7. Η ΓΕΝΝΕΤΙΚΗ ΥΛΗ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ. 7.1. Τα γενεσιουργά πολεοδοµικά αίτια. Με την τελευταία 10ετία του 20ου αιώνα άρχισαν να συντονίζονται µία σειρά από Κοινωνικές, Οικονοµικές, ιαχειριστικές και Τεχνολογικές µεταβολές που διατυπώθηκαν στο 2 ο ήµισύ του και να αναπτύσσουν δυνάµεις που µεταβάλλουν την λειτουργία των πόλεων, και την χωρική διατύπωση τους. Η πόλη 64 αποτελούσα το έµµεσο ή άµεσο λίκνο οποιασδήποτε δραστηριότητας επηρεάζει µεν αµφίδροµα και καταλυτικά την ανάπτυξη 65 αλλά και επηρεάζεται από τις οποιεσδήποτε αλλαγές επέρχονται σ αυτές ιδίως όταν οι αλλαγές είναι ειδολογικής και δοµικής φύσεως. Προκειµένου λοιπόν να διαγνώσουµε τις πραγµατοποιούµενες και επερχόµενες µεταβολές πρέπει να διαπιστώσουµε τα νεοδιαµορφούµενα πολεοδοµικά γενεσιουργά αίτια. Αυτά είναι διττής φύσης, οικονοµικής και χωρικής. Νέες διαστάσεις εµφανίζονται στην διαµόρφωση της σηµερινής οικονοµίας που αφορούν σε: α) διεθνοποίηση β) λειτουργική δοµή γ) φύση προϊόντων, και δ) ενσωµάτωση της 64 Και τούτο, γιατί οι πόλεις θεωρούνται ως τοπικές κυβερνήσεις µε περιορισµένες δυνάµεις και µε ενδιαφέροντα σε : δηµοτικές υπηρεσίες, χρήσεις γης, και άλλες συσχετισµένες µε το χώρο αρµοδιότητες. 65 Τσουδερός Ι., To γεννετικό υλικό της εξέλιξης των Ευρωπαικών πόλεων. «Περιφερειακή ανάπτυξη, Χωροταξία και περιβάλλον στο πλαίσιο της Ενωµένης Ευρώπης»
γνώσης ε) Τεχνολογική εξέλιξη. α) ιεθνοποίηση των οικονοµικών µονάδων. Παρατηρείται διεθνώς ότι : - ιαχέεται η ταυτότητα αγαθών και υπηρεσιών. Αγαθά και Υπηρεσίες ταυτίζονται όλο και λιγότερο µε συγκεκριµένες εταιρείες και χώρες. - ο Ανταγωνισµός είναι διεθνής. Μια εταιρεία ανταγωνίζεται όλες τις οµοειδείς της στον πλανήτη και όχι µόνο σε ευρύτερο τοπικό επίπεδο. - Η κατανοµή των επιµέρους δραστηριοτήτων είναι διεθνής. Οι επιχειρήσεις κατανέµουν τις δραστηριότητές τους σε διηπειρωτικό επίπεδο ανάλογα µε το πως τις συµφέρει (µε κριτήρια εξειδίκευσης - απόδοσης - κόστους...) - Η κατανοµή των δαπανών έρευνας είναι διεθνής. Οι δαπάνες έρευνας και ανάπτυξης όλο και περισσότερο διεθνοποιούνται. Τα παραπάνω φαινόµενα οδηγούν νοµοτελειακά στην ανάπτυξη δικτύων σε παγκόσµιο επίπεδο. β) Αλλαγή της λειτουργικής δοµής των επιχειρήσεων 1.- Οι εταιρείες µέχρι σήµερα είναι σχεδιασµένες για µαζική παραγωγή τυποποιηµένων προϊόντων. Αυτό σηµαίνει : ιεραρχική λειτουργική δοµή µε γραφειοκρατικά συµπτώµατα. Ετσι οι δραστηριότητες στον "Τοµέα Παραγωγής" βασίζονται σε ανταγωνιστικά πλεονεκτήµατα : 1. Οικονοµίες κλίµακας, 2. Οργανική σύνθεση κεφαλαίου, 3. Εξωτερικές οικονοµίες και υποδοµές ( φυσικές, ανθρώπινες) 2.- οι νέες εταιρείες στοχεύουν στην παραγωγή προϊόντων που σχετίζονται µε συγκεκριµένες ανάγκες του χρήστη. Αυτό σηµαίνει επίπεδη και δικτυωτή λειτουργική δοµή. Οι νέοι αυτοί στόχοι πρέπει να στηριχθούν στον "Τοµέα Γνώσης" και να αναπτύξουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήµατα όπως : 1. προσόντα και δυνατότητες ανάπτυξης γνώσης (πηγές - µέσα), 2. διασυνδέσεις µέσω δικτύων πληροφορικής και πολυµέσων, 3. δυνατότητες επαφών - ανταλλαγών οι οποίες επηρεάζουν τις επιδόσεις των γνώσεων των εργαζοµένων. 4. οργανική σύνθεση εργασίας.
Είναι προφανές ότι οι Επιχειρήσεις διογκούµενες πρέπει να διασπώνται δικτυωτά και όχι δενδροειδώς. γ) Αλλαγή της φύσης των προϊόντων. Παρατηρείται ότι : - Τα προϊόντα ενσωµατώνουν όλο και περισσότερη γνώση. - Η διάκριση µεταξύ «προϊόντος» και «υπηρεσίας» είναι όλο και πιο δύσκολη. - Οι διεθνείς συναλλαγές αφορούν σε όλο και περισσότερα ενδιάµεσα και όχι σε τελικά προϊόντα. Και η αλλαγή αυτή οδηγεί στην ενδυνάµωση και αναγκαιότητα ανάπτυξης δικτύων. δ) Η γνωστική βάση των εταιρειών. Παρατηρείται : - Το ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα πλέον προέρχεται από την γνωστική βάση των εταιρειών στην επίτευξη και σύνδεση λύσεων και αναγκών - ικανότητα αναγνώρισης και - επίλυσης προβληµάτων και στην - ικανότητα στρατηγικής µεσιτείας (κινητοποίηση διαδικασίας αναγνώρισης και επίλυσης προβληµάτων). ε) Η Ηλεκτρονικοποίηση των δραστηριοτήτων. ζ) Τα συστατικά στοιχεία της αστικής δοµής. 7.2. Γενεσιουργά χωρικά αίτια. Αλλο βασικό στοιχείο µεταλλαγής των πόλεων είναι η µεγένθυση του χωρικού πλαισίου λειτουργίας τους. Η πρώτη χωρική επίπτωση από την Ευρωπαϊκή Ενοποίηση είναι ότι οι ευρωπαϊκές πόλεις άρχισαν να χάνουν σταδιακά την προστασία που εξασφάλιζαν κάποτε τα εθνικά σύνορα, και ο λειτουργικός χώρος επεκτείνεται. Στη συνέχεια έρχονται σωρευτικές επιπτώσεις από την οσηµέραι επεκτεινόµενη και εντατικοποιούµενη Παγκοσµιοποίηση. Ο µεγενθυµένος αυτός χώρος ενεργοποιεί ιδιότητες διαφοροποίησης - εξειδίκευσης αλλά και ολοκλήρωσης. Παράλληλα,
η πτώση των διοικητικών συνόρων εξαφανίζει τις λειτουργικές στρεβλώσεις σε επίπεδο Εθνικών χώρων, και λειτουργεί πλέον σε Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, κατ αρχήν και παγκοσµιοποίηση σε δεύτερο επίπεδο. Αυτή η διεύρυνση του χώρου λειτουργίας των πόλεων µε τη "συλλειτουργία" όλων των παραγόντων εξέλιξης (οικονοµικών -κοινωνικών -πολιτικών) θα επιφέρει µεταλλαγή του λειτουργικού status των πόλεων και ο χώρος θα δοµηθεί στις νέες του διαστάσεις, µε νέες ιεραρχίες και δίκτυα χωρικά, θεµατικά και ποιοτικά. 7.3. Η µεταλλαγή της βασικής φύσης των πόλεων. Το νέο γεννετικό υλικό. Η πόλη είναι το µεγαλύτερο και πολυπλοκότερο ανθρώπινο κατασκεύασµα. Η φύση της δε εξαρτάται και καθορίζεται από τις δραστηριότητες της ενοικούσης κοινωνίας σε ότι αφορά - την διατιθέµενη τεχνολογία - φιλοσοφία managment - δυνατότητες επαφής µε τον εξωτερικό χώρο. Οι πόλεις ευρίσκονται στις µέρες µας υπό την επήρεια δύο σηµαντικών γεννετήσιων αιτίων : Α.- Της λειτουργικής µεταλλαγής των οικονοµικών µονάδων δραστηριοτήτων λόγω νέων λειτουργικών-διοικητικών επιλογών αλλά και τεχνολογικών δυνατοτήτων, και της Β. - Μεγένθυσης σε διηπειρωτικό µέγεθος του χωρικού πλαισίου λειτουργίας τους. Για να καταστούν ικανές να λειτουργήσουν στο νέο στο νέο αυτό πλαίσιο οι πόλεις αρχίζουν, να αναπτύσσουν δραστηριότητες που έχουν κατεύθυνση εξελικτική και στοχεύουν στη "ανάπτυξη και εκµετάλλευση της γνώσης" Τέτοιες δραστηριότητες παρουσιάζονται ιδιαίτερα ευνοούµενες από το "πολεοδοµικό περιβάλλον", που προσφέρει συνθήκες που συντελούν - στην πύκνωση των επαφών, και - την ανταλλαγή και ανάπτυξη της γνώσης. - την ύπαρξη δικτύων (ασύρµατα δίκτυα). ηλ. συντελείται ένας εξορθολογισµός µε γνώµονα τον επιδιωκόµενο στόχο και όχι το µέγεθος. Σταδιακά διαµορφώνεται η αλλαγή από την
"παραγωγική οικονοµία" την βασισµένη - στον ανταγωνισµό, - το κόστος και τη µαζική παραγωγή και µε κύρια χαρακτηριστικά, - τα χωρικά πλεονεκτήµατα, και - τις οικονοµίες κλίµακας που έχουν ποσοτική φύση, στην "εξελικτική οικονοµία " την βασισµένη - στην αυτοεξέλιξη, - την ευελιξία, - την ικανότητα, - τη συνεχή ανανέωση - την εµβάθυση και εξειδίκευση. και µε κύρια χαρακτηριστικά - τα πολιτιστικά πλεονεκτήµατα, και - τις οικονοµίες του σκοπού, που έχουν ποιοτική φύση