ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ Β ΤΑΞΗΣ ΤΟΥ 46 ου ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΘΕΜΑ: «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΓΝΩΣΗ»
Αριστοτέλης (384-322 π.χ.)
Ο Αριστοτέλης γεννήθηκε το 384 π.χ. Ήταν γιος ενός θεραπευτή. Όταν ήταν νέος ήταν πολύ περίεργος για διάφορα πράγματα. Έκανε πολλές ερωτήσεις. Γιατί τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι; Πως ξέρουμε αυτά που ξέρουμε; Φαίνονται απλές ερωτήσεις αλλά συχνά οι απαντήσεις σε απλές ερωτήσεις δεν είναι απλές. Ο Αριστοτέλης συχνά αποκαλείται ο πατέρας της Βιολογίας. Έγραψε για τα φυτά και τα ζώα. Οργάνωσε τις παρατηρήσεις του με τρόπο ανάλογο αυτού που χρησιμοποιούμε σήμερα. Κατέταξε τα ζώα ανάλογα με τις ομοιότητές τους στη μορφή (πως φαίνεται το καθένα ) και τη λειτουργία (τι κάνει το καθένα). Ένα λιοντάρι και μιά τίγρης είναι και τα δύο αιλουροειδή και φαίνονται παρόμοια. Αντιδρούν επίσης παρόμοια. Μπορείτε να σκεφθείτε άλλα ζώα που φαίνονται και αντιδρούν όμοια;
Έγραψε επίσης για πολιτική και διακυβέρνηση, θρησκεία, παιδεία, φιλοσοφία, βιολογία, φυσική, μαθηματικά και αστρονομία. Τα γραπτά του και οι ιδέες του ήρθαν ξανά στην επιφάνεια μετά την εισβολή των Μαυριτανών στην Ισπανία πριν από 500 περίπου χρόνια. Επέδρασαν και επηρέασαν πάρα πολύ τους ανθρώπους που ασχολιόταν με την φύση των πραγμάτων. Στις φυσικές επιστήμες, είχε ιδέες ς για το πως και γιατί κινούνται τα πράγματα από το ένα μέρος στο άλλο. Νόμιζε ότι τα πράγματα κινούνται γιατί "θέλουν ή χρειάζεται να κινηθούν", ότι κινούνται επειδή υπάρχει κάποιος "σκοπός" που εξυπηρετείται από την κίνηση. Βέβαια οι επιστήμονες δεν θεω ρούν πλέον ότι αυτοί είναι οι λόγοι της κίνησης. Γιατί πιστεύετε ότι κινούνται τα πράγματα; Ο Αριστοτέλης ήταν δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του φημισμένου Μακεδόνα που κατέκτησε και σχεδόν ένωσε τον τότε γνωστό κόσμο. Ο Αριστοτέλης πέθανε το 322 π.χ.
ΒΑΣΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ
Αριστοτέλης Τα τέσσερα στοιχεία του Αριστοτέλη Η θεωρία που διατύπωσε ο Αριστοτέλης, και ο μαθητής του Θεόφραστος στο έργο του "Περί των Σημείων", κυριάρχησαν για 2000 χρόνια. Στην εικόνα φαίνεται μια μεσαιωνική μικρογραφία όπου τα τέσσερα "στοιχεία" του Αριστοτέλη, φαίνεται να επηρεάζουν τόσο τον άνθρωπο όσο και τη φύση των ανέμων. Τον 4ο αιώνα π.χ., ο Αριστοτέλης έγραψε την πρώτη μελέτη στην ιστορία της ανθρωπότητας για τη φυσική της γης και του αέρα, τα Μετεωρολογικά. "Ολόκληρος ο γήινος κόσμος", έγραψε ο Αριστοτέλης, "αποτελείται από τέσσερα στοιχεία: φωτιά, αέρα, νερό και γη. Αυτά μπορούν να μετασχηματισθούν το ένα στο άλλο, το καθένα βρίσκεται κρυμμένο μέσα στα υπόλοιπα". Οι απόψεις του Αριστοτέλη είναι η πρώτη προσπάθεια να ερμηνευτεί ο καιρός χωρίς τη βοήθεια δαιμόνων και θεών.
Τα τέσσερα στοιχεία του Αριστοτέλη Η θεωρία που διατύπωσε ο Αριστοτέλης, και ο μαθητής του Θεόφραστος στο έργο του "Περί των Σημείων", κυριάρχησαν για 2000 χρόνια. Στην εικόνα φαίνεται μια μεσαιωνική μικρογραφία όπου τα τέσσερα "στοιχεία" του Αριστοτέλη, φαίνεται να επηρεάζουν τόσο τον άνθρωπο όσο και τη φύση των ανέμων.
Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
Η ιστορία της επιστήμης στην αρχαία Ελλάδα, ξεκινάει με τους προσωκρατικούς φιλοσόφους. Την εποχή εκείνη η επιστήμη και η φιλοσοφία δεν αποτελούσαν ξεχωριστά αντικείμενα όπως σήμερα. Η δίψα για γνώση ξεκινούσε από φιλοσοφικά ερωτήματα σχετικά με τη φύση του ανθρώπου και του κόσμου. Οι απαντήσεις δίνονταν μέσα από έναν φιλοσοφικό τρόπο σκέψης και όχι με μεθόδους που θεωρούμε σήμερα επιστημονικές". Έτσι η αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία γέννησε την Επιστήμη κι όχι αντίθετα. Η φιλοσοφία αγκάλιαζε και δικαιολογούσε την επιστημονική έρευνα, με την έννοια που εμείς δίνουμε σήμερα στην επιστήμη Στην κλασσική Ελλάδα δεν παρουσιάζεται ένα εξαιρετικό ενδιαφέρον για τις επιστήμες, (τουλάχιστον όχι για ό,τι θεωρούμε σήμερα επιστημονικό). Η έρευνα στρέφεται απ το εξωτερικό περιβάλλον προς το εσωτερικό του ανθρώπου. Η Φιλοσοφία και η Ηθική κυριαρχούν. Το ενδιαφέρον για τη γνώση δεν έχει χαθεί, απλά αυτή αλλάζει αντικείμενο και στόχο.
Μετά τον Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης δίνει μια νέα ώθηση στην επιστημονική μεθοδολογία. Δίχως να παραγνωρίζει τη μεταφυσική όψη της, ο Αριστοτέλης κατευθύνει την έρευνά του σε πιο πρακτικούς στόχους. Μελετά τον άνθρωπο και τη φύση συστηματοποιώντας την έρευνα σε τομείς παρόμοιους με αυτούς της σημερινής επιστήμης. Ουσιαστικά η νοοτροπία του σημερινού πολιτισμού βασίζεται στο αριστοτέλειο ορθολογιστικό μοντέλο σκέψης, το οποίο επικράτησε στα χρόνια της Αναγέννησης έναντι του πλατωνικού μεταφυσικού μοντέλου. Η ταξινόμηση, η παρατήρηση, το πείραμα, η ανάλυση, αν και δεν χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά απ τον Σταγειρίτη φιλόσοφο, αποτέλεσαν τον άξονα της θεώρησής του για τον κόσμο. Αργότερα η αριστοτέλεια μεθοδολογία θα υιοθετηθεί απ τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό απ τον οποίο ξεπήδησε η επιστήμη των ημερών μας.
Αστρονομία Ο Αριστοτέλης (384-323/2 π.χ.) υιοθέτησε το μοντέλο του Εύδοξου, άλλαξε όμως το κέντρο του. Παρουσιάζει τον κόσμο σαν κρεμμύδι που αποτελείται από 55 ομόκεντρες σφαίρες, στο κέντρο των οποίων βρίσκεται η Γη. Το γεωκεντρικό σύστημα του Αριστοτέλη έμελλε να επικρατήσει σ όλο τον δυτικό κόσμο μέχρι τον 16ο αι. μ.χ., αφού υιοθετήθηκε απ την χριστιανική κοσμοθεωρία που επικράτησε τους πρώτους αιώνες μ.χ.
Φυσική Σημαντική στην Φυσική είναι και η συνεισφορά του Αριστοτέλη. Ο μαθητής του Πλάτωνα ανάμεσα στα άλλα θέματα με τα οποία πραγματεύεται, θέτει τις βάσεις μιας Μηχανικής της κίνησης των σωμάτων παρόμοιας με αυτήν του Νεύτωνα (17ος αι. μ.χ.). Υποστηρίζει ότι η ύπαρξη συνεχούς κίνησης προϋποθέτει την ύπαρξη μιας συνεχούς αιτίας: μιας δύναμης που δρα πάνω στο κινούμενο σώμα. Μάλιστα η ποιότητας της κίνησης των σωμάτων κάνει τον Αριστοτέλη να χωρίσει το σύμπαν σε δύο περιοχές: α) στη γήινη περιοχή, την οποία χαρακτηρίζει η ευθύγραμμη κίνηση και β) στη ουράνια περιοχή που χαρακτηρίζει από την κυκλική κίνηση. Οι περιοχές αυτές διέπονται απ τους δικούς τους νόμους η καθεμιά και ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί τους νόμους της δεύτερης για να εξηγήσει τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων του γεωκεντρικού του συστήματος.
ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
ΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΕΒΗΚΟΤΑ Σε κάθε πράγμα ο Αριστοτέλης διέκρινε τα συμβεβηκότα από την ουσία του.συμβεβηκότα είναι οι δευτερεύουσες ιδιότητες ενός πράγματος,που ενδεχόμενη μεταβολή τους δεν επηρεάζει την ύπαρξή τους.αντίθετα,η ουσία είναι το βασικό χαρακτηριστικό ενός πράγματος, που αν μεταποιηθεί ή χαθεί, παύει να υπάρχει και αυτή μαζί του.η ουσία, κατά τον Αριστοτέλη,είναι το τόδε τι, εκείνο το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό που κάνει ένα πράγμα να είναι αυτό που είναι.
ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΙ Η ΕΝΔΕΛΕΧΕΙΑ Σύμφωνα με την αντίληψη του Αριστοτέλη η ουσία, εκείνο που κάνει ένα πράγμα να είναι αυτό που είναι, δεν είναι κάτι δεδομένο, κάτι έτοιμο, που προϋπάρχει του πράγματος. Η διαδικασία που χρειάζεται να ακολουθηθεί, προκειμένου ένα πράγμα, αποκτώντας την ουσία του να εισέλθει στην σφαίρα πραγματικότητας, που καθορίζεται από τέσσερις αιτίες: την ύλη, την μορφή την ενέργεια και τον σκοπό.
Ο όρος «εντελέχεια», όπως τον εισήγαγε στην φιλοσοφική γραμματεία ο Αριστοτέλης,σημαίνει την μετάβαση της άμορφης ύλης από την περιοχή της δυνατότητας στην περιοχή της πραγματικότητας,στην οποία εντάσσεται χάρη στη συγκεκριμένη μορφή που της δόθηκε,σύμφωνα με το σκοπό του δημιουργού της. Κατά τον Αριστοτέλη,από τις τέσσερις αιτίες την ύλη,την μορφή,την ενέργεια και το σκοπό-η πιο σημαντική είναι η αιτία του σκοπού. Ο Αριστοτέλης είχε μια τελολογική αντίληψη για τον κόσμο.πίστευε ότι κάθε γεγονός υπαγορεύεται από ένα τέλος(σκοπό).έτσι,για να εξηγήσουμε κάτι, χρειάζεται να ξέρουμε τον σκοπό του.
Η ΑΡΕΤΗ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗ ΜΕΣΟΤΗΤΑ. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ Όσα λέγονται από τον φιλόσοφο σ αυτό το σημείο αποτελούν άμεση απάντηση στο ερώτημα ποία τις εστί η φύσις αυτής(=της αρετής) που τέθηκε στην προηγούμενη ενότητα. Από την ενότητα αυτή διαφαίνεται η προσπάθεια του Αριστοτέλη να αποδείξει ότι η αρετή βρίσκεται στη μεσότητα. Η απόδειξη όμως της άποψης αυτής προϋποθέτει καταρχήν τον προσδιορισμό της έννοιας της μεσότητας, για να γίνει αυτή πρώτα κατανοητή. Και ο προσδιορισμός αυτός θα επιχειρηθεί με δύο τρόπους: με κριτήρια αντικειμενικά αρχικά και υποκειμενικά ή μεταβλητά στη συνέχεια. Έτσι όλη η σκέψη του φιλοσόφου δομείται γύρω από τις έννοιες της μεσότητας και των δύο ακροτήτων. Οι βασικές θέσεις της ενότητας είναι οι ακόλουθες :
- Ο προσδιορισμός της μεσότητας είναι δυνατός κατά δύο τρόπους : σε σχέση προς το πράγμα και σε σχέση προς ημάς. - Η μεσότητα προς το πράγμα είναι μία και ίδια για όλους. - Η μεσότητα προς ημάς ούτε πλεονάζει ούτε ελλείπει - αποδεικτικά παραδείγματα. - Οι ειδικοί αποφεύγουν την υπερβολή και την έλλειψη, ζητούν και επιλέγουν το μέσον προς ημάς.
Ο άνθρωπος είναι ζώον πολιτικόν Ο Αριστοτέλης στην ενότητα αυτή επισημαίνει : - Η πόλις είναι το στάδιο συμβίωσης ανθρώπων, ύστερα από την οικογένεια και των κώμη. - Αποτελεί την ολοκλήρωση του εξελικτικού κύκλου. Είναι το τέλος των δύο προηγούμενων μορφών κοινωνίας, δηλαδή ικανοποιεί τις πιο υψηλές ανάγκες του ανθρώπου. - Ως ολοκλήρωση πετυχαίνει την ύψιστη αυτάρκεια, γιατί εξασφαλίζει και τα αναγκαία και την ευδαίμονα ζωή. - Ο τελικός σκοπός για τον οποίο έρχεται κάτι στην ύπαρξη και στη συνέχεια φτάνει στην τελειότητα, είναι κάτι φυσικό, με την έννοια ότι είναι κάτι το έξοχο, αφού η φύση εξασφαλίζει στα δημιουργήματά της ό,τι είναι καλύτερο. - Κάτι το έξοχο είναι και η αυτάρκεια ως τελικός στόχος. - Ως συμπέρασμα από τα προηγούμενα προκύπτει ότι η πόλις ανήκει στην κατηγορία των πραγμάτων που υπάρχουν εκ φύσεως. - Ο άνθρωπος είναι ένα ον προορισμένο από τη φύση του να ζει σε πόλη -κράτος (πολιτικόν ζώον). - Ο εκ φύσεως άπολις είναι ένα ον που ξεπερνά την ανθρώπινη φύση ή είναι εκφυλισμένος άνθρωπος
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΖΙΛΙΒΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΕΡΡΑΚΗ ΑΝΝΑ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ