ΚΕΦΑΛΑIΟ ΕΙΚΟΣΙ ΤΕΣΣΕΡΑ ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΡΘΡΟ Ορισμός

5. Η επιτροπή εμπορίου και αειφόρου ανάπτυξης μπορεί να προτείνει στη μεικτή επιτροπή ΣΟΕΣ τροποποιήσεις των σχετικών διατάξεων του παρόντος κεφαλαίου, σύμφωνα με τις διαδικασίες τροποποίησης που ορίζονται στο άρθρο 30.2 (Τροποποιήσεις). ΚΕΦΑΛΑIΟ ΕΙΚΟΣΙ ΤΕΣΣΕΡΑ ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΡΘΡΟ 24.1 Ορισμός Για τους σκοπούς του παρόντος κεφαλαίου ισχύει ο ακόλουθος ορισμός: περιβαλλοντική νομοθεσία: κάθε νόμος, συμπεριλαμβανομένων των νομοθετικών ή κανονιστικών διατάξεων, ή άλλο νομικά δεσμευτικό μέτρο ενός μέρους, σκοπός του οποίου είναι η προστασία του περιβάλλοντος, όπου περιλαμβάνεται η πρόληψη κινδύνων για τη ζωή ή την υγεία των ανθρώπων από περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως οι νόμοι ή τα μέτρα που αποσκοπούν: α) στην πρόληψη, τη μείωση ή τον έλεγχο της έκλυσης, απόρριψης ή εκπομπής ρύπων ή μολυσματικών παραγόντων για το περιβάλλον, β) στη διαχείριση των χημικών ουσιών και των αποβλήτων ή στη διάδοση πληροφοριών σχετικά με αυτήν, ή 409

γ) στη διατήρηση και την προστασία της άγριας χλωρίδας και πανίδας, συμπεριλαμβανομένων των απειλούμενων ειδών και των ενδιαιτημάτων τους, καθώς και των προστατευόμενων περιοχών, αλλά δεν περιλαμβάνονται τα μέτρα ενός μέρους που αφορούν αποκλειστικά την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων, τα οποία διέπονται από το κεφάλαιο είκοσι τρία (Εμπόριο και εργασία), ή τα μέτρα ενός μέρους τα οποία αποσκοπούν στη διαχείριση της συγκομιδής φυσικών πόρων για λόγους διαβίωσης ή από αυτόχθονες πληθυσμούς. ΑΡΘΡΟ 24.2 Πλαίσιο και στόχοι Τα μέρη αναγνωρίζουν ότι το περιβάλλον αποτελεί θεμελιώδη πυλώνα της αειφόρου ανάπτυξης και αναγνωρίζουν τη συμβολή που μπορεί να έχει το εμπόριο στην αειφόρο ανάπτυξη. Τα μέρη τονίζουν ότι η ενισχυμένη συνεργασία για την προστασία και τη διατήρηση του περιβάλλοντος αποφέρει οφέλη τα οποία: α) προάγουν την αειφόρο ανάπτυξη β) ενισχύουν την περιβαλλοντική διακυβέρνηση των μερών γ) αξιοποιούν τις διεθνείς περιβαλλοντικές συμφωνίες στις οποίες είναι συμβαλλόμενα μέρη και δ) συμπληρώνουν τους στόχους της παρούσας συμφωνίας 410

ΑΡΘΡΟ 24.3 Δικαίωμα ρύθμισης και επίπεδα προστασίας Τα μέρη αναγνωρίζουν το δικαίωμα κάθε μέρους να ορίζει τις δικές του περιβαλλοντικές προτεραιότητες, να καθορίζει τα δικά του επίπεδα προστασίας του περιβάλλοντος και να θεσπίζει ή να τροποποιεί αναλόγως τη νομοθεσία και τις πολιτικές του, κατά τρόπο που να συνάδει με τις πολυμερείς περιβαλλοντικές συμφωνίες στις οποίες είναι συμβαλλόμενο μέρος καθώς και με την παρούσα συμφωνία. Κάθε μέρος προσπαθεί να διασφαλίζει ότι οι εν λόγω νόμοι και πολιτικές προβλέπουν και ενθαρρύνουν υψηλά επίπεδα προστασίας του περιβάλλοντος, και καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την περαιτέρω βελτίωση αυτών των νόμων και πολιτικών και των επιπέδων προστασίας που συνεπάγονται. ΑΡΘΡΟ 24.4 Πολυμερείς περιβαλλοντικές συμφωνίες 1. Τα μέρη αναγνωρίζουν την αξία της διεθνούς περιβαλλοντικής διακυβέρνησης και των σχετικών διεθνών συμφωνιών ως απάντηση της διεθνούς κοινότητας στα παγκόσμια ή περιφερειακά περιβαλλοντικά προβλήματα, και τονίζουν την ανάγκη αναβάθμισης της αλληλοϋποστήριξης μεταξύ των εμπορικών και περιβαλλοντικών πολιτικών, κανόνων και μέτρων. 2. Κάθε μέρος επιβεβαιώνει εκ νέου τη δέσμευσή του για αποτελεσματική εφαρμογή, στη νομοθεσία και τις πρακτικές του για το σύνολο του εδάφους του, των πολυμερών περιβαλλοντικών συμφωνιών στις οποίες είναι συμβαλλόμενο μέρος. 411

3. Τα μέρη δεσμεύονται να πραγματοποιούν διαβουλεύσεις και να συνεργάζονται, ανάλογα με την περίπτωση, για περιβαλλοντικά ζητήματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος που σχετίζονται με πολυμερείς περιβαλλοντικές συμφωνίες, και ιδίως για ζητήματα σχετικά με το εμπόριο. Στη δέσμευση αυτή περιλαμβάνεται η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με: α) την εφαρμογή των πολυμερών περιβαλλοντικών συμφωνιών στις οποίες είναι συμβαλλόμενο μέρος ένα μέρος β) τις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για νέες πολυμερείς περιβαλλοντικές συμφωνίες και γ) τις απόψεις κάθε μέρους όσον αφορά την προοπτική προσχώρησης σε πρόσθετες πολυμερείς περιβαλλοντικές συμφωνίες. 4. Τα μέρη αναγνωρίζουν το δικαίωμά τους να αξιοποιούν το άρθρο 28.3 (Γενικές εξαιρέσεις) σε σχέση με περιβαλλοντικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων που λαμβάνουν βάσει πολυμερών περιβαλλοντικών συμφωνιών στις οποίες είναι συμβαλλόμενα μέρη. ΑΡΘΡΟ 24.5 Διατήρηση επιπέδων προστασίας 1. Τα μέρη αναγνωρίζουν ότι είναι αθέμιτο να ενθαρρύνονται το εμπόριο ή οι επενδύσεις μέσω της αποδυνάμωσης ή της μείωσης των επιπέδων προστασίας που παρέχει η περιβαλλοντική νομοθεσία τους. 412

2. Κανένα μέρος δεν επιτρέπεται δεν παραβλέπει ή να αποκλίνει κατ άλλον τρόπο από την περιβαλλοντική νομοθεσία του, ούτε να παρέχει σε άλλους αυτή τη δυνατότητα, με σκοπό να ενθαρρύνει το εμπόριο ή την εγκατάσταση, την απόκτηση, την επέκταση ή τη διατήρηση μιας επένδυσης στο έδαφός του. 3. Κανένα μέρος δεν επιτρέπεται να παραλείπει, μέσω της διατήρησης ή της επανάληψης συγκεκριμένων ενεργειών ή μέσω της αδράνειας, την αποτελεσματική επιβολή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας του, με σκοπό την ενθάρρυνση του εμπορίου ή των επενδύσεων. ΑΡΘΡΟ 24.6 Πρόσβαση σε μέσα έννομης προστασίας και διαδικαστικές εγγυήσεις 1. Σύμφωνα με τις υποχρεώσεις που προβλέπονται στο άρθρο 24.5: α) κάθε μέρος διασφαλίζει, σύμφωνα με τη νομοθεσία του, ότι οι αρχές του που είναι αρμόδιες για την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας λαμβάνουν δεόντως υπόψη τις καταγγελλόμενες παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας που τους γνωστοποιούνται από ενδιαφερομένους που διαμένουν ή είναι εγκατεστημένοι στο έδαφός του και β) κάθε μέρος διασφαλίζει τη διαθεσιμότητα διοικητικών και δικαστικών διαδικασιών για τα άτομα που έχουν νομικά αναγνωρισμένο συμφέρον για ένα συγκεκριμένο ζήτημα ή τα οποία υποστηρίζουν ότι υπήρξε παραβίαση δικαιώματος σύμφωνα με το δίκαιο του εν λόγω μέρους, έτσι ώστε να είναι δυνατή η λήψη αποτελεσματικών μέτρων κατά των παραβιάσεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας του, στα οποία περιλαμβάνονται κατάλληλα μέσα έννομης προστασίας για περιπτώσεις καταπάτησης της εν λόγω νομοθεσίας. 413

2. Κάθε μέρος διασφαλίζει, σύμφωνα με την εγχώρια νομοθεσία του, ότι οι διαδικασίες που αναφέρονται στην παράγραφο 1 στοιχείο β) δεν είναι περίπλοκες άνευ λόγου ή απαγορευτικά δαπανηρές, δεν προβλέπουν παράλογες προθεσμίες ούτε συνεπάγονται αδικαιολόγητες καθυστερήσεις, παρέχουν δυνατότητα λήψης ασφαλιστικών μέτρων, εάν κριθεί σκόπιμο, και είναι εύλογες, δίκαιες και διαφανείς, εξασφαλίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι: α) παρέχουν στους καθ ων έγκαιρη ενημέρωση σε περίπτωση κίνησης διαδικασίας, η οποία ενημέρωση περιλαμβάνει περιγραφή της φύσης της διαδικασίας και της βάσης της αξίωσης β) παρέχουν στους διαδίκους λογικά περιθώρια για να υποστηρίξουν ή να υπερασπιστούν τις θέσεις τους, μεταξύ άλλων μέσω της υποβολής πληροφοριών ή αποδεικτικών στοιχείων, πριν από την έκδοση τελικής απόφασης γ) προβλέπουν ότι οι τελικές αποφάσεις λαμβάνονται γραπτώς και περιέχουν αιτιολόγηση ανάλογα με την περίπτωση και με βάση τις πληροφορίες και τα αποδεικτικά στοιχεία σε σχέση με τα οποία δόθηκε η δυνατότητα στους διαδίκους να γίνουν δεκτοί σε ακρόαση και δ) παρέχουν στους συμμετέχοντες σε διοικητική διαδικασία τη δυνατότητα επανεξέτασης και, εάν συντρέχει λόγος, διόρθωσης τελικών διοικητικών αποφάσεων εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος από δικαστήριο που συστήνεται βάσει νόμου, με κατάλληλες εγγυήσεις ανεξαρτησίας και αμεροληψίας του δικαστηρίου. 414

ΑΡΘΡΟ 24.7 Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού 1. Επιπρόσθετα προς το άρθρο 27.1 (Δημοσίευση), κάθε μέρος ενθαρρύνει τη δημόσια συζήτηση με μη κρατικούς φορείς και μεταξύ αυτών σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη και τη χάραξη πολιτικών που μπορούν να οδηγήσουν στην έγκριση περιβαλλοντικής νομοθεσίας από τις δημόσιες αρχές του. 2. Κάθε μέρος προάγει την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με την περιβαλλοντική νομοθεσία του, καθώς και τις διαδικασίες επιβολής και συμμόρφωσης, διασφαλίζοντας τη διαθεσιμότητα των πληροφοριών στους ενδιαφερόμενους φορείς. 3. Κάθε μέρος είναι πρόθυμο να δέχεται και να εξετάζει με τη δέουσα προσοχή τις παρατηρήσεις του κοινού για θέματα που σχετίζονται με το παρόν κεφάλαιο, συμπεριλαμβανομένων γνωστοποιήσεων για προβλήματα εφαρμογής. Κάθε μέρος ενημερώνει τις αντίστοιχες εγχώριες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με τις εν λόγω γνωστοποιήσεις μέσω των μηχανισμών διαβούλευσης που αναφέρονται στο άρθρο 24.13 παράγραφος 5. ΑΡΘΡΟ 24.8 Επιστημονικές και τεχνικές πληροφορίες 1. Κατά την κατάρτιση και εφαρμογή μέτρων που αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος και τα οποία ενδέχεται να επηρεάσουν το εμπόριο ή τις επενδύσεις μεταξύ των μερών, κάθε μέρος λαμβάνει υπόψη τις συναφείς επιστημονικές και τεχνικές πληροφορίες και τα σχετικά διεθνή πρότυπα, κατευθυντήριες γραμμές ή συστάσεις. 415

2. Τα μέρη αναγνωρίζουν ότι, όταν υπάρχει κίνδυνος σοβαρής ή μη αναστρέψιμης βλάβης, η απουσία πλήρους επιστημονικής βεβαιότητας δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως λόγος για να αναβληθεί η λήψη οικονομικά αποδοτικών μέτρων για την πρόληψη της υποβάθμισης του περιβάλλοντος. ΑΡΘΡΟ 24.9 Το εμπόριο υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος 1. Τα μέρη δεσμεύονται να καταβάλλουν προσπάθειες για τη διευκόλυνση και την προώθηση του εμπορίου και των επενδύσεων σε περιβαλλοντικά αγαθά και υπηρεσίες, μεταξύ άλλων μέσω της μείωσης των μη δασμολογικών εμποδίων που συνδέονται με τα εν λόγω προϊόντα και υπηρεσίες. 2. Τα μέρη, σύμφωνα με τις διεθνείς υποχρεώσεις τους, δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στη διευκόλυνση της άρσης των εμποδίων στο εμπόριο ή τις επενδύσεις σε αγαθά και υπηρεσίες που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, και ιδίως το εμπόριο ή τις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και συναφείς υπηρεσίες. 416

ΑΡΘΡΟ 24.10 Εμπόριο δασικών προϊόντων 1. Τα μέρη αναγνωρίζουν τη σημασία της διατήρησης και της αειφόρου διαχείρισης των δασών ώστε να διασφαλιστούν περιβαλλοντικές λειτουργίες και οικονομικές και κοινωνικές ευκαιρίες για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές, καθώς και της πρόσβασης στην αγορά για δασικά προϊόντα που έχουν υλοτομηθεί σύμφωνα με τη νομοθεσία της χώρας υλοτόμησης και από δάση με καθεστώς αειφόρου διαχείρισης. 2. Για τον σκοπό αυτό, και κατά τρόπο που συνάδει με τις διεθνείς υποχρεώσεις τους, τα μέρη δεσμεύονται: α) να ενθαρρύνουν το εμπόριο δασικών προϊόντων που προέρχονται από δάση με καθεστώς αειφόρου διαχείρισης και τα οποία έχουν υλοτομηθεί σύμφωνα με τη νομοθεσία της χώρας υλοτόμησης β) να ανταλλάσσουν πληροφορίες και, εάν κριθεί σκόπιμο, να συνεργάζονται σε πρωτοβουλίες για την προώθηση της αειφόρου διαχείρισης των δασών, συμπεριλαμβανομένων πρωτοβουλιών που αποσκοπούν στην καταπολέμηση της παράνομης υλοτομίας και του συναφούς εμπορίου γ) να προάγουν την αποτελεσματική αξιοποίηση της σύμβασης για το διεθνές εμπόριο ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας που απειλούνται με εξαφάνιση, η οποία υπογράφηκε στην Ουάσινγκτον στις 3 Μαρτίου 1973, σε σχέση με τα είδη ξυλείας τα οποία θεωρείται ότι βρίσκονται σε κίνδυνο και δ) να συνεργάζονται, κατά περίπτωση, σε διεθνή φόρουμ που ασχολούνται με τη διατήρηση και την αειφόρο διαχείριση των δασών. 417

3. Τα μέρη συζητούν τα θέματα που αναφέρονται στην παράγραφο 2 στο πλαίσιο της επιτροπής εμπορίου και αειφόρου ανάπτυξης ή στο πλαίσιο του διμερούς διαλόγου για τα δασικά προϊόντα που αναφέρεται στο κεφάλαιο είκοσι πέντε (Διμερείς διάλογοι και συνεργασία), σύμφωνα με τους αντίστοιχους τομείς αρμοδιότητάς τους. ΑΡΘΡΟ 24.11 Εμπόριο προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας 1. Τα μέρη αναγνωρίζουν τη σημασία της διατήρησης και της αειφόρου και υπεύθυνης διαχείρισης της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας καθώς και της συμβολής τους στη διασφάλιση περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών ευκαιριών για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές. 2. Για τον σκοπό αυτό, και κατά τρόπο που συνάδει με τις διεθνείς υποχρεώσεις τους, τα μέρη δεσμεύονται: α) να θεσπίζουν ή να διατηρούν αποτελεσματικά μέτρα παρακολούθησης, ελέγχου και επιτήρησης, όπως προγράμματα παρατηρητών, συστήματα παρακολούθησης σκαφών, έλεγχο μεταφορτώσεων, επιθεωρήσεις εν πλω, έλεγχο από το κράτος λιμένα, και συναφείς κυρώσεις, με στόχο τη διατήρηση των ιχθυαποθεμάτων και την πρόληψη της υπεραλίευσης 418

β) να θεσπίζουν ή να διατηρούν δράσεις και να συνεργάζονται για την καταπολέμηση της παράνομης, λαθραίας και άναρχης («ΠΛΑ») αλιείας, όπου περιλαμβάνεται, ανάλογα με την περίπτωση, η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις δραστηριότητες ΠΛΑ αλιείας στα ύδατά τους και η υλοποίηση πολιτικών και μέτρων για τον αποκλεισμό προϊόντων ΠΛΑ αλιείας από τις εμπορικές ροές και τις δραστηριότητες ιχθυοκαλλιέργειας γ) να συνεργάζονται με περιφερειακές οργανώσεις διαχείρισης της αλιείας στις οποίες τα μέρη είναι μέλη, παρατηρητές ή συνεργαζόμενα μη συμβαλλόμενα μέρη (ή, ανάλογα με την περίπτωση, στο πλαίσιο των οργανώσεων αυτών), με στόχο την επίτευξη χρηστής διακυβέρνησης, μεταξύ άλλων υποστηρίζοντας τη λήψη αποφάσεων βάσει επιστημονικών στοιχείων και τη συμμόρφωση με αυτές τις αποφάσεις στις εν λόγω οργανώσεις και δ) να προάγουν την ανάπτυξη ενός περιβαλλοντικά υπεύθυνου και οικονομικά ανταγωνιστικού κλάδου υδατοκαλλιέργειας. ΑΡΘΡΟ 24.12 Συνεργασία σε περιβαλλοντικά ζητήματα 1. Τα μέρη αναγνωρίζουν ότι η ενισχυμένη συνεργασία αποτελεί σημαντικό στοιχείο για την επίτευξη των στόχων του παρόντος κεφαλαίου, και δεσμεύονται να συνεργάζονται σε περιβαλλοντικά ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος που συνδέονται με το εμπόριο, σε τομείς όπως: α) ο δυνητικός αντίκτυπος της παρούσας συμφωνίας στο περιβάλλον και τρόποι για την ενίσχυση, την πρόληψη ή τον περιορισμό του αντικτύπου αυτού, λαμβάνοντας υπόψη τυχόν εκτιμήσεις επιπτώσεων που έχουν πραγματοποιήσει τα μέρη 419

β) η δραστηριότητα στο πλαίσιο διεθνών φόρουμ που ασχολούνται με ζητήματα σχετικά με εμπορικές και περιβαλλοντικές πολιτικές, και ιδίως του ΠΟΕ, του ΟΟΣΑ, του προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον και πολυμερών περιβαλλοντικών συμφωνιών γ) η περιβαλλοντική διάσταση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και λογοδοσίας, όπου περιλαμβάνεται η εφαρμογή διεθνώς αναγνωρισμένων κατευθυντήριων γραμμών και η συνέχεια που δίνεται σε αυτές δ) ο αντίκτυπος των περιβαλλοντικών κανονισμών και προτύπων στο εμπόριο, καθώς και ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος των κανόνων για το εμπόριο και τις επενδύσεις, σε ό,τι αφορά μεταξύ άλλων την ανάπτυξη περιβαλλοντικών κανονισμών και πολιτικής ε) οι εμπορικές πτυχές του σημερινού και μελλοντικού διεθνούς καθεστώτος για την κλιματική αλλαγή, καθώς και των εγχώριων πολιτικών και προγραμμάτων για το κλίμα που συνδέονται με τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σ αυτήν, όπως μεταξύ άλλων ζητήματα σχετικά με τις αγορές διοξειδίου του άνθρακα, τρόποι αντιμετώπισης των αρνητικών επιπτώσεων του εμπορίου στο κλίμα, καθώς και μέσα για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης και την ανάπτυξη και διάδοση τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και άλλων φιλικών προς το κλίμα τεχνολογιών στ) το εμπόριο και οι επενδύσεις σε περιβαλλοντικά αγαθά και υπηρεσίες, όπου περιλαμβάνονται οι περιβαλλοντικές και πράσινες τεχνολογίες και πρακτικές, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η ενεργειακή απόδοση, και η χρήση, διατήρηση και επεξεργασία του νερού ζ) η συνεργασία σε ό,τι αφορά τις εμπορικές πτυχές της διατήρησης και της αειφόρου χρήσης της βιοποικιλότητας 420

η) η προώθηση της διαχείρισης του κύκλου ζωής των προϊόντων, όπου περιλαμβάνεται η μέτρηση του άνθρακα και η διαχείριση του τέλους του κύκλου ζωής των προϊόντων, η διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού, η ανακύκλωση και η μείωση των αποβλήτων, καθώς και άλλες βέλτιστες πρακτικές i) η καλύτερη κατανόηση των επιπτώσεων της οικονομικής δραστηριότητας και των δυνάμεων της αγοράς στο περιβάλλον και ι) η ανταλλαγή απόψεων σχετικά με τη σχέση μεταξύ πολυμερών περιβαλλοντικών συμφωνιών και διεθνών εμπορικών κανόνων. 2. Η συνεργασία που προβλέπεται στην παράγραφο 1 πραγματοποιείται με τη χρήση δράσεων και μέσων που μπορούν να περιλαμβάνουν τεχνικές ανταλλαγές, ανταλλαγές πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών, ερευνητικά προγράμματα, μελέτες, εκθέσεις, συνέδρια και εργαστήρια. 3. Τα μέρη λαμβάνουν υπόψη τις απόψεις ή τα σχόλια που υποβάλλονται από το κοινό και τους ενδιαφερόμενους φορείς κατά τον καθορισμό και την υλοποίηση των δραστηριοτήτων συνεργασίας τους, και μπορούν να φροντίζουν για μεγαλύτερη συμμετοχή των εν λόγω ενδιαφερόμενων φορέων στις δραστηριότητες αυτές, ανάλογα με την περίπτωση. 421

ΑΡΘΡΟ 24.13 Θεσμικοί μηχανισμοί 1. Κάθε μέρος ορίζει μια υπηρεσία η οποία θα χρησιμεύει ως σημείο επαφής με το άλλο μέρος για την εφαρμογή του παρόντος κεφαλαίου, μεταξύ άλλων όσον αφορά: α) τα προγράμματα και τις δραστηριότητες συνεργασίας σύμφωνα με το άρθρο 24.12 β) την παραλαβή παρατηρήσεων και γνωστοποιήσεων σύμφωνα με το άρθρο 24.7 παράγραφος 3 και γ) τις πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται στο άλλο μέρος, στην ομάδα εμπειρογνωμόνων και στο κοινό. 2. Κάθε μέρος ενημερώνει εγγράφως το άλλο μέρος σχετικά με το σημείο επαφής που αναφέρεται στην παράγραφο 1. 3. Μέσω τακτικών συνεδριάσεων ή ειδικών συνόδων όπου συμμετέχουν τα άτομα που είναι υπεύθυνα για τα θέματα που καλύπτονται από το παρόν κεφάλαιο, η επιτροπή εμπορίου και αειφόρου ανάπτυξης που συστήνεται βάσει του άρθρου 26.2 (Ειδικές επιτροπές) παράγραφος 1 στοιχείο ζ): α) επιβλέπει την εφαρμογή του παρόντος κεφαλαίου και εξετάζει την πρόοδο που έχει σημειωθεί στο πλαίσιο αυτού β) συζητά ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος και 422

γ) συζητά οποιοδήποτε άλλο ζήτημα αποφασίσουν από κοινού τα μέρη το οποίο εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος κεφαλαίου. 4. Τα μέρη λαμβάνουν υπόψη τις δραστηριότητες των συναφών πολυμερών περιβαλλοντικών οργανισμών ή φορέων έτσι ώστε να προωθείται η μεγαλύτερη δυνατή συνεργασία και συνοχή μεταξύ του έργου των μερών και των οργανισμών ή των φορέων αυτών. 5. Κάθε μέρος χρησιμοποιεί τους υφιστάμενους μηχανισμούς διαβούλευσης ή θεσπίζει νέους, όπως οι εγχώριες συμβουλευτικές ομάδες, ώστε να ζητήσει απόψεις και συμβουλές για ζητήματα που σχετίζονται με το παρόν κεφάλαιο. Οι εν λόγω μηχανισμοί διαβούλευσης απαρτίζονται από ανεξάρτητες αντιπροσωπευτικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών με ισορροπημένη εκπροσώπηση περιβαλλοντικών ομάδων, επιχειρηματικών οργανώσεων, καθώς και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων, κατά περίπτωση. Μέσω αυτών των μηχανισμών, οι ενδιαφερόμενοι φορείς μπορούν να υποβάλλουν γνώμες και να διατυπώνουν συστάσεις με δική τους πρωτοβουλία πάνω σε κάθε θέμα που συνδέεται με το παρόν κεφάλαιο. ΑΡΘΡΟ 24.14 Διαβουλεύσεις 1. Ένα μέρος μπορεί να ζητήσει τη διενέργεια διαβουλεύσεων με το άλλο μέρος όσον αφορά κάθε ζήτημα που προκύπτει από το παρόν κεφάλαιο μέσω της υποβολής γραπτού αιτήματος στο σημείο επαφής του άλλου μέρους. Στο αίτημά του, το μέρος πρέπει να εκθέτει με σαφήνεια το ζήτημα, να προσδιορίζει τα ερωτήματα που άπτονται αυτού και να παρέχει συνοπτική παρουσίαση τυχόν αξιώσεων βάσει του παρόντος κεφαλαίου. Οι διαβουλεύσεις πρέπει να αρχίζουν αμέσως μετά την υποβολή του σχετικού αιτήματος ενός από τα μέρη. 423

2. Κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεων, κάθε μέρος παρέχει στο άλλο μέρος επαρκή στοιχεία που έχει στη διάθεσή του ούτως ώστε να είναι δυνατή η ολοκληρωμένη εξέταση των ζητημάτων που εγείρονται, με την επιφύλαξη της νομοθεσίας του όσον αφορά την προστασία των πληροφοριών εμπιστευτικού ή αποκλειστικού χαρακτήρα. 3. Κατά περίπτωση και εφόσον συναινούν αμφότερα, τα μέρη ζητούν τα πληροφοριακά στοιχεία ή τις απόψεις οποιουδήποτε προσώπου, οργανισμού ή φορέα, συμπεριλαμβανομένου του σχετικού διεθνούς οργανισμού ή φορέα, που μπορεί να συνεισφέρει στην εξέταση του επίμαχου ζητήματος. 4. Εάν ένα μέρος κρίνει ότι το ζήτημα απαιτεί περαιτέρω συζήτηση, το μέρος αυτό μπορεί να ζητήσει τη σύγκληση της επιτροπής εμπορίου και αειφόρου ανάπτυξης για την εξέταση του ζητήματος αυτού μέσω της υποβολής γραπτού αιτήματος στο σημείο επαφής του άλλου μέρους. Η επιτροπή εμπορίου και αειφόρου ανάπτυξης συγκαλείται αμέσως και καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την επίλυση του ζητήματος. Εάν κριθεί σκόπιμο, ζητά τη γνώμη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών των μερών μέσω των μηχανισμών διαβούλευσης που αναφέρονται στο άρθρο 24.13 παράγραφος 5. 5. Κάθε μέρος δημοσιοποιεί κάθε λύση ή απόφαση σχετικά με τα ζητήματα που εξετάζονται βάσει του παρόντος άρθρου. 424

ΑΡΘΡΟ 24.15 Ομάδα εμπειρογνωμόνων 1. Για κάθε ζήτημα που δεν αντιμετωπίζεται ικανοποιητικά μέσω των διαβουλεύσεων που προβλέπονται στο άρθρο 24.14, ένα μέρος μπορεί, 90 ημέρες μετά την παραλαβή του αιτήματος για διαβουλεύσεις βάσει του άρθρου 24.14 παράγραφος 1, να ζητήσει τη σύγκληση ομάδας εμπειρογνωμόνων για την εξέταση του ζητήματος αυτού, μέσω της υποβολής γραπτού αιτήματος στο σημείο επαφής του άλλου μέρους. 2. Με την επιφύλαξη των διατάξεων του παρόντος κεφαλαίου, τα μέρη εφαρμόζουν τον εσωτερικό κανονισμό και τον κώδικα δεοντολογίας που περιλαμβάνονται στα παραρτήματα 29-Α και 29-Β, εκτός εάν τα μέρη αποφασίσουν διαφορετικά. 3. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων απαρτίζεται από τρία μέλη. 4. Τα μέρη πραγματοποιούν διαβουλεύσεις για να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τη σύνθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων εντός 10 εργάσιμων ημερών από την παραλαβή από το απαντών μέρος ενός αιτήματος για σύσταση ομάδας εμπειρογνωμόνων. Δίνεται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να εξασφαλιστεί ότι τα προτεινόμενα μέλη της ομάδας πληρούν τις απαιτήσεις που καθορίζονται στην παράγραφο 7 και διαθέτουν την εμπειρογνωμοσύνη που ενδείκνυται για το συγκεκριμένο ζήτημα. 5. Εάν τα μέρη αδυνατούν να αποφασίσουν σχετικά με τη σύνθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων εντός της προθεσμίας που ορίζεται στην παράγραφο 4, τότε για τον κατάλογο που προβλέπεται στην παράγραφο 6 εφαρμόζεται η διαδικασία επιλογής που ορίζεται στο άρθρο 29.7 (Σύσταση της ειδικής ομάδας διαιτησίας) παράγραφοι 3 έως 7. 425

6. Η επιτροπή εμπορίου και αειφόρου ανάπτυξης, κατά την πρώτη συνεδρίασή της μετά την έναρξη ισχύος της παρούσας συμφωνίας, καταρτίζει κατάλογο τουλάχιστον εννέα ατόμων που επιλέγονται για την αντικειμενικότητα, την αξιοπιστία και την ορθή κρίση τους, και τα οποία είναι πρόθυμα και ικανά να εκτελέσουν χρέη μέλους της ομάδας εμπειρογνωμόνων. Κάθε μέρος προτείνει τουλάχιστον τρία πρόσωπα για τον κατάλογο ώστε να εκτελέσουν χρέη μέλους της ομάδας. Τα μέρη προτείνουν επίσης τουλάχιστον τρία άτομα που δεν είναι υπήκοοι κανενός μέρους και τα οποία είναι πρόθυμα και ικανά να εκτελέσουν χρέη προέδρου της ομάδας εμπειρογνωμόνων. Η επιτροπή εμπορίου και αειφόρου ανάπτυξης μεριμνά ώστε ο κατάλογος να διατηρείται πάντοτε σε αυτό το επίπεδο. 7. Οι εμπειρογνώμονες που προτείνονται ως μέλη της ομάδας εμπειρογνωμόνων πρέπει να διαθέτουν ειδικευμένες γνώσεις ή πείρα στην περιβαλλοντική νομοθεσία, στα ζητήματα για τα οποία γίνεται λόγος στο παρόν κεφάλαιο, ή στην επίλυση διαφορών που προκύπτουν από διεθνείς συμφωνίες. Πρέπει να είναι ανεξάρτητοι, να συμμετέχουν σε ατομική βάση και να μη λαμβάνουν οδηγίες από κάποιον οργανισμό ή δημόσια αρχή σχετικά με το υπό εξέταση ζήτημα. Δεν πρέπει να συνδέονται με την κυβέρνηση κανενός εκ των μερών, και πρέπει να συμμορφώνονται με τον κώδικα δεοντολογίας που αναφέρεται στην παράγραφο 2. 8. Εκτός εάν τα μέρη αποφασίσουν διαφορετικά εντός πέντε εργάσιμων ημερών από την ημερομηνία επιλογής των μελών της ομάδας εμπειρογνωμόνων, η εντολή της ομάδας αυτής είναι η εξής: «να εξετάσει, λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές διατάξεις του κεφαλαίου είκοσι τέσσερα (Εμπόριο και περιβάλλον), το ζήτημα που αναφέρεται στο αίτημα για τη σύσταση της ομάδας εμπειρογνωμόνων, και να υποβάλει έκθεση, σύμφωνα με το άρθρο 24.15 (Ομάδα εμπειρογνωμόνων) του κεφαλαίου είκοσι τέσσερα (Εμπόριο και περιβάλλον), στην οποία διατυπώνει συστάσεις για την επίλυση του ζητήματος». 426

9. Όσον αφορά τα ζητήματα που σχετίζονται με πολυμερείς περιβαλλοντικές συμφωνίες, όπως ορίζονται στο άρθρο 24.4, η ομάδα εμπειρογνωμόνων θα πρέπει να ζητά απόψεις και πληροφορίες από τους σχετικούς φορείς που έχουν συσταθεί βάσει των συμφωνιών αυτών, όπου περιλαμβάνονται όλες οι διαθέσιμες συναφείς ερμηνευτικές οδηγίες, πορίσματα ή αποφάσεις που έχουν εγκριθεί από τους εν λόγω φορείς 32. 10. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων κοινοποιεί στα μέρη μια ενδιάμεση και μια τελική έκθεση στην οποία περιέχονται τα πραγματικά περιστατικά, τα συμπεράσματά της σχετικά με το ζήτημα μεταξύ των οποίων για το αν το απαντών μέρος συμμορφώθηκε με τις υποχρεώσεις του βάσει του παρόντος κεφαλαίου και το σκεπτικό τυχόν διαπιστώσεων, συμπερασμάτων και συστάσεων που διατυπώνει. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων κοινοποιεί στα μέρη την ενδιάμεση έκθεση εντός 120 ημερών μετά την επιλογή του τελευταίου μέλους της ομάδας, ή σε άλλο χρόνο που αποφασίζουν τα μέρη. Τα μέρη μπορούν να υποβάλουν παρατηρήσεις στην ομάδα εμπειρογνωμόνων σχετικά με την ενδιάμεση έκθεση εντός 45 ημερών από τη διαβίβασή της. Αφού εξετάσει τις παρατηρήσεις αυτές, η ομάδα εμπειρογνωμόνων μπορεί να επανεξετάσει την έκθεσή της και να προβεί σε οποιαδήποτε περαιτέρω εξέταση κρίνει απαραίτητη. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων διαβιβάζει στα μέρη την τελική έκθεση εντός 60 ημερών από την υποβολή της ενδιάμεσης έκθεσης. Κάθε μέρος δημοσιοποιεί την τελική έκθεση εντός 30 ημερών από τη διαβίβασή της. 32 Τα μέρη εφαρμόζουν την παρούσα διάταξη σύμφωνα με τον κανόνα 42 του εσωτερικού κανονισμού σχετικά με τη διαιτησία ο οποίος παρατίθεται στο παράρτημα 29-A. 427

11. Εάν στην τελική έκθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων διαπιστώνεται ότι ένα μέρος δεν συμμορφώθηκε με τις υποχρεώσεις του βάσει του παρόντος κεφαλαίου, τα μέρη διεξάγουν συζητήσεις και καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια, εντός τριών μηνών από τη διαβίβαση της τελικής έκθεσης, για να προσδιορίσουν ένα κατάλληλο μέτρο ή, κατά περίπτωση, να καταλήξουν σε ένα αμοιβαία ικανοποιητικό σχέδιο δράσης. Σε αυτές τις συζητήσεις, τα μέρη λαμβάνουν υπόψη την τελική έκθεση. Το απαντών μέρος ενημερώνει εγκαίρως τις εγχώριες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών μέσω των μηχανισμών διαβούλευσης που αναφέρονται στο άρθρο 24.13 παράγραφος 5, καθώς και το αιτούν μέρος, σχετικά με την απόφασή του για τυχόν δράσεις ή μέτρα που θα εφαρμόσει. Η επιτροπή εμπορίου και αειφόρου ανάπτυξης παρακολουθεί τις ενέργειες που πραγματοποιούνται σε συνέχεια της τελικής έκθεσης και των συστάσεων της ομάδας εμπειρογνωμόνων. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, μέσω των μηχανισμών διαβούλευσης που αναφέρονται στο άρθρο 24.13 παράγραφος 5, και το φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να υποβάλουν σχετικές παρατηρήσεις στην επιτροπή εμπορίου και αειφόρου ανάπτυξης. 12. Εάν τα μέρη καταλήξουν σε αμοιβαία αποδεκτή λύση για το ζήτημα μετά τη συγκρότηση ομάδας εμπειρογνωμόνων, ενημερώνουν σχετικά με αυτή τη λύση την επιτροπή εμπορίου και αειφόρου ανάπτυξης και την ομάδα εμπειρογνωμόνων. Με την ενημέρωση αυτή περατώνεται η διαδικασία της ομάδας εμπειρογνωμόνων. ΑΡΘΡΟ 24.16 Επίλυση διαφορών 1. Για κάθε διαφορά που προκύπτει από το παρόν κεφάλαιο, τα μέρη προσφεύγουν μόνο στους κανόνες και τις διαδικασίες που προβλέπονται στο παρόν κεφάλαιο. 428

2. Τα μέρη καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να καταλήξουν σε αμοιβαία ικανοποιητική επίλυση της διαφοράς. Για να επιτύχουν αυτή την επίλυση, τα μέρη μπορούν να προσφεύγουν ανά πάσα στιγμή σε καλές υπηρεσίες, συμβιβασμό ή διαμεσολάβηση. ΚΕΦΑΛΑIΟ ΕΙΚΟΣΙ ΠΕΝΤΕ ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΘΡΟ 25.1 Στόχοι και αρχές 1. Τα μέρη, χρησιμοποιώντας ως βάση τη σαφώς εδραιωμένη εταιρική σχέση και τις κοινές αξίες τους, συμφωνούν να διευκολύνουν τη συνεργασία τους σε ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος, μεταξύ άλλων μέσα από: α) την ενίσχυση της διμερούς συνεργασίας σε θέματα βιοτεχνολογίας μέσω του διαλόγου σχετικά με ζητήματα πρόσβασης στην αγορά βιοτεχνολογίας β) την προώθηση και τη διευκόλυνση του διμερούς διαλόγου και της ανταλλαγής πληροφοριών για θέματα που σχετίζονται με το εμπόριο δασικών προϊόντων μέσω του διμερούς διαλόγου για τα δασικά προϊόντα 429