ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΘΩΜΟΠΟΥΛΟΥ PRESIDENT, HELLENIC FINANCIAL STABILITY FUND CREDIT RISK MANAGEMENT FOR BANKING & BUSINESS FINDING LIQUIDITY ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 9 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2012
ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΘΩΜΟΠΟΥΛΟΥ PRESIDENT, HELLENIC FINANCIAL STABILITY FUND CREDIT RISK MANAGEMENT FOR BANKING & BUSINESS FINDING LIQUIDITY ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 9 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2012 Καλή σας ημέρα κυρίες και κύριοι, βρίσκομαι εδώ ενώπιον ειδικών που γνωρίζουν πολύ καλύτερα από μένα τους επιμέρους κινδύνους, τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες. Θεωρώ όμως ότι οι κίνδυνοι στην Ελλάδα αλλά και οι αρχικοί κίνδυνοι αυτοί που βρίσκονται στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι και τόσο επιμέρους, δεν είναι τόσο εξατομικευμένοι. Πρόκειται για να κινδύνους σε επίπεδο μακροοικονομίας και δημοσιονομικής πολιτικής. Όλοι έλεγαν πριν από μερικά χρόνια ότι τα κρατικά ομόλογα έχουν 3Α διαβάθμιση και είναι πάρα πολύ ασφαλή, σε ότι αφορά την Ελλάδα. Πλέον όλοι έχουμε διαπιστώσει ότι αυτό δεν ισχύει, δεν είναι και τόσο σίγουρη επένδυση, διαπιστώνουμε λοιπόν ότι το πρόβλημα υφίσταται κι αυτό επηρεάζει διεθνώς την κατάσταση. Σε ότι αφορά την Ελλάδα, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η κατάσταση την οποία βιώνουμε είναι η χειρότερη που υπήρξε ποτέ στην Ευρώπη. Ευθύς εξ αρχής από το 2008-2009 όταν ήμουν και Υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και επέβλεπα αυτόν τον τομέα, σημειώναμε στις τράπεζες ότι θα υπάρξει μία ξαφνική κυκλική ύφεση, δε θεωρούσαμε όμως ότι θα είχαμε ποτέ μία συστολή μία συρρίκνωση του ΑΕΠ της τάξεως του 25% το οποίο ίσως να είναι και η πιο μεγάλη που θα έχουμε ζήσει έως το 2013.
Η Ελλάδα λοιπόν αντιμετώπισε μία τόσο μεγάλη συρρίκνωση του ΑΕΠ, πως το διαχειρίζεσαι αυτό; Δεν πρόκειται για μία μικρή συρρίκνωση της τάξεως του 2%-3%, δεν είναι μία τράπεζα η οποία έπεσε έξω, είναι ένα ολόκληρο σύστημα το οποίο καταρρέει. Ευτυχώς δεν έχει καταρρεύσει και γιατί; Γιατί έχουμε μία τεραστίων διαστάσεων βοήθεια, κυρίως από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, κατά δεύτερον από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Επιτροπή, αυτό δεν πρέπει να το ξεχνούμε. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα παρείσχε το 40% με 50% της ρευστότητας του συνολικού ΑΕΠ. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι το κεφάλαιο του EFSF είναι περίπου 50 δισεκατομμύρια και έχει εκταμιευτεί στο περίπου 50% και αναμένουμε και τα υπόλοιπα όσον αφορά το EFSF και το ποσό αυτό θα πάει στην επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Διότι αυτό που όλοι είχαμε όλοι διαπιστώσει ήταν η έλλειψη εμπιστοσύνης στο σύστημα, η έλλειψη εμπιστοσύνης στο κατά πόσον το έλλειμμα του προϋπολογισμού δε θα ανατραπεί, ότι δε θα υπάρχει περαιτέρω ύφεση, ότι θα υπάρχει τον επόμενο χρόνο πρωτογενές πλεόνασμα και ίσως και φέτος μικρό μεν αλλά σίγουρα του χρόνου θα υπάρχει. Όμως όπως είπα το αντίβαρο όλων αυτών ήταν η μεγάλη πτώση του ΑΕΠ με μία ύφεση δίχως προηγούμενο. Η ύφεση αυτή είναι χείριστη για όλους, διότι επηρεάζει τους πάντες, όλη την οικονομία και η οικονομία βεβαίως εξαρτάται κύρια από το τραπεζικό σύστημα. Με τη βοήθεια της τρόικα, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για την παροχή ρευστότητας και του ευρωπαϊκού συστήματος το σημερινό τραπεζικό σύστημα έχει καταφέρει να συνεχίσει τη λειτουργία του και να ικανοποιεί τον βασικό του στόχο, που είναι να εγγυάται στους καταθέτες τα χρήματά τους. Γνωρίζουμε ότι υπήρχαν τεράστιες αποσύρσεις καταθέσεων από τις τράπεζες, όμως το σύστημα υφίσταται και θα συνεχίσει να εξασφαλίζει τους καταθέτες κι αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό. Όταν δημιουργήθηκε το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας είχε προικοδοτηθεί με 10 δισεκατομμύρια ευρώ, διότι πριν από 2,5 χρόνια όταν ξεκίνησε όλοι λέγανε ότι το πρόβλημα θα είναι ένα μικρών διαστάσεων με μερικές τράπεζες. 2
Στις αρχές με τα μέσα του 2011 διαπιστώσαμε ότι το πρόβλημα ήταν πολύ μεγάλο και συνεπώς το κεφάλαιο αυξήθηκε στα 50 δισεκατομμύρια ευρώ και θα έλεγα ότι αυτά τα 50 δισεκατομμύρια θα επαρκέσουν για να καλύψουν την κατάσταση σε ότι αφορά τις κεφαλαιουχικές ανάγκες των τραπεζών. Αυτό υπό την προϋπόθεση ότι η ύφεση δε θα είναι μεγαλύτερη από αυτό που σήμερα προβλέπεται. Η πρόβλεψη για του χρόνου είναι περίπου 4,5% του ΑΕΠ, αυτή θα είναι η πτώση και θεωρώ ότι μόλις φτάσουμε το τέλος αυτής της ύφεσης θα δούμε και ένα ζενίθ στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε αύξηση, αυτό όμως που είναι σημαντικό είναι ότι σε μία τέτοια κατάσταση δεν είναι ότι έχει πέσει το ΑΕΠ, διότι αν είχε πέσει με τη μία κι αυτό το είχαμε πει όταν ήμουνα στην Τράπεζα της Ελλάδος μαζί με τον κ. Προβόπουλο, είναι ότι όταν υπάρχει μια πτώση του ΑΕΠ πρέπει να το αντιμετωπίσεις καίρια και άμεσα. Το να σαλαμοποιείς το πρόβλημα και να δίνεις μικρές-μικρές λύσεις, μία το 2010, μία άλλη λύση το 2011 με μερικά μέτρα, κάποια άλλα μέτρα το 2012, επιβαρύνει την όλη κατάσταση και ουσιαστικά η κρίση διευρύνεται. Όμως και πάλι το τραπεζικό σύστημα συνεχίζει να υφίσταται, το τραπεζικό σύστημα υποστηρίζεται από την τρόικα, διότι η τρόικα γνωρίζει ότι χωρίς το τραπεζικό σύστημα και χωρίς ένα τέτοιο σύστημα σε λειτουργία τότε η Ελλάδα δε θα μπορέσει να επανακάμψει στα επόμενα δέκα χρόνια και αυτό είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο που καταδεικνύει ότι ναι, δεν υπάρχει μεγάλη εμπιστοσύνη στους ελληνικούς θεσμούς, όμως και πάλι θεωρούμε ότι υπάρχει μέλλον γι αυτή τη χώρα, αλλιώς δε θα είχαν δεσμεύσει τέτοια τεράστια κονδύλια αν δεν έβλεπαν και οι ίδιοι ότι υπάρχει κάποιος μέλλον στις μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα. Επιτρέψτε μου να σας πω ότι αυτή τη στιγμή περπατούμε στο μονοπάτι των μεταρρυθμίσεων και μπορούμε να ξεκινήσουμε να είμαστε αισιόδοξοι όχι για το 2013, διότι το 2013 μετά τις μεγάλες περικοπές στους μισθούς και την αύξηση της φορολογίας ίσως να μην επέλθει αυτή η ανάπτυξη, αλλά το 2014 ναι. 3
Το 2013 και πάλι θα είναι δύσκολη χρονιά, όμως όλα αυτή τη στιγμή λειτουργούν έτσι, ούτως ώστε το τραπεζικό σύστημα να ξεπεράσει αυτή τη δύσκολη χρονιά. Έχουμε μειώσει κατά πολύ μικρό βαθμό τις αισιόδοξες προβλέψεις μας, ότι ο λόγος της κεφαλαιουχικής επάρκειας θα φτάσει στο 10%, το 10% δεν είναι κάτι εφικτό όταν έχεις 50 δισεκατομμύρια ευρώ ως εγγύηση ρευστότητας. Θεωρούμε ότι αυτός ο στόχος ήταν λίγο φιλόδοξος. Συνήθως τι κάνεις; Βάζεις κάποια αναχώματα, κάποια μαξιλαράκια ας το πούμε, όταν είσαι στην κορυφή του κύκλου, ούτως ώστε όταν μπεις σε ύφεση να μπορείς να αντλείς από αυτά τα αναχώματα αυτά τα μαξιλαράκια. Κι αυτό λέγαμε ευθύς εξ αρχής το να δημιουργείς μαξιλαράκια ασφαλείας όταν είσαι στο κάτω μέρος του οικονομικού κύκλου, τότε αυτό είναι κάτι μη λογικό, διότι αυτό ήταν ένα λάθος κι ένα λάθος το οποίο πρέπει όλοι οι συμμετέχοντες να το επωμισθούν η Ελλάδα, η Επιτροπή, το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, η τρόικα, το IMF και τα λοιπά. Άρα με την προϋπόθεση ότι θα λάβουμε αυτά τα 50 δισεκατομμύρια ως έγχυση ρευστότητας πιστεύουμε ότι θα πλησιάσουμε αυτά τα επίπεδα ανάκαμψης που έχουμε προβλέψει. Σε ότι αφορά τη δουλειά αυτή, καθώς δεν είναι μόνο να εγχύσεις ρευστότητα στο σύστημα, από την αρχή έπρεπε να πούμε κι αν θυμάστε είχα χτυπήσει καμπανάκι θα λέγαμε, πέρυσι τον Ιούλιο το μνημόνιο έλεγε ότι θα πρέπει οι ιδιωτικοί μέτοχοι να εξαλειφθούν από το μετοχικό κεφάλαιο των τραπεζών και οι τράπεζες θα έπρεπε να κρατικοποιηθούν μέσα σε ένα χρόνο. Και έγινε μία πολύ μεγάλη μακρά κουβέντα, διότι αυτό είχε συζητηθεί από την Κυβέρνηση, είχε υπογραφεί, το ΗFSF πήρε αυτή την πρωτοβουλία και είχαμε μια μακρά κουβέντα με τους εταίρους μας στην τρόικα και λέγαμε ότι αν μας δώσετε κάποια καλά επιχειρήματα, θα ακολουθήσουμε αυτό το δρόμο και στην πορεία θα κάναμε τις απαραίτητες βελτιώσεις και μέσω εποικοδομητικών ιδεών θα μπορούμε κι εμείς να σας δώσουμε άλλες ιδέες και είχαμε πει ότι βγαίνοντας οι μέτοχοι των τραπεζών δεν είναι οι ένοχοι, είναι τα θύματα, δεν πρέπει να τα τιμωρήσουμε. Θεωρώ λοιπόν ότι αν θέλουμε να ανακτήσουμε ένα κομμάτι, ίσως όχι μεγάλο κομμάτι, αλλά ένα τμήμα αυτών των δισεκατομμυρίων που το 4
Ελληνικό Κράτος εισφέρει στο κεφάλαιο μίας τράπεζας, θα πρέπει να το κάνουμε με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε η οικονομία να ανακάμψει και πιστεύω ότι αν οι μεταρρυθμίσεις υλοποιηθούν γρήγορα τότε η ανάκαμψη θα ξεκινήσει το 2014, το 2015 και το 2016. Άρα μέσα σε πέντε χρόνια πράγμα το οποίο σημαίνει το 2017, όταν λοιπόν θα φτάσει η ώρα να πουλήσουμε τις τράπεζες θεωρώ ότι η Ελληνική Κυβέρνηση θα μπορέσει να έχει ανακτήσει μεγάλο μέρος αυτής της έγχυσης ρευστότητας που θα έχει εισφέρει. Θεωρώ ότι το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας έχει κάνει τη δουλειά του το ΗFSF κι έχοντας μεγάλη προϋπηρεσία στο Οικονομικό Τμήμα του ΟΟΣΑ για περίπου τριάντα χρόνια έχω δει τις περιπτώσεις Ιρλανδίας, Ισπανίας, Ηνωμένου Βασιλείου και ειδικά την Ιρλανδία κι αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να λειτουργήσουμε αποδοτικά, να μην κινούμαστε στο παρασκήνιο. Εγώ είμαι ένας τεχνοκράτης και όλοι στον ΗFSF προσπαθούν να κάνουν αυτή τη δουλειά με ένα τρόπο σιωπηλό, χωρίς να κάνουν μεγάλη προπαγάνδα, μεγάλη διαφήμιση, άρα στις παρούσες συνθήκες θεωρώ ότι αυτός είναι ένας πιο αποτελεσματικός τρόπος για να επιτελείς το έργο σου, διότι διαφορετικά αν λειτουργείς στο προσκήνιο και με τα φώτα από πάνω ενισχύεις αυτή την παράνοια του ελληνικού τύπου και της κοινής γνώμης, που οδηγεί σε επιθέσεις εις βάρος σου όταν κάνεις κάτι το οποίο δεν είναι σωστό. Θεωρώ ότι με την τρόικα έχουμε καλό επίπεδο κατανόησης και συνεχίζουμε σε αυτό το επίπεδο και σύντομα θα κάνουμε όλους τους νομικούς ελέγχους εντός της εβδομάδας τα due diligent για όλες τις ελληνικές τράπεζες. Οι ελληνικές ελεγκτικές εταιρείες ήδη δουλεύουν πάνω σε αυτό, έχουμε κάνει κάποιες συζητήσεις, αλλά δεν έχουμε τα τελικά αποτελέσματα, δεν υπήρχαν κάποια ευρήματα τα οποία θα ήταν συναρπαστικά. Βρήκαν βέβαια κάποια πραγματάκια, όπως για παράδειγμα κάποιες τράπεζες να είχαν υποτιμήσει την πιστοληπτική ικανότητα ενός ή δύο δανειζόμενων και να είχαν αξιολογήσει υψηλά κάποια δάνεια σε έναν δύο δανειζόμενους, αλλά τίποτα συνταρακτικό για να πεις ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει πραγματοποιήσει πολλά λάθη. Διότι όπως είπα στην προηγούμενή μου ζωή, λειτουργούσα ως επιβλέπων αυτού του τμήματος 5
στην Τράπεζα της Ελλάδος, θεωρώ λοιπόν ότι έχουμε και στην Τράπεζα Ελλάδος κάνει σωστά τη δουλειά μας. Ωστόσο αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι υπάρχουν κάποια κυβερνητικά ζητήματα, μάλλον ζητήματα διακυβέρνησης. Δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο, αλλά σε ότι αφορά τη διαχείριση του κινδύνου δεδομένου ότι ζούμε σε έναν νέο κόσμο, πρέπει λοιπόν να είμαστε σε εγρήγορση θα λέγαμε για το θέμα του πιστωτικού κινδύνου. Είναι πολύ σημαντική παράμετρος κι όχι μόνο τώρα που η οικονομία βρίσκεται σε καθοδική πορεία, αλλά και όταν θα βρίσκεται στην ανοδική της πορεία τότε θα πρέπει να είσαι σε ακόμη μεγαλύτερη εγρήγορση και γι αυτό το λόγο η διαχείριση κινδύνου πρέπει να αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές έγνοιες κάθε τράπεζας. Θα σταματήσω εδώ, διότι ο κ. Ζανιάς έχει έρθει και θα μας μιλήσει, αλλά όπως είπα με την υποστήριξη της τρόικα και του Ελληνικού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας το τραπεζικό σύστημα θα παραμείνει βιώσιμο, καθώς οι συγχωνεύσεις και η εξυγίανση θα προχωρά, διότι θα δημιουργήσουμε ακόμα πιο μεγάλες και ισχυρές τράπεζες, οι οποίες θα μπορούν να αντέξουν τον διεθνή ανταγωνισμό και θα έχουν πολύ χαμηλότερα κόστη κάτι το οποίο θα αποτελεί κι ένα σημάδι ευρωστίας. 6