8. Ο ΓΕΝΝΕΤΙΚΟΣ ΚΩ ΙΚΑΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ.

Transcript

1 8. Ο ΓΕΝΝΕΤΙΚΟΣ ΚΩ ΙΚΑΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Οι παράγοντες υλικής & άϋλης άποψης, τα δίκτυα. Ο εντοπισµός του είδους, της θέσης και της λειτουργίας των συστατικών στοιχείων της Αστικής πολεοδοµικής δοµής ανοίγει θεωρητικά το δρόµο για την κατανόηση της φύσης και του τρόπου λειτουργίας των πόλεων. Ταυτόχρονα η παρακολούθηση των συντελούµενων µεταβολών των συστατικών αυτών στοιχείων επιτρέπει τον έλεγχο των πολεοδοµικών µεταβολών. Τα βασικά συστατικά στοιχεία αφορούν κυρίως στους παράγοντες χωροθέτησης των οποίων ανθρώπινων δραστηριοτήτων λαµβάνουν κατά καιρούς η χώρα µέσα στον αστικό ιστό. Η ειδολογική διαφοροποίηση τώρα στη βάση της φύσης των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων έχει επιπτώσεις στην «βασική φύση των πόλεων» µέσα στις οποίες πραγµατοποιούνται. Η διαφοροποίηση αυτή εκδηλώνεται τόσο στη λειτουργία όσο και στη µορφή τους. Οι κλασικοί παράγοντες χωροθέτησης των δραστηριοτήτων υπήρξε µέχρι σήµερα κυρίως «υλικής άποψης» Και ειδικότερα: η προσπελασιµότητα, το κόστος ενέργειας, το κόστος εργασίας, η θέση των αγορών διάθεσης, η καταλληλότητα των φυσικών υποδοµών κλπ. Η θεώρηση αυτή πρέπει να συµπληρωθεί µε αντίστοιχους παράγοντες χωροθέτησης «άϋλης άποψης» του χώρου, όπως οι πόροι γνώσης, οι πόροι πολιτισµού, η υποδοµή γνώσης, η δηµιουργία κέντρων, τα δίκτυα πληροφοριών.

2 Αυτοί οι άυλοι παράγοντες αποτελούν τον νέον γενετικό κώδικα δηµιουργίας του νέου αστικού περιβάλλοντος. Ο νέος αυτός γενετικός κώδικας που διαµορφώνεται κυρίως από τους παράγοντες άϋλης άποψης έρχεται να επιδράσει στο συνεχές πολεοδοµικό γίγνεσθαι δρώντας παράλληλα αλλά και συµπληρωµατικά µε τους παράγοντες υλικής άποψης. Είναι σηµαντικό να διερευνηθεί ο τρόπος επιρροής των άϋλων παραγόντων. Και τούτο διότι η άϋλη άποψη τους αναφέρεται κυρίως στο γεγονός ότι «παρουσιάζονται ανεξάρτητοι από τον χώρο» κατά την επιρροή τους στο πολεοδοµικό γίγνεσθαι. Έτσι ενώ µέχρι σήµερα το γίγνεσθαι των πόλεων εξηρτάτο από τους προαναφερθέντες παράγοντες διττής φύσης χώρος και κόστος 66, εις το εξής η διαµόρφωση του ανθρωπογενούς αστικού περιβάλλοντος παρουσιάζεται εξαϋλωµένη και συνεχώς ανεξαρτητοποιούµενη από τον χώρο, και της ιδιότητές του. Είναι ίσως πρόωρο να θεωρήσουµε και να διατυπώσουµε τους τρόπους επίδρασης αλλά και τις µορφές επίδρασης στον πολεοδοµηµένο χώρο αυτών των άϋλων παραγόντων αλλά θα αναπτύξουµε τους µηχανισµούς αυτών των επιρροών. Συνοψίζοντας µπορούµε να θεωρήσουµε ότι: «η Γνώση, η Επιστήµη και η Τεχνολογία είναι κύριες δυνάµεις ανάπτυξης, οι οποίες ενεργοποιούνται σε περιοχές Αστικής συγκέντρωσης». Τα «δίκτυα» τώρα αποτελούν τη βασική προϋπόθεση, για την ολοκλήρωση αυτή των πολλαπλών υβριδικών άϋλων δραστηριοτήτων, και τη διάχυση προς τα µέσα αλλά και προς τα έξω υλικών και άϋλων εισαγωγών. 67 Οι αστικές συγκεντρώσεις καλύπτουν αυτή την ανάγκη ανάπτυξης και σύγκλισης των δικτύων γεγονός που συνιστά την κύρια ιδιότητα βάσης τους. Και τούτο διότι τα δίκτυα απλωνόµενα (βαθµιαία) στον πολεοδοµούµενο χώρο τείνουν να ενοποιήσουν (διαφοροποιήσουν και να βελτιώσουν) επί το λειτουργικότερο τις τρεις βασικές ιδιότητες του χώρου. Ήτοι τη συνέχεια, την ανισοµορφία και την ανισοτροπία του 68. Η επέκταση και το άπλωµα λοιπόν των δικτύων στον «ανθρωπογενή χώρο» στοχεύει στο να καταστήσει όλες τις θέσεις του εξίσου κεντρικές 69. Και αυτό συνιστά µια πρόθεση και στόχο ώστε να βελτιωθεί η λειτουργικότητα του. Έτσι το αναπτυξιακό και πολιτισµικό δυναµικό µιας πόλης καθορίζεται και 66 του κόστους βεβαίως εξαρτηµένου σε µεγάλο βαθµό από τις αποστάσεις στο χώρο. 67 V. Bertallanfy L. (1956), General System Theory, General Systems I, ηλ. λειτουργεί µε διαφορετικό τρόπο στα διαφορετικά σηµεία του. 69 Καλύπτεται έτσι η ανάγκη, µέσω της εξάπλωσης των δικτύων, αλλά και του τρόπου διαχείρισής των), η οποία δηµιούργησε τους ουρανοξύστες λόγω της εύκολης καθ ύψος κινησής τους δηλ. το να βρίσκεσαι πάντοτε εκεί που βρίσκονται όλοι.

3 εξαρτάται από τη δυνατότητα, ποιότητα και ταχύτητα των επικοινωνιών, δηλ. τη δυνατότητα δηµιουργίας δικτύων, και ειδικότερα: την άνεση ένταξης νέων στοιχείων στα δίκτυα, όπως και την δυνατότητα συνδυασµού των δικτύων. Στοιχεία, που αποτελούν και τις δύο βασικές ιδιότητες των δικτύων ιαδικασία Αστικής Μεταλλαγής. Οι πόλεις είναι δυναµικές οντότητες δηλ. ευρίσκονται σε συνεχή λειτουργία και εξέλιξη. Οι βασικές ιδιότητες που πρέπει να εξασφαλίζονται στο διηνεκές σε κάθε πόλη είναι : α) η δυνατότητα να ανανεώνονται, β) η παραγωγική δυνατότητά τους, γ) η δυνατότητα επικοινωνίας. να λειτουργούν δηλαδή σαν ανοικτά συστήµατα 71. Οι πόλεις όµως είναι ανθρωπογενείς. Καµία εξέλιξη δεν πραγµατοποιείται παρά µόνον µέσω της ελεύθερης ανθρώπινης βούλησης. Και η οποία εξέλιξη αυτή ελέγχεται από τις πραγµατικές δυνατότητες που επιτρέπουν οι πιο πάνω 3 βασικές ιδιότητες των πόλεων. Αυτή η ηµιουργική διάθεση σε επίπεδο πόλης, και όχι Χρηστική διάθεση πραγµατοποιείται µέσω των οικονοµικών πράξεων, δηλ. των επενδύσεων. Πρέπει λοιπόν οι γενόµενες επενδύσεις να κατευθύνονται και στοχεύουν στην κινητοποίηση των µηχανισµών της εξυπηρέτησης του γενικότερου οικονοµικού πλαισίου. Το οικονοµικό όµως πλαίσιο διαφοροποιείται κατά εποχές. Ειδικότερα στην σηµερινή συγκυρία απαιτούνται για την πραγµατοποίηση της εξέλιξης - προσαρµογής των πόλεων : 1. ολοκλήρωση της υποδοµής που διευκολύνει την ανάπτυξη 2. προσαρµογή των θεσµών στις αλλαγές µε στόχο την εύρυθµη λειτουργία όλων των επιπέδων 3. βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών. 4. βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών. 5. Εξασφάλιση των δυνατοτήτων εξέλιξης, θεµατικά, χωρικά Τούτο επιτυγχάνεται µέσω της βελτίωσης - αξιοποίησης των δεξιοτήτων των ατόµων σε λεπτότερες και ειδικότερες δραστηριότητες µε στόχο την δυνατότητα ένταξης των πόλεων στα διεθνή οικονοµικά και ίκτυα λήψεως αποφάσεων. 70 Χαρακτηριστικό και κατανοητό παράδειγµα αποτελεί το δίκτυο κυκλοφορίας οχηµάτων (οδικό δίκτυο). Ετσι η δυνατότητα ένταξης νέων στοιχείων αφορά στην ένταξη σε υπάρχον δίκτυο πεζοδρόµων, ανισόπεδων κόµβων κλπ. ενώ η δυνατότητα συνδυασµού αφορά στην σύνδεση υπαρχόντων οδικών δικτύων µε νέους δρόµους, κόµβους κλπ.µεταξύ τους. 71 Τσουδερός (I), Η Οικολογική πόλη, ΕΜΠ, Τοµέας Πολεοδοµίας Χωροταξίας, Αθήνα 1999.

4 Ηδη µπορεί κανείς εύκολα να διαγνώσει αναπτυσσόµενους κάποιους αρχικούς θύλακες τέτοιων στοιχείων ανάπτυξης αλλά και ήδη διαµορφούµενες κυρίαρχες τάσεις ήτοι : 1. ιεθνοποίηση περιφερειακών µητροπολιτικών κέντρων. 2. Πολυεθνικά δίκτυα επικοινωνιών µε στόχο την εξυπηρέτηση οικονοµικών, εµπορικών και πληροφοριακών αναγκών µε απαραίτητα χαρακτηριστικά τις : α. υψηλές ταχύτητες, β. µεγάλες δυνατότητες πολλαπλών συνδέσεων, γ. χαµηλό κόστος ανά µονάδα χρόνου/ταχύτητα, και δ. συµβατότητα διασυνδέσεων, αυτά θα έχουν συνέπειες στην 3. Αναδόµηση των Αστικών περιοχών σε νέες λειτουργικές διατάξεις, µέσω ανάπτυξης πυρήνων µε εξελιγµένες - εξειδικευµένες λειτουργίες. Αυτό ήδη φαίνεται από τις µεταβολές στο σύστηµα απασχόλησης και στην κλαδική εξειδίκευση και εξέλιξή του. Η διαδικασία µεταλλαγής συνίσταται στην ένταξη του νέου πολεοδοµικού υλικού, δηλ. τις νέες λειτουργίες σε νέες διατάξεις που θα αναδοµήσουν τις πόλεις µας εξυπηρετώντας τις νέες ανθρώπινες απαιτήσεις. Πρέπει να διεκρινήσουµε ότι η αναφερόµενη «διαφοροποίηση της φύσης» λαµβάνει χώρα σε διακεκριµµένα τµήµατα των πόλεων, η λειτουργική φύση των οποίων κυρίως µεταβάλλεται. Οι µεταβολές αυτές γίνονται στο λειτουργικό τµήµα της πόλης που έχει διατηρήσει κάποιες µεταβολικές ιδιότητες και επεκτείνεται στην αδρανή µάζα της πόλης καταλαµβάνοντας όσο χώρο της είναι απαραίτητος. Πρόκειται δηλαδή για «εσωτερική µεταβολή» χωρική µε θεµατική - κλαδική διαφοροποίηση. 8.3 Οι νέες µορφές του Αστικού χώρου. Οι πόλεις µε την ιοικητική αλλά και λειτουργική ενοποίηση του χώρου (επικοινωνίες - δίκτυα) πρέπει να προσαρµοστούν στις ανάγκες µιας προηγµένης µετα-βιοµηχανικής ολιστικής κοινωνίας. Έτσι αναγκαστικά πρέπει να συµβιβάσουν την ωρίµανση του «τοµέα παραγωγής» και την αναπόφευκτη ανάπτυξη του «τοµέα γνώσης» σε µια «νέα συνολική παραγωγική διάσταση». Το γεγονός ότι οι βιοµηχανίες σταδιακά µετατρέπονται από υψηλής οργανικής σύνθεσης κεφαλαίου σε υψηλής οργανικής σύνθεσης - επιστηµονικής εργασίας

5 και άρα "έντασης γνώσης" αυτό αποτελεί τη βασική αλλαγή στη φύση της Αστικής Ανάπτυξης και διαµορφώνεται από παράγοντες διαφορετικής φύσεως. Αυτή η πολυπλοκότητα των επιρροών δίδει στο φαινόµενο υβριδική διάσταση. ιαπιστώνουµε τις παρακάτω επιρροές : α.- η λόγω κλίµακος εντατικοποίηση των ανταγωνιστικών δυνάµεων της αγοράς, β.- ο αναπτυσσόµενος ρόλος της επιστήµης τεχνολογίας, και η επακόλουθη βιοµηχανική διαφοροποίηση, γ.- οι νέες κλίµακες λόγω των αυξανόµενων ποσοστών ανάπτυξης, ε. -η ανάπτυξη νέων αστικών λειτουργικών προτύπων. Αυτές οι αλλαγές, που προέρχονται από την Αγορά, επιδρούν στο πολεοδοµικό γίγνεσθαι διαµορφώνοντας : α.- νέες χωρικές µορφές ανάπτυξης σε κατοικία, και παραγωγικές δραστηριότητες, β.- αλλαγή τρόπου λειτουργίας των κεντρικών περιοχών λόγω διαφοροποίησης του ρόλου τους, γ.- ανάπτυξη λειτουργιών κλίµακος (πχ. µεγάλες καθηµερινές µετακινήσεις, µεγάλα εµπορικά κέντρα,...) δ.- εντατικοποίησης χρήσεων γης µε συνακόλουθη αύξηση τιµών γης, ε. - Ηλεκτρονικό τρόπο λειτουργίας όλων των Αστικών δραστηριοτήτων. Πράγµατι, οι πόλεις αναπτυσσόµενες, υπό την επίδραση των αναφερθέντων υβριδικών παραγόντων, µεταλλάσονται σταδιακά σε νέες "οντότητες" δηλ.σε "πολυκεντρικές αστικές συγκεντρώσεις" που θα µπορούσαµε να τις καθορίσουµε ως "αστικοποιηµένες περιφέρειες". Η συνεχής διόγκωση-µεγένθυση φέρει νοµοτελειακά και την εσωτερική διαφοροποίηση. Έτσι οι νέες οντότητες παρουσιάζουν κατά τµήµατα διαφορετικά κοινωνικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά. Και µέσα στη συνολική πολυκεντρική αστική συγκέντρωση, διαµορφώνουν τα ειδικότερα λειτουργικά χαρακτηριστικά, που εξυπηρετούν τον στόχο της κάθε πόλης ο οποίος διευρύνεται συνεχώς.

6 8.4. Η αλληλουχία διαµόρφωσης της νέας πραγµατικότητας. Είναι ενδιαφέρον να ρίξουµε µια µατιά στην αλληλουχία µε την οποία διαµορφώνεται η νέα αυτή πραγµατικότητα. 1) Η επιστήµη αναπτύσσεται - εξελίσσεται µέσω των µηχανισµών της έρευνας και της ανάπτυξής της. 2) Τα παράγωγα της επιστήµης µετατρέπονται σε "προϊόντα έντασης γνώσης". Αντίστοιχα, 3) η "εφαρµοσµένη τεχνολογία" εφαρµόζει τα νέα αυτά προϊόντα έντασης γνώσης και δηµιουργεί νέες "λειτουργικές διαδικασίες", που 4) επιφέρουν "διαδικασίες χωρικής µεταµόρφωσης" για την εγκατάσταση αυτών των νέων λειτουργιών, που 5) στη συνέχεια έχουν επιπτώσεις σε διακεκριµένα τµήµατα της πόλης. εν είναι ακόµη φανερό σε ποιες θέσεις του αστικού σώµατος θα αναπτυχθούν. Στο κέντρο, στην περιφέρεια ή θα πάρουν την µορφή δικτύων; και µε ποιες άλλες αστικές χρήσεις θα είναι συµβατά. Η θα αποµονωθούν κάπου στην αστική µάζα ακολουθώντας την µοίρα των πρωτοπόρων. Βρισκόµαστε λοιπόν, σ'ένα «εξελιγµένο επίπεδο µετασχηµατισµού», όπου α)οι τόποι της Γνώσης και της Επιστήµης δηµιουργούν την παραγωγή και β)οι τόποι της εφαρµοσµένης τεχνολογίας καταναλώνουν αυτή την παραγωγή. γ)στη συνέχεια η υπάρχουσα βιοµηχανία, αφού προσαρµοστεί, επεξεργάζεται, παράγει και διαθέτει, µέσω των γνωστών ήδη κυκλωµάτων, συµβατοποιηµένων πλέον, τα προϊόντα της εφαρµοσµένης Τεχνολογίας. (eurpol5a.doc)