωρούνται ίνες αµιάντου. Υψηλή βαθµοί = 5 Μέτρια: η κίνηση του αέρα είναι µέτριου έντασης ή σποραδική βαθµοί = 2 Χαµηλή βαθµοί = 0 6. ραστηριότητα Το είδος της δραστηριότητας που γίνεται στο χώρο σε σχέση µε τη δυνατότητα καταστροφής των υλικών και την απορρόφηση των ινών αµιάντου δια µέσω της αναπνοής από τους ευρισκόµενους στο χώρο. Υψηλή γυµναστήρια, αίθουσες συναυλιών βαθµοί = 5 Μέτρια σχολικές αίθουσες, άλλοι, χώροι υγιεινής βαθµοί = 2 Χαµηλή γραφεία, βιβλιοθήκες, µαγαζιά βαθµοί = 0 7. Πατώµατα Η παράµετρ ος αναφέρεται στη δυνατότητα του πατώµατος να συγκρατεί τις ίνες αµιάντου κα ι στη συνέχεια να τις ελευθερώνει, σε σχέση µε τα χαρακτηριστικά του. Χαλιά, µοκέτες βαθµοί = 4 Μικρά τούβλα, πλακάκια: οι σχισµές ανάµεσα στα πλακάκια µπορούν να συγκρατούν εύκολα ίνες αµιάντου βαθµοί = 2 Τσιµέντο Άλλα: κατά αναλογία µε τα υλικά που έχουν βαθµοί = 1 αναφερθεί, τα χαρακτηριστικά της επιφάνειας, την παρουσία και το µέγεθος ρωγµών, κλπ. βαθµοί = 1-4 8. ιαχωριστικά Ψευδοροφές βαθµοί = 1 Επικάλυψη παλαιά βαθµοί = 2 11

Γρίλιες, σχάρες ή δικτυωτά πλέγµατα: αναφέρεται στην ύπαρξη διαχωριστικών που περιορίζουν την προσβασιµότητα του υλικού αλλά δεν εµποδίζουν τη διασπορά των ινών βαθµοί = 3 Κανένα διαχωριστικό βαθµοί = 4 Άλλα: ανάλογα µε τις περιπτώσεις που έχουν ήδη αναφε ρθείβαθµοί = 1-4 9. Πληθυσµός Αυτή η παράµ ετρος αναφέρεται στον πληθυσµό που εκτίθεται το λιγότερο 40 ώρες/εβδοµάδα. 1-9 βαθµοί = 1 10-200 βαθµοί = 2 200-500 βαθµοί = 3 500-1000 βαθµοί = 4 >1000 βαθµοί = 5 ΙΙ. ιαδικασία Υπολογισµών: Αθροίζονται όλοι οι βαθµοί που αναλογούν στους παράγοντες βλάβη ς. Τ ο αποτέλεσµα µεταφέρεται επί του άξονα των τεταγµένων του γραφήµ ατος κινδύνου (βλ. Σχήµα). Αντίστο ιχα, αθροίζονται όλοι οι βαθµοί που αναλογούν στους παράγοντες έκθεσης και το αποτέλεσµα µεταφέρεται επί του άξονα των τετµηµένων του γραφήµατος κινδύνου. Το προκύπτον ζεύγος τιµών αντιστοιχεί σε ένα σηµείο στο γράφηµ α, που βρίσκεται εντός µίας από τις έξι ζώνες στις οποίες διαιρείται το γράφηµα (1 6), οι οποίες αναφέρονται σε αντίστοιχες τάξεις-διαβαθµίσεις επείγουσας διορθωτικής επέµβασης. Ι ΙΙ. Ανάλυση Αποτελεσµάτων: Ζώνη 1: άµεση αποµάκρυνση Ζώνη 2: αποµάκρυνση όσο το δυνατό γρηγορότερα. Η αποµάκρυνση µπορεί να γίνει µε την πρώτη ευκαιρία (πχ. στα σχολεία, εντός των καλοκαιρινών διακοπών), αλλά όχι να περιµένει κανείς (ως ευκαιρία αφαίρεσης) µια αναδιαρθρωτική επέµβαση ή κάποια έκτακτη συντήρηση του οικοδοµήµατος Ζώνη 3: προγραµµατισµένη αποµάκρυνση. Η αποµάκρυνση µπορεί να γίνει παράλληλα µε κάποιο πρόγραµµα συντήρησης ή επισκευής ή ανακατασκευής του κτιρίου Ζώνη 4: επισκευή. Θα πρέπει να ληφθεί µέριµνα για τις περιοχές που έχουν καταστραφεί (αποµόνωση ή επικάλυψη) Ζώνη 5: καταγραφή και περιοδικός έλεγχος. Περιοδικός έλεγχος του χώρου για την διαπίστωση ή µη περαιτέρω βλαβών Ζώνη 6: καµία άµεση δράση. Η διαφυγή ινών είναι απίθανη. εν συντρέχει λόγος επέµβασης 12

είκτης Versar Γράφηµα Κινδύνου 30 Παράγοντες βλάβης 4 5 20 4 3 2 1 10 6 10 20 30 40 Περιβαλλοντικός έλ εγχος : Παράγοντες Έκθεσης Σύµφωνα µε την τελευταία κοινοτική οδηγία οι οριακές τιµές έκθεσης εργασίας για τον αµίαντο είναι : 0,1ίνες / cm3 στους χώρους Οι δύο µέθοδοι ανάλυσης που χρησιµοποιούµε για τον καθορισµό των ινών στο περιβάλλον είναι : 1. Οπτική µικροσκόπιση : Καθορίζουµε την έκθεση των εργαζοµένων στον αµίαντο όπως προβλέπεται από το Π.. 70 α /1998 Με αυτή την µέθοδο όλες οι ίνες που βρίσκονται στο εκεί περιβάλλον και έχουν την ίδια µορφή και µέγεθος µετριούνται σαν ίνες αµιάντου. Έτσι, η υπολογιζόµενη περιεκτικότητα είναι µεγαλύτερη από την πραγµατική Ίνα αµιάντου θεωρείται κάθε σωµατίδιο µήκους τουλάχιστον πέντε µικροµέτρων (5µm) και διαµέτρου µικρότερης των τριών µικροµέτρων ( 3µm).H σχέση µήκους προς την διάµετρο πρέπει να είναι µεγαλύτερη του 3:1. 2. Ηλεκτρονική µικροσκόπιση : Είναι µια µέθοδος που γίνεται µε ειδικό ηλεκτρονικό µικροσκόπιο και χρησιµοποιείται : - Για να εµβαθύνουµε τις µελέτες που αφορούν τους περιβαλλοντικούς δείκτες - Για τον έλεγχο της µόλυνσης σε αστικό περιβάλλον. 13

Είναι µ ια µέθοδος πολύ ακριβής και µας επιτρέπει να καθορίσουµε µε ακρίβεια την ποσότητα των ινών και το είδος του αµιάντου. εν χρησιµοποιείται για την έκθεση των εργαζοµένων γιατί τα αποτελέσµατα δεν είναι συγκρίσιµα µε τις οριακές τιµές που καθορίζει η Νοµοθεσία. Ε πεµβάσεις εξυγίανσης του χώρου : Οι µέθοδοι επεµβάσεων ε ξυγίανσης είναι : Η αποµάκρυνση των υλικών που περιέχουν αµίαντο Ο εγκλωβισµός που συνιστάται στην επεξεργασία των αµιαντούχων υλικών µε διεισδυτικά ή και επικαλυπτικά υλικά τα οποία περιβάλλουν τις ίνες, αποκαθιστούν την πρόσφυση στο υπόστρωµα και σχηµατίζουν µια µεµβράνη προστασίας στην εκτεθειµένη επιφάνεια. Η αποµόνωση που συνιστάται στην εγκατάσταση ενός στεγανού φράγµατος που διαχωρίζει τον αµίαντο από τις χρησιµοποιούµενες επιφάνειες του κτιρίου. Πλεονεκτήµατα και Μειονεκτήµατα των µεθόδων επεµβάσεων : ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ Πλεονεκτήµατα : - Αποµακρύνεται ο κίνδυνος - εν χρειάζονται περαιτέρω ενέργειες Μειονεκτήµατα: Με τη µη σωστή εφαρµογή µέτρων κατά την αφαίρεση µπορεί να έχουµε διασπορά ινών αµιάντου µε µόλυνση του κτιρίου και του έξω περιβάλλοντος. Μεγαλύτερος κίνδυνος για τους εργαζόµενους στη διαχείριση των αµιαντούχων υλικών. Απαιτείται πολλές φορές προς αντικατάσταση να χρησιµοποιηθεί άλλο µη αµιαντούχο υλικό. Θα παραχθούν τοξικά απόβλητα. Το κόστος είναι υψηλό και απαιτείται πολύς χρόνος για την αποκατάσταση. Ενδείκνυται : Μπορεί να χρησιµοποιηθεί σχεδόν σε όλες τις καταστάσεις. Ενδείκνυται σε καταστάσεις που υπάρχει σοβαρή και εκτεταµένη καταστροφή του υλικού. Όταν η επιφάνεια του υλικού είναι εύθραυστη. 14

Όταν οι επιθεωρήσεις το καθορίσουν. Αντένδειξη : Καµία Ειδικέ ς προφυλάξεις : Αποµόνωση του χώρου εργασίας Ιδιαίτερες προφυλάξεις για τους εργαζόµενους. Πρέπει να γίνεται η αφαίρεση µε υγρή µέθοδο. Θα πρέπει να ελέγχεται η απόρριψη των τοξικών αποβλήτων. Καταστάσεις σύνθετες µπορεί να απαιτούν ιδιαίτερες προφυλάξεις. ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΟΣ Π λεονεκτήµατα : Ελαττώνει την διασπορά ινών. Το οικονοµικό κόστος και ο χρόνος που συνολικά απαιτείται είναι µικρότερος συκριτικά µε την αφαίρεση. εν παράγονται τοξικά απόβλητα. Μικρότερος κίνδυνος για τους εργαζόµενους όπως και το περιβάλλοντος σε σύγκριση µε την αφαίρεση. Μ ειονεκτήµατα : Ο αµίαντος παραµένει και ίσως µε το χρόνο χρειαστεί να τον αποµακρύνουµε. Ενδεχοµένως µελλοντική αφαίρεση µπορεί να είναι πιο δύσκολη. Αυξάνεται το βάρος µε κίνδυνο να αποσπασθεί ή να φύγει µαζί µε το υποστήριγµα. Χρειάζεται ένα πρόγραµµα ελέγχου και συντήρησης Εµφανίζει ελλιπή ανθεκτικότητα στα κτυπήµατα. Με το χρόνο µπορεί να χρειαστεί να επαναληφθεί. Μπορεί να ελαττωθούν όλες οι ιδιότητες θερµοµονωτικές, ηχοµονωτικές και προστασίας από τις φλόγες Ε νδείκνυται : Για υλικά µ ε µικρή ευθραυστότητα. Για υλικά µε µικρό πάχος Για υλικά µε µικρή καταστροφή 15

Όταν η αφαίρεση είναι πολύ δύσκολη. Αντενδείκνυται : Σε υλικά µε µεγάλη καταστροφή. Όταν το πάχος του υλικού είναι µεγάλο και δεν µπορεί να εισχωρήσει σε βάθος. Όταν γίνεται διείσδυση νερού. Όταν δεν υποβαστάζεται σταθερά. ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ Πλεονεκτήµατα : Προστατεύει το περιβάλλον από τη διασπορά ινών. Το κόστος είναι µικρότερο. εν χρειάζεται να χρησιµοποιήσουµε υλικά που να αντικαθιστούν τα αµιαντούχα. Ικανοποιητική αντίσταση στα κτυπήµατα. εν παράγονται τοξικά απόβλητα. Μειονεκτήµατα : Τα υλικά παραµένουν και ίσως χρειαστεί στο µέλλον να το αποσύρουµε. Συνεχίζονται να απελευθερώνονται ίνες εάν πρώτα δεν έχουν εγκλωβιστεί. Χρειάζεται να βάλουµε πρόγραµµα ελέγχου και συντήρησης. Το µονωτικά υλικά θα πρέπει να βρίσκονται σε καλή κατάσταση. Αντενδείκνυται : Όταν το υλικό υπόκειται σε καταστροφή Όταν υπάρχει πιθανή καταστροφή από επίδραση νερού. Τα υποκατάστατα του αµιάντου : Εκείν α που χρησιµοποιούνται περισσότερο είναι οι ανόργανες τεχνητές ίνες στην κατηγορία των οποίων ανήκουν ο πετροβάµβακας και ο υαλοβάµβακας. Οι συνθετικές οργανικές ίνες (πολυαιθυλένιο, προπυλένιο κτλ.) και οι φυτικές οργανικές ίνες (κυτταρίνη). εν πρέπει να υποτιµούµε τις επιδράσεις που µπορούν να έχουν οι ίνες αυτές στην ανθρώπινη υγεία και ιδίως οι ανόργανες τεχνητές ίνες. 16

Μελέτες έχουν δείξει ότι η επικινδυνότητα αυτών των ινών έχει σχέση περισσότερο µε τις διαστάσεις τους παρά µε τη χηµική τους σύσταση. Πειρά µατα σε ζώα έχουν αποδείξει ότι αυτές οι ίνες προκαλούν πνευµονική ίνωση και καρκίνο. Επειδή ο χρόνος χρήσης των υλικών αυτών είναι µικρός δεν γνωρίζουµε τα πιθανά αποτελέσµατα και το βαθµό βαρύτητας τους στην ανθρώπινη υγεία µετά από χρόνια. Θα πρέπει : Να µη χρησιµοποιούνται ανεξέλεγκτα αλλά να παίρνονται όλα τα αναγκαία προληπτικά µ έτρα, τόσο από τεχνικής όσο και από ιατρικής πλευράς για τους εργαζόµενους που έρχονται σε επαφή µε αυτά τα υλικά. Μ ΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ (Μ.Α.Π.) Για τους εργαζόµενους που εκτίθενται σε ίνες αµιάντου θα πρέπει να προστατεύουµε την αναπνευστική οδό που είναι η κύρια πηγή εισόδου του αµιάντου στον οργανισµό. Επί πλέον Να ελαχιστοποιήσουµε την εναπόθεση των ινών στο δέρµα, τα µαλλιά, την κεφαλή και τον ρουχισµό. Να απαγορεύσουνε την περαιτέρω µόλυνση του περιβάλλοντος ποτ δεν είναι µολυσµένο και την περαιτέρω έκθεση των ατόµων σε κλινδυνο. Να διευκολύνουµε την διαδικασία της απολύµανσης του σώµατος. Τα είδη των µέσων ατοµικής προστασί ας (Μ.Α.Π.) : Εξαρτώνται κύρια από : Τη συγκέντρωση του υλικού. Τον χρόνο έκθεσης. Τα χαρακτηριστικά των θέσεων εργασίας. Την ανθεκτικότητα των µέσων. Το είδος της εργασίας. Την ευκολία στη χρήση. Τη αποδοχή από τον εργαζόµενο. Το περιβάλλον. Τ α κυριότερα Μ.Α.Π. είναι : Φόρµα 17

Θα πρέπει να είναι ολόσωµη µε κουκούλα χωρίς τσέπες µε ελαστική εφαρµογή στα χέρια και στα πόδια και µε ειδικό ύφασµα που δεν κατακρατεί ίνες αµιάντου. Ειδικά ελαστικά υποδήµατα. Ειδικά γυαλιά Ειδικές µάσκες αναπνευστικού ανάλογα µε το είδος της εργασίας και την ένταση της έκθεσης. Προγραµµατισµός της αλλαγής : Το και νούργιο µοντέλο πρόληψης παρουσιάζει µια µεθοδολογία προγραµµατισµού που προβλέπει τους ακόλουθους σταθµούς : Καθορισµό των κινδύνων. Εκτίµηση κινδύνου. Καθορισµό των µέτρων ασφαλείας που πρέπει να παρθούν. Εκτέλεση των επεµβάσεων. Εκτίµηση της αποτελεσµατικότητας των επεµβάσεων. Σε αυτό το µοντέλο είναι απαραίτητη η συµβολή και η συµµετοχή των Επιτροπών Υγιεινής και Ασφάλειας της επιχείρησης. Τα θετικά αποτελέσµατα αυτής της µ εθοδολογίας είναι ολοφάνερα. ίνει την δυνατότητα στους ίδιους τους εργαζόµενους να καθορίσουν και να εκτιµήσουν τους κινδύνους. Ακόµα, επιτρέπει την ανάλυση του κινδύνου πέρα από την υποχρέωση της Νοµοθεσίας και προτείνει την εφαρµογή ειδικών µέτρων πρόληψης σε κάθε εργασία. Συνεπώς, η εφαρµογή του συστήµατος έχει σαν αρχικό σηµείο αναφοράς ότι προβλέπεται από την Νοµοθεσία αλλά αποβλέπει στην συνεχή καλυτέρευση των συνθηκών εργασίας µε βάσ η τις επιστηµονικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Αποξήλωση Σωστός τρόπος επέµβασης Για να µπορέσουµε να πετύχουµε τον έλεγχο της διασποράς των ινών αµιάντου στο περιβάλλον κατά την αποξήλωση θα πρέπει ορισµένα σηµεία της όλης διαδικασίας που είναι και σηµεία κλειδιά να τα προσέξουµε ιδιαίτερα και να λαµβάνουµε όλα τα απαραίτητα και διαθέσιµα µέτρα που έχουµε. 18

Α. Αποκλεισµένη περιοχή Αφαίρεσης (Κλωβός) Β. Μονάδα αρνητικής πίεσης Γ. Μονάδα απολύµανσης προσωπικού (Μ.Α.Π.). Μονάδα απολύµανσης υλικών (Μ.Α.Υ) Ε. Μονάδα αφαίρεσης Αµιαντούχων Υλικών ΣΤ. Αποσυναρµολόγηση της περιοχής αφαίρεσης Ζ. Περιβαλλοντικός έλεγχος Η. Ατοµικά µέτρα προστασίας των εργαζοµένων Α. Αποκλεισµένη περιοχή αφαίρεσης (Κλωβός) Στην περιοχή όπου θα γίνονται οι εργασίες για την αφαίρεση του αµιάντου θα πρέπει να κατασκευαστεί σύστηµα αποκλεισµού της περιοχής µε πλαστικά φύλλα πολυαιθυλαινίου (κλωβός) πάχους 0,15-0,12 mm. Θα πρέπει να υπάρχει πλήρης µόνωση της περιοχής εάν στη περιοχή αφαίρεσης βρίσκονται πόρτες και παράθυρα θα πρέπει να σφραγίζονται και να µονώνονται µε κολλητική ταινία περιµετρικά και στα ανοίγµατα και επιπλέον όλη η επιφάνεια να καλύπτεται από φύλλα πολυαιθυλενίου. Ίσως χρειαστεί για τη δηµιουργία του κλωβού να κατασκευαστεί µεταλλικό ή ξύλινο πλαίσιο πάνω στο οποίο θα στηριχθούν τα φύλλα του πολυαιθυλενίου. Πριν την έναρξη των εργασιών, θα πρέπει να χρησιµοποιείται το τεστ καπνού για τον έλεγχο της πλήρης µόνωσης της περιοχής. Β. Μονάδα αρνητικής πίεσης Μετά την κατασκευή του κλωβού τοποθετείται µια ή και περισσότερες αντλίες για την εξαγωγή του αέρα από την αποκλεισµένη περιοχή δηµιουργώντας αρνητική πίεση. 19

Η αντλία θα πρέπει να µπαίνει σε λειτουργία, πριν από κάθε λειτουργία µέσα στην αποκλεισµένη περιοχή. Θα πρέπει να λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο µέχρι την τελική απολύµανση του χώρου της εργασίας. Σταµατά τη λειτουργία της µόνο από αιτία ατυχήµατος. Θα πρέπει υποχρεωτικά να υπάρχει γεννήτρια για να εξασφαλίζεται η συνεχής λειτουργία της αντλίας. Η αντλία θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να ανανεώνει τον αέρα της αποκλεισµένης περιοχής 4-6 φορές την ώρα. Προτιµότερο να υπάρχουν περισσότερες της µίας αντλίας και να λειτουργούν ταυτοχρόνως. Οι αντλίες πρέπει να έχουν τέτοια διάταξη, ώστε ο καθαρός αέρας να προέρχεται κύρια από την µονάδα απολύµανσης και να διαπερνά όλο το χώρο εργασίας και να µην δηµιουργούνται σάκοι (κοιλίες) στάσιµου αέρα. Οι αντλίες θα πρέπει να µας εξασφαλίζουν την ανανέωση του αέρα και την ελάττωση της συγκέντρωσης ινών αµιάντου αιωρούµενων στο εσωτερικό του χώρου εργασίας. Οι αντλίες θα πρέπει να φέρουν 3 είδη φίλτρων (προφίλτρο ενδιάµεσο και βασικό) (hepa) που ν α εξασφαλίζουν το καλύτερο φιλτράρισµ α του απορροφηµένου αέρα. Στις αντλίες θα πρέπει να υπάρχει συναγερµός (οπτικός και ακουστικός) για την προειδοποίησης της σωστής λειτουργίας των φίλτρων. Η ταχύτητα της ροής του αέρα στην αποµονωµένη περιοχή θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 1-1,5 m/sec. Η αντλία θα πρέπει να φέρει µανόµετρο για την µέτρηση της διαφοράς της πίεσης εντός και εκτός κλωβού. Γ. Μονάδα Απολύµανσης Προσωπικού (Μ.Α.Π.) 20

Η µονάδα απολύµανσης είναι κατασκευασµένη για την απολύµανση των εργαζοµένων και υλικών ελαττώνοντας έτσι σε µεγάλο βαθµό τη διασπορά των ινών αµιάντου στον εξωτερικό χώρο του εργοταξίου. Είναι η υποχρεωτική είσοδος και έξοδος των εργαζοµένων στην αποκλεισµένη περιοχή. Αποτελείται από 4 χώρους που επικοινωνούν µεταξύ τους µε πλαστικά φύλλα. Συνδέεται µε την αποκλεισµένη περιοχή αφαίρεσης και υπάρχει συνεχής ροή αέρα προς την αποκλεισµένη περιοχή. Οι όλες εργασίες φαίνονται στο σχεδιάγραµµα. Μονάδα Απολύµανσης Υλικού (Μ.Α.Υ.) Η µονάδα απολύµανσης υλικ ού συνδέεται µε την αποκλεισµένη περιοχή αφαίρεσης και όλα τα απόβλητα και άλλα υλικά θα πρέπει να διέρχονται από τη µονάδα αυτή. εν πρέπει να είναι η είσοδος και έξοδος του προσωπικού προς την αποκλεισµένη περιοχή. Αποτελείται από 3 ζώνες: Σχήµα: Α. Ζώνη Γίνεται το πλύσιµο των σάκων που περιέχουν τα απόβλητα. Θα υπάρχει φιλτράρισµα του χρησιµοποιούµενου νερού. Β. Ζώνη Τοποθέτηση των αποβλήτων σε δεύτερο καθαρό σάκο. Γ. Ζώνη Ζώνη προσωρινής αποθήκευσης 21

Στη µονάδα θα βρίσκονται 2 οµάδες εργαζοµένων. Η πρώτη έρχεται στη µονάδα από την αποκλεισµένη περιοχή και είναι υπεύθυνη για το πλύσιµ ο, το δεύτερο αµπαλάρισµα και την εναπόθεση των σάκων. Η δεύτερη εισέρχεται από έξω, µέσα στον προσωρινό χώρο αποθήκευσης για να µεταφέρει έξω τα απόβλητα υλικά. Ε. Μέθοδος Αφαίρεσης Αµιαντούχων Υλικών. Θα πρέπει να χρησιµοποιηθεί η τεχνική της ελεγχόµενης υγρής αφαίρεσης µε εµποτισµό. Ψέκασµα του υλικού µε PVA για τον εγκλωβισµό των ινών αµιάντου. Είναι θεµελιώδους σηµασίας το υλικό προς αφαίρεση θα πρέπει να είναι και να διατηρείται βρεγµένο για να ελαττώνουµε όσο το δυνατόν περισσότερο τη συγκέντρωση των αερούµενων ινών. εν πρέπει να χρησιµοποιούνται εργαλεία ηλεκτρικά, πνευµα-τικά, νερό µε υψηλή πίεση. Θα πρέπει να χρησιµοποιούνται µηχανικά εργαλεία και να δηµιουργούν την µικρότερη δυνατή διαταραχή στο αµιαντούχο υλικό. Θα πρέπει να χρησιµοποιείται, ηλεκτρική απορροφητική σκούπα, µε ειδικό φίλτρο για την απορρόφηση της σκόνης κατά την ώρα της κοπής των βιδών. Κατά την ώρα της αποξήλωσης θα πρέπει να οµάδες. εργάζονται συγχρόνως, τουλάχιστον 2 Η µ ία υπεύθυνη για την αποξήλωση του αµιάντου και η άλλη υπεύθυνη για την συγκέντρωση και τοποθέτηση του αµιαντούχου υλικού στους σάκους, οι οποίοι θα πρέπει αµ έσως να σφραγίζονται. Στ Αποσυναρµολόγηση της περιοχής αφαίρεσης 22

Όταν ολοκληρωθεί η αφαίρεση του αµίαντου από τον αποκλεισµένο χώρο (κλωβό) θα πρέπει να γίνουν οι ακόλουθες ενέργειες. α. Το µονωτικό υλικό υαλοβάµβακας που υπάρχει µεταξύ των πλακών του αµιαντούχου υλικού και του τείχους θα πρέπει να αντιµετωπιστεί σαν µολυσµατικό υλικό. Θα πρέπει αφού πρώτα ψεκασθεί µε PVA να τοποθετηθεί σε ειδικούς σάκους και να µεταφερθεί στους ειδικούς κάδους απολυµάτων όπως το αµιαντούχα υλικά. β. Θα γίνει οπτικός έλεγχος για να διαπιστωθεί εάν υπάρχουν υπολείµµατα του αµιαντούχου υλικού. γ. Έλεγχος συγκέντρωσης αερούµενων ινών αµιάντου. Θα πρέπει η συγκέντρωση να βρίσκεται σε επιτρεπτά επίπεδα που δεν θα προκαλούν κίνδυνο για την υγεία. δ. Μετά τον οπτικό έλεγχο όλο το εσωτερικό µέρος του κλωβού θα πρέπει να καθαριστεί µε ειδική ηλεκτρική απορροφητική σκούπα. Κατόπιν θα ψεκαστεί µε PVA όλες οι καθαρισµένες επιφάνειες και το εσωτερικό του πλαστικού περιβλήµατος. Κατ αυτό τον τρόπο έχουν τον εγκλωβισµό και των ελάχιστων ινών που έχουν παραµ είνει στον κλωβό και δεν θα υπάρχει ο κίνδυνος να διασκορπιστούν στο περιβάλλον µετά την αποµάκρυνση του πλαστικού περιβλήµατος. - Μετά µια µέρα από τη διακοπή των εργασιών σταµατά και η λειτουργία της αντλίας. Μέσα στον κλωβό αρχίζει ο έλεγχος της συγκέντρωσης των ινών αµιάντου στο αέρα. Ο αριθµός των δειγµάτων που χρησιµοποιούµε εξαρτάται από την έκταση του κλωβού. - 2 δείγµατα σε επιφάνεια µέχρι 50 m2 - τουλάχιστον 3 δείγµατα µέχρι 200 m2 και επιπλέον 1 δείγµα κάθε 200 m2 23

Οι µ ετρήσεις των ινών αµιάντου γίνεται µε ειδικό ηλεκτρονικό µικροσκόπιο και οι τιµές θα πρέπει να βρίσκοντα ι µικρότερες των 2 ινών / λίτρο αέρα. Όταν ολοκληρωθούν οι µετρήσεις αρχίζει το ξήλωµα του πλαστικού περιβλήµατος το οποίο τυλίγεται σε πλαστικό και µεταφέρεται στον ειδικό κάδο απολυµάτων µαζί µε τις σακούλες που περιέχουν το αµιαντούχο υλικό. ζ. Περιβαλλοντικός έλεγχος Η παρακολούθηση της συγκέντρωσης ινών αµιάντων στον αέρα µπορεί να αποτελέσει ένα µ έρος της εκτίµησης του κινδύνου. Γίνεται για έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω λόγους. - Να επιβεβαιωθεί ότι η συγκέντρωση ινών αµιάντου είναι τόσο χαµηλή όσο είναι εφικτό και ότι έχει γίνει η σωστή επιλογή των ατοµικών µέσω προστασίας της αναπνοής. - Να επιβεβαιωθεί ότι δεν έχει γίνει διασπορά µετρήσιµη των ινών αµιάντου εκτός του χώρου εργασίας. - Να επιβεβαιωθεί ότι ο χώρος εργασίας έχει κατάλληλα καθαριστεί πριν παραδοθεί σε κανονική χρήση. Οι µετρήσεις θα πρέπει να γίνονται: - Στην ζώνη περιµετρικά της αποκλεισµένης περιοχής - Στην έξοδο της µονάδας απολύµανσης προσωπικού - Ένα δείγµα στο σηµείο εξαγωγής του αέρα από την αντλία - Ένα δείγµα στο χώρο εργασίας (κλωβό) - Ένα δείγµα στην έξοδο της µονάδας απολύµανσης του υλικού - Και δείγµατα εσωτερικού χώρου στην είσοδο των αεραγωγών. 24

- Περιβαλλοντικές µετρήσεις ινών αµιάντου. Γίνονται µε δύο µεθόδους Α) µε οπτικό µικροσκόπιο (κατάλληλο) Β) µε ειδικό ηλεκτρονικό µικροσκόπιο - Περιβαλλοντικές µετρήσεις τιµές συναγερµού Τιµές µεγαλύτερες των 20 ινών / λίτρο αέρα µε την µέθοδο οπτικού µικροσκοπίου ή 2 ίνε ς / λίτρο αέρα µε ηλεκτρονικό µικροσκόπιο σαν µέσες τιµές σε τρεις τουλάχιστον δειγµ ατ οληψίες είναι δείκτες περιβαλλοντικής µόλυνσης. Όταν οι τιµές βρίσκονται µεταξύ 20-50 ινών / λίτρο αέρα (Ο.Μ.) είναι η κατάσταση πριν του συναγερµού. Θα πρέπει να παίρνονται τα µέτρα. - σταµάτηµα κάθε δραστηριότητας - έλεγχος της µόνωσης της περιοχής αποκλεισµού - ψεκασµός µε PVA στο εσωτερικό και εξωτερικό µέρος της αποµονωµένης ζώνης - καθαριότητα της µονάδας απολύµανσης - µέτρηση επαλήθευσης Τιµές Συναγερµού Όταν οι τιµές βρίσκονται άνω των 50 ινών / l (Ο.Μ.) θα πρέπει να παίρνονται τα µέτρα συναγερµού, που είναι: - όλα τα µέτρα που παίρνονται στην κατάσταση πριν τον συναγερµό και επιπλέον - σφράγισµα της εισόδου της µονάδος απολύµανσης - σταµάτηµα της λειτουργίας κάθε µηχανήµατος - έλεγχος της όλης εγκατάστασης - καθαρισµός µε ειδική απορροφητική σκούπα όλες τις περιοχές γύρω από κλωβό και ψεκασµός µε PVA και - συλλογή του µολυσµατικού υλικού 25

η. Ατοµικά Μέτρα Προστασίας των εργαζοµένων Οι εργαζόµενοι που δουλεύουν στον αποκλεισµένο χώρο θα πρέπει να φέρουν - µάσκα µιας χρήσης FFP3 - φόρµα µιας χρήσης µε κουκούλα - ειδικό παπούτσια χωρίς κορδόνια - γάντια Οι εργαζόµενοι θα πρέπει να έχουν ειδική εκπαίδευση. Όλοι οι αεραγωγοί που βρίσκονται στην πλευρά της αποξήλωσης θα πρέπει να σφραγίζονται. Εάν ο αερισµ ός επιτευχθεί µε κάποιον σωλήνα αυτός θα πρέπει να φέρει ειδικά φίλτρα και να γίνονται συνεχείς µετρήσεις για τον εντοπισµό ινών αµιάντου στο εσωτερικό στο σηµείο εξόδου του αέρα. Τι κάνουµε : Όλα τα υλικά που περιέχουν αµίαντο είναι επικίνδυνα. Εκείνο που αλλάζει είναι ο βαθµός επικινδυνότητας, για τον καθορισµό της οποίας λαµβάνονται υπόψη και µελετώνται πολλοί παράγοντες. Ανάλογα λοιπόν µε το βαθµό επικινδυνότητας και τα γενικά χαρακτηριστικά ενός αµιαντούχου υλικού θα εκτιµηθεί ο χρόνος και ο τρόπος αντιµετώπισης του. Τα υλικά που θα πρέπει να αποµακρυνθούν το δυνατόν γρηγορότερα είναι αυτά που ταξινοµούνται ως εύθραυστα υλικά, καθώς και αυτά που βρίσκονται σε σχολεία και νοσοκοµεία. Η καταγραφή, η εκτίµηση και η µέθοδος αντοµετώπισης της επικινδυνότητας θα πρέπει να γίνεται από οµάδα η οποία θα γνωρίζει το αντικείµενο µετά από παρακολούθηση ειδικών σεµιναρίων. Τα άτοµα που θα απαρτίζουν αυτές τις οµάδες θα πρέπει να έχουν 26

τις ειδικότητες χηµικών, µηχανικών, γιατρών εργασίας κτλ. Και να εργάζονται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση ( ήµους- Νοµαρχίες). Η απόσυρση ή οποιοσδήποτε άλλος τρόπος αντιµετώπισης αυτών των υλικών θα πρέπει να γίνεται από εξειδικευµένα συνεργεία. Οι επικεφαλείς των συνεργείων, οι εργολάβοι και οι εργαζόµενοι θα πρέπει να έχουν ενηµερωθεί σχετικά και να είναι γνώστες του αντικει µένου, αφού θα πρέπει να έχουν παρακολουθήσει ειδικά σεµινάρια τα οποία θα τους παρέχουν το ανάλογο πιστοποιητικό. Για την παρακολούθηση και τον έλεγχο των παραπάνω συνεργείων θα πρέπει να συγκροτηθεί οµάδα από φορέα που σαν καταλληλότερο θεωρώ την Επιθεώρηση Εργασίας. Συνοπτικά το όλο έργο θα πρέπει να επικεντρωθεί σε δύο φάσεις. Στη πρώτη φάση θα πρέπει να συγκροτηθούν ειδικές οµάδες και ειδικά συνεργεία. Στην δεύτερη φάση θα ακολουθήσει η εκτέλεση του έργου ( αποξήλωση ή άλλος τρόπος παρέµβασης) µετά από ενηµέρωση του κοινού. Η εξ αρχής σωστή αντιµετώπιση του προβλήµατος, θα µας προφυλάξει από πολλές µελλοντικές δύσκολες καταστάσεις που µπορεί να προκληθούν από την ανεξέλεγκτη διασπορά του αµιάντου στο περιβάλλον. Την πρωτοβουλία, την διεξαγωγή των σεµιναρίων, τον έλεγχο και τον συντονισµό του όλου εγχειρήµατος θα πρέπει να αναλάβει κατά την εκτίµηση µου το Υπουργείο Εργασίας σε συνεργασία µε το Υπουργείο Υγείας, το ΥΠΕΧΩ Ε και το Υπουργείο ηµόσιας ιοίκησης. Το Υπουργείο Εργασίας εκτός του ότι ανήκει στη δικαιοδοσία του ένα µεγάλο µέρος του όλου εγχειρήµατος, όπως γνωρίζω έχει το κατάλληλο προσωπικό. Τις γνώσεις και την εµπειρία. Θα πρέπει τέλος σε ορισµένα νοσοκοµεία να δηµιουργηθούν κέντρα αναφοράς και αντιµετώπισης των εργαζοµένων που εργάζονται ή έχουν εργασθεί σε εργασίες µε αµιαντούχα υλικά. 27

Κάτω από ειδικό πρωτόκολλο µε προληπτικό ιατρικό, κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο, θα επιδιώκεται η πρόληψη και η έγκαιτη διάγνωση ασθενειών που προέρχονται από τον αµίαντο. ΚΑΙ ΤΕΛΟΣ << STOP>> ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ ΚΑΘΕ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΑΠΟΞΗΛΩΣΗΣ ΩΣΠΟΥ ΝΑ ΗΜΙΟΥΡΓΗΘΕΙ Η ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΥΠΟ ΟΜΗ Βιβλιογραφία 1) Il Controllo del rischo amianto neyli interventi di Bonifica. Regione Veneto ULSS n. 15 Alta Padovana. 2) Αµίαντος Μέτρα Προστασίας: Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Γενική ιεύθυνση Συνθηκών και Υγιεινής της εργασίας. 3) Αµίαντος, µεθόδοι ασφαλούς αποµάκρυνσης Χρήστος Γάνδας. 4) Il rischo du amianto oggi: Istituto di medicines del Lavoro, universito di Torino 5) Come rimuovere l amianto in sicurezza per I lavoratori: D ORSI F. 6) L asbestos un problema di sanita publica: Maltoni. 7) Καθαρισµό µέτρων και µεθόδων για την πρόληψη και µείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος από εκποµπές αµιάντου: Υπουργική απόφαση 8243/1113/91 (ΦΕΚ 138/Β/8-3-1991) 8) Il rischio amianto in ambienti di vita e di lavorο: D ORSI A. Marconi 28