ΙΕΚ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Ημ/νια: 06/02/2014 ΕΞΑΜΗΝΟ: Α Χειμερινό Εισηγητής : Εμμανουήλ Νικόλαος Μάθημα: Υγιεινή και Ασφάλεια Εργασιακών Χώρων Ενότητα: Κεφάλαιο 15, 16, 17, 18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 ΠΥΡΚΑΓΙΑ O κίνδυνος πυρκαγιάς υπάρχει σε όλες σχεδόν τις δραστηριότητες, εργασιακές και μη, αν δε λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα πρόληψης. Επιπλέον, ορισμένες δραστηριότητες εγκυμονούν και κίνδυνο έκρηξης. Οι πυρκαγιές μπορεί να έχουν πολύ σοβαρές συνέπειες στους ανθρώπους (εγκαύματα, τραυματισμούς, θανάτους), τα κτήρια, τους εξοπλισμούς και το περιβάλλον. ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ Σε κάθε εργασιακό χώρο υπάρχει η πιθανότητα πρόκλησης πυρκαγιάς ή/και έκρηξης όταν δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες. Για να μη δημιουργηθεί αλλά και για να σβήσει μια φωτιά πρέπει να εμποδιστεί η συνύπαρξη τριών παραγόντων, που αποτελούν το λεγόμενο «τρίγωνο της φωτιάς»: καύσιμη ύλη, θερμότητα που να διατηρεί υψηλή τη θερμοκρασία και οξυγόνο. Η θερμοκρασία που απαιτείται για να ξεκινήσει και να διατηρηθεί μια φωτιά εξαρτάται από το καύσιμο υλικό (σημείο ή θερμοκρασία ανάφλεξης). Ιδιαίτερα όσον αφορά στα εύφλεκτα υγρά και αέρια, για να ξεκινήσει μια φωτιά θα πρέπει οι ατμοί του εύφλεκτου υγρού ή αερίου να βρίσκονται σε κατάλληλη συγκέντρωση στον αέρα του εργασιακού χώρου (όρια αναφλεξιμότητας ή εκρηκτικότητας). Συνήθως για να ξεκινήσει μία φωτιά απαιτείται μια πηγή έναυσης (υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις όπου μπορεί στην κατάλληλη θερμοκρασία να υπάρξει και αυτανάφλεξη, χωρίς δηλ. τη συνδρομή εξωτερικής φλόγας). Όταν το φαινόμενο της καύσης εξελίσσεται με πολύ γρήγορο ρυθμό (π.χ. όταν υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση ατμών ή όταν το εύφλεκτο υλικό βρίσκεται εντός περιορισμένων χώρων) αντί για απλή φωτιά το φαινόμενο που μπορεί να προκληθεί είναι έκρηξη. Ειδ.: Βοηθός Φαρμακείου Σελίδα 1
ΕΥΦΛΕΚΤΑ ΥΛΙΚΑ Εύφλεκτο ονομάζεται το υλικό που μπορεί να πάρει εύκολα φωτιά. Παράγει επικίνδυνους ατμούς που μπορούν να ερεθίσουν το δέρμα, τα μάτια και τα πνευμόνια μας. Τα εύφλεκτα υλικά χωρίζονται σε αέρια, υγρά και στερεά. Στα υγρά ανήκει η Ακετόνη, Μεθανόλη, Βενζίνη, Οινόπνευμα κ.ά Στα στερεά το Μαγνήσιο, το Θείο κ.ά και στα Αέρια το Υδρογόνο, το Υγραέριο κ.ά ΠΡΟΛΗΨΗ Κατασταλτικά ή ενεργητικά μέτρα πυροπροστασίας είναι αυτά που αφορούν σε μέτρα, εξοπλισμό και προγραμματισμένες δραστηριότητες που ενεργοποιούνται με την εμφάνιση ή κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς. Στα ενεργητικά μέτρα πυροπροστασίας περιλαμβάνονται τα δίκτυα πυρανίχνευσης και σήμανσης (συναγερμός) για την εμφάνιση της πυρκαγιάς, τα συστήματα καταιονισμού κατασβεστικών υλικών (νερό, αφρός, σκόνες κ.λπ.) και τα ειδικά κεντρικά ή τοπικά μέσα κατάσβεσης. Η πρόληψη της πυρκαγιάς είναι σημαντική σε ένα κτίριο. Οι ακόλουθες οδηγίες πρέπει να τηρούνται πιστά από όλους τους εργαζόμενους σε όλους τους χώρους. :: Συνεχής καθαρισμός των χώρων εργασίας :: Απομάκρυνση - απομόνωση εύφλεκτων ή αναφλέξιμων υλών Αποφυγή χρησιμοποίησης γυμνών φώτων. Σε περίπτωση που μια :: δυσλειτουργία γίνει αντιληπτή, καλέστε με γράμμα τον υπεύθυνο της τεχνικής υπηρεσίας. :: Αποφυγή ανάμιξης χημικών προϊόντων χωρίς γνώση των συνεπειών. :: Καλός και συνεχής αερισμός. :: Αποχή από το κάπνισμα σε επικίνδυνους χώρους. Συνεννοηθείτε με τον Ειδ.: Βοηθός Φαρμακείου Σελίδα 2
:: :: :: :: :: :: υπεύθυνο τεχνικό ασφαλείας για την ανάρτηση αντίστοιχης πινακίδας απαγόρευσης του καπνίσματος σε χώρο που πιστεύετε πως χρήζει προσοχής, εάν δεν υπάρχει ήδη. Καθαρισμός αποθηκών, διαδρόμων, ταρατσών και υπογείων από τα άχρηστα και εύφλεκτα υλικά. Διατήρηση καθαρών και εύκολα προσπελάσιμων των αποθηκών, εργαστηρίων κλπ. ώστε να είναι εύκολη η επέμβαση σε περίπτωση πυρκαγιάς. Διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος στις μη εργάσιμες ώρες, πλην των φώτων ασφαλείας. Στο τέλος της δουλειάς σβήνουμε ΟΛΑ τα φώτα και για εξοικονόμηση ενέργειας! Συντήρηση των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων ώστε να αποφεύγονται βραχυκυκλώματα. Συνεννοηθείτε με τον υπεύθυνο της τεχνικής υπηρεσίας. Προστασία της ίδιας της ηλεκτρικής εγκατάστασης και των καλωδίων με κατάλληλη επικάλυψη. Συνεννοηθείτε με τον υπεύθυνο της τεχνικής υπηρεσίας. Ανάρτηση πινακίδων σε εμφανή σημεία, στις οποίες να αναγράφονται οδηγίες προλήψεως πυρκαγιών και οι τρόποι συμπεριφοράς του προσωπικού σε περίπτωση πυρκαγιάς. ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ Πυρανίχνευση - Συναγερμός Όπου επιβάλλεται από τις ειδικές διατάξεις (βλ. ΠΔ 71/88 ή σχετικές Πυρ/κές Δ/ξεις) για κάθε κατηγορία κτιρίων, γίνεται εγκατάσταση αυτόματου συστήματος ανίχνευσης της πυρκαγιάς με παροχή σημάτων συναγερμού ή και ελέγχου ή και βλάβης. Σκοπός της εγκατάστασης ενός αυτομάτου συστήματος ανίχνευσης είναι ν ανιχνεύσει έγκαιρα την πυρκαγιά και να σημάνει συναγερμό, με ηχητικά ή οπτικά μέσα στην ελεγχόμενη περιοχή ή σ ένα πίνακα ενδείξεων τοποθετημένο σε ειδικό χώρο ελέγχου. Τα συστήματα συναγερμού αποτελούν απαραίτητο κομμάτι του συστήματος πυροπροστασίας των κτιρίων και επιβάλλεται η παρουσία τους ειδικά στους χώρους Ειδ.: Βοηθός Φαρμακείου Σελίδα 3
των βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Υπάρχουν δύο τύποι συστημάτων συναγερμού για πυρκαγιές: - Τα χειροκίνητα τα οποία επιτρέπουν στο άτομο που θα ανακαλύψει μια πυρκαγιά, να καλέσει αμέσως βοήθεια χειριζόμενο ένα διακόπτη από αυτούς που βρίσκονται μέσα στο κτίριο. - Τα αυτόματα συστήματα ανίχνευσης πυρκαγιάς και κρούσης του συναγερμού χωρίς ανθρώπινη επέμβαση. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, οι συσκευές συναγερμού που εκπέμπουν ηχητικά σήματα πρέπει να έχουν τέτοια χαρακτηριστικά και να είναι κατανεμημένες με τέτοιο τρόπο, ώστε τα σήματα να υπερισχύουν της μέγιστης στάθμης θορύβου που υπάρχει σε κανονικές συνθήκες και να ξεχωρίζουν από τα ηχητικά σήματα άλλων συσκευών στον ίδιο χώρο. ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ Βασικές Αρχές πυρόσβεσης Η πυροσβεστική επέμβαση στο ξεκίνημα μιας φωτιάς είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική. Στα πρώτα λεπτά μιας πυρκαγιάς αρκεί «ένας κουβάς νερό» ή ένας μικρός φορητός πυροσβεστήρας για να αποτραπεί μια δαπανηρή και πολύ δύσκολη προσπάθεια με μεγάλη πιθανότητα σοβαρών επιπτώσεων. Όπως ειπώθηκε προηγουμένως, υπάρχουν τρεις απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μιας πυρκαγιάς οι οποίες αποτελούν το λεγόμενο «τρίγωνο της φωτιάς» (θερμοκρασία, καύσιμο, οξυγόνο). Υπάρχει επίσης ένας τέταρτος παράγοντας που συμβάλλει στην ανάπτυξη της φωτιάς αφού αυτή ξεκινήσει (ελεύθερες ρίζες). Η εξουδετέρωση ενός ή περισσοτέρων από αυτούς τους 4 παράγοντες μπορεί να καταστείλει μια πυρκαγιά. Με βάση τα παραπάνω, οι βασικές αρχές πυρόσβεσης είναι οι ακόλουθες: Αραίωση. Μείωση της πυκνότητας συγκέντρωσης του υλικού ανάφλεξης, στην περιοχή που εξελίσσεται η πυρκαγιά. Το φαινόμενο της αραίωσης σπανίως επιτυγχάνεται με κατασβεστικά μέσα. Συνήθως οφείλεται σε διαδικασίες έγκαιρης απομάκρυνσης υλικών που δεν έχουν ακόμα αναφλεγεί. Ειδ.: Βοηθός Φαρμακείου Σελίδα 4
Τοπική ψύξη. Βασίζεται στην αφαίρεση ποσοτήτων θερμότητας από την εστία πυρκαγιάς με ρυθμό ταχύτερο από το ρυθμό παραγωγής τους, ώστε λόγω μείωσης της θερμοκρασίας να διακοπεί η καύση. Η ψυκτική επίδραση των μέσων κατάσβεσης στηρίζεται κυρίως σε διαδικασίες που απορροφούν σημαντικά ποσά θερμότητας. Απόπνιξη. Στηρίζεται στη διαπίστωση ότι οι περισσότερες φωτιές σβήνουν όταν στην περιοχή της εστίας μειωθεί η περιεκτικότητα του αέρα σε οξυγόνο κατά 30% περίπου. Η μέθοδος της «απόπνιξης» βρίσκει εφαρμογή κυρίως σε κλειστούς χώρους ή όταν υπάρχει δυνατότητα να καλυφθεί ολόκληρη η φλεγόμενη περιοχή, έστω πρόσκαιρα, από άκαυστο κάλυμμα ή από το κατασβεστικό μέσο. Για την κάλυψη της φλεγόμενης περιοχής μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα πυρίμαχα μέσα ή συνηθέστερα αφρός ή άκαυστες ουσίες που δημιουργούν «κρούστα» και εμποδίζουν το οξυγόνο να συντηρήσει την καύση. Καταλυτική κατάσβεση. Στηρίζεται στη διαπίστωση ότι η διαδικασία εξέλιξης του φαινομένου της καύσης προϋποθέτει συνεχείς (αλυσιδωτές) αντιδράσεις στις οποίες συμβάλλουν οι «ελεύθερες ρίζες» που αναφέρθηκαν παραπάνω. Αν αυτές οι αντιδράσεις επιβραδυνθούν αρκετά και τελικά διακοπούν, επιτυγχάνεται κατάσβεση. ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ Τα κυριότερα κατασβεστικά υλικά ομαδοποιούνται σε 5 κατηγορίες: α) Το νερό β) Οι χημικές ή ξηρές σκόνες κατάσβεσης γ) Οι αφροί κατάσβεσης δ) Τα ειδικά αλογονούχα υγρά και αέρια (Halon) Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται κατά την χρήση των φορητών πυροσβεστήρων, δεδομένης της μικρής σχετικά ακτίνας δράσης τους (3-10 μέτρα) και του πολύ μικρού χρόνου δράσης τους (10-60 sec). Πρέπει επομένως το προσωπικό που θα τους χρησιμοποιήσει να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένο, ούτως ώστε να μπορέσει να τους χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά, στα πρώτα στάδια της κατάσβεσης της φωτιάς. Στον παρακάτω πίνακα δίδονται στοιχεία και η καταλληλότητα των διαφόρων φορητών και τροχήλατων πυροσβεστήρων, ανάλογα με την κατηγορία της πυρκαγιάς που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Ειδ.: Βοηθός Φαρμακείου Σελίδα 5
Πυρκαϊά Α Πυρκαϊά Β,C Πυρκαϊά Ε Βεληνεκές (m) Μέσον κατασβέσεως Διάρκεια δράσης (sec) CO2 Κόνεως Αφρού Νερού Αλογονικοί Μικροφωτιές Μικροφωτιές CO2 διώχνει Ο2 CO2 μη αγώγιμο Πνίγει φωτιά Μη αγώγιμη τη Καταπνίγουν και υγραίνουν Επιπλέει, πνίγει φωτιά Αφρός αγώγιμος τη Υγραίνουν και αποκλείουν Μικροφωτιές αυτανάφλεξη Εξαπλώνει φωτιά (!) Αφρός αγώγιμος τη Αποπνίγει Υγρό/αέριο μη αγώγιμο 1,5 3 3-7,5 7,5-10,5 9 15 9-10,5 CO2 Σκόνη Πομφόλυγες Νερό ατμοί/αέριο 10 20 10 16 60 60 30 Ψύξη ΟΧΙ ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΟΧΙ Προωθητικό μέσο Συντήρηση CO2 Ζύγισμα ανά 6μηνο. Δοκιμές δοχείου ανά 12 έτη CO2 ή Ν2 ή Αέρας Ζύγισμα ανά 6μηνο. Ελεγχος πιέσεως CO2. Δοκιμή δοχείου κάθε 10 έτη Αέρια αντιδράσεως Αναγόμωση κάθε χρόνο.δοκιμή δοχείου κάθε 5 έτη Αέρια αντιδράσεως φυσίγγιο CO2 Aέρας ή Αζωτο Αναγόμωση κάθε χρόνο.ζύγισμα κάθε 6 μηνο.ελεγχος πιέσεως κάθε 2 μηνο Χειραντλία ή Aζωτο / αυτοπιέζει Ελεγχος κάθε 6μηνο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 16 ΕΚΡΗΞΕΙΣ Έκρηξη είναι η απότομη μεταβολή (κατά κύριο λόγο αύξηση) του όγκου που καταλαμβάνει η ύλη στον χώρο που συνεπάγεται απότομη απελευθέρωση ενέργειας και συνοδεύεται ενίοτε από παραγωγή θερμότητας και αερίων. Η απότομη μεταβολή του όγκου που καταλαμβάνει η ύλη προκαλεί απότομα διαφορά πίεσης στον περιβάλλοντα χώρο και αυτή η διαφορά μεταφέρεται στην περιρρέουσα ύλη με τη μορφή ωστικού κύματος, γι' αυτό και μια έκρηξη μπορεί να είναι καταστροφική. Ουσιαστικά «Έκρηξη» ονομάζουμε το φαινόμενο βίαιης εκτόνωσης αερίων, το οποίο οφείλεται στην ξαφνική απελευθέρωση ενέργειας από μία ουσία ή ένα μηχανισμό διέγερσης, η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε ανάπτυξη πολύ υψηλών πιέσεων. Ειδ.: Βοηθός Φαρμακείου Σελίδα 6
Μια έκρηξη προκαλείται από μια ταχεία χημική αντίδραση, από υπερθέρμανση αερίου σε κλειστό δοχείο το οποίο σπάει, από ανεξέλεγκτες πυρηνικές αντιδράσεις, από αστρονομικά φαινόμενα (όπως ένα σουπερνόβα), από πέρασμα ανεμοστρόβιλου πάνω από σπίτι με κλειστές πόρτες και παράθυρα κλπ. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ο όγκος, που καταλαμβάνει η ύλη που εκρήκνυται, αυξάνει απότομα. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΚΡΗΞΕΩΝ Οι εκρήξεις ταξινομούνται στις ακόλουθες κατηγορίες: Χημικές εκρήξεις Φυσικές εκρήξεις Ηλεκτρικές εκρήξεις Πυρηνικές εκρήξεις Μηχανικές εκρήξεις Χημικές εκρήξεις Οι χημικές εκρήξεις οφείλονται στην εντός εξαιρετικά μικρού χρόνου (βίαιη) χημική διάσπαση (αποσύνθεση) μιας ασταθούς ουσίας (ένωσης ή μίγματος ενώσεων), η οποία καλείται εκρηκτική ύλη. Αυτή η ύλη μπορεί να βρίσκεται σε στερεή, υγρή ή αέρια κατάσταση. Εκρηκτικό μίγμα, είναι το μίγμα του αέρα με την εκρηκτική ύλη (αέρα αερίου, αέρα υγρού, αέρα στερεού). Παραδείγματα: Αέρια: μεθάνιο, μονοξείδιο άνθρακα, υγραέριο, κ.ά. Υγρά: σταγονίδια βενζίνης, πετρελαίου, κ.ά. Στερεά: σκόνη γαιάνθρακα, σκόνη αλουμινίου, κ.ά. Η εκδήλωση μιας χημικής έκρηξης προϋποθέσει: Ειδ.: Βοηθός Φαρμακείου Σελίδα 7
Τη συγκέντρωση εκρηκτικού αερίου σε κατάλληλη αναλογία με τον αέρα (για παράδειγμα το μεθάνιο σε κατ όγκο αναλογία 5-15% με τον αέρα κι εφόσον η συγκέντρωση του οξυγόνου είναι μεγαλύτερη από 12,1% εκρήγνυται). Την ύπαρξη νέφους από εύφλεκτη σκόνη στον αέρα με επαρκή πυκνότητα για τη μετάδοση φλόγας (π.χ. συγκέντρωση λεπτομερούς ανθρακόσκονης της τάξης 100 120 gr/m3, είναι ιδανική για ανάφλεξη). Τη συνύπαρξη εκρηκτικού αερίου και εύφλεκτης σκόνης στον αέρα (π.χ. αν υπάρχει ανθρακόσκονη μαζί με μεθάνιο η φλόγα μεταδίδεται ακόμη και με συγκέντρωση μεθανίου μικρότερη από 5%). Ύπαρξη πηγής έναυσης ή διέγερσης, π.χ. φλόγα Οι πηγές ανάφλεξης είναι οποιαδήποτε πηγή θερμότητας ή φλόγας που μπορεί υπό ορισμένες συνθήκες να αποτελέσει πηγή ανάφλεξης. Γενικότερα, πηγές ανάφλεξης είναι: γυμνές φλόγες τσιγάρα στατικός ηλεκτρισμός οποιαδήποτε συσκευή, η οποία δεν είναι αντιεκρηκτικού τύπου βραχυκύκλωμα σε ηλεκτρικές εγκαταστάσεις διεργασίες που περιλαμβάνουν τρόχισμα, άλεση, κοπή, συγκόλληση και γενικότερα επαφή μεταλλικών επιφανειών. χημικές αντιδράσεις ωστικά κύματα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, κ.ά. κεραυνοί άλλες εκρήξεις πυρκαγιές θερμές επιφάνειες (π.χ. σωλήνες μεταφοράς, ατμού, κλίβανοι, κλπ.) μηχανικά μέρη όπου αναπτύσσεται υψηλή θερμοκρασία (π.χ. κινητήρες) Ειδ.: Βοηθός Φαρμακείου Σελίδα 8
Φυσικές εκρήξεις Οι φυσικές εκρήξεις είναι το αποτέλεσμα του ξαφνικού σχηματισμού μεγάλων ποσοτήτων καπνού, ο οποίος παράγεται κατά την επαφή νερού ή άλλου υγρού με μια πολύ θερμή επιφάνεια, π.χ. ρευστού μετάλλου, υπέρθερμου λαδιού, κλπ. Οι φυσικές εκρήξεις είναι συχνές στη μεταλλουργία και οφείλονται στην επαφή νερού με θερμές μάζες μετάλλου ή σκουριάς. Μηχανικές εκρήξεις Οι μηχανικές εκρήξεις είναι το αποτέλεσμα της διάρρηξης ενός κλειστού δοχείου υπό πίεση, όπως είναι τα αυτόκλειστα δοχεία της μεταλλουργίας, οι ατμολέβητες, τα πιεστικά δοχεία, οι αεριοθάλαμοι, κ.ά. Για να συμβεί μηχανική έκρηξη πρέπει να αυξηθεί απότομα η πίεση στο εσωτερικό του δοχείου. Αν το δοχείο περιέχει κάποιο υγρό καύσιμο σε θερμοκρασία ανώτερη από το σημείο βρασμού του σε 1 atm πίεση, τότε είναι πιθανό να συμβούν οι ακόλουθοι διαδοχικοί τύποι εκρήξεων: Φυσική έκρηξη λόγω παρουσίας νερού Μηχανική έκρηξη λόγω της προηγούμενης έκρηξης που θα οδηγήσει σε απότομη αύξηση της πίεσης Χημική έκρηξη των αερίων ή σταγονιδίων καυσίμου στον αέρα μόλις συναντήσουν μια πηγή έναυσης Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 9
Ηλεκτρικές εκρήξεις Οι ηλεκτρικές εκρήξεις συμβαίνουν κατά την αιφνίδια μετατροπή της ηλεκτρικής ενέργειας σε θερμική και είναι το αποτέλεσμα της καταστροφής ενός μονωτή. Ηλεκτρική έναρξη μπορεί να εμφανιστεί σε χώρους ηλεκτρικών πινάκων, όπου γίνονται εργασίες και τα ηλεκτρικά κυκλώματα είναι ανοιχτά. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο μονωτής είναι ο αέρας, ο οποίος όταν ιονιστεί παύει να λειτουργεί ως μονωτής, με αποτέλεσμα την ηλεκτρική έκρηξη (ηλεκτρική εκκένωση). Πυρηνικές έκρηξεις Με τον όρο πυρηνική έκρηξη χαρακτηρίζεται γενικά οποιαδήποτε έκρηξη που προκαλείται από πυρηνική αντίδραση με απελευθέρωση ενέργειας. Η πυρηνική έκρηξη μπορεί να προκληθεί είτε με πυρηνική σχάση είτε με πυρηνική σύντηξη. Στόχος αυτής μπορεί να είναι είτε ειρηνικοί σκοποί, είτε στρατιωτικοί. Οι ειρηνικές πυρηνικές εκρήξεις παραμένουν μέχρι σήμερα υπό αμφισβήτηση χωρίς ιδιαίτερη ανάπτυξη σε αντίθεση με τις πολεμικές πυρηνικές εκρήξεις που μπορεί να προκληθούν από τα πυρηνικά όπλα. Στους στρατιωτικούς κύκλους πυρηνική έκρηξη χαρακτηρίζεται οποιαδήποτε που οφείλεται από έκρηξη πυρηνικής γόμωσης. Η πυρηνική έκρηξη εκ των πυρηνικών όπλων είναι ιδιαίτερα καταστροφική σε αντίθεση με εκείνη των λεγομένων τακτικών όπλων. Έτσι ο κίνδυνος αυτός παραμένει αποτρεπτικός στη χρήση των πυρηνικών όπλων που σήμερα καλύπτονται από διεθνή έλεγχο, δια σχετικών συνθηκών. Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 10
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΚΡΗΞΕΩΝ Οι επιπτώσεις των εκρήξεων διακρίνονται στις εξής κατηγορίες: Στον άνθρωπο - Εγκαύματα - Αφυδάτωση - Αίσθηση πνιγμού, ασφυξία, θάνατος - Τραυματισμός από θραύσματα ή το ωστικό κύμα Στο κτίριο - - καταστροφές στον εξοπλισμό - - καταρρεύσεις δομικών στοιχείων κλπ... από τα καυσαέρια - - εναπόθεση αιθάλης στους πνεύμονες - - παραγωγή μονοξειδίου του άνθρακα (δηλητηριώδες) - - παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα (ασφυξία) - - προϊόντα καύσης επικίνδυνων χημικών ουσιών ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΚΡΗΞΕΩΝ Τα μέτρα πρόληψης των εκρήξεων είναι τα εξής: δημιουργίας εκρήξιμης ατμόσφαιρας εκρήξεις" εγγράφου προστασίας από Οργανωτικά (εκπαίδευση, γραπτές οδηγίες, άδειες εκτέλεσης εργασίας) και τεχνικά μέτρα (αποφυγή δημιουργίας εκρηκτικής ατμόσφαιρας, αερισμός έλεγχος πηγών έναυσης, κατάλληλος εξοπλισμός αντιεκρηκτικού τύπου, σήμανση). Εφαρμογή της Πυροσβεστικής Διάταξης 7/1996 κατά την εκτέλεση θερμών εργασιών. Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 11
αποφυγή εκτέλεσης εργασιών που παράγουν γυμνή φλόγα ή υπερβολική θερμότητα. Σε αντίθετη περίπτωση, μεταφορά των εργασιών αυτών σε ασφαλή χώρο. Αποφυγή μεθόδων παραγωγής που δημιουργούν νέφη σκόνης, για να προληφθούν οι εκρήξεις σκόνης. Κατασκευαστικά μέτρα που να περιορίζουν τις συνέπειες των εκρήξεων (κατασκευές ανθεκτικές στις εκρήξεις, διέξοδοι των εκρήξεων, καταστολή και απομόνωση εκρήξεων) Υποκατάσταση ουσιών που χρησιμοποιούνται με λιγότερο επικίνδυνες. Ειδικά μέτρα ασφάλειας και αποθήκευσης εκρηκτικών υλών. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 17 ΚΩΔΙΚΑΣ ΧΡΩΜΑΤΩΝ Στην ηλεκτρονική ο κώδικας χρωμάτων αποτελεί έναν τρόπο επισήμανσης των παθητικών ηλεκτρονικά εξαρτημάτων, όπως αντιστάσεις και, λιγότερο συχνά, πυκνωτές και επαγωγικά πηνία. Το πρότυπο κωδικοποίησης χρωμάτων ορίζεται και διατηρείται από τη Διεθνή Ηλεκτροτεχνική Επιτροπή και περιγράφονται στο IEC 60062 δημοσίευσης (το έγγραφο που είναι πιο γνωστό απλά ως IEC 62). Ο κώδικας των χρωμάτων διαβάζεται ως εξής: 1. Κάθε χρώμα αντιστοιχεί σε ένα αριθμό από το 0 έως το 9. Υπάρχουν 10 τέτοια χρώματα(ο κώδικας χρωμάτων είναι δεκαδικός) 2. Η σειρά των χρωμάτων διαβάζεται αντικαθιστώντας κάθε χρώμα με τον αντίστοιχο αριθμό, που αποτελεί ένα ψηφίο του δεκαδικού συστήματος (μονάδες, δεκάδες κλπ.) Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 12
3. Το τελευταίο ψηφίο διαβάζεται ως δεκαδικός πολλαπλασιαστικός παράγοντας (δύναμη του 10). Ο παράγων αυτός προσθέτει προσθέτει μηδενικά στο αναγραφόμενο μέγεθος. Ο συμβολισμός του μέγεθος μιας ηλεκτρικής αντίστασης με βάση τον κώδικα των χρωμάτων γίνεται ως εξής: Η ηλεκτρική αντίσταση κωδικοποιείται με δύο συστήματα που αποτελούνται α) από μια ομάδα χρωμάτων που κωδικοποιεί το μέγεθος της αντίστασης και β) από μια ομάδα κωδικοποίησης της ανοχής της αντίστασης (η μέγιστη επιτρεπόμενη απόκλιση από την ονομαστική αξία). Οι ζώνες που δηλώνουν το μέγεθος της αντίστασης τοποθετούνται κοντά και ξεκινούν από το ένα άκρο της αντίστασης, ενώ η ζώνη που υποδηλώνει την ανοχή διαχωρίζεται από τις υπόλοιπες με ένα μεγαλύτερο χάσμα. Ειδικότερα, με τον κώδικα των 4 χρωμάτων η τιμή της αντίστασης δίνεται από 3 χρωματικές ζώνες (δύο ζώνες για το ακέραιο μέρος και μια για τον δεκαδικό πολλαπλασιαστικό παράγοντα), ακολουθούμενες από ένα μόνο χρώμα ζώνης κώδικα για την ανοχή της κατηγορίας. Με τον κώδικα των 5 χρωμάτων η τιμή της αντίστασης δίνεται από 4 χρωματικές ζώνες (3 για το ακέραιο μέρος και μια για τον πολλαπλασιαστή) ακολουθούμενη από ένα μόνο χρώμα ζώνης κώδικα για την ανοχή της κατηγορίας. Περιστασιακά, μπορεί κανείς να συναντήσει αντιστάσεις, είτε με έξι λωρίδες χρώματος ή αντιστάσεις με πέντε ταινίες, η τελευταία εκ των οποίων έχει χρώμα που δεν αντιστοιχεί σε αυτά που δηλώνουν ανοχή αντίστασης (πορτοκαλί, κίτρινο ή λευκό). Στην περίπτωση αυτή, η τελευταία ταινία ορίζει το συντελεστή εξάρτησης της τιμής της αντίστασης από τη θερμοκρασία. Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 13
Η ηλεκτρική αντίσταση (R) είναι ένα ηλεκτρολογικό/ηλεκτρονικό εξάρτημα το οποίο χρησιμοποιείται σε διάφορα κυκλώματα για τον έλεγχο της ροής του ρεύματος. Η μονάδα μέτρησης της ηλεκτρικής αντίστασης στο Διεθνές Σύστημα Μονάδων (SI), είναι το Ωμ(Ohm). Οι τιμές των αντιστάσεων παρουσιάζουν ανοχή σε σχέση με αυτές που υπολογίζονται λαμβάνοντας υπ όψη τα χρώματα τους. Έτσι, οι κατασκευαστές, έχουν προσθέσει μια τέταρτη ζώνη χρώματος, την ανοχή, για να δηλώσουν την ακρίβεια της αντίστασης. Στο σχήμα 1.1.2 παρουσιάζεται μια αντίσταση με τυχαίες χρωματικές λωρίδες: Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 14
Οι δύο πρώτες λωρίδες συμβολίζουν ψηφία, η τρίτη λωρίδα καθορίζει τον πολλαπλασιαστή και η τέταρτη την ανοχή της αντίστασης. Χρησιμοποιώντας τον πίνακα του Χρωματικού Κώδικα μπορούμε να εξάγουμε την τιμή της αντίστασης ως εξής: Το καφέ χρώμα συμβολίζει την μονάδα, το μαύρο χρώμα συμβολίζει το 0, το πορτοκαλί χρώμα συμβολίζει το 1000 και το χρυσαφί καθορίζει πως η ανοχή είναι ±5%. Άρα, η τιμή της αντίστασης του σχήματος 1.1.2 θα είναι: 10 * 1000 = 10 ΚΩ με ανοχή ±5%. Παράδειγμα: επιλέχτηκαν τα χρώματα των τεσσάρων λωρίδων, όπως φαίνεται στο σχήμα 1.1.3. Το μωβ χρώμα συμβολίζει το 7, το μπλε χρώμα το 6, το κίτρινο το 10 4 και το κόκκινο καθορίζει ότι η ανοχή είναι ±2%(G). Επομένως, η τιμή της αντίστασης του σχήματος 1.1.3 θα είναι: 76 10 4 ΚΩ. Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 15
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 18 ΔΕΛΤΙΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Δεν υπάρχει κάποιο ενιαίο έντυπο για τη διενέργεια καταγραφής των συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας στους εργασιακούς χώρους. Κάθε επιχείρηση συντάσσει ένα αντίστοιχο έντυπο που να ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες ανάγκες τις. Στο σύνδεσμο entypo elegxoy.doc μπορείτε να δείτε μια ενδεικτική φόρμα καταγραφής που αναφέρεται σε επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου, η οποία αντλήθηκε από το διαδίκτυο. Επίσης, φόρμες καταγραφής που αφορούν ειδικά στα τρόφιμα μπορούν να αναζητηθούν στις εκδόσεις του Ε.Φ.Ε.Τ. (http://www.efet.gr/). Ένα καλό πρότυπο για σύνταξη ανάλογου εντύπου μπορεί να βρεθεί στο εγχειρίδιο του ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. B_ KATHGORIA TELIKO.1211886664406.pdf στις σελίδες 59-65 που αναφέρονται στην εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου. Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 16