ΑΤΥΠΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ΑΤΥΠΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ (Παρακαλούµε, τα αναγραφόµενα να µην αποδοθούν ως επίσηµες δηλώσεις της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Εργασίας, αλλά σε κύκλους του Υπουργείου) 10/05/2011 ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟΝ Ι ΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 2010 2011: ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ 1

ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟΝ Ι ΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 2010 2011: ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ -------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1. Εξέλιξη κόστους εργασίας στον ιδιωτικό τοµέα 1.1. Σύνολο Η εξέλιξη του επιπέδου µισθών και του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος στον ιδιωτικό τοµέα επιβεβαιώνει τη µείωση των µέσων αποδοχών των εργαζοµένων τόσο κατά το 2010 όσο και κατά τους πρώτους µήνες του 2011. Στο σύνολο της οικονοµίας, οι µέσες ακαθάριστες ονοµαστικές αποδοχές µειώθηκαν κατά 5% το 2010 σε σχέση µε το 2009, ενώ το 2011 εκτιµάται ότι θα µειωθούν κατά 2,7% σε σχέση µε το 2010. Σε πραγµατικούς όρους (δηλαδή λαµβάνοντας υπόψη την εξέλιξη του πληθωρισµού), οι µέσες ακαθάριστες αποδοχές στο σύνολο της οικονοµίας µειώθηκαν κατά 9,3% το 2010 (έναντι αύξησης 3,3% το 2009) και εκτιµάται ότι θα µειωθούν περαιτέρω κατά 5-5,8% το 2011 (στοιχεία βάσει εκτίµησης Τράπεζας της Ελλάδος). Το κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος στον επιχειρηµατικό τοµέα, που περιλαµβάνει τις ιδιωτικές και δηµόσιες επιχειρήσεις και τις τράπεζες, εκτιµάται ότι µειώθηκε κατά 1,8% το 2010 έναντι αύξησης 3,4% που είχε σηµειώσει το 2009. Το 2011 προβλέπεται περαιτέρω µείωση της τάξης του 2,7%. Οι µέσες ακαθάριστες ονοµαστικές αποδοχές το 2010 µειώθηκαν κατά 2,9% στον µη τραπεζικό ιδιωτικό τοµέα (έναντι αύξησης 2,8% το 2009), κατά 1,8% στις τράπεζες (έναντι αύξησης 3,7% το 2009) και κατά 5,5% στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας (έναντι αύξησης 7,7% το 2009). Το 2011, προβλέπεται περαιτέρω µείωση 1,7% στον µη τραπεζικό ιδιωτικό τοµέα, 3,3% στις τράπεζες και 6,2% στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας. 2

1.2. Ανάλυση ανά κλάδο - Εξετάζεται η εξέλιξη του κόστους εργασίας το 2010 σε σχέση µε το 2009 για 6 κλάδους της Ελληνικής οικονοµίας: κατασκευές, καταλύµατα και εστίαση, µεταποίηση, χονδρικό και λιανικό εµπόριο, υγεία και δηµόσια διοίκηση & άµυνα. - Τα στοιχεία που παρουσιάζονται είναι αποτέλεσµα ανάλυσης των δεδοµένων της έρευνας είκτες Κόστους Εργασίας που διενεργεί η ΕΛ.ΣΤΑΤ., µε βασικό σκοπό την παραγωγή τριµηνιαίων δεικτών σχετικών µε τις αµοιβές ανά ώρα. - Το συνολικό κόστος εργασίας περιλαµβάνει τις αµοιβές των απασχολουµένων, τις εργοδοτικές εισφορές όπως και το σύνολο των φόρων που πληρώνει ο εργοδότης (εκτός του φόρου µισθωτών υπηρεσιών) και οι οποίοι σχετίζονται µε την απασχόληση. Από το συνολικό κόστος εργασίας αφαιρούνται οι επιδοτήσεις που λαµβάνει ο εργοδότης ενώ δεν περιλαµβάνονται οι δαπάνες που πραγµατοποιούνται για επαγγελµατική κατάρτιση. Κατασκευές Στις κατασκευές το συνολικό κόστος εργασίας, σε πραγµατικούς όρους, µειώθηκε κατά 2,2% το 2010 σε σχέση µε το 2009. Το α τρίµηνο του 2010 σηµειώθηκε σηµαντική αύξηση κατά 14,9% σε σχέση µε το α τρίµηνο του 2009, στη συνέχεια όµως καταγράφονται αρνητικοί ρυθµοί µεταβολής, µε αποτέλεσµα το τελευταίο τρίµηνο του 2010 να φτάσει το -14,5% σε σχέση µε το τελευταίο τρίµηνο του 2009. Γράφηµα 1 Κατασκευές: Εξέλιξη είκτη Πραγµατικού Συνολικού Κόστους Εργασίας Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., υπολογισµοί ΠΑΕΠ Η µείωση των αποδοχών στον κατασκευαστικό τοµέα συνδέεται µε τη σοβαρή µείωση της οικοδοµικής δραστηριότητας όλο το 2010. Κατά 3

την περίοδο Ιανουαρίου - εκεµβρίου 2010 η Ιδιωτική Οικοδοµική ραστηριότητα, εµφανίζει στο σύνολο της χώρας, µείωση κατά 10,9% στον αριθµό των εκδοθεισών οικοδοµικών αδειών, κατά 19,8% στην επιφάνεια και κατά 23,7% στον όγκο, σε σύγκριση µε την αντίστοιχη περίοδο Ιανουαρίου - εκεµβρίου 2009. Καταλύµατα και εστίαση Στα ξενοδοχεία και τους χώρους εστίασης το πραγµατικό συνολικό κόστος εργασίας µειώθηκε κατά 16,3% σε ετήσια βάση το 2010 σε σχέση µε το 2009. Η ανάλυση των στοιχείων ανά τρίµηνο δείχνουν ότι ενώ στην αρχή του 2010 (α τρίµηνο) το κόστος εργασίας αυξανόταν, στη συνέχεια σηµειώθηκε σοβαρή κάµψη, η οποία τα δύο τελευταία τρίµηνα του 2010 αποτυπώθηκε µε µειώσεις του κόστους εργασίας πάνω από 30% (-30,2% το γ τρίµηνο του 2010 σε σχέση µε το γ τρίµηνο του 2009 και -34,5% το δ τρίµηνο του 2010 σε σχέση µε το δ τρίµηνο του 2009). Γράφηµα 2 Καταλύµατα-Εστίαση: Εξέλιξη είκτη Πραγµατικού Συνολικού Κόστους Εργασίας Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., υπολογισµοί ΠΑΕΠ Η πορεία µείωσης του συνολικού κόστους εργασίας στον κλάδο παροχής υπηρεσιών καταλυµάτων και εστίασης αντανακλά τη σοβαρή µείωση του κύκλου εργασιών στον κλάδο, καθώς και την ύπαρξη σηµαντικού ποσοστού απασχόλησης µε άτυπες ή ανεπίσηµες µορφές εργασίας, που σε µεγάλο βαθµό συνδέεται µε την εποχικότητα του κλάδου. Ο δείκτης του κύκλου εργασιών του κλάδου, ενώ το α τρίµηνο του 2010 αυξήθηκε κατά 2,9% σε σχέση µε το αντίστοιχο τρίµηνο του 2009, στη συνέχεια παρουσίασε αρνητική µεταβολή, η οποία το δ τρίµηνο του 2010 έφθασε το -15,8% σε 4

σχέση µε το δ τρίµηνο του 2009, αντικατοπτρίζοντας τη µεγάλη κάµψη στον τουρισµό. Μεταποίηση Στον κλάδο της µεταποίησης η µείωση του πραγµατικού συνολικού κόστους εργασίας το 2010 έφθασε το 1,3%, σε σχέση µε το 2009 µε τα δύο τελευταία τρίµηνα του έτους να παρουσιάζονται τάσεις εντονότερης µείωσης. Ειδικότερα, ενώ το α τρίµηνο του 2010 το συνολικό κόστος εργασίας αυξήθηκε κατά 13,3% σε σχέση µε το α τρίµηνο του 2009, στη συνέχεια κατέγραψε αρνητικές µεταβολές που έφθασαν το -8,2% και -6,2% το τρίτο και τέταρτο τρίµηνο του 2010 αντίστοιχα (σε σχέση µε τα αντίστοιχα τρίµηνα του 2009). Γράφηµα 3 Μεταποίηση: Εξέλιξη είκτη Πραγµατικού Συνολικού Κόστους Εργασίας Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., υπολογισµοί ΠΑΕΠ Χονδρικό και λιανικό εµπόριο Στο χονδρικό και λιανικό εµπόριο το πραγµατικό συνολικό κόστος εργασίας σηµείωσε µικρή µείωση της τάξης του 0,2% το 2010 σε σχέση µε το 2009. Το δύο τελευταία τρίµηνα, ωστόσο, του 2010 διαφαίνονται τάσεις σηµαντικής µείωσης του συνολικού κόστους εργασίας, αφού το γ τρίµηνο σηµειώθηκε µεταβολή -3,6% (σε σχέση µε το γ τρίµηνο του 2009) και το δ τρίµηνο µεταβολή -3,8% (σε σχέση µε το δ τρίµηνο του 2009). Η µικρή µείωση του πραγµατικού συνολικού κόστους εργασίας σε ετήσια βάση στο εµπόριο αντανακλά, ως ένα βαθµό, τη δοµή του 5

κλάδου, καθώς το 40% περίπου της µέσης ετήσιας απασχόλησης στις επιχειρήσεις του εµπορίου είναι αυτοαπασχολούµενοι και µη αµειβόµενα µέλη της οικογένειας, ενώ το 45,2% των επιχειρήσεων του εµπορίου απασχολούν έναν εργαζόµενο (που στην πλειοψηφία του ποσοστό 98% - είναι και ιδιοκτήτης της επιχείρησης). Γράφηµα 4 Χονδρικό και Λιανικό Εµπόριο: Εξέλιξη είκτη Πραγµατικού Συνολικού Κόστους Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., υπολογισµοί ΠΑΕΠ Είναι βεβαίως χαρακτηριστικό, ότι ενώ µέχρι το πρώτο τρίµηνο του 2010 ο δείκτης Κύκλου Εργασιών στο λιανεµπόριο (χωρίς καύσιµα) παρουσιάζει συνεχή αύξηση (11% αύξηση τον Μάρτιο του 2010 σε σχέση µε τον Μάρτιο του 2009), στη συνέχεια µέχρι το τέλος του 2010, οπότε και καταγράφεται η µεγαλύτερη µείωση του πραγµατικού συνολικού κόστους εργασίας, καταγράφει αρνητικούς ρυθµούς µεταβολής (-17% τον εκέµβριο του 2010 σε σχέση µε τον εκέµβριο του 2009), αντικατοπτρίζοντας την µεγάλη ύφεση στην αγορά. Αντίστοιχη εικόνα καταγράφεται και στην εξέλιξη του κύκλου εργασιών στο χονδρικό εµπόριο. Ενώ το α τρίµηνο του 2010 ο σχετικός δείκτης αυξάνεται κατά 5,2% σε σχέση µε το α τρίµηνο του 2009, στη συνέχεια, οπότε και καταγράφεται η µεγαλύτερη µείωση του πραγµατικού συνολικού κόστους εργασίας στον κλάδο, καταγράφει αρνητικές µεταβολές, κλείνοντας µε µείωση 8,8% το τελευταίο τρίµηνο του 2010 σε σχέση µε το αντίστοιχο τρίµηνο του 2009. 6

Υγεία Στον κλάδο της υγείας το πραγµατικό συνολικό κόστος εργασίας µειώθηκε κατά 4,6% το 2010 σε σχέση µε το 2009. Η µείωση του κόστους εργασίας στον κλάδο καταγράφεται καθ όλη τη διάρκεια του 2010, ξεκινώντας από -1,1% το α τρίµηνο του 2010 σε σχέση µε το αντίστοιχο τρίµηνο του 2009, για να εκτιναχθεί στο -12,4% το τελευταίο τρίµηνο του 2010 σε σχέση µε το τελευταίο τρίµηνο του 2009. Γράφηµα 5 Υγεία: Εξέλιξη είκτη Πραγµατικού Συνολικού Κόστους Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., υπολογισµοί ΠΑΕΠ ηµόσια διοίκηση & άµυνα Στη δηµόσια διοίκηση και άµυνα το πραγµατικό συνολικό κόστος εργασίας µειώθηκε κατά 6,1% το 2010 σε σχέση µε το 2009. Σηµαντικότερες µειώσεις, µε ποσοστά άνω του 11%, καταγράφονται τα δύο τελευταία τρίµηνα του 2010 (-12,3% το γ τρίµηνο του 2010 σε σχέση µε το γ τρίµηνο του 2009 και -11,4% το δ τρίµηνο του 2010 σε σχέση µε το δ τρίµηνο του 2009). 7

Γράφηµα 6 ηµόσια ιοίκηση και Άµυνα: Εξέλιξη είκτη Πραγµατικού Συνολικού Κόστους Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., υπολογισµοί ΠΑΕΠ Η µείωση του κόστους εργασίας στη δηµόσια διοίκηση και άµυνα αντανακλά το πάγωµα των βασικών αποδοχών και την περικοπή των επιδοµάτων των υπαλλήλων του ηµοσίου και ευρύτερου δηµόσιου τοµέα που επιβλήθηκαν µε τους νόµους 3833/2010 και 3845/2010. Εκτιµάται ότι το 2010 η µείωση των µέσων ακαθάριστων αποδοχών των δηµοσίων υπαλλήλων, σε ονοµαστικούς όρους, ήταν της τάξης του 9,5%. Πίνακας 1 Μεταβολή πραγµατικού συνολικού κόστους εργασίας από το τρίµηνο του προηγούµενου έτους, 2010-2009 (%) Χονδρικό- ηµ. Καταλύµατα Κατασκευές Μεταποίηση λιανικό Υγεία ιοίκηση - - εστίαση Εµπόριο Άµυνα 2010α-2009α 14,9 9,3 13,3 7,9-1,1 1,7 2010β-2009β -4,8-9,8-4,1-1,3-2,7-2,3 2010γ-2009γ -4,2-30,2-8,2-3,6-2,0-12,3 2010δ-2009δ -14,5-34,5-6,2-3,8-12,4-11,4 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., υπολογισµοί ΠΑΕΠ 8

2. Προσδιοριστικοί παράγοντες της µείωσης του κόστους εργασίας στον ιδιωτικό τοµέα Η ύφεση στην Ελληνική οικονοµία σε συνδυασµό µε την προώθηση σηµαντικών µεταρρυθµίσεων στην αγορά εργασία στην κατεύθυνση ενίσχυσης της ευελιξίας, οδήγησαν σε σηµαντική µείωση του κόστους εργασίας στον ιδιωτικό τοµέα. Με τον τρόπο αυτό, οι επιχειρήσεις µείωσαν το κόστος λειτουργίας τους, ώστε να προσαρµοστούν στα µειωµένα επίπεδα πωλήσεων και κερδών, να διατηρήσουν θέσεις εργασίας και να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα και τις εξαγωγικές τους επιδόσεις. Βασικοί προσδιοριστικοί παράγοντες της µείωσης του κόστους εργασίας µέχρι σήµερα είναι οι ακόλουθοι: Η υπογραφή τριετούς διάρκειας Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύµβασης Εργασίας (ΕΓΣΣΕ) το 2010, σύµφωνα µε την οποία οι κατώτατες αποδοχές των εργαζοµένων στον ιδιωτικό τοµέα παρέµειναν αµετάβλητες στη διάρκεια του 2010, ενώ η µέση ετήσια αύξησή τους θα είναι της τάξεως του 0,9% για το 2011 και του 2,0% το 2012. Η συγκράτηση της µισθολογικής πολιτικής των κατώτατων αποδοχών της ΕΓΣΣΕ σηµατοδότησε για την τριετία 2010-2012 την πολιτική περιστολής µισθών στις επιχειρήσεις, οι οποίες αµείβουν τους εργαζοµένους τους είτε µε βάση κλαδικές (που υπερέχουν έναντι της ΕΓΣΣΕ) είτε µε βάση επιχειρησιακές συλλογικές συµβάσεις εργασίας (που υπερέχουν κατά κανόνα έναντι των κλαδικών). Η πρόβλεψη ότι έως το τέλος του 2012 οι διαιτητικές αποφάσεις που θα εκδοθούν και οι συλλογικές συµβάσεις που θα συναφθούν µετά από πρόταση µεσολαβητή του ΟΜΕ δεν µπορούν να αποκλίνουν από τις ποσοστιαίες αυξήσεις της ΕΓΣΣΕ. Η στροφή των επιχειρήσεων σε πιο ευέλικτες µορφές εργασίας που καταλήγουν σε µείωση του µισθολογικού τους κόστους. Ειδικότερα: Με τη µετατροπή ολοένα και περισσότερων υφιστάµενων συµβάσεων πλήρους απασχόλησης σε συµβάσεις µερικής ή εκ περιτροπής εργασίας. Το 2010 µετατράπηκαν 26.253 συµβάσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης σε άλλες µορφές ευέλικτων συµβάσεων εργασίας. Ο αριθµός αυτός είναι κατά 54,6% αυξηµένος σε σχέση µε το 2009. Ήδη τους δύο µόλις πρώτους µήνες του 2011 έχουν µετατραπεί 11.331 συµβάσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης είτε σε συµβάσεις µερικής είτε σε συµβάσεις εκ περιτροπής εργασίας (Πίνακας 2). 9

Πίνακας 2 Μετατροπή συµβάσεων εργασίας πλήρους απασχόλησης σε: 2009 2010 2011 (α' 2µηνο) Αριθµός 1. Συµβάσεις εργασίας µερικής απασχόλησης 2. Συµβάσεις εκ περιτροπής εργασίας ύστερα από συµφωνία µεταξύ εργοδοτών και εργαζοµένων 3. Συµβάσεις εκ περιτροπής εργασίας ύστερα από µονοµερή απόφαση των εργοδοτών 4. Συνολικός αριθµός µετατροπών συµβάσεων σε ευέλικτες µορφές εργασίας (1+2+3) Πηγή: ΣΕΠΕ 12.219 4.146 612 16.977 18.713 (53,1%) 6.527 (57,4%) 1.013 (65,5%) 26.253 (54,6%) 5.645 4.556 1.130 11.331 Με την υπογραφή συµβάσεων µερικής και εκ περιτροπής εργασίας για νέες προσλήψεις. Το 2010 υπογράφηκαν 586.281 συµβάσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης, δηλαδή κατά 21,5% λιγότερες σε σχέση µε το 2009. Αντίθετα, το 2010 υπογράφηκαν κατά 45,2% περισσότερες συµβάσεις εργασίας µερικής απασχόλησης σε σχέση µε το 2009 και 49,9% περισσότερες συµβάσεις εκ περιτροπής εργασίας (Πίνακας 3). Πίνακας 3 Είδη νέων συµβάσεων εργασίας για νέες προσλήψεις 2009 2010 2011 (α' 2µηνο) 1. Συµβάσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης 74.6911 2. Συµβάσεις εργασίας µερικής απασχόλησης 157.738 586.281 (-21,5%) 228.994 (45,2%) Αριθµός 43.900 24.611 3. Συµβάσεις εκ περιτροπής εργασίας Σύνολο νέων συµβάσεων Πηγή: ΣΕΠΕ 40.489 945.138 60.677 (49,9%) 875.952 (-7,3%) 8.263 76774 Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι ενώ το 2009 οι συµβάσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης αντιπροσώπευαν το 79% 10

των νέων συµβάσεων, το 2010 αντιπροσώπευαν το 66,9% και το πρώτο δίµηνο του 2011 το 57,2%. Από την άλλη πλευρά, η αναλογία των συµβάσεων µερικής απασχόλησης στο σύνολο των νέων συµβάσεων αυξήθηκε από 16,7% το 2009 σε 26,1% το 2010 και σε 32,1% το πρώτο δίµηνο του 2011. Τέλος, οι συµβάσεις εκ περιτροπής εργασίας αντιπροσώπευαν το 4,3% του συνόλου των νέων συµβάσεων το 2009, το 6,9% των νέων συµβάσεων εργασίας το 2010 και το 10,8% των νέων συµβάσεων εργασίας κατά το πρώτο δίµηνο του 2011 (Πίνακας 4). Πίνακας 4 Ποσοστό συµµετοχής είδους σύµβασης εργασίας στο σύνολο των νέων συµβάσεων που κατατέθηκαν 1. Συµβάσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης 2009 2010 2011 (α' 2µηνο) 79,0% 66,9% 57,2% 2. Συµβάσεις εργασίας µερικής απασχόλησης 16,7% 26,1% 32,1% 3. Συµβάσεις εκ περιτροπής εργασίας Πηγή: ΣΕΠΕ 4,3% 6,9% 10,8% Η σηµαντική µείωση των απολαβών, είτε µέσω νέων επιχειρησιακών συλλογικών συµβάσεων εργασίας, είτε µέσω υπογραφής ατοµικών συµβάσεων εργασίας, σε επίπεδα που να προσεγγίζουν τις απολαβές των κλαδικών συλλογικών συµβάσεων. Η αυξανόµενη χρήση ατοµικών συµβάσεων εργασίας, για επιχειρήσεις που δεν έχουν υπογράψει επιχειρησιακή συλλογική σύµβαση εργασίας, µε τις οποίες προβλέπονται µειώσεις µισθών για τους εργαζοµένους. Η καταστρατήγηση της εργατικής νοµοθεσίας, όπως η καταβολή µισθών σε επίπεδο κάτω από αυτό που προβλέπει η σύµβαση εργασίας, σε ορισµένες περιπτώσεις ακόµα και κάτω από το επίπεδο της ΕΓΣΣΕ. 11

3. Το πρόβληµα της παράνοµης αγοράς εργασίας και καταστρατήγησης νόµων και εργασιακών δικαιωµάτων Η Ελλάδα έχει από τα υψηλότερα ποσοστά αδήλωτης εργασίας στην Ε.Ε., µε ποσοστό που φτάνει το 26%. Η αδήλωτη εργασία αφορά στις εξής κατηγορίες εργαζοµένων: o Έλληνες οι οποίοι εργάζονται ανασφάλιστοι και οι οποίοι δεν εµφανίζονται σε καµία συναλλαγή του εργοδότη µε τις αρµόδιες Αρχές (Ι.Κ.Α, Σ.ΕΠ.Ε.,Ο.Α.Ε. ) o Αλλοδαπούς οι οποίοι είτε βρίσκονται παράνοµα στη χώρα είτε βρίσκονται νόµιµα στη χώρα αλλά δεν έχουν δικαίωµα εργασίας. Το 2010, το ΣΕΠΕ και η ΕΥΠΕΑ (ΙΚΑ) πραγµατοποίησε ελέγχους σε 77.666 εργαζόµενους. Σε αυτό το δείγµα εργαζοµένων βρέθηκαν 19.435 ανασφάλιστοι εργαζόµενοι, δηλαδή ποσοστό 25%. Από τους 19.435 ανασφάλιστους εργαζόµενους οι 6.687 ήταν αλλοδαποί (ποσοστό 34,4% στους ανασφάλιστους και 8,6% στο σύνολο του δείγµατος των εργαζοµένων) και οι 12.748 ήταν Έλληνες εργαζόµενοι (65,6% στους ανασφάλιστους και 16,4% στο σύνολο του δείγµατος των εργαζοµένων). Στην Ελλάδα, οι βασικοί παράγοντες που έχουν συµβάλει στην διόγκωση της αδήλωτης εργασίας είναι οι εξής: - το υψηλό σχετικά κόστος του εργατικού κόστους, ιδιαίτερα του µη µισθολογικού, που καλούνται να καταβάλουν εργοδότες και εργαζόµενοι (η Ελλάδα είναι µέσα στην πρώτη δεκάδα των πιο ακριβών χωρών του ΟΟΣΑ µε βάση το µη µισθολογικό κόστος εργασίας, µε ποσοστό που φτάνει το 41,5% του κόστους εργασία) - το πολύ µικρό µέγεθος των Ελληνικών επιχειρήσεων, απόρροια µεταξύ άλλων της υστέρησης νέων επενδύσεων και θεσµικών εµποδίων είτε εισόδου στην αγορά, είτε ίδρυσης, αδειοδότησης και λειτουργίας επιχειρήσεων είτε επέκτασης µιας επιχείρησης. - το υψηλό ποσοστό αυτοαπασχόλησης - η χαµηλή ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων - το υψηλό διοικητικό βάρος και η γραφειοκρατία στη διαχείριση του ανθρώπινου δυναµικού ως προς τις προσλήψεις, απολύσεις, αλλαγή ωρών εργασίας κλπ - οι ανεπαρκείς λειτουργία και συντονισµός των ελεγκτικών µηχανισµών, καθώς και η απουσία ενιαίου µηχανογραφικού συστήµατος και διασύνδεσης βάσεων δεδοµένων ΣΕΠΕ,ΟΑΕ, ΙΚΑ και ΤΑΧΙS. - οι υπάρχουσες στρεβλώσεις στη δοµή κινήτρων παροχής κοινωνικών µεταβιβάσεων και επιδοµάτων (π.χ. στη χορήγηση επιδοµάτων ανεργίας) που δηµιουργούν αντικίνητρα στην νόµιµη εργασία. 12

- η ανεξέλεγκτη αύξηση παράνοµων µεταναστών ή διεκδικούντων άσυλο τα τελευταία χρόνια και αδυναµίες του θεσµικού πλαισίου ανανέωσης ή κατοχής νοµίµων αδειών εργασίας για όσους έχουν εκπέσει του δικαιώµατος νόµιµης παραµονής στην Ελλάδα. 13

4. 2012-2015: Προτεραιότητες πολιτικής για την εύρυθµη λειτουργία της αγοράς εργασίας Η απότοµη και άναρχη µείωση µισθών και εισοδηµάτων στον ιδιωτικό τοµέα εγκυµονεί κινδύνους, καθώς όχι µόνο µειώνει την αγοραστική δύναµη των νοικοκυριών επιτείνοντας την ύφεση στην αγορά, αλλά δεν συντελεί στη δηµοσιονοµική σταθερότητα καθώς προκαλεί σοβαρή υστέρηση φορολογικών εσόδων, καθώς και υστέρηση εσόδων από εισφορές εργοδοτών και εργαζοµένων. Για το λόγο αυτό, βασικές, αλληλένδετες, επιδιώξεις του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης στο πλαίσιο του µεσοπρόθεσµου προγράµµατος 2012-2015 αποτελούν: - Η καταπολέµηση της αδήλωτης εργασίας από το 26% στο 16% µε σταδιακή ένταξη 480.000 εργαζοµένων στην επίσηµη αγορά εργασίας. - Η στήριξη της νόµιµης εργασίας µέσω διατήρησης θέσεων εργασίας και δηµιουργίας νέων. - Η αναµόρφωση της πολιτικής παροχής κοινωνικών επιδοµάτων µε στόχο τη στήριξη της εργασίας, την αποτελεσµατική στόχευση των παροχών σε όσους τα έχουν ανάγκη και τη βελτίωση της αποτελεσµατικότητάς τους. - Η διασφάλιση αποτελεσµατικά ρυθµισµένων εργασιακών σχέσεων ακόµα και σε όλες τις ευέλικτες µορφές εργασίας 4.1. Μέτρα καταπολέµησης της αδήλωτης εργασίας Ενιαίος τρόπος πληρωµής αποδοχών και εισφορών µέσα από το διατραπεζικό σύστηµα (ξεκινάει από 1/7/2011 και σε πλήρη εφαρµογή από 1/1/2012). Αναβάθµιση λειτουργίας ΣΕΠΕ (κατάθεση νοµοσχεδίου στη Βουλή εντός Μαΐου 2011). Θεσµοθέτηση της κάρτας εργασίας µε στοχευµένη εφαρµογή σε επιχειρήσεις υψηλής παραβατικότητας σε σχέση µε την αδήλωτη εργασία (εφαρµογή από 1/9/2011) και διασύνδεσή της µε την κοινή βάση δεδοµένων ΙΚΑ, ΣΕΠΕ, ΟΑΕ, Γ.Γ.Π.Σ. ( Σεπτέµβριος 2011) Θεσµοθέτηση κινήτρου έκπτωσης ασφαλιστικών εισφορών (µέχρι 10% για το 2011) υπό την προϋπόθεση συνεπούς καταβολής τρεχουσών εισφορών και ένταξη όλου του προσωπικού µιας επιχείρησης στο σύστηµα της κάρτας εργασίας. Βελτίωση αποτελεσµατικότητας ελέγχων µέσω ενιαίου συντονιστικού µηχανισµού ελέγχου στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης (3 ο τρίµηνο του 2011). 14

Καθιέρωση εργοσήµου για την ένταξη στο ασφαλιστικό σύστηµα του οικόσιτου προσωπικού, των προσφερόντων υπηρεσίες κατ οίκον, των εργατών του πρωτογενούς τοµέα και των περιστασιακά εργαζοµένων (σταδιακή υλοποίηση από το 3 ο τριµήνο του 2011 µε πλήρη εφαρµογή του θεσµού από 1/1/2012). Επιβολή υψηλών προστίµων και κυρώσεων στις περιπτώσεις παράβασης των διατάξεων της ασφαλιστικής νοµοθεσίας (πρόβλεψη για αναστολή λειτουργίας της επιχείρησης µέχρι 10 ηµέρες, εφόσον απασχολεί ανασφάλιστους, αυστηρό πρόστιµο στην περίπτωση που παρά την υποβολή Αναλυτικής Περιοδικής ήλωσης στο ΙΚΑ από τον εργοδότη δεν καταβάλλεται το αντίστοιχο ποσό εισφορών). Ρύθµιση κεφαλαιοποιηµένων οφειλών παρελθόντων ετών υπό την προϋπόθεση συνεπούς καταβολής τρεχουσών εισφορών. Επέκταση του Ολοκληρωµένου Πληροφοριακού Συστήµατος του ΙΚΑ (ΟΠΣ) και ενίσχυση όλων των µηχανογραφικών συστηµάτων των Ταµείων. Μεταφορά της εποπτείας όλων των Φ.Κ.Α από 1/1/2012 στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης (ΝΑΤ, Ταµεία Υπουργείου Οικονοµικών, Υπουργείου Εθνικής Άµυνας, κ.λπ.). 4.2. Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης για διατήρηση και δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας Επιδότηση ασφαλιστικών εισφορών µε τη διατήρηση θέσεων εργασίας, ένταξη νέων ανέργων, ΑµεΑ και γυναικών στην αγορά εργασίας, επιµήκυνση τουριστικής περιόδου κλπ. (προγράµµατα ΟΑΕ ) Προγράµµατα δια βίου µάθησης, κατάρτισης, επανακατάρτισης και συµβουλευτικής για εργαζόµενους και ανέργους (ΕΠΑΝΑ ). Προγράµµατα στήριξης ευάλωτων οµάδων του πληθυσµού για απρόσκοπτη ένταξη στην αγορά εργασίας. Προγράµµατα Κοινωφελούς Εργασίας για άµεση τοποθέτηση στην αγορά εργασίας ανέργων για την υλοποίηση δράσεων και έργων συλλογικού σκοπού (55.000 ωφελούµενοι). Τοπικά Ολοκληρωµένα Προγράµµατα Στήριξης της Απασχόλησης (ΤΟΠΣΑ) για τη δηµιουργία θέσεων απασχόλησης σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο και για την υποστήριξη των αναπτυξιακών δράσεων της κάθε Περιφέρειας (37.000 ωφελούµενοι). Ενεργοποίηση Ευρωπαϊκού Ταµείου Προσαρµογής στην Παγκοσµιοποίηση (EΤΠΠ) για την παροχή στήριξη στους εργαζόµενους που έχουν χάσει τη δουλειά τους εξαιτίας των αλλαγών στον τρόπο λειτουργίας του παγκόσµιου εµπορίου (µαζικές απολύσεις), έτσι ώστε να ξαναβρούν δουλειά το ταχύτερο δυνατό. 15

4.3. Εξορθολογισµός και βελτίωση αποτελεσµατικότητας κοινωνικών επιδοµάτων Απογραφή όλων των δικαιούχων κοινωνικών µεταβιβάσεων (έως τέλος γ τριµήνου 2011). Καταγραφή και αξιολόγηση αποτελεσµατικότητας συνόλου κοινωνικών παροχών από όλους τους φορείς. Επιλεκτική και στοχευµένη αναµόρφωση κριτηρίων επιλεξιµότητας δικαιούχων βάσει εισοδηµατικών κριτηρίων. Άρση αντικινήτρων για αναζήτηση εργασίας, ιδιαίτερα για εποχιακά απασχολούµενους. Εντατικοποίηση ελέγχων από µικτά κλιµάκια ελεγκτών (ΣΕΠΕ, ΟΑΕ, ΙΚΑ) και αναβάθµιση διαδικασιών επαλήθευσης για την πιστοποίηση πληρωµών και την συνεχιζόµενη επιλεξιµότητα των δικαιούχων. 4.4. Αποτελεσµατικά ρυθµισµένες εργασιακές σχέσεις ακόµα και σε όλες τις ευέλικτες µορφές εργασίας Καθιέρωση κατωτάτου ορίου µισθού της ΕΓΣΣΕ ως δίχτυ ασφαλείας για κάθε εργαζόµενο. Καθιέρωση Ειδικής Επιχειρησιακής Συλλογικής Σύµβασης Εργασίας (ΕΕΣΣΕ), µε την οποία οι αποδοχές µπορούν να αποκλίνουν προς τα κάτω από την κλαδική σύµβαση εργασίας, όχι όµως από την ΕΓΣΣΕ. Επιχειρήσεις µε λιγότερους από 50 εργαζόµενους µπορούν επίσης να υπογράψουν ΕΕΣΣΕ. υνατότητα πρόσληψης νέων (18 έως 25 ετών) µε ακαθάριστες αποδοχές χαµηλότερες από τις κατώτατες για την απόκτηση επαγγελµατικής εµπειρίας. Επέκταση δοκιµαστικής περιόδου απασχόλησης νεοπροσλαµβανόµενου σε ένα έτος από δύο µήνες. Επέκταση από 18 σε 36 µήνες του χρόνου κατά τον οποίο επιτρέπεται να απασχολεί ο έµµεσος εργοδότης τον εργαζόµενο πριν η σύµβαση µετατραπεί σε αορίστου από ορισµένου χρόνου. Επέκταση από 6 σε 9 µήνες του χρόνου για τον οποίο επιτρέπεται η εκ περιτροπής απασχόληση. Κατάργηση της προσαύξησης κατά 7,5% των αποδοχών ατόµων που εργάζονται λιγότερο από 4 ώρες ηµερησίως, καθώς και της προσαύξησης κατά 10% για πρόσθετη εργασία όσων εργάζονταν µε µερική απασχόληση, ώστε να µειωθεί το µισθολογικό κόστος της µερικής απασχόλησης. Νέες ρυθµίσεις στις διαδικασίες επίλυσης συλλογικών διαφορών, µε βάση τις οποίες δίνεται και στους εργοδότες η δυνατότητα να προσφύγουν στη διαιτησία σε περιπτώσεις διαφωνίας στην υπογραφή κλαδικών και οµοιοεπαγγελµατικών συµβάσεων. Το αντικείµενο της διαιτησίας περιορίζεται στο βασικό µισθό. 16