Η Τουρκία στον 20 ο αιώνα Ενότητα 11: Δημήτριος Σταματόπουλος Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών 1
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 2
Η Τουρκία στον 20 ο αιώνα 5a Τουρκοϊσλαμική Σύνθεση 1970: Η Εστία των Φωτισμένων (Aydınlar Ocağı): χοτζάδες, πανεπιστημιακοί, επιχειρηματίες Στόχος: η στήριξη δεξιών εθνικιστικών κύκλων εναντίον αριστεράς Πέντε είδη εχθρών: 1. «άθεοι»: υλιστές, κομμουνιστές 2. «αντικοινωνικά στοιχεία»: κούρδοι αυτονομιστές (bölücüler) 3. «ετερόδοξες θρησκευτικές ομάδες»: χριστιανοί 4. «προοδευτικοί» 5. «κυβερνητικοί διανοούμενοι» - καμπή: πραξικόπημα του 1960 («ψευτοδημοκρατία») - Ιαπωνία: εκσυγχρονισμός και θρησκεία - Πρώτος πρόεδρός της Ιμπραήμ Καφέσογλου: εισηγητής της «Τουρκοϊσλαμικής σύνθεσης», μέλη αδελφοί Οζάλ - Σύμμαχοι του Ντεμιρέλ (Εθνικό Μέτωπο) και του Τουρκές (Κόμμα Εθνικής Δράσης), εναντίον του Ετζεβίτ (Σοσιαλδημοκρατικό Λαϊκό Κόμμα) Τουρκοϊσλαμική Σύνθεση, Δεκαετία 1980 (όρος που χρησιμοποιήθηκε από αντιπάλους) Σύνταγμα 1980, άρθρο 24: «Η διδασκαλία της θρησκευτικής λατρείας και ηθικής περιλαμβάνεται υποχρεωτικά στο διδακτικό πρόγραμμα της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης», όμως Σύνταγμα 1980, άρθρο 14: «απαγόρευση εγκαθίδρυσης θεοκρατικής κυβέρνησης» 3
Οργάνωση εκπαίδευσης με βάση την ισορροπία αρχών λαϊκού κράτους και Ισλάμ Βασικές αρχές της «Τουρκοϊσλαμικής Σύνθεσης» 1. Ενότητα της προϊσλαμικής τουρκικής κοινωνίας και της ισλαμικής οθωμανικής (άρση Θέσης για την Τουρκική Ιστορία): μονοθεϊσμός, πίστη στην αθανασία της ψυχής κλπ. 2. «Οι Τούρκοι ηγήθηκαν της ανόδου και και της διάδοσης του Ισλάμ ανά τον κόσμο» 3. Απομάκρυνση από το «δυτικό πρότυπο» 4. Διαμόρφωση ενός αυταρχικού, αλλά όχι ισλαμικού κράτους Παρατήρηση: ο ρόλος του Ισλάμ δεν είναι πλέον συνεκτικός σε σχέση με το Έθνος (Κούρδοι, Αλεβίτες κλπ.) αλλά και σε σχέση με την Κοινωνία (Αριστερά) Παρατήρηση: σύγκριση με την ελληνική περίπτωση, όπου το Έθνος είναι ο βασικός νομιμοποιητικός μηχανισμός εναντίον της Αριστεράς Η Τουρκοϊσλαμική Σύνθεση υποστηρίχθηκε τόσο από το καθεστώς Ενβέρ όσο και το Κόμμα της Μητέρας πατρίδας του Οζάλ Αποτελέσματα: 1. Αύξηση του αριθμού των αποφοίτων των ιερατικών σχολών (1973: 2700, 1988:39900) 2. Αύξηση αριθμού των τεμενών (1984:54000, 1988:63000) 3. 1979-1989: Διπλασιασμός θρησκευτικών σχολείων 4
1987: ίδρυση του Κόμματος Ευημερίας (Refah) Βασικές κατευθύνσεις 1. Η ισλαμική κοινότητα είναι υπερεθνική 2. Άνοιγμα σε ισλαμικές (Ισλαμικός ΟΗΕ, Ισλαμική Κοινή Αγορά κλπ.) Κομματικό σύστημα στην Τουρκία 1. Κεμαλικοί (Κεντροαριστερά) Cumhuriyet Halk Partisi or CHP 1924 Kemal Ataturk 1924-1938 Ismet Inönü: 1938-1950, 1961-1965 Mustafa Bülent Ecevit 1972-1975, 1977-79 Demokratik Sol Parti, DSP 1987 (Mustafa Bülent Ecevit) Cumhuriyet Halk Partisi or CHP 1992- (Deniz Baykal) Ιδρυτικές αρχές κεμαλικής δημοκρατίας: 1. Ρεπουμπλικανισμός 2. Εθνικισμός 3. Κρατισμός 4. Λαϊκισμός 5. Λαϊκότητα 6. Επαναστατισμός 5
2. Αντικεμαλικοί (Κεντροδεξιά) Demokrat Parti, DP 1946 (Adnan Menderes) Adalet Partisi, AP 1961 (Suleyman Demirel) Doğru Yol Partisi, DYP 1983 (Tansu Çiller) 3. Ακροδεξιά Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi, CKMP 1965 (Alparslan Türkeş) Milliyetçi Hareket Partisi, MHP 1969 (Alparslan Türkeş) Milliyetçi Hareket Partisi, MHP 1997- (Devlet Bahçeli) 4. Ισλαμιστές Milli Selâmet Partisi 1972 (Necmettin Erbakan) Refah Partisi (RP) 1983-1998 (Necmettin Erbakan) Adalet ve Kalkınma Partisi, or AKP 2001-( Recep Tayyip Erdoğan) 5. Σύνθεση Anavatan Partisi, ANAP 1983-1993 (Halil Turgut Özal) Anavatan Partisi, ANAP 1993-1997 (Mesut Yılmaz) 6
Η μουσουλμανική μειονότητα Ελλάδος (τουρκικά: Yunanistan müslüman azınlığı) η μόνη ρητά αναγνωρισμένη μειονότητα στην Ελλάδα 1. Απογραφή 1920 (1936):.104.491 93.522 «τουρκικής γλώσσης» 6.969 «βουλγαρικής γλώσσης (Πομάκοι)». 2. Απογραφή1928: 102.621 μουσουλμάνοι, 84.585 «τουρκικής γλώσσης» 16.740 «βουλγαρικής γλώσσης (Πομάκοι)». Τούρκοι, Πομάκοι (βουλγαρόφωνοι μουσουλμανικοί) και Τσιγγάνοι μουσουλμάνοι. 3. Απογραφή1951: 104.848 μουσουλμάνους «τουρκική» (85.945) «πομακική» (18.664) «αθιγγανική» (303). 4. Απογραφή 1991: 97.600 άτομα ή 0,95% του συνολικού πληθυσμού της Ελλάδας 49.000 μουσουλμάνους «τουρκικής καταγωγής» 34.300 «Πομάκους» 14.700 «Αθίγγανους». 33% του πληθυσμού στην Θράκη: 55.000 στο Νομό Ροδόπης (πληθυσμός νομού 110.828 κατοίκων), 37.000 στο Νομό Ξάνθης (πληθυσμός νομού 101.856 κάτοικοι) 7.000 στο Νομό Έβρου (πληθυσμός νομού 150.580 κάτοικοι). Σήμερα, η μουσουλμανική μειονότητα αριθμεί πάνω από 100.000 άτομα, εκ των οποίων το 50% της μειονότητας είναι τουρκικής καταγωγής, 35% Πομάκοι και 15% Τσιγγάνοι μουσουλμάνοι. 7
Άρθρο 19 του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας (1955-1997): καταργήθηκε το 1998 κάτω από την πίεση του Συμβουλίου της Ευρώπη προέβλεπε ότι «αλλογενής εγκαταλιπών το Ελληνικόν έδαφος άνευ προθέσεως παλιννοστήσεως δύναται να κηρυχθεί απολέσας την Ελληνικήν ιθαγένειαν» με απόφαση του υπουργού Εσωτερικών και σύμφωνη γνώμη του υπηρεσιακού Συμβουλίου Ιθαγενείας. Αρχικά, χρησιμοποιήθηκε για τη συλλογική αφαίρεση της ιθαγένειας ολόκληρων παραμεθόριων χωριών που οι κάτοικοί τους είχαν καταφύγει στο «παραπέτασμα» στη διάρκεια των μαχών του Εμφυλίου. Από το 1967 και μετά, κύριος στόχος της εφαρμογής της υπήρξαν τα μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας που ταξίδευαν στο εξωτερικό. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του υπ. Εσωτερικών, βάσει του άρθρου 19 αφαιρέθηκαν συνολικά 60.044 ιθαγένειες, από τις οποίες 50.000 περίπου υπολογίζεται ότι ανήκαν σε Θρακιώτες μουσουλμάνους. 1957: Ελληνικό ΥΠΕΞ ενημέρωσε τα συναρμόδια υπουργεία Εσωτερικών και Προεδρίας ότι «η μόνη ορθή ονομασία τής εν Θράκη μειονότητος είναι "Μουσουλμανική Μειονότης"», με μέλη «τουρκοφώνους, Πομάκους, Κιρκασίους, Αθιγγάνους κ.λπ.», 1. Διορισμός μουφτή: βάσει νόμου ν. 1920 για τους Μουσουλμάνους Θρησκευτικούς λειτουργούς : προσόντα, διαδικασία διορισμού και παύσης του Μουφτή την υπηρεσιακή του κατάσταση, καθήκοντά του και τους κανόνες λειτουργίας των Μουφτειών. Ένας επιπρόσθετος λόγος για τον διορισμό του μουφτή εκ μέρους της διοίκησης, είναι ότι ασκεί ορισμένα δικαστικά καθήκοντα σε θέματα οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου που αφορούν στις διαπροσωπικές σχέσεις των μουσουλμάνους 2. Ο νόμος 1892/90 προβλέπει την έγκριση αδείας για τις αγοραπωλησίες που γίνονται στις παραμεθόριες περιοχές της χώρας μας 3. Έκδοση αδειών θήρας και κατοχής κυνηγετικού όπλου 4. Χορήγηση αδειών οδήγησης 8
Άρθρα 5 και 13 του ελληνικού συντάγματος: απαγόρευση διακρίσεων και ελευθερία θρησκείας. Στη Θράκη σήμερα υπάρχουν τρεις μουφτήδες, περίπου 270 ιμάμηδες και περίπου 300 τεμένη. (Μουσουλμανική μειονότητα Ελλάδος) 9