The Economist Events. 18 th Roundtable with the Government of Greece (July 9 th -10 th 2014 / Athens)

Transcript

1 The Economist Events Hazlis & Rivas 18 th Roundtable with the Government of Greece (July 9 th -10 th 2014 / Athens) The weakest links: not weak anymore? The academic viewpoint Α. ΑΗΕΑRΝΕ: Ευχαριστώ πολύ Daniel, καλή σας ημέρα κυρίες και κύριοι. Είμαι ακαδημαϊκός κι όπως οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί δεν μπορώ να επιβεβαιώσω χωρίς γραφήματα, πίνακες, διαφάνειες. Μου ζήτησαν να μιλήσω εν συντομία για την ευρωιρλανδική οικονομία και να κάνω κάποια σχόλια για την ευρύτερη Ευρωζώνη και με χαρά θα το κάνω αυτό. Η ιρλανδική οικονομία είναι μία οικονομία στην οποία είναι πολύ δύσκολο κάποιες φορές να καταλάβεις τι συμβαίνει σε επίπεδο ΑΕΠ, λόγω των πάρα πολλών πολυεθνικών, όμως υπάρχουν σαφείς εξελίξεις που μπορείς να εντοπίσεις στην ιρλανδική αγορά βλέποντας την αγορά εργασίας και γι αυτό η πρώτη μου διαφάνεια έχει να κάνει με αυτό ακριβώς, να σας δείξω τις εξελίξεις σε ό,τι αφορά την απασχόληση. Βλέπετε εδώ ένα γράφημα αναφορικά με την απασχόληση στα τέλη της δεκαετίας του 90 στην Ιρλανδία, όπου βλέπετε ότι είχαμε πολύ έντονη δυναμική ανάπτυξη της απασχόλησης λόγω άμεσων ξένων επενδύσεων που οδήγησαν σε ανάπτυξη, κάτι το οποίο είναι λογικό για μία μικρή κλειστή οικονομία όπως η Ιρλανδία. Υπήρξε μία μικρή πτώση στις αρχές του 2000 λόγω της κρίσης, το ανέβηκε πάρα πολύ η ανεργία γύρω στο 7%, όμως αυτός ο ρυθμός αύξησης της απασχόλησης είναι πολύ δύσκολος και πολύ διαφορετικός σε σχέση με τη δεκαετία του 90, διότι πλέον τότε αυτή η αύξηση της απασχόλησης βασίστηκε στην οικοδομή, στη χρηματαγορά, στη μεγάλη δανειοδότηση και στη φούσκα που είχε αναπτυχθεί. Αυτή η φούσκα έσκασε περίπου την ίδια περίοδο με το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής αγοράς, βλέπετε εδώ ότι είχαμε κρίση και σε επίπεδο απασχόλησης στην Ιρλανδία, υπήρξε μία τεράστια συρρίκνωση της απασχόλησης το 2008 και το 2009 και το 2010, η δημοσιονομική κρίση η τραπεζική κρίση επέτειναν την κατάσταση, είχαν τεράστια επίπτωση σε μακροπρόθεσμο επίπεδο. Και στην απασχόληση δυσκολευτήκαμε, δεν μπορούσαμε να δανειστούμε από τις αγορές, υπήρξε το πρόγραμμα της τρόικας, τα τελευταία δύο χρόνια όμως βλέπετε ότι η κατάσταση σε ό,τι αφορά την απασχόληση έχει αλλάξει. Στην αρχή σταθεροποιήθηκε και τα τελευταία δύο χρόνια

2 βλέπουμε ότι έχουμε μία καλή πορεία της απασχόλησης. Άρα βλέπουμε ανάκαμψη σε ό,τι αφορά την ιρλανδική οικονομία. Ταυτόχρονα έπεσε και το κόστος δανεισμού για την Ιρλανδία τα τελευταία χρόνια και η ιρλανδική πλέον κυβέρνηση μπορεί να δανειστεί με χαμηλότερο επιτόκιο σε σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες για παράδειγμα. Αυτό είναι μία εκπληκτική αλλαγή που επιτεύχθηκε μέσα σε λίγα χρόνια. Αυτό που οδήγησε σε αυτήν την αλλαγή ήταν κάποιοι συγκεκριμένοι τρεις παράγοντες: Ο πρώτος είχε να κάνει με τα υποκείμενα αν θέλετε οικονομικά πλεονεκτήματα της χώρας, τα οποία ήρθαν στο προσκήνιο. Πιο παλιά είχαμε την κτηματαγορά, την οικοδομή και τα λοιπά. Όταν κατέρρευσε αυτό οδήγησε σε τεράστια προβλήματα, οδήγησε σε μια τεράστια κρίση, όμως αυτές οι ανισορροπίες πλέον έχουν επουλωθεί και θα λέγαμε ότι ξετύλιξαν άλλο κουβάρι, ένα κουβάρι ανάπτυξης σε άλλους τομείς. Ψάξαμε να βρούμε ποιες είναι οι υποκείμενες δυνάμεις της αγοράς και της οικονομίας μας και όντως είχε σε διάφορους άλλους τομείς. Έχουμε έναν πολύ καλό ιατρικό-τεχνολογικό τομέα, έναν πολύ καλό τομέα τεχνολογιών της πληροφορικής και της επικοινωνίας, ο τομέας των φαρμακευτικών είναι πάρα πολύ ισχυρός στη χώρα, επίσης ο τομέας των αγροτικών προϊόντων διατροφής και του τουρισμού. Βλέπετε λοιπόν ότι αυτοί οι τομείς αποτέλεσαν τις κινητήριες δυνάμεις στην ανάκαμψη της οικονομίας, μετά το σκάσιμο της φούσκας κι αυτό που διαπιστώνεται τα τελευταία χρόνια κατά τη διάρκεια της κρίσης είναι ότι έχουμε βελτίωση της ανταγωνιστικότητας σε όλους αυτούς τους τομείς, καθώς και αυτό οδήγησε σε αύξηση των μισθών, αύξηση στο ισοζύγιο, στο εμπόριο με άλλους εμπορικούς εταίρους της Ιρλανδίας και αυτό οδήγησε σε περαιτέρω αύξηση αυτών των τομέων, αντίστοιχα υπήρχε και αύξηση στην απασχόληση. Επόμενος παράγων είναι οι αποφασιστικές δράσεις σε επίπεδο πολιτικής εντός της χώρας. Συγκεκριμένα, η κρίση δημιούργησε ένα τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα, έγινε λοιπόν μία συνεχόμενη προσπάθεια στη χώρα για να μειωθεί αυτό το έλλειμμα και γι αυτό και παρουσιάζουμε ένα 20% μείωση του ελλείμματος τα τελευταία χρόνια και ουσιαστικά έχουν καλυφθεί τα 2/3 αυτού του δρόμου. Άρα το δημοσιονομικό έλλειμμα έχει μειωθεί, έχουμε μειώσει τον δανεισμό κι έχουμε μία σταθερή προσπάθεια ανάκαμψης αν θέλετε ανοικοδόμηση του τραπεζικού συστήματος, που είναι μία προσπάθεια που κόστισε πάρα πολλά χρήματα στους Ιρλανδούς φορολογούμενους, αλλά εντέλει οδήγησε στη σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος. Ο τρίτος παράγων έχει να κάνει με τις δράσεις και πολιτικές οι οποίες ήταν υποστηρικτικές στις προσπάθειές μας από το εξωτερικό. Σε πρώτη φάση η ανακοίνωση από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα του προγράμματος OEMT για την επαναγορά ομολόγων, καθώς και τη νέα αρχιτεκτονική του ευρώ.

3 Η τραπεζική ένωση που συζητείται ήδη δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα, αλλά όλα αυτά οδήγησαν στην απάλυνση της κατάστασης και επίσης μία σημαντική εξέλιξη ήταν η αναθεώρηση των όρων για τα δάνεια που είχε λάβει η χώρα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μειώθηκαν τα επιτόκια δανεισμού, ο χρόνος ωρίμανσης επεκτάθηκε και αυτό οδήγησε σε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη προς τη χώρα. Η Ιρλανδία πλέον έχει μεγαλύτερες εμπορικές σχέσεις με την Ευρωζώνη αλλά και με τις Ηνωμένες Πολιτείες και με το Ηνωμένο Βασίλειο και αυτή η βελτίωση των σχέσεων ήταν επωφελής για τη χώρα. Αυτοί λοιπόν είναι οι τρεις παράγοντες οι οποίοι συνδυάστηκαν και οδήγησαν στην ανάκαμψη. Επίσης αυτό είναι κάτι πολύ ενθαρρυντικό αλλά η κατάσταση δεν είναι τελείως ρόδινη. Βλέπουμε ότι παρά το γεγονός ότι πέφτει η απασχόληση, υπάρχουν κάποιοι τομείς όπως η ανεργία στους νέους, η οποία είναι σε πάρα πολύ υψηλά επίπεδα, κάτι το οποίο ισχύει και στην περιφέρεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα δείτε ένα γράφημα εδώ που αφορά αυτόν ακριβώς τον τομέα, βλέπουμε εδώ λοιπόν την ανεργία των νέων, την οποία έχω διαιρέσει σε δύο επίπεδα, στην ανεργία των νέων στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην Περιφέρεια. Ο κ. Coeure είπε πριν για τις αποκλίσεις σε σχέση με τις διαφοροποιήσεις. Εδώ δεν έχουμε διαφορές ή διαφοροποιήσεις, εδώ έχουμε απόκλιση, που είναι μία απόκλιση η οποία δεν μπορεί να συνεχιστεί. Βλέπουμε μία αυξανόμενη ανεργία των νέων που φτάνει το 45%, η οποία είναι σταθερή κατά τη διάρκεια της κρίσης και σε αντίθεση με την ανεργία στον πυρήνα της Ευρωζώνης. Αυτό είναι το αποτέλεσμα του μακροοικονομικού σοκ. Δεν εννοώ ότι δεν υπήρχαν διαρθρωτικά προβλήματα στην αγορά εργασίας, αλλά δεν υπήρξαν κάποιες δραματικές δραστικές αλλαγές στην αγορά εργασίας το 2007 ή το 2008 που οδήγησαν σε κάτι τέτοιο, όχι, αυτό είναι αποτέλεσμα του μακροοικονομικού σοκ. Και ναι, η αγορά εργασίας υπερέβαλε σε ό,τι αφορά το χτύπημα το σοκ αυτό, όμως οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι η απόκλιση είναι μακροοικονομική και αντίστοιχα μακροοικονομική πρέπει να είναι και η απάντησή μας. Μέρος αυτής της μακροοικονομικής απάντησης πρέπει να προέλθει από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει κάνει πολλά πράγματα. Έχω δουλέψει για την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών και σε μία έκθεση που είχε γραφτεί πριν από λίγα χρόνια γινόταν λόγος για την εμπειρία από την Ιαπωνία, γι αυτό λοιπόν θα σας δείξω μόνο ένα γράφημα για να σας καταδείξω τι θέλω να πω. Είναι μία μελέτη που είχε γίνει αναφορικά με τον αποπληθωρισμό στον οποίο οδηγήθηκε η ιαπωνική οικονομία και θα σας εξηγήσω ακριβώς τι εννοώ μόλις δείτε αυτό το γράφημα. Αυτό λοιπόν το γράφημα δείχνει τις προβλέψεις για τον πληθωρισμό στην Ιαπωνία και ήθελα να επισημάνω το 1995.

4 Αν δείτε την κόκκινη μπάρα-ράβδο, βλέπετε τον πληθωρισμό στην Ιαπωνία. Αν παρατηρήσετε βλέπετε ότι είναι κάτι από την οριζόντια γραμμή του μηδέν, άρα είναι αρνητικός, άρα η Ιαπωνία μπήκε σε συνθήκες αποπληθωρισμού το Με μπλε βλέπετε τον προβλεπόμενο πληθωρισμό σύμφωνα με μία πρόβλεψη που έγινε ένα χρόνο πιο πριν, ενώ με μαύρο την πρόβλεψη που έγινε δύο χρόνια πιο πριν το 1994 και το 1993 αντίστοιχα. Όλες αυτές οι προβλέψεις προέρχονται από ιδιώτες οικονομολόγους, αλλά άμα δείτε και τις προβλέψεις από τον επίσημο τομέα, από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, από την Τράπεζα της Ιαπωνίας, θα δείτε κάτι αντίστοιχο. Κανείς δεν περίμενε ότι η ιαπωνική οικονομία θα έμπαινε σε συνθήκες αποπληθωρισμού, ο πληθωρισμός ήταν χαμηλός, γνώριζαν ότι υπήρχε κίνδυνος αποπληθωρισμού, το 1993 όμως και το 1994 προέβλεπαν ότι ο πληθωρισμός θα ανέβαινε. Αν δείτε την Ευρωζώνη θα δείτε ότι ο πληθωρισμός είναι πάρα πολύ χαμηλός και η πρόβλεψη του επίσημου τομέα και των αγορών είναι ότι ο πληθωρισμός θα ανέβει λιγάκι σταδιακά από το μηδενικό επίπεδο στο οποίο είναι σήμερα. Όμως η εμπειρία από την Ιαπωνία δείχνει ότι υποτιμούμε την ανάγκη να απομακρύνουμε τον πληθωρισμό από τα μηδενικά επίπεδα όσο γίνεται πιο γρήγορα. Να κάνω και κάποια σχόλια για τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, έγινε πιο πριν κάποια συζήτηση, υπάρχουν δύο σημεία τα οποία θα ήθελα να αναφέρω, δύο μεταρρυθμίσεις οι οποίες για μένα είναι πάρα πολύ σημαντικές. Η μία έχει να κάνει με τη μεταρρύθμιση του τρόπου με τον οποίον κρατάμε τα λογιστικά του κράτους, τη δημόσια λογιστική και το δεύτερο έχει να κάνει με την αναζήτηση εισοδημάτων. Νομίζω ότι είναι σημαντικά και τα δύο. Σε ό,τι αφορά τα δημόσια λογιστικά θα έλεγα το εξής: βλέπετε ότι οι εθνικοί λογαριασμοί πάντα παρουσιάζουν τις υποχρεώσεις από τη μία πλευρά π.χ. χρέος προς ΑΕΠ 120%, όλα τα βλέπουμε ως ποσοστά του ΑΕΠ. Αν δούμε όμως από την πλευρά του ισολογισμού μιας εταιρείας θα δείτε ότι δε βλέπουμε σχόλια για το κατά πόσον είναι σταθερή η θέση της, απλά βλέπουμε τις υποχρεώσεις της έναντι των περιουσιακών της στοιχείων, του ενεργητικού της. Αυτό δεν το κάνουμε για τις χώρες κι αυτό είναι ένα πρόβλημα, οι κυβερνήσεις μόνο υποβάλλουν αναφορές για τις υποχρεώσεις τους, δεν καταθέτουν τα περιουσιακά τους στοιχεία και ακόμα χειρότερα δεν παρουσιάζουν το βασικό τους ενεργητικό, δεν αποτυπώνεται στους ισολογισμούς τους και αυτό είναι το πρόβλημα, διότι έτσι δημιουργείται προκατάληψη εις βάρος των δημοσίων επενδύσεων. Και αυτό είναι κάτι το οποίο ανέφερε και ο κ. Monti, έχουμε πολύ χαμηλά επιτόκια παγκοσμίως κι αυτό δείχνει ότι υπάρχουν πάρα πολλά έργα που τρέχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ο ρυθμός απόδοσης είναι χαμηλότερος κι από το επιτόκιο. Πρέπει λοιπόν δημοσιονομικά να ισορροπήσουμε εν πάση περιπτώσει τους ισολογισμούς μας.

5 Αν το κάνουμε αυτό, θεωρούν κάποιοι ότι θα επηρεάσουν αρνητικά τη ρευστότητά τους ή τη φερεγγυότητά τους, όμως εγώ πιστεύω ότι θα γίνει ακριβώς το αντίθετο, διότι άμα δούμε ποιο είναι το ενεργητικό που έχουμε το οποίο δεν το αξιοποιούμε θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχει μεγαλύτερο δημοσιονομικό περιθώριο για ενίσχυση της φερεγγυότητας συνολικά για την Ευρωζώνη κι όχι μόνο για την περιφέρεια, περισσότερο περιθώριο από όσο θεωρούμε εμείς ότι υπάρχει εν πάση περιπτώσει. Εν τάχει, αναζήτηση εισοδημάτων: Υπάρχουν συμφέροντα τα οποία θέλουν να προκαλέσουν δραστηριότητες στις οποίες η απόδοση για τους ιδιώτες ξεπερνάει κατά πολύ την απόδοση για την κοινωνία. Σε ανεπτυγμένες οικονομίες δεν μετρούμε το τελευταίο στοιχείο και πρέπει να το κάνουμε αυτό, διότι αυτές οι δραστηριότητες μειώνουν την ανάπτυξη και αυξάνουν τις ανισότητες. Αν μπορούμε λοιπόν να κάνουμε μεγαλύτερη προσπάθεια για να αναζητήσουμε περισσότερα έσοδα εντός της Ευρωζώνης και να έχουμε περισσότερα μακροοικονομικά ερεθίσματα, τότε αυτό θα είναι προς όφελος της ανάκαμψης της Ευρωζώνης. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.