ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Ιστοσελίδα: http://www.creativecommons.gr/ 2 1
Πνευµατική ιδιοκτησία ή πνευµατικά δικαιώµατα ονοµάζονται τα αποκλειστικά δικαιώµατα των πνευµατικών δηµιουργών στο έργο τους. Παραχωρούνται από τον νόµο για ορισµένο χρόνο για να απαγορεύσουν σε τρίτους τη χρήση των έργων χωρίς την άδεια του δηµιουργού. Στην Ελλάδα θεµελιώδης είναι ο νόµος 2121/1993 (ΦΕΚ Α'25, 4/3/93) ο οποίος, εµπνεόµενος από τον Παγκόσµιο Οργανισµό ιανοητικής Ιδιοκτησίας, αναθεωρεί την προηγούµενη νοµοθεσία του 1920(2387/1920) και συµµορφώνεται µε τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Ο νόµος αυτός τροποποιήθηκε δραστικά σε πολλές διατάξεις του µε το άρθρο 8 του νόµου 2557/1997 (ΦΕΚ Α'271/1997) σε εφαρµογή των Οδηγιών 93/83/ΕΟΚ και 93/98/ΕΟΚ. 3 Το πνευµατικό δικαίωµα υφίσταται σε έργα λογοτεχνίας και τέχνης, όπως βιβλία, θέατρο, ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, αρχιτεκτονική αλλά και άλλες δηµιουργίες όπως λογισµικό ή βάσεις δεδοµένων (databases). Περιλαµβάνει το δικαίωµα της εκµετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωµα) και το δικαίωµα της προστασίας του προσωπικού δεσµού του δηµιουργού του προς αυτό (ηθικό δικαίωµα). Το πνευµατικό δικαίωµα αποκτάται αυτοδικαίως χωρίς να απαιτείται αίτηση του δηµιουργού ή καταχώριση του έργου σε κάποια 4 2
5 Τι είναι το ; o Είναι µια µη-κερδοσκοπική εταιρία, µε έδρα τη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ. o Στοχεύει να βοηθήσει τους ανθρώπους στην προτίµηση τους να µοιράζονται, προσφέροντας στον κόσµο δωρεάν, µέσω του ιστοχώρου, ένα σύνολο από άδειες χρήσης. Τι κόστος υπάρχει; o Οι άδειες προσφέρονται δωρεάν. o Το ιδρύθηκε χάρη σε µια γενναία δωρεά από το Center for the Public Domain και λαµβάνει συνεχώς υποστήριξη από το Ίδρυµα John D. and Catherine T. MacArthur, το Ίδρυµα Hewlett και το ίκτυο Omidyear. 6 3
Ποιες Κατηγορίες αδειών υπάρχουν(1/3); o Αναφορά ηµιουργού CC BY: Αυτή η άδεια επιτρέπει στους άλλους να διανέµουν, να αναµειγνύουν, και να δηµιουργούν πάνω στο δικό σας έργο, ακόµη και εµπορικά, αρκεί να σας πιστώνουν για την αρχική δηµιουργία. Αυτή είναι η πιο χαλαρή από όλες τις άδειες που προσφέρονται. Συστήνεται για τη µέγιστη διάδοση και χρήση του αδειοδοτούµενου υλικού. o Αναφορά ηµιουργού-όχι Παράγωγα Έργα CC BY-ND: Αυτή η άδεια επιτρέπει την αναδιανοµή, εµπορική και µη-εµπορική, αρκεί να µεταδίδεται στον επόµενο απαράλλακτα και καθ' ολοκληρίαν, µε την απόδοση αναγνώρισης/credit σε εσάς. 7 Ποιες Κατηγορίες αδειών υπάρχουν(2/3); o Αναφορά ηµιουργού - Παρόµοια ιανοµή CC BY-SA: Αυτή η άδεια επιτρέπει στους άλλους να αναµειγνύουν, να τροποποιούν, και να δηµιουργούν πάνω στο έργο σας, ακόµη και για εµπορικούς σκοπούς, αρκεί να σας αποδίδουν την αναγνώριση/ credit, και να υπαγάγουν τις νέες τους δηµιουργίες υπό τους ίδιους όρους. o Αναφορά ηµιουργού-μη Εµπορική Χρήση CC BY-NC: Αυτή η άδεια επιτρέπει στους άλλους να διανέµουν, να αναµειγνύουν, και να δηµιουργούν πάνω στο δικό σας έργο, κατά µη-εµπορικό τρόπο, και παρόλο που τα νέα τους έργα θα πρέπει επίσης να σας αποδίδουν αναγνώριση και να είναι µη-εµπορικά, δεν οφείλουν να υπαγάγουν τα παράγωγα έργα τους στους ίδιους όρους 8 4
Ποιες Κατηγορίες αδειών υπάρχουν(3/3); o Αναφορά ηµιουργού - Μη Εµπορική Χρήση - Παρόµοια ιανοµή CC BY-NC-SA: Αυτή η άδεια επιτρέπει στους άλλους να αναµειγνύουν, να τροποποιούν, και να δηµιουργούν πάνω στο δικό σας έργο, κατά µη-εµπορικό τρόπο. o Αναφορά ηµιουργού-μη Εµπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα CC BY-NC-ND: Αυτή η άδεια είναι η πιο περιοριστική από τις έξι κύριες άδειες µας, επιτρέποντας µόνο στους άλλους να µεταφορτώνουν τα έργα σας και να τα µοιράζονται µε άλλους, αρκεί να σας αποδίδουν αναγνώριση/ credit, αλλά δεν µπορούν να τα αλλάξουν κατά κανέναν τρόπο, ή να τα χρησιµοποιήσουν εµπορικά. 9 Εφαρµογή Αδειών Χρήσης 10 5
Εφαρµογή Αδειών Χρήσης Οι άδειες χρήσης µπορούν να εφαρµοστούν τόσο σε έργα που είναι δηµοσιευµένα στο διαδίκτυο, όσο και σε έργα εκτός διαδικτύου. Πως εφαρµόζεται µια άδεια Creative Common σε ένα έργο; o Για έργα που έχουν ανέβει στο διαδίκτυο (online έργα), επιλέγετε µία από τις άδειες. o Όταν επιλεγεί η άδεια, προβάλλεται τον κώδικα HTML και τον συµπεριλαµβάνεται στη δουλειά σας. o Ο κώδικας αυτός θα δηµιουργήσει αυτοµάτως είτε το κουµπί «SOME RIGHTS RESERVED» και µια δήλωση µε την οποία θα δηλώνετε ότι το έργο σας ακολουθείται από µία άδεια Creative Commons είτε το κουµπί «NO RIGHTS RESERVED» εάν κι εφόσον επιλέξετε να παραχωρήσετε το έργο σας ελεύθερο στο κοινό, χωρίς δηλαδή κανέναν περιορισµό. 11 Εφαρµογή Αδειών Χρήσης Πως εφαρµόζεται µια άδεια Creative Common σε ένα έργο εκτός διαδικτύου; o Επιλέγετε µία από τις άδειες που ικανοποιεί τις απαιτήσεις σας. o Όταν επιλεγεί η άδεια, πρέπει να: Συµπληρωθεί µια δήλωση του τύπου «Το έργο αυτό βρίσκεται υπό άδεια (ενσωµατώνετε και την περιγραφή της συγκεκριµένης άδειας που χρησιµοποιείτε)» εισάγετε τα κουµπιά που αντιστοιχούν στην εκάστοτε εφαρµοζόµενη άδεια µε παρόµοια δήλωση όπως ανωτέρω µαζί µε το αντίστοιχο εικονίδιο Η µόνη διαφορά στην εφαρµογή άδειας Creative Commons ανάµεσα σε έργα online και offline είναι ότι τα offline έργα δεν περιλαµβάνουν τα µετα-δεδοµένα (metadata) και κατά συνέπεια δε µπορούν να αναζητηθούν µέσω των ενεργοποιηµένων µηχανών αναζήτησης για έργα υπό άδειες. 12 6
Παράδειγµα Για παράδειγµα, στα πλαίσια της Πράξης δηµιουργήθηκαν κάποια αρχεία µε σύντοµες οδηγίες για δηµιουργία προσβάσιµων αρχείων. Αφού επιλέξαµε την άδεια που ανταποκρίνεται στις ανάγκες µας, δηµιουργήσαµε µια σηµείωση που αναφέρεται σε αυτή. Η άδεια που επιλέχθηκε προστατεύει τα εξής: o Αναφορά ηµιουργού Πρέπει να δώσετε την κατάλληλη, να προσφέρετε έναν σύνδεσµο για την άδεια, και να υποδείξετε αν έγιναν αλλαγές. Αυτό µπορείτε να το κάνετε µε οποιονδήποτε εύλογο τρόπο, αλλά µε κανέναν τρόπο που να υποδεικνύει ότι ο πάροχος της αδείας εγκρίνει εσάς ή την χρήση σας. o Μη Εµπορική Χρήση ε µπορείτε να χρησιµοποιήσετε το υλικό για εµπορικούς σκοπούς. o Μη παραγόµενα Αν αναµείξετε, τροποποιήσετε ή δηµιουργήσετε πάνω στο υλικό, δε µπορείτε να διανείµετε το τροποποιηµένο υλικό. o εν υπάρχουν πρόσθετοι περιορισµοί ε µπορείτε να εφαρµόσετε νοµικούς όρους ή τεχνολογικά µέτρα που να περιορίζουν νοµικά τους άλλους από το να κάνουν οτιδήποτε επιτρέπει η άδεια. 13 7