Λατινικά Κατεύθυνσης Γ Λυκείου Επιμέλεια: Περυσινάκη Μαρία, Φιλόλογος ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΑΠΑΝΤΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΑ: 38 46 Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens proposito audiretur. Tandem puella, standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. Tum Caecilia puellae dixit: ʺego libenter tibi mea sede cedoʺ. Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit; postea is puellam in matrimonium duxit. Philosophi mundum censent regi numine deorum; eum esse putant quasi communem urbem et civitatem hominum et deorum, et unum quemque nostrum eius mundi esse partem; ex quo illud natura consequitur, ut communem utilitatem nostrae anteponamus. Ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφράσετε τα παραπάνω κείμενα. (Μονάδες 40) 2. Α) Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω συνεκφορές: more prisco: ονομαστική πτώση πληθυντικού αριθμού longa mora: αιτιατική πτώση ενικού αριθμού communem urbem: αιτιατική πτώση πληθυντικού αριθμού sacello quodam: γενική πτώση πληθυντικού αριθμού eius mundi: αφαιρετική πτώση ενικού αριθμού. (Μονάδες 5) Β) Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθένα από τα παρακάτω ουσιαστικά: mundum: γενική πτώση πληθυντικού αριθμού deorum: κλητική πτώση ενικού αριθμού [1]
nocte: αιτιατική πτώση πληθυντικού αριθμού saluti: κλητική πτώση ενικού αριθμού numine: ονομαστική πτώση πληθυντικού αριθμού. (Μονάδες 5) Γ) Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω αντωνυμίες: quodam: ίδιο γένος και πτώση στον άλλο αριθμό unius alicuius: γενική πτώση πληθυντικού αριθμού illud: αφαιρετική πτώση ενικού αριθμού (Μονάδες 4) Δ) Να τοποθετήσετε τους άλλους βαθμούς των παρακάτω επιθέτων και επιρρημάτων : post, libenter, bonus (Μονάδες 5) (Μονάδες 5) ΣΤ) mortua est : Ποιους τύπους σχηματίζει από την ενεργητική φωνή το παραπάνω αποθετικό; (Μονάδες 6) Ζ) Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθένα από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους ( να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο όπου χρειάζεται): petit: β ενικό και πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα και μέλλοντα στην ίδια φωνή anteponamus: β ενικό οριστικής μέλλοντα regi: β ενικό και πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα consequitur: β πληθ. υποτακτικής παρατατικού και υπερσυντελίκου dixit: απαρέμφατο μέλλοντα και στις δύο φωνές duxit: απαρέμφατο ενεστώτα και παρακειμένου censent: γ πληθ. υποτακτική παρακειμένου consulit: γενικη του γερούνδιο και απαρέμφατα ενεστώτα και παρακειμένου στην άλλη φωνή fessa: β πληθ.οριστική μέλλοντα Fecit:: γενική πληθυντικούτου γερουνδιακού θηλυκού γένους. (Μονάδες 10) 3. Α) Να αναγνωρίσετε το είδος των παρακάτω προτάσεων και τη λειτουργία τους. Να αιτιολογήσετε την εισαγωγή, την έγκλιση και το χρόνο του ρήματος της καθεμιάς: dum vixit ut communem utilitatem nostrae anteponamus. (Μονάδες5) Β) Να αναγνωρίσετε συντακτικώς τις υπογραμμισμένες λέξεις: Filiae, proposito, standi, sibi, tibi, deorum, mundi, natura, saluti, unius (Μονάδες 5) Γ) Να μεταφέρετε σε πλάγιο λόγο την παρακάτω περίοδο με εξάρτηση: Livius scripsit. [2]
Ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae. (Μονάδες 5) Δ) congruens: να αναλυθεί η μετοχή σε δευτερεύουσα πρόταση. (Μονάδες 5) Ε) Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit. Να μετατρέψετε την παρακάτω πρόταση από ενεργητική σύνταξη σε παθητική Philosophi mundum censent regi numine deorum : να μετατρέψετε την παθητική απαρεμφατική σύνταξη σε ενεργητική απαρεμφατική (Μονάδες 5) [3]
AΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Η Καικιλία, η σύζυγος του Μέτελλου, ενώ, σύμφωνα με τις πατροπαράδοτες (:αρχαίες) συνήθειες, επιδίωκε την εμφάνιση γαμήλιου οιωνού για την κόρη της αδελφής της, δημιούργησε η ίδια τον οιωνό. Μια νύχτα, δηλαδή, καθόταν για πολλή ώρα μαζί με την κόρη της αδελφής της σε κάποιο μικρό ιερό και περίμενε, μέχρι να ακουστεί κάποια φωνή που να ανταποκρινόταν στο σκοπό τους. Κάποτε πια η κοπέλα, κουρασμένη από την πολλή ορθοστασία, ζήτησε από τη θεία της να της παραχωρήσει για λίγο τη θέση της. Τότε η Καικιλία είπε στη κοπέλα: «Εγώ πρόθυμα σου παραχωρώ τη θέση μου». Αυτό το λόγο επαλήθευσαν λίγο καιρό αργότερα τα ίδια τα πράγματα (πιο σωστά: η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε αυτό το λόγο λίγο καιρό αργότερα). Πέθανε δηλαδή η Καικιλία, την οποία, όσο (αυτή) ζούσε, ο Μέτελλος πολύ αγαπούσε. Έπειτα αυτός παντρεύτηκε την κοπέλα. Οι φιλόσοφοι πιστεύουν ότι ο κόσμος κυβερνάται από τη βούληση των θεών. Νομίζουν ότι αυτός είναι κάτι σαν πόλη και πολιτεία κοινή ανθρώπων και θεών και ότι ο καθένας από εμάς ξεχωριστά αποτελεί μέρος αυτού του κόσμου. Αυτό συνεπάγεται την υποχρέωσή μας από τη φύση να βάζουμε το γενικό συμφέρον (:καλό) πάνω από το ατομικό (:να προτάσσουμε το γενικό συμφέρον/καλό του ατομικού). Γιατί, όπως οι νόμοι βάζουν τη γενική ευημερία πάνω από την ατομική(: προτάσσουν τη γενική ευημερία της ατομικής), έτσι ο σωστός και σοφός άνδρας που υπακούει στους νόμους φροντίζει περισσότερο για το συμφέρον (:το καλό, την ευημερία) όλων παρά για το συμφέρον (:το καλό, την ευημερία) ενός οποιουδήποτε ατόμου ή το δικό του. 2. Α) more prisco: Mores prisci longa mora: longam moram communem urbem: communes urbes sacello quodam: sacellorum quorundam eius mundi: eo mundo Β) mundum: mundorum deorum: dues/dive nocte: noctes saluti: salus numine: numina Γ) quodam: quibusdam unius alicuius: unorum aliquorum illud: illo Δ) post, posterius, postremo postremum libenter, libentius, libentissime [4]
bonus, melior, optime ΣΤ) mortua est :moriens moritura, morituram esse, moritura sim, moriendi ndondum,ndo, mortuum u Ζ) petit: pete petite, petito petitote anteponamus: antepones regi: regere regimini consequitur: consequeremini consecutum essetis dixit: dicturam esse, dictum esse duxit: ducere duxisse censent: censuerint consulit: consulendi, consuli, consultum esse fessa: fatiscemini Fecit:: faciendarum 3. Α) dum vixit Δευτερεύουσα χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο amavit. Εισάγεται με τον σύνδεσμο dum και εκφέρεται με Οριστική (vixit η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη), γιατί δηλώνει το σύγχρονο και μάλιστα παράλληλη διάρκεια, χρόνου παρακειμένου (ίδιος με το χρόνο του ρήματος της κύριας), γιατί αναφέρεται στο παρελθόν. ut communem utilitatem nostrae anteponamus. Δευτερεύουσα ουσιαστική συμπερασματική πρόταση, ως επεξήγηση στο illud. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (anteponamus), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (consequitur). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του. Β) Να αναγνωρίσετε συντακτικώς τις υπογραμμισμένες λέξεις: Filiae= δοτική προσωπική χαριστική. Συνάπτεται με το ρήμα petit, Proposito= αντικείμενο της μετοχής congruens. Standi= γενική γερουνδίου που χρησιμοποιείται ως συμπλήρωμα, γενική αντικειμενική στο mora. Sibi= δοτική προσωπική χαριστική που συνάπτεται με το cederet. Tibi= δοτική προσωπική χαριστική που συνάπτεται με το cedo. Deorum= γενική υποκειμενική στο numine. Mundi= γενική διαιρετική στο partem. [5]
Natura= αφαιρετική οργανική του τρόπου στο ρήμα consequitur. Saluti= έμμεσο αντικείμενο του ρήματος anteponunt. unius = ομοιόπτωτος, κατηγορηματικός προσδιορισμός στο alicuius. Γ) Livius scripsit ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponerent, sic virum bonum et sapientem et legibus parentem consulere utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae. Δ) congruens: quae congruebat (Οριστική Παρατατικού, για να δηλωθεί το σύγχρονο, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο audiretur) Ε) paulo post res ipsa confirmatae sunt hoc dicto. Philosophi mundum censent regere numen deorum [6]