ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΛΥΣΗΣ ΟΥΣΙΩΝ ΑΠΌ ΤΑ Ε ΑΦΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΚΑΙ ΥΠΟΓΕΙΑ ΝΕΡΆ ΤΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΑΞΙΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΛΥΣΗΣ ΟΥΣΙΩΝ ΑΠΌ ΤΑ Ε ΑΦΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΚΑΙ ΥΠΟΓΕΙΑ ΝΕΡΆ ΤΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΑΞΙΟΥ 3.1 Εισαγωγή Η µελετούµενη αγροτική περιοχή περιλαµβάνει µια έκταση 5 περίπου στρεµµάτων και συνίσταται από 294455 στρέµµατα νοτίως του φράγµατος και 212217 στρέµµατα βορείως. Από την καλλιεργούµενη γη βορείως του φράγµατος τα 118367 στρέµµατα βρίσκονται στο ΝΑ τεταρτηµόριο της λεκάνης, ανατολικά του Αξιού, και περικλείονται µεταξύ του Αξιού και της Τάφρου της Σίνδου ενώ τα 17688 στρέµµατα καταλαµβάνουν το Ν τεταρτηµόριο της λεκάνης και βρίσκονται µεταξύ του Αξιού και Λουδία ποταµού. Στη γεωργική γη βορείως του Φράγµατος τα 9466 στρέµµατα βρίσκονται στο ΒΑ τεταρτηµόριο της λεκάνης και τα 113621 στρέµµατα στο Β. Για το 1991, νοτίως του Φράγµατος οι κύριες καλλιέργειες ήταν βαµβάκι καταλαµβάνοντας το 35% της εκτάσεως, η ρυζοκαλλιέργεια µε 25% και το καλαµπόκι µε 19%. Στην περιοχή βορείως του φράγµατος, η κύρια καλλιέργεια ήταν το σιτάρι καταλαµβάνοντας το 6% της γης ακολουθούµενο από το βαµβάκι µε 25%. Για το 1992, σύµφωνα µε τις ίδιες πηγές, από την κατανοµή των καλλιεργειών στη νότια περιοχή προκύπτει ότι το βαµβάκι είχε µειωθεί στο 27.4% της έκτασης και το ρύζι στο 22.7% ενώ το καλαµπόκι αυξήθηκε στα 29.6%. Η κατανοµή των καλλιεργειών στη περιοχή βορείως του Φράγµατος ήταν περίπου όµοια µε εκείνη του 1991. Σύµφωνα µε τα στοιχεία που συλλέξαµε από 2 συνεργαζόµενους γεωργούς, σχετικά µε την χρήση λιπασµάτων κατά το 1992, προκύπτει ότι για την καλλιέργεια 53172 στρεµµάτων (µελετούµενη περιοχή) καταναλώθηκαν κατά το 1992 λιπάσµατα που ισοδυναµούν µε 827 τόνους αζώτου, 327 τόνους φωσφόρου και 1193 τόνους καλίου. Κατά το στάδιο της µελέτης της υφιστάµενης κατάστασης της λεκάνης του Αξιού, αποφασίσθηκε η εγκατάσταση ειδικών πειραµάτων σε αγρούς πιλότους µε αντιπροσωπευτικές καλλιέργειες της περιοχής προκειµένου να µελετηθούν οι επιπτώσεις της γεωργίας της κάθε περιοχής στην ποιότητα των υδάτων του Αξιού, των συνδεδεµένων µε αυτόν υδατοσυστηµάτων και στην ποιότητα των υπογείων νερών που υδροδοτούν τους ήµους και Κοινότητες της κάθε περιοχής. Για τον σκοπό αυτό επιλέχθηκαν τέσσερις περιοχές (Χάρτης 1.2), µία στην βόρεια ανατολική πλευρά της λεκάνης µε τον κωδικό 14 (περιοχή Άσπρου), µια στην βόρειο-δυτική πλευρά µε κωδικό 15 (περιοχή Κουφαλίων), µια στην νότιο-δυτική πλευρά µε κωδικό 16 (περιοχή Βραχιάς) και µια στην νότια-ανατολική πλευρά µε κωδικό 17 (περιοχή Χαλάστρας). Σε κεντρικό σηµείο του κάθε αγρού από τις ανωτέρω περιοχές εγκαταστάθηκαν λυσίµετρα υποπιέσεως (Suction cups) σε διάφορα βάθη και σε τακτά χρονικά διαστήµατα γινόντουσαν δειγµατοληψίες εδαφικού νερού. Παράλληλα κατά την ίδια ηµεροµηνία λαµβάνονταν και δείγµατα νερού από τα πλησιέστερα στραγγιστικά /αρδευτικά κανάλια της περιοχής. Η εγκατάσταση των ανωτέρω λυσιµέτρων έγινε τον Ιούνιο του 1992, µετά την εγκατάσταση της σχετικής καλλιέργειας στον κάθε αγρό. Η εγκατάσταση λυσιµέτρων έγινε µε την χρήση δειγµατολήπτη εδάφους τύπου Αuger. Η σχετική διάταξη των λυσιµέτρων καθώς και ο τρόπος λειτουργίας τους περιγράφονται στην Εικόνα 3.1. Τον Ιανουάριο του 1993 εγκαταστάθηκε και από µία πειραµατική γεώτρηση βάθους 3.5 µέτρων στο περιθώριο του κάθε αγροτεµαχίου. Η κατασκευή των πειραµατικών γεωτρήσεων παρουσιάζεται στην Εικόνα 3.2.

Εικόνα 3.1 H διάταξη των λυσιµέτρων υποπιέσεως σε κάθε πειραµατικό αγρό

Εικόνα 3.2. Η κατασκευή των πειραµατικών γεωτρήσεων

3.2 Εγκατάσταση πειραµάτων στα χωράφια-πιλότους 3.2.1 Πιλότος Άσπρου (14) Ο πιλότος 14 είχε έκταση 67.5 στρέµµατα και αποτελούνταν από 33 στρέµµατα βαµβάκι (14Β), 16 στρέµµατα καλαµπόκι (14Κ ), 1 στρέµµατα σιτάρι (14Σ) και 8.5 στρέµµατα καρπούζι (14Κ). Η αρχική τοποθέτηση των λυσιµέτρων έγινε στις 26-6-92 όµως κατά τον επόµενο µήνα τα περισσότερα λυσίµετρα επανατοποθετήθηκαν ώστε να εξασφαλισθεί στεγανότητα για να είναι δυνατή η άντληση του εδαφικού νερού µε υποπίεση.8 ατµόσφαιρες. Κατά την καλλιεργητική περίοδο του 1993 τα ανωτέρω αγροτεµάχια είχαν τις κάτωθι καλλιέργειες: βαµβάκι (14Β), σιτάρι (14Κ`), καλαµπόκι (14Κ) και αγρανάπαυση (14Σ). Κατά την καλλιεργητική περίοδο του 1994 οι αντίστοιχες καλλιέργειες ήταν: βαµβάκι (14Β), αγρανάπαυση (14Κ`), αγρανάπαυση (14Κ) και αγρανάπαυση (14Σ). 1. Στο αγροτεµάχιο που είχε την καλλιέργεια καρπουζιού τοποθετήθηκαν τα εξής λυσίµετρα: α - σε βάθος 1.6 µέτρα β σε βάθος 1.1 µέτρα γ - σε βάθος.6 µέτρα Ανήκει στον παραγωγό Σιδηρόπουλο Λάζαρο κατ. Αγιονερίου Η προηγούµενη καλλιέργεια ήταν σιτάρι ενώ µε την εγκατάσταση της καλλιέργειας έγιναν οι παρακάτω καλλιεργητικές φροντίδες Λιπάσµατα: 16-2-, 5 χιλιογρ./στρ 3x5 χιλιογρ. Νιτρική αµµωνία/6 στρ 3x25 χιλιογρ. Κάλιο /6 στρ. Γεωργικά φάρµακα: εφαρµογή parathion ανακατεµένο µε πίτουρο επιφανειακά και γύρω από το φυτό Κατά την εγκατάσταση λυσιµέτρων δεν βρέθηκε φρεάτιος ορίζοντας στο αγροτεµάχιο αυτό. 2. Στο αγροτεµάχιο που είχε την καλλιέργεια του σιταριού τοποθετήθηκαν τα εξής λυσίµετρα β σε βάθος 1.1 µέτρα γ σε βάθος.6 µέτρα Το αγροτεµάχιο ανήκει στην παραγωγό Μαυροµάτη Ελένη. Η προηγούµενη καλλιέργεια ήταν σιτάρι και µε την εγκατάσταση της καλλιέργειας έγιναν οι εξής καλλιεργητικές φροντίδες: Λιπάσµατα 2-1-, 35 χιλιογρ./στρ Νιτρική αµµωνία 18 χιλιογρ/στρ 2 τόνους ασβέστη/ στρ το 199 Γεωργικά φάρµακα: όχι αν και συνήθως χρησιµοποιούνται MCPA και illoxan (diclofop methyl). Κατά την εγκατάσταση των λυσιµέτρων δεν βρέθηκε ο φρεάτιος ορίζοντας. 3. Στο αγροτεµάχιο που είχε την καλλιέργεια του βαµβακιού τοποθετήθηκαν τα εξής λυσίµετρα: α - σε βάθος 1.6 µέτρα β σε βάθος 1.1 µέτρα γ - σε βάθος.6 µέτρα Ανήκει στον παραγωγό Παναλή Ανδρέα, η προηγούµενη καλλιέργεια ήταν σιτάρι και µε την εγκατάσταση της καλλιέργειας έγιναν οι εξής καλλιεργητικές φροντίδες: Λιπάσµατα 2-1-, 4 χιλιογρ./στρ Γεωργικά φάρµακα: Τρεφλάν (trifluralin) 1 χιλιογρ/4 στρ

Prometryne 1 χιλιογρ/ 4 στρ Πυρεθροειδή Στο αγροτεµάχιο, κατά την εγκατάσταση των λυσιµέτρων, ο φρεάτιος ορίζοντας ήταν στα 1.4 µέτρα. 4. Στο αγροτεµάχιο που είχε την καλλιέργεια αραβοσίτου τοποθετήθηκαν τα εξής λυσίµετρα β σε βάθος 1.1 µέτρα γ σε βάθος.6 µέτρα Ανήκει στον παραγωγό Μάνκο Θεόδωρο, η προηγούµενη καλλιέργεια ήταν σιτάρι ενώ µε την εγκατάσταση της καλλιέργειας έγιναν οι εξής καλλιεργητικές φροντίδες: Λιπάσµατα 2-1-, 5 χιλιογρ./στρ Νιτρική αµµωνία 2 χιλιογρ./στρ Γεωργικά φάρµακα: Pri extra (metolachlor+atrazine) 1 χιλιογρ. /2.5-3 στρ. Στο αγροτεµάχιο, κατά την εγκατάσταση των λυσιµέτρων δεν βρέθηκε ο φρεάτιος ορίζοντας. Κατά την εγκατάσταση των λυσιµέτρων, που έγινε κατόπιν αφαιρέσεως καρότου εδάφους, το έδαφος ενός καρότου από κάθε αγρό κλασµατώθηκε σε υποδείγµατα των -4, 4-8, 8-1 cm. Το καρότο εδάφους από τον αγρό µε το καλαµπόκι κλασµατώθηκε σε υποδείγµατα των -2, 2-6, 6-8 και 8-1 cm. Τα υποδείγµατα των εδαφών υποβλήθηκαν σε χηµική και µηχανική ανάλυση. Οι δειγµατοληψίες των εδαφών επαναλήφθηκαν κατά τα επόµενα έτη. Πίνακας 3.1. Μηχανική και χηµική σύσταση των εδαφών της περιοχής Άσπρου Καλλιέργεια Βάθος (cm) Υγρασία (%) Οργανική Ουσία ph CaCO 3 (%) Fe* mg/kg Aµµος % Άργιλος % Ιλύς % Τύπος Εδάφους (%) Βαµβάκι -4 3.24 3.24 8.7.53 34.1 46.4 31.6 22 SCL 4-8 9.65 1.31 8.9 6.7 12.6 74.4 19.6 6 SL 8-1 1.72.69 9.1 2.64 8.7 82.4 15.6 2 SL Καρπούζι -4 15.44 3.51 8.7 2.2 36.89 48.8 29.2 22 SCL 4-8 11.53 2. 9.9 3.87 2.44 62.8 29.2 8 SCL 8-1 15.78 1.8 8.9 1.76 38.56 32.8 27.2 4 L Σιτάρι -4 7.44 3.17 8.7 2.64 23.26 59.2 2.8 2 SCL 4-8 7.64 2.45 8.8 5.5 21.65 63.2 18.8 18 SCL 8-1 1.3 3.13 8.9 3.43 2.94 68.8 15.2 16 SL Καλαµπόκι -2 11.65 3.68 8.7 3.8 26.46 58. 3. 12 SCL 2-6 11.99 3. 8.9.44 21.8 62. 26. 12 SCL 6-8 11.2 2.26 8.7.18 21.28 66. 22. 12 SCL 8-1 11.52 2.56 8.7.18 17.31 58.8 33.2 8 SCL *αεροξηραθέντος εδάφους 3.2.2 Περιοχή Κουφαλίων (15) Ο πιλότος στην περιοχή Κουφαλίων ήταν 18 στρεµµάτων και αποτελούνταν από 4 αγροτεµάχια µε τις εξής καλλιέργειες (1992): Τοµάτα 3 στρέµµατα (15Ν), Βαµβάκι 9 στρέµµατα (15Β), Σιτάρι 3 στρέµµατα (15Σ) και Τεύτλα 3 στρέµµατα (15Τ). Κατά την καλλιεργητική περίοδο του 1993 και 1994 το αγροτεµάχιο 15Ν είχε πιπεριές, το 15Β βαµβάκι, το 15Τ είχε βαµβάκι και τεύτλα και το 15Σ βαµβάκι και τεύτλα. Η αρχική τοποθέτηση των λυσιµέτρων έγινε στις 24-6-1992 1. Στο αγροτεµάχιο που είχε την καλλιέργεια της τοµάτας τοποθετήθηκαν τα εξής λυσίµετρα

α - σε βάθος 1.6 µέτρα β σε βάθος 1.1 µέτρα γ - σε βάθος.6 µέτρα Ανήκει στον παραγωγό Παπακωνσταντίνου Στέφανο, η προηγούµενη καλλιέργεια ήταν σιτάρι και µε την εγκατάσταση της καλλιέργειας έγιναν οι εξής καλλιεργητικές φροντίδες: Λιπάσµατα 5--, νιτρική αµµωνία 25 χιλιογρ./στρ 11-15-5, 1 χιλιογρ./στρ Γεωργικά φάρµακα: Thimet (phorate) 1 χιλιογρ./4 στρ Ridomil (metalaxyl+mancozeb) 1 χιλιογρ./4 στρ Dithane M-45 (mancozeb) 2 γραµ./στρ Atracol (propineb) 2 γραµ./στρ Kocide (copper hydroxide) 2 γραµ./στρ 2. Στο αγροτεµάχιο µε το βαµβάκι τοποθετήθηκαν τα εξής λυσίµετρα: β σε βάθος 1.1 µέτρα γ - σε βάθος.6 µέτρα Ανήκει στον παραγωγό Τσαυδαρίδη Αναστάσιο, η προηγούµενη καλλιέργεια ήταν σιτάρι και µε την εγκατάσταση της καλλιέργειας έγιναν οι εξής καλλιεργητικές φροντίδες: Λιπάσµατα 2-1-, 5 χιλιογρ./στρ Γεωργικά φάρµακα: Cotoran (fluometuron) 2 χιλιογρ./ 1 στρ Treflan (trifluralin) 2 χιλιογρ./ 1 στρ Thimet (phorate) 1 χιλιογρ/στρ 3. Στο αγροτεµάχιο µε το σιτάρι τοποθετήθηκαν τα εξής λυσίµετρα β σε βάθος 1.1 µέτρα γ - σε βάθος.6 µέτρα Ανήκει στον παραγωγό Βασιλείου Ευστράτειο, η προηγούµενη καλλιέργεια ήταν σιτάρι και µε την εγκατάσταση της καλλιέργειας έγιναν οι εξής καλλιεργητικές φροντίδες: Λιπάσµατα 2-1-, 5 χιλιογρ./στρ Γεωργικά φάρµακα: δεν εφαρµόσθηκαν 4. Στο αγροτεµάχιο µε τα τεύτλα τοποθετήθηκαν τα εξής λυσίµετρα β σε βάθος 1.1 µέτρα γ - σε βάθος.6 µέτρα Ανήκει στον παραγωγό Παπακωνσταντίνου Στέφανο, η προηγούµενη καλλιέργεια ήταν σιτάρι και µε την εγκατάσταση της καλλιέργειας έγιναν οι εξής καλλιεργητικές φροντίδες: Λιπάσµατα 11-15-15, 5 χιλιογρ./στρ Νιτρική αµµωνία 2 χιλιογρ./στρ Γεωργικά φάρµακα: Betanal (phenmedipham) 2x5 γραµ./στρ Nortron (ethofumesate) 2x5 γραµ./στρ Goltix (metamitron) 2x5 γραµ./στρ Venzar (lenacil) 2x5 γραµ./στρ Λάδι Κατά την εγκατάσταση των λυσιµέτρων που έγινε κατόπιν αφαιρέσεως καρότου εδάφους από το αντίστοιχο βάθος, ένα καρότο από κάθε αγρό κλασµατώθηκε σε υποδείγµατα των -2, 2-4,, 4-6, 6-8, 8-1 και 1-13 cm. Τα υποδείγµατα εδάφους υποβλήθηκαν σε µηχανική και χηµική ανάλυση. Οι δειγµατοληψίες των εδαφών επαναλαµβανόταν κατά τα επόµενα έτη.

Πίνακας 3.2 Μηχανική και χηµική σύσταση των εδαφών της περιοχής Κουφαλίων Καλλιέργεια Βάθος (cm) Υγρασία % Οργανική Ουσία ph CaCO 3 (%) Fe* mg/kg Aµµος % Άργιλος % Ιλύς % (%) Τοµάτα -2 17.49 2.76 8.6.44 35.27 42.8 37.2 2 C 2-4 17.39 2.37 8.9 1.32 33.78 38.8 45.2 16 SC 4-6 17.46 2.1 9.2 1.23 35.31 38.8 45.2 16 SC 6-8 17.96 2.48 8.8 1.1 34.77 38.8 43.2 18 CL 8-1 15.75 1.63 9.4 1.36 3.68 38.8 45.2 16 SC 1-13 19.38 2.78 9.4 1.67 38.52 3.8 53.2 16 SCL Βαµβάκι -2 7.57 2.29 8.5 1.32 25.92 46.8 53.2 SC 2-4 8.62 2.4 8.9 1.76 25.45 46.8 53.2 SC 4-6 11.11 2.4 9.1 3.52 28.19 46.8 53.2 SC 6-8 12.78 1.97 9.2 1.76 3.33 46.8 53.2 SC 8-1 1.96 1.72 9.2-3.38 46.8 53.2 SC 1-13 11.57 1.31 9.1-3.34 46.8 53.2 SC 13-16 17.42 1.42 9. - 38.33 26.8 73.2 C Σιτάρι -2 12.35 5.31 8.4 1.94 39.88 3.8 39.2 3 CL 2-4 14.34 4.54 8.5 2.2 42.63 28.8 41.2 3 CL 4-6 13.19 4.75 8.5 4.2 4.72 26.8 43.2 3 L 6-8 15.68 3.28 8.5 5.28 41.58 2.8 51.2 28 L 8-1 17.79 3.48 8.6-45.1 2.8 47.2 32 L 1-12 19.46 2.57 9. - 41.26 22.8 45.2 32 L Τεύτλα -2 11.71 4. 8.9 1.23 3.86 38.8 43.2 18 CL 2-4 12.81 1.29 9.5 1.76 28.21 38.8 53.2 8 SC 4-6 14.28 1.19 9.6 1.67 27.6 41.2 53.8 6 SC 6-8 15.44 1.63 9.4 1.6 25.35 47.2 48.8 4 SC 8-1 17.33 1.88 9. - 24.39 47.2 48.8 4 SC 1-12 19.63 1.51 9. - 21.74 51.2 46.8 2 SC *αεροξηραθέντος εδάφους 3.2.3. Περιοχή Βραχιάς (16) Ο πιλότος της Βραχιάς είχε έκταση 136 στρέµµατα και εγκαταστάθηκαν περάµατα σε αγροτεµάχια µε τις καλλιέργειες καλαµπόκι 45 στρέµµατα (16Κ), µηδική 35 στρέµµατα (16Τ), βαµβάκι 3 στρέµµατα (16Β) και ρύζι 26 στρέµµατα (16Ρ). Κατά το 1993 και 1994 όλα τα αγροτεµάχια είχαν καλλιεργηθεί µε ρύζι. 1. Στο αγροτεµάχιο µε το καλαµπόκι ο φρεάτιος ορίζοντας στις 22-6-92, µε την πρώτη εγκατάσταση των λυσιµέτρων, ήταν στα 1.6 µέτρα ενώ κατά την δεύτερη δειγµατοληψία εδάφους, στις 2-1-92, ο φρεάτιος ορίζοντας δεν βρέθηκε διότι προφανώς είχε κατέβει πιο κάτω από τα 1.6 µέτρα. Στο αγροτεµάχιο αυτό εγκαταστάθηκαν τα εξής λυσίµετρα α - σε βάθος 1.6 µέτρα β σε βάθος 1.1 µέτρα γ - σε βάθος.6 µέτρα Ανήκει στον παραγωγό Μπουκουβάλα Γεώργιο, η προηγούµενη καλλιέργεια ήταν αραβόσιτος και µε την εγκατάσταση της καλλιέργειας έγιναν οι εξής καλλιεργητικές φροντίδες: Λιπάσµατα 11-15-15, 8 χιλιογρ./στρ Ουρία 3 χιλιογρ./στρ Νιτρική αµµωνία 45 χιλιογρ./στρ Τύπος Εδάφους

Γεωργικά φάρµακα: Marucide (phorate) 7 γραµ./στρ Primextra (metolachlor+atrazine) 5 γραµ/στρ 2. Στο αγροτεµάχιο µε τη µηδική ο φρεάτιος ορίζοντας στις 22-6-92 ήταν στα 1.4 µέτρα και στις 2-1-92 ήταν στα 1.5 µέτρα. Στον αγρό αυτό εγκαταστάθηκαν τα εξής λυσίµετρα α - σε βάθος 1.6 µέτρα β σε βάθος 1.1 µέτρα γ - σε βάθος.6 µέτρα Προηγούµενη καλλιέργεια µηδική (3-4 ετών) Λιπάσµατα: -2-, 5 χιλιογρ./στρ. Γεωργικά φάρµακα: parathion (εφαρµόζεται κάθε µήνα) 3. Στο αγροτεµάχιο µε το βαµβάκι ο φρεάτιος ορίζοντας ήταν στα 1.7 µέτρα και στις 2-1-92 ήταν πιο κάτω από τα 1.7 µέτρα. Στο αγροτεµάχιο αυτό τοποθετήθηκαν τα εξής λυσίµετρα α - σε βάθος 1.6 µέτρα β σε βάθος 1.1 µέτρα γ - σε βάθος.6 µέτρα Ανήκει στον παραγωγό Ταβίκη Νικόλαο, µε προηγούµενη καλλιέργεια και οι καλλιεργητικές φροντίδες που εφαρµόσθηκαν µε την έναρξη της καλλιέργειας Λιπάσµατα: 2-1-, 5 χιλιογρ./στρ Γεωργικά Φάρµακα: prometryne 3 χιλιογρ./12 στρ Αzodrin (monocrotophos) + Pix (mepiquat chloride) 3 χιλιογρ./12 στρ Πυρεθροειδή (fenvalerate, deltamethrin ή cypermethrin) 1 χιλιογρ./12 στρ Det (orthophosphate) ή Folex (merphos) 4. Στο αγροτεµάχιο µε την ρυζοκαλλιέργεια ο φρεάτιος ορίζοντας ήταν στο 1 µέτρο ενώ στις 21-1-92 που έγινε η δεύτερη δειγµατοληψία των εδαφών ο φρεάτιος ορίζοντας ήταν στα 1.5 µέτρα. Στο αγροτεµάχιο αυτό τοποθετήθηκε ένας σωλήνας υποπιέσεως στα 1.6 µέτρα. Ο σωλήνας τοποθετήθηκε επάνω στο ανάχωµα του αγροτεµαχίου. Το αγροτεµάχιο ανήκει στον παραγωγό Κουτσµπάση Παναγιώτη, µε προηγούµενη καλλιέργεια ρύζι. Λιπάσµατα 2-1-, 5 χιλιογρ./25 στρ Νιτρική αµµωνία 3 χιλιογρ./25 στρ Γεωργικά Φάρµακα γαλαζόπετρα 1 χιλιογρ/25 στρ Decis (deltamethrin) 2 χιλιογρ./25 στρ Οrdram (molinate) 5 γραµ/25 στρ Κατά την εγκατάσταση των λυσιµέτρων πάρθηκε καρότο εδάφους από κάθε αγρό και κλασµατώθηκε σε υποδείγµατα τα οποία αναλύθηκαν (προσδιορισµός µηχανικής και χηµικής σύστασης). Οι δειγµατοληψίες των εδαφών επαναλήφθηκαν κατά τα επόµενα έτη.

Πίνακας 3.3 Μηχανική και χηµική σύσταση των εδαφών της περιοχής Βραχιάς Καλλιέργεια Βάθος (cm) Υγρασία % Οργανική Ουσία ph CaCO 3 (%) Fe* mg/k Aµµος % Άργιλος % (%) g Βαµβάκι -2 16.58 2.37 8.8 1.76 29.2 42.8 49.2 8 C 2-4 16.24 1.31 9. 4.4 26.56 44.8 51.2 4 C 4-6 18.4 1.71 9.1 1.76 26.41 44.8 53.2 2 C 6-8 22.7 1.25 9.7.88 24.42 44.8 55.2 C 8-1 13.82.93 1.1-29.58 44.8 49.2 6 C 1-12 25.5 2.92 1.2-42.48 26.8 53.2 2 C Καλαµπόκι -2 12.58 2.84 8.8 2.38 36.43 36.4 47.6 16 C 2-4 15.27 3.19 9.1.88 37. 36.4 47.6 16 C 4-6 18.89 2.53 9.7 3.6 34.49 36.4 47.6 16 C 6-8 22.61 1.63 1. 4.4 31.99 36.4 53.6 1 C 8-1 22.63 1.81 9.8-28.56 42.4 51.6 6 C 1-12 22.36.9-27.93 42.4 53.6 4 C Τεύτλα -2 12.52 3. 9.8.44 34.71 36.8 53.2 1 C 2-4 12.47 2.17 8.7 1.67 37.47 36.8 51.2 12 C 4-6 15.32 2.51 8.8 4.75 39.12 36.8 47.2 16 C 6-8 2.74 2.6 9.2 1.19 36.91 36.8 47.2 16 C 8-1 25.35 2.42 1. 7.92 33.88 36.8 51.2 12 C Ρύζι -2 18.74 3.73 8.7.4 35.63 36.8 49.2 14 C 2-4 2.39 3.48 8.8.53 35.95 36.8 49.2 14 C 4-6 23.19 3.55 9.8 1.41 41.9 36.8 45.2 18 C 6-8 23.44 2.29 9.8.97 4.36 36.8 43.2 2 C *αεροξηραθέντος εδάφους 3.2.4 Περιοχή Χαλάστρας (17) Ο πιλότος της Χαλάστρας είχε έκταση 178 στρέµµατα από τα οποία τα 25 είχαν καλαµπόκι (17Κ), τα 5 βαµβάκι (17Β), τα 28 τεύτλα (17Τ) και ένα αγρόκτηµα 75 στρεµµάτων, σε µικρή απόσταση από τα προηγούµενα, που είχε ρύζι (17Ρ). Η αρχική τοποθέτηση των λυσιµέτρων έγινε στις 19-6-92. Κατά την καλλιεργητική περίοδο των ετών 1993 και 1994 το αγροτεµάχιο 17Ρ είχε πάλι ρύζι, το 17Κ είχε καλαµπόκι (1993) και ρύζι (1994), το 17Β είχε πάλι βαµβάκι (1993) και ρύζι (1994) και το 17Τ είχε καλαµπόκι (1993) και ρύζι (1994). 1. Στο αγροτεµάχιο µε το βαµβάκι ο φρεάτιος ορίζοντας την ηµέρα της εγκατάστασης των σωλήνων ήταν στα 1.35 µέτρα και στις 21-1-92 στα 1.7 µέτρα. Τοποθετήθηκαν οι εξής σωλήνες α - σε βάθος 1.6 µέτρα β σε βάθος 1.1 µέτρα γ - σε βάθος.6 µέτρα Ανήκει στον παραγωγό Ζήση Ζήση και δεν εφαρµόσθηκαν λιπάσµατα. Γεωργικά Φάρµακα Fusilate (fluazifop butyl) 17 γρ/στρ Prometryn 3 γρ/στρ Parathion 1 γρ/στρ Kreoline 2x3 γρ/στρ 2. Στο αγροτεµάχιο µε το καλαµπόκι εγκαταστάθηκαν τρεις σωλήνες α - σε βάθος 1.6 µέτρα β σε βάθος 1.1 µέτρα γ - σε βάθος.6 µέτρα Ιλύς % Τύπος Εδάφους

Στον συγκεκριµένο αγρό ο φρεάτιος ορίζοντας την ηµεροµηνία της αρχικής εγκατάστασης των λυσιµέτρων ήταν στα 1.4 µέτρα και στις 21-1-92 κατέβηκε στα 1.7 µέτρα. Το αγροτεµάχιο ανήκει στον παραγωγό Ζήση Ζήση και ο σπόρος καλαµποκιού επικαλύφθηκε µε υγρό carbofuran (1 γραµ/στρ). Λιπάσµατα 2-1-, 5 χιλιογρ/στρ Ουρία, 5 χιλιογρ/στρ Νιτρική αµµωνία, 35 χιλιογρ/στρ Γεωργικά Φάρµακα Lasso (alachlor) 5 γρ/στρ 3. Στο αγροτεµάχιο µε τα τεύτλα ο φρεάτιος ορίζοντας ήταν στα 1.6 µέτρα ενώ στις 21-1-92 κατέβηκε στα 1.7 µέτρα. Στο αγροτεµάχιο αυτό τοποθετήθηκαν οι εξής σωλήνες α - σε βάθος 1.6 µέτρα β σε βάθος 1.1 µέτρα γ - σε βάθος.6 µέτρα Το αγροτεµάχιο ανήκει στον παραγωγό Ζήση Ζήση Λιπάσµατα 11-15-15, 3 χιλιογρ/στρ Γεωργικά Φάρµακα Furadan (carbofuran) κοκκώδες 5 γρ/στρ Wetable sulfur 1 χιλιογρ. 4 γρ και 4 γρ/στρ Dithane (zineb, maneb) 6 γρ/στρ Brestan (Fentin acetate) 1 γρ/στρ Daconil (Chlorothalonil) 375 γρ/στρ Impact (flutriafol) 2 γρ/στρ Score (propiconazole) 5 γρ/στρ Goltix (metamitron) 1 γρ/στρ Betanal (phenmedipham) 1 γρ/στρ Ordram (molinate) 1 γρ/στρ Verzar (lenacil) 5 γρ/στρ Lontrel (clopyralid) 1 γρ/στρ Fusilate (fluazip-butyl) 12 γρ/στρ 4. Στο αγροτεµάχιο µε το ρύζι ο φρεάτιος ορίζοντας κατά την αρχική εγκατάσταση ήταν στο 1 µέτρο και στις 21-1-92 κατέβηκε στα 1.3 µέτρα. Στο αγροτεµάχιο αυτό τοποθετήθηκε ένας σωλήνας επάνω στο ανάχωµα στα 1.6 µέτρα. Το αγροτεµάχιο ανήκει στον παραγωγό Μαλιούρη ηµήτριο. Λιπάσµατα 2-1-, 5 χιλιογρ./στρ Ουρία 8 χιλιογρ./στρ Γεωργικά Φάρµακα carbofuran, κοκκώδες 7 γρ/στρ Ordram (molinate) 5 γρ/στρ Brestan (fentin acetate) 3 γρ/στρ Propanil 35, 1.5 χιλιογρ./στρ Κατά την εγκατάσταση των λυσιµέτρων πάρθηκε καρότο εδάφους από κάθε αγροτεµάχιο και κλασµατώθηκε σε υποδείγµατα τα οποία και αναλύθηκαν για προσδιορισµό µηχανικής και χηµικής σύστασης. Οι δειγµατοληψίες των εδαφών επαναλήφθηκαν κατά τα επόµενα έτη.

Πίνακας 3.4 Μηχανική και χηµική σύσταση των εδαφών της περιοχής Χαλάστρας Καλλιέργεια Βάθος (cm) Υγρασία % Οργανική Ουσία (%) ph CaCO 3 (%) Fe* mg/kg Aµµος % Άργιλος % Ιλύς % Τύπος Εδάφους Βαµβάκι -2 19.75 4.71 8.7 2.2 49.7 26.8 73.2 C 2-6 24.23 4.57 8.9 1.67 51.24 26.8 73.2 C 6-1 23.6 4.4 9.4 3.8 42.58 26.8 73.2 C 1-13 28.81 3.52 9.8 4.14 41.18 26.8 63.2 1 C Καλαµπόκι -2 21. 3.16 8.8 1.32 4.84 26.8 57.2 16 C 2-6 25.25 1.58 8.9 1.56 43.54 26.8 57.2 16 C 6-8 28. 1.58 9. 3.8 43.37 26.8 63.2 1 C 8-1 26.5 1.91 9.2 1.32 43.86 26.8 65.2 8 C 1-14 29.48 2.82 9.4-48.36 26.8 53.2 2 C Τεύτλα -2 12.62 4.13 8.9 3.26 4.88 22.8 77.2 C 2-6 15.41 4. 9.5 3.96 43.35 24. 76. C 6-8 22.24 2.62 9.6 2.2 4.89 26.8 55.2 18 C 8-1 22.49 1.46 9.7 2.2 28.94 5.8 45.2 4 C 1-16 31.67 4.15 9.7-41.65 26.8 55.2 18 C 16-18 3.75 3.38 9.8-48.24 26.8 47.2 26 C Ρύζι -2 22.86 4.39 9.2 2.2 38.99 24. 76. C 2-4 25.91 3.63 8.8 1.98 41.73 24. 76. C 4-6 3. 4.57 9.5 1.54 43.25 24. 76. C 6-8 22.26 4.37 9.8 3.17 38.78 24. 76. C 8-1 29.3 3.86 1-34.52 24. 76. C *αεροξηραθέντος εδάφους 3.3 Μετρήσεις συγκεκριµένων παραµέτρων (χλωριούχων, φωσφορικών νιτρικών και γεωργικών φαρµάκων) στο εδαφικό νερό των αγροτεµαχίων των πιλότων Όπως προκύπτει από τα δεδοµένα των Πινάκων 3.1-3.4 τα εδάφη των πιλότων της Βραχιάς και Χαλάστρας είναι αργιλούχα. Τα εδάφη των αγροτεµαχίων του Άσπρου είναι αµµο-αργιλοπηλώδη στο επιφανειακό έδαφος (-4 cm) και αµµοπηλώδη στα βαθύτερα στρώµατα. Τα εδάφη των αγροτεµαχίων της περιοχής Κουφαλίων ήταν από τα πλέον ανοµοιόµορφα µε αργιλώδη, αµµοαργιλώδη και αργιλοπηλώδη υφή στο επιφανειακό στρώµα και ως επί το πλείστον αµµο-αργιλώδη υφή στα βαθύτερα στρώµατα. Όλα τα εδάφη ήταν αλκαλικά µε ph κυµαινόµενο από 8,5-1, του ph αυξανοµένου µε το βάθος του εδαφικού ορίζοντα. Το υψηλότερο ph είχαν τα εδάφη της Χαλάστρας. Η οργανική ουσία κυµαίνονταν µεταξύ 3-5% στα επιφανειακά στρώµατα και µειώνονταν στα βαθύτερα στρώµατα. Η άρδευση σε όλα τα αγροτεµάχια, εκτός από εκείνα της ρυζοκαλλιέργειας, γίνονταν µε τεχνική βροχή. Σε κάθε αγρό στην περίµετρο της θέσης των λυσιµέτρων υπήρχαν ειδικά βροχόµετρα (3 τεµάχια/αγρό) ώστε να ελέγχεται το ύψος νερού άρδευσης όπως και φυσικής βροχόπτωσης. Παράλληλα κρατήθηκαν στοιχεία άρδευσης από όλους τους εµπλεκόµενους γεωργούς. Τα στοιχεία αυτά των υδατικών εισροών στην κάθε καλλιέργεια δεν θα χρησιµοποιηθούν στην παρούσα συζήτηση των αποτελεσµάτων. Οι δειγµατοληψίες του εδαφικού νερού γίνονταν σε τακτά χρονικά διαστήµατα ανά 1ηµερο µε την προοπτική να συµπίπτουν οι δειγµατοληψίες µε την εποµένη κάθε συµβάντος άρδευσης της κάθε καλλιέργειας. Η σωστή τακτική λειτουργίας των λυσιµέτρων υποπιέσεως είναι να παίρνονται δείγµατα κατά την διάρκεια της αρδεύσεως. Όµως, καθόσον τα λυσίµετρα είχαν εγκατασταθεί σε κεντρικά σηµεία του κάθε αγροτεµαχίου, η πρόσβαση αυτών ήταν πρακτικά αδύνατη κατά την διάρκεια της άρδευσης. Η δειγµατοληψία γινόταν µε βάση το εξής πρωτόκολλο: κατά την διάρκεια των πειραµάτων τα λυσίµετρα βρίσκονταν σε κατάσταση υποπιέσεως και τα συλλεγόµενα δείγµατα εδαφικού νερού λαµβάνονταν ανά

δεκαήµερο. Ασφαλώς σε αµµώδη εδάφη τα επιφανειακά λυσίµετρα (6 cm βάθος) δεν ήταν δυνατόν να διατηρήσουν το κενό καθόλο το 1ήµερο και για το λόγο αυτό η συχνότητα λήψεως δειγµάτων από τα λυσίµετρα αυτά ήταν µικρή. Στα δείγµατα εδαφικού νερού των λυσιµέτρων προσδιορίζονταν διάφορες χηµικές παράµετροι συµπεριλαµβανόµενων και των γεωργικών φαρµάκων αλλά η πληρότητα του αριθµού των αναλύσεων εξαρτάτο από τον όγκο των εκάστοτε λαµβανοµένων δειγµάτων που κυµαίνονταν από 1 µέχρι 15 ml. Αναλύσεις υπολειµµάτων γεωργικών γίνονταν µόνο σε δείγµατα όγκου >5 ml. 3.3.1 Πιλότος Άσπρου Τα αποτελέσµατα των αναλύσεων χλωριούχων, φωσφορικών και νιτρικών στα δείγµατα του εδαφικού νερού των αγροτεµαχίων του Άσπρου παρουσιάζονται στα Σχήµατα 3.1-3.9. Στα ίδια σχήµατα παρουσιάζονται, για λόγους σύγκρισης, και τα αντίστοιχα αποτελέσµατα των αναλύσεων από τα δείγµατα των επιφανειακών υδατοσυστηµάτων της ευρύτερης περιοχής που λαµβάνονταν στις ίδιες ηµεροµηνίες. Τα υδατοσυστήµατα αυτά είναι: αρδευτικό/στραγγιστικό νερό (14Σ, 1Α, 1Β και 11). Επιπλέον στις ίδιες ηµεροµηνίες λαµβάνονταν δείγµατα και από τον φρεάτιο ορίζοντα της περιοχής µέσω των πειραµατικών γεωτρήσεων. Τα δείγµατα αυτά χαρακτηρίζονται ως Π1, Π2, Π3, και Π4. Κατά την περίοδο των πειραµάτων δείγµατα φρεατίου ορίζοντα λαµβάνονταν ως επί το πλείστον µόνο από την γεώτρηση Π2 καθόσον στις περιοχές των υπολοίπων γεωτρήσεων ο φρεάτιος ορίζοντας είχε κατέβει σηµαντικά πιο κάτω από το βάθος διόρυξης των αντιστοίχων γεωτρήσεων. Από τα αποτελέσµατα των ανωτέρω σχηµάτων εξάγονται τα κάτωθι συµπεράσµατα. Όσον αφορά τα χλωριούχα το γεγονός ότι οι συγκεντρώσεις αυτών φθάνουν το 1 γραµ./λίτρο στο εδαφικό νερό των βαθιών λυσιµέτρων (1,6 µέτρα) ενώ στην ίδια ηµεροµηνία η συγκέντρωση των χλωριούχων στο 14Σ (τοπικό στραγγιστικό κανάλι στο οποίο διοχετεύεται νερό του Αξιού που χρησιµοποιείται προς άρδευση) και στα υπόλοιπα στραγγιστικά/αρδευτικά κανάλια (1Α, 1Β και 11) που επίσης περιέχουν νερό του Αξιού, οι συγκεντρώσεις είναι σχετικά χαµηλές (<5 mg/l) δηλώνει ξεκάθαρα ότι στην περιοχή υπάρχει σηµαντικό πρόβληµα στράγγισης εδαφών µε αποτέλεσµα τα χλωριούχα όπως και άλλοι ρύποι να στραγγίζουν προς τα υπόγεια υδροφόρα (Σχήµατα 3.1-3.3). ιαφορές µεταξύ των καλλιεργειών είναι δύσκολο να διακριθούν αν και φαίνεται να υπάρχει κάποια διαφοροποίηση του αγροτεµαχίου µε το βαµβάκι (1992), όµως κατά το 1994 οι υψηλότερες συγκεντρώσεις µετρήθηκαν στο εδαφικό νερό που λαµβάνονταν από τα λυσίµετρα του 14Κ` το οποίο βρισκόταν σε κατάσταση αγρανάπαυσης. Οι συγκεντρώσεις των φωσφορικών (εκφρασµένες σε ολικό φώσφορο) στο εδαφικό νερό των αγροτεµαχίων του Άσπρου παρουσιάζονται στα Σχήµατα 3.4-3.6. Τα φωσφορικά είναι σχετικά αδιάλυτα στο νερό παρόλα ταύτα φαίνεται ότι εκπλύνονται αλλά οι αντίστοιχες συγκεντρώσεις είναι 1 µε 1 φορές µικρότερες από εκείνες των χλωριούχων. ιαφορές µεταξύ των καλλιεργειών δεν εντοπίζονται όµως εκείνο που είναι χαρακτηριστικό των αποτελεσµάτων αυτών είναι οι σηµαντικά υψηλότερες συγκεντρώσεις φωσφορικών στο αρδευτικό δίκτυο της περιοχής. Συνεπώς η ρύπανση σε φωσφορικά των υδατοσυστηµάτων του Αξιού δεν προέρχεται από την έκπλυση φωσφορικών λιπασµάτων από τις καλλιεργούµενες εκτάσεις αλλά από άλλες πηγές που όπως αναφέρθηκε στο Κεφάλαιο 2 αυτές είναι τα αστικά και βιοµηχανικά απόβλητα που απορρίπτονται στον Αξιό ποταµό και µέσω των συνδεδεµένων υδατοσυστηµάτων (αρδευτικό δίκτυο) η ρύπανση αυτή µεταφέρεται σε ολόκληρη την λεκάνη. Οι συγκεντρώσεις νιτρικών παρουσιάζονται στα Σχήµατα 3.7-3.9. Το προφίλ των αποτελεσµάτων είναι όµοιο µε εκείνο των χλωριούχων. Υπάρχουν υψηλές

συγκεντρώσεις νιτρικών στο εδαφικό νερό του αγροτεµαχίου µε βαµβάκι (1992 και 1993) όµως κατά την καλλιεργητική περίοδο του 1994 οι υψηλότερες συγκεντρώσεις µετρήθηκαν στο εδαφικό νερό του αγροτεµαχίου 14Κ` το οποίο βρισκόταν σε αγρανάπαυση. Τα αποτελέσµατα των αναλύσεων υπολειµµάτων γεωργικών φαρµάκων στα δείγµατα του εδαφικού νερού του αγροτεµαχίου 14Β (βαµβάκι-βαµβάκι-βαµβάκι) παρουσιάζονται στα Σχήµατα 3.1-3.12. Ανιχνεύθηκαν και προσδιορίστηκαν πολλά γεωργικά φάρµακα και το άθροισµα των συγκεντρώσεων τους κυµαίνεται από.5 3.2 ppb (1992),.1-3.1 ppb (1993) και.3 4. ppb (1994). Το χαρακτηριστικό των αποτελεσµάτων είναι ότι εκτός από τα γεωργικά φάρµακα που χρησιµοποιήθηκαν στο βαµβάκι (trifluralin, prometryne, phorate, carbofuran, parathion, terbufos, metolachlor, alachlor) ανιχνεύθηκαν και άλλα όπως atrazine, G-3 (µεταβολίτης της atrazine), fenitrothion, propanil, simazine, lindane, a-bhc, propachlor, molinate αλλά και καφεΐνη κ.ά. τα οποία προφανώς προέρχονται από ρύπανση µεταφερόµενη µε το νερό αρδεύσεως. Τα αποτελέσµατα των αναλύσεων του εδαφικού νερού του αγροτεµαχίου 14Κ` (καλαµπόκι- σιτάρι-αγρανάπαυση) παρουσιάζονται στα Σχήµατα 3.13-3.15. Η έκπλυση του εδάφους του αγροτεµαχίου αυτού, όπως αναφέρθηκε και από την συζήτηση των προηγούµενων παραµέτρων (χλωριούχα, νιτρικά, φωσφορικά), ήταν σχετικά αυξηµένη, σε σχέση µε τα υπόλοιπα αγροτεµάχια, και κυρίως κατά την καλλιεργητική περίοδο του 1994 που το συγκεκριµένο αγροτεµάχιο βρισκόταν σε αγρανάπαυση. Μάλιστα ενώ κατά τα έτη 1992-1993 η συχνότητα λήψεως δειγµάτων εδαφικού νερού από το επιφανειακό λυσίµετρο (6 cm βάθος) ήταν πολύ µικρή κατά το 1994 λαµβάνονταν πάντοτε δείγµατα από όλα τα βάθη. Το φάσµα των φαρµάκων είναι περίπου όµοιο µε εκείνο του προηγούµενου αγροτεµαχίου και σηµαντικά εµπλουτισµένο κατά το 1994. Πιστεύουµε ότι επειδή το αγροτεµάχιο αυτό δεν καλλιεργήθηκε κατά το 1994 χρησιµοποιούνταν από τους υπόλοιπους γεωργούς της περιοχής ως χώρος προετοιµασίας και πλυσίµατος των ψεκαστικών µηχανηµάτων µε αποτέλεσµα κατά τους κρίσιµους µήνες το έδαφος ελάµβανε σηµαντικές ποσότητες νερού εµπλουτισµένου σε γεωργικά φάρµακα τα οποία εκπλύνονταν όπως και τα χλωριούχα και νιτρικά του εδάφους. Στο αγροτεµάχιο 14Κ (καρπούζι-καλαµπόκι-αγρανάπαυση) οι δειγµατοληψίες εδαφικού νερού ήταν λιγότερο συχνές και δείγµατα λαµβάνονταν κυρίως από το βαθύτερο λυσίµετρο (1.6 µέτρα). Τα αποτελέσµατα παρουσιάζονται στα Σχήµατα 2.16-3.18. Κατά το 1994 δείγµατα πάρθηκαν µόνο τον Απρίλιο-Ιούνιο (µετά από βροχή) καθόσον το αγροτεµάχιο αυτό δεν αρδευόταν. Το φάσµα των φαρµάκων που ανιχνεύθηκαν είναι όµοιο µε εκείνο των προηγούµενων αλλά ποσοτικά υπερισχύουν τα γεωργικά φάρµακα που χρησιµοποιήθηκαν στο καρπούζι (parathion) και στο καλαµπόκι. Στο αγροτεµάχιο 14Σ(σιτάρι-αγρανάπαυση-αγρανάπαυση) πάρθηκαν δείγµατα εδαφικού νερού πολύ σπάνια και κυρίως κατά το 1994 (Σχήµα 3.19β). Κατά το 1993 πάρθηκαν µόνο τρία δείγµατα και στο ένα από αυτά (Νοέµβριος) βρέθηκε συγκέντρωση carbofuran ίση µε 24 ppb το οποίο πιστεύουµε ότι εκπλύθηκε γρήγορα κατά την προηγούµενη καλλιεργητική περίοδο που το αγροτεµάχιο αυτό είχε καλαµπόκι και µε την τριχοειδή κίνηση του νερού προς την επιφάνεια κατά την περίοδο της αγρανάπαυσης (1994) το φάρµακο επανήλθε στο επιφανειακό στρώµα του εδάφους (Σχήµα 3.19α). Τα αποτελέσµατα των αναλύσεων των δειγµάτων του φρεάτιου ορίζοντα της περιοχής παρουσιάζονται στα Σχήµατα 3.2 και 3.21 για το 1993 και 1994, αντίστοιχα.

Σχήµα 3.1 Συγκεντρώσεις χλωριούχων (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου του Άσπρου το έτος 1992. 9 8 7 6 5 4 3 Ιουλ-92 Σεπ-92 Οκτ-92 Νοε-92 εκ-92 14K'b 14K'c 14Ká 14Kâ 14kã 14Bá 14Ââ 14Âã 2 1 14K'b 14K'c 14Ká 14Kâ 14kã 14Bá 14Ââ 14Âã

Σχήµα 3.2 Συγκεντρώσεις χλωριούχων (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου του Άσπρου το έτος 1993. 1 9 8 7 6 5 4 3 Νοε-93 Σεπ-93 Αυγ-93 Ιουν-93 Μαϊ-93 Μαρ-93 Ð14 Ð13 Ð12 Ð11 11* 1B* 1A* 14Ó 14Óc 14Ób 14Óa 14K'Óc 14K'Ób 14K'Óa 14Bc 14Bb 14Ba 14KK'c 14KK'b 14KK'a 2 1 14KK'a 14KK'b 14KK'c 14Ba 14Bb 14Bc 14K'Óa 14K'Ób 14K'Óc 14Óa 14Ób 14Óc 14Ó 1A* 1B* 11* Ð11 Ð12 Ð13 Ð14 Σχήµα 3.3 Συγκεντρώσεις χλωριούχων (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου του Άσπρου το έτος 1994.

8 7 6 5 4 3 2 1 Σεπ-94 Ιουλ-94 Ιουν-94 Απρ-94 11 1B* 1A* Ð14 Ð13 Ð12 Ð11 14Ó 14Óc 14Ób 14Óa 14KK'c 14KK'b 14KK'a 14Ê'Óc 14Ê'Ób 14K'Óa 14Bc 14Bb 14Ba 14Ba 14Bb 14Bc 14K'Óa 14Ê'Ób 14Ê'Óc 14KK'a 14KK'b 14KK'c 14Óa 14Ób 14Óc 14Ó Ð11 Ð12 Ð13 Ð14 1A* 1B* 11 Σχήµα 3.4 Συγκεντρώσεις ολικού φωσφόρου (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου του Άσπρου το έτος 1992.

1,2 1,8,6,4,2 Ιουλ-92 Σεπ-92 εκ-92 14Ba 14Bb 14Bc 14Ka 14Kb 14kc 14K'b 14K'c 14Ób 14Óc 14Ó 1A* 1B* 11 14Ba 14Bb 14Bc 14Ka 14Kb 14kc 14K'b 14K'c 14Ób 14Óc 14Ó 1A* 1B* 11 Σχήµα 3.5 Συγκεντρώσεις ολικού φωσφόρου (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου του Άσπρου το έτος 1993.

1,2 1,8,6,4,2 Μαρ-93 Ιουν-93 Αυγ-93 Οκτ-93 14KK'a 14KK'b 14KK'c 14Ba 14Bb 14Bc 14K'Óa 14K'Ób 14K'Óc 14Óa 14Ób 14Óc 14Ó 1A* 1B* 11* Ð11 Ð12 Ð13 Ð14 14KK'a 14KK'b 14KK'c 14Ba 14Bb 14Bc 14K'Óa 14K'Ób 14K'Óc 14Óa 14Ób 14Óc 14Ó 1A* 1B* 11* Ð11 Ð12 Ð13 Ð14

Σχήµα 3.6 Συγκεντρώσεις ολικού φωσφόρου (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου του Άσπρου το έτος 1994. 1,8 1,6 1,4 1,2 1,,8,6,4 Απρ-94,2 Ιουλ-94 Σεπ-94 14Ba 14Bb 14Bc 14K'Óa 14Ê'Ób 14Ê'Óc 14KK'a 14KK'b 14KK'c 14Óa 14Ób 14Óc 14Ó Ð11 Ð12 Ð13 Ð14 1A* 1B* 11*, 14Ba 14Bb 14Bc 14K'Óa 14Ê'Ób 14Ê'Óc 14KK'a 14KK'b 14KK'c 14Óa 14Ób 14Óc 14Ó Ð11 Ð12 Ð13 Ð14 1A* 1B* 11* Σχήµα 3.7 Συγκεντρώσεις νιτρικών (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου του Άσπρου το έτος 1992.

4 35 3 25 2 15 1 5 εκ-92 Οκτ-92 Σεπ-92 Ιουλ-92 1A* 14Ó 14Óc 14Ób 14K'c 14K'b 14Kc 14Kb 14Ka 14Bc 14Bb 14Ba 14Ba 14Bb 14Bc 14Ka 14Kb 14Kc 14K'b 14K'c 14Ób 14Óc 14Ó 1A*

Σχήµα 3.8 Συγκεντρώσεις νιτρικών (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου του Άσπρου το έτος 1993. 3 25 2 15 17-Μαρ 19-Μαϊ 28-Ιουλ 14-Σεπ 1-Νοε 14KK'a 14KK'b 14KK'c 14Ba 14Bb 14Bc 14Ê'Óa 14K'Ób 14K'Óc 14Óa 14Ób 14Óc 14Ó 1Á* 1Â* 11* Ð11 Ð12 Ð13 Ð14 1 5 14KK'a 14KK'b 14KK'c 14Ba 14Bb 14Bc 14Ê'Óa 14K'Ób 14K'Óc 14Óa 14Ób 14Óc 14Ó 1Á* 1Â* 11* Ð11 Ð12 Ð13 Ð14

Σχήµα 3.9 Συγκεντρώσεις νιτρικών (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου του Άσπρου το έτος 1994. 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Σεπ-94 Ιουλ-94 11 1B* 1A* Ð14 Ð13 Ð12 Ð11 14Ó 14Óc 14Ób 14Óa 14KK;c 14KK'b 14KK'a 14Ê'Óc 14Ê'Ób 14K'Óa 14Bc 14Bb 14Ba Απρ-94 14Ba 14Bb 14Bc 14K'Óa 14Ê'Ób 14Ê'Óc 14KK'a 14KK'b 14KK;c 14Óa 14Ób 14Óc 14Ó Ð11 Ð12 Ð13 Ð14 1A* 1B* 11

Σχήµα 3.1: Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε βαµβάκι του πιλότου του Άσπρου το έτος 1992. alachlor aldrin atrazine a-bhc carbofuran chlorothalonil G-3 fenitrothion fenpropirmorph fluometuron lindane metalaxyl metolachlor molinate parathion methyl paraoxon methyl parathion paraoxon phorate prometryne propachlor propanil simazine terbufos trifluralin caffeine 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 28-Ιουλ-92 29-Ιουλ-92 1-Σεπ-92 11-Σεπ-92 19-Οκτ-92 2-Οκτ-92 9-Νοε-92 21- εκ-92 22- εκ-92 28-Ιουλ-92 29-Ιουλ-92 1-Σεπ-92 11-Σεπ-92 19-Οκτ-92 2-Οκτ-92 9-Νοε-92 21- εκ-92 22- εκ-92 28-Ιουλ-92 29-Ιουλ-92 1-Σεπ-92 11-Σεπ-92 19-Οκτ-92 2-Οκτ-92 9-Νοε-92 21- εκ-92 22- εκ-92 14Ba 14Bb

Σχήµα 3.11: Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε βαµβάκι του πιλότου του Άσπρου το έτος 1993. alachlor aldrin atrazine a-bhc carbofuran chlorothalonil G-28 fenitrothion heptachlor lindane malathion metalaxyl methidathion metolachlor parathion methyl paraoxon methyl parathion paraoxon phorate prometryne propachlor propanil terbufos trifluralin caffeine 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 17-Μαρ-93 14Ba 19-Μαϊ-93 25-Ιουν-93 19-Αυγ-93 14-Σεπ-93 23-Σεπ-93 9-Νοε-93 17-Μαϊ-93 14Bb 23-Ιουν-93 28-Ιουλ-93 27-Αυγ-93 15-Σεπ-93 24-Σεπ-93 17-Μαρ-93 14Bc 19-Μαϊ-93 25-Ιουν-93 19-Αυγ-93 14-Σεπ-93 23-Σεπ-93 9-Νοε-93

Σχήµα 3.12: Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε βαµβάκι του πιλότου του Άσπρου το έτος 1994. alachlor aldrin atrazine a-bhc d-bhc carbofuran fenitrothion fenpropimorph flutriafol lindane malathion metalaxyl metolachlor mevinphos molinate parathion methyl paraoxon methyl parathion phorate prometryne propachlor propanil simazine terbufos trifluralin DEA caffeine chlorpyrifos chlorpyrifos methyl bendiocarb quintozene 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 21-Απρ-94 14-Ιουν-94 23-Ιουν-94 12-Ιουλ-94 27-Ιουλ-94 26-Αυγ-94 14-Σεπ-94 3-Σεπ-94 21-Απρ-94 23-Ιουν-94 12-Ιουλ-94 27-Ιουλ-94 26-Αυγ-94 14-Σεπ-94 3-Σεπ-94 21-Απρ-94 23-Ιουν-94 12-Ιουλ-94 27-Ιουλ-94 26-Αυγ-94 14-Σεπ-94 3-Σεπ-94 14Ba 14Bb 14Bc

Σχήµα 3.13: Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε καλαµπόκι του πιλότου του Άσπρου το έτος 1992. alachlor atrazine a-bhc carbofuran chlorothalonil G-3 fenpropirmorph lindane metalaxyl metolachlor molinate parathion methyl paraoxon methyl parathion paraoxon phorate prometryne propachlor propanil simazine terbufos trifluralin 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 28-Ιουλ-92 29-Ιουλ-92 1-Σεπ-92 11-Σεπ-92 19-Οκτ-92 2-Οκτ-92 9-Νοε-92 21- εκ-92 22- εκ-92 28-Ιουλ-92 29-Ιουλ-92 1-Σεπ-92 11-Σεπ-92 19-Οκτ-92 2-Οκτ-92 9-Νοε-92 21- εκ-92 22- εκ-92 14Κb 14Κ'c

Σχήµα 3.14: Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε καλαµπόκι του πιλότου του Άσπρου το έτος 1993. alachlor aldrin atrazine a-bhc carbofuran chlorothalonil G-3 fenitrothion heptachlor lindane malathion metalaxyl metolachlor parathion methyl paraoxon methyl parathion paraoxon phorate prometryne propachlor propanil terbufos trifluralin DEA molinate chlorobenzilate chlorfenvinphos carbofenothion chlorpyrifos caffeine molinate pirimiphos methyl 6 5 4 3 2 1 17-Μαρ-93 19-Μαϊ-93 25-Ιουν-93 19-Αυγ-93 14-Σεπ-93 23-Σεπ-93 9-Νοε-93 17-Μαϊ-93 23-Ιουν-93 28-Ιουλ-93 27-Αυγ-93 15-Σεπ-93 24-Σεπ-93 17-Μαρ-93 19-Μαϊ-93 25-Ιουν-93 19-Αυγ-93 14-Σεπ-93 23-Σεπ-93 9-Νοε-93 14K'a 14K'b 14K'c

Σχήµα 3.15: Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε καλαµπόκι του πιλότου του Άσπρου το έτος 1994. alachlor atrazine a-bhc carbofuran fenitrothion fenpropimorph flutriafol lindane malathion metalaxyl metolachlor mevinphos molinate parathion methyl paraoxon methyl parathion paraoxon phorate prometryne propachlor propanil simazine terbufos trifluralin DEA caffeine chlorpyrifos 6 5 4 3 2 1 21-Απρ-94 14-Ιουν-94 23-Ιουν-94 12-Ιουλ-94 27-Ιουλ-94 26-Αυγ-94 14-Σεπ-94 3-Σεπ-94 21-Απρ-94 14-Ιουν-94 23-Ιουν-94 12-Ιουλ-94 27-Ιουλ-94 26-Αυγ-94 14-Σεπ-94 3-Σεπ-94 21-Απρ-94 14-Ιουν-94 23-Ιουν-94 12-Ιουλ-94 27-Ιουλ-94 26-Αυγ-94 14-Σεπ-94 3-Σεπ-94 14K'a 14K'b 14K'c

Σχήµα 3.16: Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε καρπούζι του πιλότου του Άσπρου το έτος 1992. alachlor aldrin atrazine a-bhc carbofuran chlorothalonil G-3 fenpropirmorph lindane metalaxyl metolachlor molinate parathion methyl paraoxon methyl parathion prometryne propachlor propanil terbufos trifluralin 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 28-Ιουλ-92 29-Ιουλ-92 1-Σεπ-92 11-Σεπ-92 19-Οκτ-92 2-Οκτ-92 9-Νοε-92 21- εκ-92 22- εκ-92 28-Ιουλ-92 29-Ιουλ-92 1-Σεπ-92 11-Σεπ-92 19-Οκτ-92 2-Οκτ-92 9-Νοε-92 21- εκ-92 22- εκ-92 28-Ιουλ-92 29-Ιουλ-92 1-Σεπ-92 11-Σεπ-92 19-Οκτ-92 2-Οκτ-92 9-Νοε-92 21- εκ-92 22- εκ-92 14Ka 14Kb 14Kc

Σχήµα 3.17: Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε καρπούζι του πιλότου του Άσπρου το έτος 1993. alachlor atrazine a-bhc carbofuran chlorothalonil G-3 heptachlor lindane m etalaxyl metolachlor parathion methyl paraoxon methyl parathion paraoxon prometryne propachlor propanil DEA molinate caffeine 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 19-Μαϊ-93 25-Ιουν-93 19-Αυγ-93 14-Σεπ-93 23-Σεπ-93 7-Οκτ-93 19-Μαϊ-93 25-Ιουν-93 19-Αυγ-93 14-Σεπ-93 23-Σεπ-93 7-Οκτ-93 19-Μαϊ-93 25-Ιουν-93 19-Αυγ-93 14-Σεπ-93 23-Σεπ-93 7-Οκτ-93 14Ka 14Kb 14Kc

Σχήµα 3.18: Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε καρπούζι του πιλότου του Άσπρου το έτος 1994. alachlor atrazine a-bhc carbofuran fenpropimorph flutriafol heptachlor epoxide lindane malathion metalaxyl metolachlor mevinphos molinate parathion methyl paraoxon methyl phorate prometryne propanil simazine terbufos trifluralin DEA 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 14-Ιουν-94 23-Ιουν-94 12-Ιουλ-94 27-Ιουλ-94 26-Αυγ-94 14-Σεπ-94 3-Σεπ-94 14-Ιουν-94 23-Ιουν-94 12-Ιουλ-94 27-Ιουλ-94 26-Αυγ-94 14-Σεπ-94 3-Σεπ-94 21-Απρ-94 14-Ιουν-94 23-Ιουν-94 12-Ιουλ-94 27-Ιουλ-94 26-Αυγ-94 14-Σεπ-94 3-Σεπ-94 14Ka 14Kb 14Kc

Σχήµα 3.19α: Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε σιτάρι του πιλότου του Άσπρου το έτος 1993. alachlor carbofuran mevinphos molinate paraoxon methyl parathion paraoxon propanil trifluralin prometryne metolachlor caffeine 25 2 15 1 5 23-Ιουν-93 28-Ιουλ-93 27-Αυγ-93 15-Σεπ-93 24-Σεπ-93 17-Μαρ-93 19-Μαϊ-93 25-Ιουν-93 19-Αυγ-93 14-Σεπ-93 23-Σεπ-93 9-Νοε-93 17-Μαϊ-93 23-Ιουν-93 28-Ιουλ-93 27-Αυγ-93 15-Σεπ-93 24-Σεπ-93 14Σa 14Σb 14Σc

Σχήµα 3.19β: Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε σιτάρι του πιλότου του Άσπρου το έτος 1994. alachlor atrazine a-bhc carbofuran fenpropimorph lindane malathion metalaxyl metolachlor mevinphos molinate parathion methyl parathion phorate prometryne propanil simazine terbufos trifluralin DEA ethofumesate cis-permethrin trans-permethrin caffeine 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 21-Απρ-94 14-Ιουν-94 23-Ιουν-94 12-Ιουλ-94 27-Ιουλ-94 26-Αυγ-94 14-Σεπ-94 3-Σεπ-94 21-Απρ-94 14-Ιουν-94 23-Ιουν-94 12-Ιουλ-94 27-Ιουλ-94 26-Αυγ-94 14-Σεπ-94 3-Σεπ-94 21-Απρ-94 14-Ιουν-94 23-Ιουν-94 12-Ιουλ-94 27-Ιουλ-94 26-Αυγ-94 14-Σεπ-94 14Σa 14Σb 14Σ

Σχήµα 3.2: Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο φρεάτιο ορίζοντα (πειραµατικές γεωτρήσεις Π11, Π12, Π13) του πιλότου του Άσπρου το έτος 1993. alachlor atrazine carbofuran chlorothalonil heptachlor epoxide fluometuron lindane metolachlor molinate parathion methyl paraoxon methyl parathion prometryne propachlor propanil simazine terbufos trifluralin fenitrothion chlorpyrifos DEA caffeine malathion a-bhc 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 19-Μαρ-93 17-Μαϊ-93 23-Ιουν-93 28-Ιουλ-93 19-Αυγ-93 27-Αυγ-93 14-Σεπ-93 24-Σεπ-93 7-Οκτ-93 9-Νοε-93 19-Μαρ-93 17-Μαϊ-93 23-Ιουν-93 28-Ιουλ-93 19-Αυγ-93 27-Αυγ-93 14-Σεπ-93 24-Σεπ-93 7-Οκτ-93 9-Νοε-93 19-Μαρ-93 17-Μαϊ-93 23-Ιουν-93 28-Ιουλ-93 19-Αυγ-93 27-Αυγ-93 14-Σεπ-93 24-Σεπ-93 7-Οκτ-93 9-Νοε-93 Π11 Π12 Π13

Σχήµα 3.21: Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο φρεάτιο ορίζοντα (πειραµατικές γεωτρήσεις Π11, Π12, Π13) του πιλότου του Άσπρου το έτος 1994. alachlor atrazine G-3 G-28 a-bhc d-bhc carbofuran fenpropimorph flutriafol lindane malathion chlorpyrifos methyl chlorpyrifos metalaxyl mevinphos molinate parathion methyl paraoxon methyl parathion phorate prometryne propachlor propanil simazine terbufos trifluralin fenitrothion DEA carbophenothion caffeine DDD 25 2 15 1 5 14-Ιουν-94 23-Ιουν-94 12-Ιουλ-94 27-Ιουλ-94 26-Αυγ-94 14-Σεπ-94 3-Σεπ-94 14-Οκτ-94 21-Απρ-94 14-Ιουν-94 23-Ιουν-94 12-Ιουλ-94 27-Ιουλ-94 26-Αυγ-94 14-Σεπ-94 3-Σεπ-94 14-Οκτ-94 21-Απρ-94 14-Ιουν-94 23-Ιουν-94 12-Ιουλ-94 27-Ιουλ-94 26-Αυγ-94 14-Σεπ-94 3-Σεπ-94 14-Οκτ-94 Π11 Π12 Π13

3.3.2 Πιλότος Κουφαλίων Τα αποτελέσµατα των αναλύσεων χλωριούχων, φωσφορικών και νιτρικών στο εδαφικό νερό των αγροτεµαχίων του Πιλότου των Κουφαλίων παρουσιάζονται στα Σχήµατα 3.22-3.3. θα πρέπει να σηµειώσουµε εδώ ότι δείγµατα εδαφικού νερού λαµβάνονταν κυρίας από το αγροτεµάχιο 15Ν (τοµάτες-πιπεριές-πιπεριές) και 15Τ (τεύτλα-βαµβάκι-τεύτλα), πολύ σπάνια από το 15Σ(σιτάρι-βαµβάκι-τεύτλα) και ποτέ από το 15Β(βαµβάκι-βαµβάκι-βαµβάκι). Στα ανωτέρω Σχήµατα, όπως και για τον Πιλότο του Άσπρου, µαζί µε τα σχετικά αποτελέσµατα των λυσιµέτρων παρατίθενται, για λόγους σύγκρισης, και τα σχετικά αποτελέσµατα των επιφανειακών υδατοσυστηµάτων της περιοχής όπως το 15Σ (αρδευτικό/στραγγιστικό κανάλι) της περιοχής του Πιλότου, το 12 (κανάλι µεταφοράς νερού από τον Αξιό προς την περιοχή Κουφαλίων) και το 13 (αποχετευτική τάφρος Βαρδαρόβαση). Η γενική παρατήρηση των αποτελεσµάτων της περιοχής είναι ότι η έκπλυση γίνεται µε πολύ αργό ρυθµό και πιθανόν σε µικρό βάθος από την επιφάνεια του εδάφους (8-1 cm) να υπάρχει αδιαπέραστο στρώµα εδάφους. Τούτο διαπιστώνεται από τις σχετικά µικρές συγκεντρώσεις χλωριούχων (<2 mg/l), φωσφορικών, νιτρικών αλλά και γεωργικών φαρµάκων που βρέθηκαν στα δείγµατα του εδαφικού νερού. Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις χλωριούχων βρέθηκαν στο εδαφικό νερό του αγροτεµαχίου µε τα τεύτλα και ήταν αυτό το αγροτεµάχιο που σε κάθε συµβάν άρδευσης (µε βάση τις µετρήσεις που κάναµε και όχι µε βάση αυτά που µας δήλωνε ο γεωργός) λάµβανε και το υψηλότερο ύψος νερού άρδευσης. Οι συγκεντρώσεις των φωσφορικών είναι επίσης πολύ χαµηλές και µάλιστα στο Σχήµα 3.27 φαίνεται ο υψηλός βαθµός ρύπανσης του νερού της Βαρδαρόβασης µε φωσφορικά περίπου 5 ppm που όπως αναφέραµε στο κεφάλαιο 2 η Τάφρος αυτή ρυπαίνεται από απόβλητα εργοστασίων τροφίµων. Εκπλυση νιτρικών συµβαίνει κυρίως από τα εδάφη των αγροτεµαχίων των τεύτλων και της τοµάτας-πιπεριάς και µάλιστα η έκπλυση αυτή είναι πολύ έντονη κατά του χειµερινούς µήνες (Σχήµατα 3.28-3.3). Τα γεωργικά φάρµακα που ανιχνεύθηκαν είναι ως επί το πλείστον αυτά που χρησιµοποιούνται στις καλλιέργειες του Πιλότου. είγµατα νερού από τον φρεάτιο ορίζοντα δεν ήταν δυνατόν να παρθούν καθόλη την περίοδο των πειραµάτων διότι ο φρεάτιος ορίζοντας του Πιλότου, ενώ βρισκόταν στα 2.5 µέτρα κατά την περίοδο διόρυξης των πειραµατικών γεωτρήσεων (1993), δείγµατα πάρθηκαν µόνο το 1993 ενώ κατά το 1994 σόλες τις γεωτρήσεις ο φρεάτιος ορίζοντας κατέβηκε κάτω από 3.5 µέτρα. Τόσο στον Πιλότο των Κουφαλίων όσο και στον Πιλότο του Ασπρου το ύψος του νερού στο στραγγιστικό κανάλι της περιοχής δεν αντιπροσωπεύει και το βάθος του αντίστοιχου φρεάτιου ορίζοντα διότι τα στραγγιστικά αυτά κανάλια χρησιµοποιούνται κατά την περίοδο των αρδεύσεων για την µεταφορά αρδευτικού νερού. Κατά την υπόλοιπη περίοδο του έτους οι τάφροι αυτές είναι µε δίχως νερό εκτός εάν έχουµε καιρικές συνθήκες υψηλών βροχοπτώσεων. Τα αποτελέσµατα των αναλύσεων υπολειµµάτων γεωργικών φαρµάκων στα δείγµατα του εδαφικού νερού των αγροτεµαχίων του Πιλότου των Κουφαλίων παρουσιάζονται στα Σχήµατα 3.31-3.39.

Σχήµα 3.22: Συγκεντρώσεις χλωριούχων (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου των Κουφαλίων το έτος 1992. 2 18 16 14 12 1 8 6 4 Ιουλ-92 Σεπ-92 εκ-92 15Na 15Nb 15Nc 15Ba 15Bb 15Bc 15Ta 15Tb 15Tc 15Óa 15Ób 15Óc 15Ó 12* 13* 2 15Na 15Nb 15Nc 15Ba 15Bb 15Bc 15Ta 15Tb 15Tc 15Óa 15Ób 15Óc 15Ó 12* 13*

Σχήµα 3.23: Συγκεντρώσεις χλωριούχων (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου των Κουφαλίων το έτος 1993. 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Ð1 Ð9 Ð8 13* 12* 15Ó 15ÓBc 15ÓBb 15ÓBa 15Bc 15Bb 15Ba 15TBc 15TBb 15TBa 15NÐc 15NÐb 15NÐa Σεπ-93 Ιουλ-93 Μαϊ-93 Μαρ-93 15NÐa 15NÐb 15NÐc 15TBa 15TBb 15TBc 15Ba 15Bb 15Bc 15ÓBa 15ÓBb 15ÓBc 15Ó 12* 13* Ð8 Ð9 Ð1

Σχήµα 3.24: Συγκεντρώσεις χλωριούχων (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου των Κουφαλίων το έτος 1994. 2, 18, 16, 14, 12, 1, 8, 6, 4, 2,, 15NÐÂa 15ÍÐÂb 15ÍÐÂc 15BÊa 15BÊb 15BÊc 15ÓÂÔa 15ÓÂÔb 15ÓÂÔc 15TBÔa 15TBÔb 15TBÔc 15Ó 12* 13* 15NÐÂa 15Í ÐÂb 15Í ÐÂc 15BÊa 15BÊb 15BÊc 15ÓÂÔa 15ÓÂÔb 15ÓÂÔc 15TBÔa 15TBÔb 15TBÔc 15Ó 12* 13*

Σχήµα 3.25: Συγκεντρώσεις ολικού φωσφόρου (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου των Κουφαλίων το έτος 1992. 1,6 1,4 1,2 1,8,6,4,2 Ιουν-92 Ιουλ-92 Σεπ-92 Σεπ-92 Οκτ-92 εκ-92 εκ-92 15Ía 15Nb 15Nc 15Ba 15Bb 15Bc 15Óa 15Ób 15Óc 15Ôa 15Tb 15Tc 15Ó 13* 12* 15Í a 15Nb 15Nc 15Ba 15Bb 15Bc 15Óa 15Ób 15Óc 15Ôa 15Tb 15Tc 15Ó 13* 12*

Σχήµα 3.26: Συγκεντρώσεις ολικού φωσφόρου (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου των Κουφαλίων το έτος 1993. 3 2,5 2 1,5 1 Σεπ-93 Ιουλ-93 Μαϊ-93 Μαρ-93 Ð1 Ð9 Ð8 13* 12* 15Ó 15ÓBc 15ÓBb 15ÓBa 15Bc 15Bb 15Ba 15TBc 15TBb 15TBa 15NÐc 15NÐb 15NÐa,5 15NÐa 15NÐb 15NÐc 15TBa 15TBb 15TBc 15Ba 15Bb 15Bc 15ÓBa 15ÓBb 15ÓBc 15Ó 12* 13* Ð8 Ð9 Ð1

Σχήµα 3.27: Συγκεντρώσεις ολικού φωσφόρου (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου των Κουφαλίων το έτος 1994. 5, 4,5 4, 3,5 3, 2,5 2, 1,5 1,,5 Ιαν-94 Μαρ-94 Απρ-94 Ιουν-94 Ιουν-94 Ιουλ-94 15NÐÂa 15ÍÐÂb 15ÍÐÂc 15BÊa 15BÊb 15BÊc 15ÓÂÔa 15ÓÂÔb 15ÓÂÔc 15TBÔa 15TBÔb 15TBÔc 15Ó 12* 13*, 15NÐÂa 15Í ÐÂb 15Í ÐÂc 15BÊa 15BÊb 15BÊc 15ÓÂÔa 15ÓÂÔb 15ÓÂÔc 15TBÔa 15TBÔb 15TBÔc 15Ó 12* 13*

Σχήµα 3.28: Συγκεντρώσεις νιτρικών (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου των Κουφαλίων το έτος 1992. 25 2 15 1 5 13* 12* 15Ó 15Óc 15Ób 15Óa 15Tc 15Tb 15Ta 15Bc 15Bb 15Ba 15Nc 15Nb 15Na εκ-92 Οκτ-92 Σεπ-92 Σεπ-92 Ιουλ-92 15Na 15Nb 15Nc 15Ba 15Bb 15Bc 15Ta 15Tb 15Tc 15Óa 15Ób 15Óc 15Ó 12* 13* Σχήµα 3.29: Συγκεντρώσεις νιτρικών (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου των Κουφαλίων το έτος 1993.

16 14 12 1 8 6 Νοε-93 Σεπ-93 4 Ιουλ-93 2 Μαϊ-93 Μαρ-93 Ð1 Ð9 Ð8 13* 12* 15Ó 15ÓBc 15ÓBb 15ÓBa 15Bc 15Bb 15Ba 15TBc 15TBb 15TBa 15NÐc 15NÐb 15NÐa 15NÐa 15NÐb 15NÐc 15TBa 15TBb 15TBc 15Ba 15Bb 15Bc 15ÓBa 15ÓBb 15ÓBc 15Ó 12* 13* Ð8 Ð9 Ð1

Σχήµα 3.3: Συγκεντρώσεις νιτρικών (mg/l) σε εδαφικό νερό και στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του πιλότου των Κουφαλίων το έτος 1994. 8 7 6 5 4 3 2 1 15NÐÂa 15ÍÐÂb 15ÍÐÂc 15BÊa 15BÊb 15BÊc 15ÓÂÔa 15ÓÂÔb 15ÓÂÔc 15TBÔa 15TBÔb 15TBÔc 15Ó 12* 13* Ιαν-94 Μαρ-94 Απρ-94 Ιουν-94 Ιουν-94 Ιουλ-94 15NÐÂa 15Í ÐÂb 15Í ÐÂc 15BÊa 15BÊb 15BÊc 15ÓÂÔa 15ÓÂÔb 15ÓÂÔc 15TBÔa 15TBÔb 15TBÔc 15Ó 12* 13*

Σχήµα 3.31 Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε τοµάτες του πιλότου των Κουφαλίων το έτος 1992. alachlor atrazine carbofuran chlorothalonil G-3 fenitrothion fenpropirmorph heptachlor lindane malathion metalaxyl metolachlor molinate parathion methyl paraoxon methyl parathion paraoxon caffeine metribuzin propoxur ethofumesate 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 29/7/1992 31/7/1992 1/9/1992 11/9/1992 19/1/1992 21/12/1992 22/12/1992 29/7/1992 31/7/1992 1/9/1992 11/9/1992 19/1/1992 21/12/1992 22/12/1992 29/7/1992 31/7/1992 1/9/1992 11/9/1992 19/1/1992 21/12/1992 22/12/1992 15Na 15Nb 15Nc

Σχήµα 3.32 Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε τοµάτες του πιλότου των Κουφαλίων το έτος 1993. alachlor atrazine carbofuran chlorothalonil G-3 fenitrothion fenpropirmorph heptachlor lindane malathion metalaxyl metolachlor molinate parathion methyl paraoxon methyl parathion paraoxon prometryne propachlor propanil terbufos caffeine metribuzin propoxur ethofumesate op-ddd pp-ddt 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 19/3/1993 17/5/1993 19/5/1993 25/6/1993 19/8/1993 1/9/1993 14/9/1993 24/9/1993 15/1/1993 1/11/1993 19/3/1993 17/5/1993 19/5/1993 25/6/1993 19/8/1993 1/9/1993 14/9/1993 24/9/1993 15/1/1993 1/11/1993 19/3/1993 17/5/1993 19/5/1993 25/6/1993 19/8/1993 1/9/1993 14/9/1993 24/9/1993 15/1/1993 1/11/1993 15Na 15Nb 15Nc

Σχήµα 3.33 Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε τοµάτες του πιλότου των Κουφαλίων το έτος 1994. alachlor atrazine a-bhc carbofuran fenitrothion fenpropirmorph heptachlor epoxide lindane metalaxyl mevinphos molinate paraoxon methyl parathion paraoxon prometryne propachlor simazine terbufos trifluraline methoxychlor caffeine phorate sulfone chlorpyrifos phorate sulfoxide 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 19/1/1994 16/3/1994 25/4/1994 9/6/1994 21/6/1994 2/7/1994 19/1/1994 16/3/1994 25/4/1994 9/6/1994 21/6/1994 2/7/1994 19/1/1994 16/3/1994 25/4/1994 9/6/1994 21/6/1994 2/7/1994 15Na 15Nb 15Nc

Σχήµα 3.34 Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε τέυτλα του πιλότου των Κουφαλίων το έτος 1992. alachlor aldrin atrazine a-bhc carbofuran G-3 fenitrothion methidathion molinate parathion methyl parathion propachlor trifluralin caffeine ethofumesate 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 31-Ιουλ-92 29-Ιουλ-92 11-Σεπ-92 1-Σεπ-92 19-Οκτ-92 21- εκ-92 22- εκ-92 31-Ιουλ-92 29-Ιουλ-92 11-Σεπ-92 1-Σεπ-92 19-Οκτ-92 21- εκ-92 22- εκ-92 15Tb Σχήµα 3.35 Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε τέυτλα του πιλότου των Κουφαλίων το έτος 1993. 15Tc

alachlor aldrin a-bhc carbofuran G-3 fenitrothion lindane methidathion metolachlor paraoxon methyl parathion paraoxon prometryne propachlor propanil terbufos trifluralin molinate caffeine ethofumesate methoxychlor 2,5 2 1,5 1,5 25-Ιουν-93 19-Αυγ-93 1-Σεπ-93 14-Σεπ-93 24-Σεπ-93 15-Οκτ-93 1-Νοε-93 19-Μαρ-93 17-Μαϊ-93 19-Μαϊ-93 25-Ιουν-93 19-Αυγ-93 1-Σεπ-93 14-Σεπ-93 24-Σεπ-93 15-Οκτ-93 1-Νοε-93 19-Μαρ-93 17-Μαϊ-93 19-Μαϊ-93 25-Ιουν-93 19-Αυγ-93 1-Σεπ-93 14-Σεπ-93 24-Σεπ-93 15-Οκτ-93 1-Νοε-93 15Ta 15Tb 15Tc Σχήµα 3..36 Υπολείµµατα γεωργικών φαρµάκων (ppb) στο εδαφικό νερό και στα στραγγιστικά αρδευτικά κανάλια του αγροτεµαχίου µε τέυτλα του πιλότου των Κουφαλίων το έτος 1994.