Γ ΛΤΚΕΙΟΤ ΘΕΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΕΤΘΤΝΗ ΑΡΥΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΑΝΣΗΕΙ 1. Ο Δίας τότε, επειδή φοβήθηκε για το γένος μας μήπως χαθεί εντελώς, στέλνει τον Ερμή να φέρει στους ανθρώπους το σεβασμό (των άγραφων νόμων) και τη δικαιοσύνη, για να υπάρξει ευταξία (πειθαρχία) στις πόλεις και συνδετικές σχέσεις φιλίας. Ρώτησε λοιπόν ο Ερμής τον Δία με ποιον επιτέλους τρόπο να δώσει στους ανθρώπους η δικαιοσύνη και την ηθικότητα Ποιο από τα δύο, όπως έχουν μοιραστεί οι τεχνικές γνώσεις, έτσι να μοιράσω και αυτές; Και έχουν μοιραστεί ως εξής ένας που κατέχει την ιατρική είναι αρκετός για πολλούς απλούς πολίτες, όμοια και οι άλλοι τεχνίτες με τον ίδιο τρόπο λοιπόν να εγκαταστήσω μέσα στους ανθρώπους τη δικαιοσύνη και την ηθικότητα ή να τις μοιράσω σε όλους ; ε όλους, είπε ο Δίας, και όλοι να μετέχουν γιατί δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν πόλεις, αν λίγοι συμμετέχουν σ' αυτές, όπως ακριβώς σε άλλες τέχνες και θέσπισε ένα νόμο εκ μέρους μου, να θανατώνουν αυτόν που δεν μπορεί να μετέχει στο σεβασμό και τη δικαιοσύνη, με την ιδέα ότι αποτελεί αρρώστια της πόλης. Έτσι, λοιπόν, ωκράτη, και γι' αυτούς τους λόγους και οι άλλοι και οι Αθηναίοι, όταν γίνεται λόγος για ζήτημα σχετικό με την ικανότητα του οικοδόμου ή για κάποια άλλη τεχνική ικανότητα, νομίζουν πως λίγοι δικαιούνται να δώσουν συμβουλές, και εάν κάποιος που είναι έξω από τους λίγους επιχειρεί να συμβουλεύει, δεν τον δέχονται, όπως εσύ λες σωστά, όπως εγώ ισχυρίζομαι όταν όμως είναι να δώσουν συμβουλή για θέματα που αφορούν την πολιτική ικανότητα, που πρέπει να διέπεται ολόκληρη από δικαιοσύνη και σωφροσύνη, ορθά δέχονται κάθε άνθρωπο, με την ιδέα ότι ταιριάζει στον καθένα βέβαια να μετέχει σ' αυτή την αρετή, αλλιώς δεν είναι δυνατό να υπάρχουν πολιτείες.
2. Αρχικά οι άνθρωποι συμμετείχαν στη θεϊκή φύση, επειδή ο Προμηθέας τους έδωσε την ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί, που ανήκε στους θεούς με δική του θεϊκή παρέμβαση. Έτσι, οι άνθρωποι, εξαιτίας της συγγένειάς τους με το θεό, πίστεψαν στους θεούς και κατασκεύασαν βωμούς και αγάλματα προς τιμή τους ( ἐπειδή δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας, πρῶτον μὲν διὰ τὴν τοῦ θεοῦ συγγένειαν ζῴων μόνον θεούς ἐνόμισεν, καὶ ἐπεχείρει βωμούς τε ἱδρύεσθαι καὶ ἀγάλματα θεῶν ). τη συνέχεια άρθρωσαν φθόγγους και λέξεις και δημιούργησαν χρησιμοποιώντας τη δημιουργικότητά τους (τη σοφία και το πνεύμα τους) τη γλώσσα ( ἔπειτα φωνὴν καὶ ὀνόματα ταχύ διηρθρώσατο τῇ τέχνῃ ). ύμφωνα με τον Πρωταγόρα η γλώσσα είναι προϊόν μακροχρόνιας εξέλιξης, επινοήθηκε από τον άνθρωπο (νόμῳ) και δεν αποτελεί έμφυτο χαρακτηριστικό, όπως πιστευόταν σύμφωνα με τη θεοκρατική παράδοση. Σέλος, οι άνθρωποι ανέπτυξαν τον τεχνικό πολιτισμό που είχε ως βάση τη φωτιά ο Προμηθέας είχε δώσει στους ανθρώπους τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί, αφού την έκλεψε από την Αθηνά και τον Ήφαιστο, για να αντισταθμίσουν την έλλειψη εφοδίων, για τα οποία δεν είχε προνοήσει ο Επιμηθέας. Έτσι, οι άνθρωποι κατασκεύασαν κατοικίες, ρούχα, υποδήματα, κλινοσκεπάσματα και βρήκαν τροφή από τη γη ( καὶ οἰκήσεις καὶ ἐσθῆτας καὶ ὑποδέσεις καὶ στρωμνὰς καὶ τὰς ἐκ γῆς τροφὰς ηὕρετο ). Η σειρά αυτή δεν είναι σωστή χρονολογικά, αλλά ο Πρωταγόρας προβαίνει σε μια αξιολόγηση, παρουσιάζοντας κλιμακωτά αυτά που θεωρεί πιο σημαντικά. Πρώτα αναφέρεται στον ηθικό πολιτισμό (δημιουργία θρησκείας), μετά στον πνευματικό (δημιουργία γλώσσας) και τέλος στον τεχνικό (δημιουργία κατοικιών, ρούχων κ.τ.λ.). Επιπλέον, αφού ανέφερε ότι ο άνθρωπος συγγένεψε με το θεό, αμέσως μετά έκανε λόγο για τη δημιουργία της θρησκείας. τη συνέχεια της εξέλιξης του ανθρώπινου γένους γίνονται προσπάθειες δημιουργίας των πρώτων κοινωνιών για την αντιμετώπιση των θηρίων που το απειλούσαν. Όμως, αυτές οι πρώτες προσπάθειες συγκρότησης κοινωνιών απέτυχαν, γιατί οι άνθρωποι, εφόσον δεν είχαν την πολιτική αρετή, αδικούσαν ο ένας τον άλλο, συγκρούονταν και καταστρέφονταν. Ο Δίας, για να μη χαθεί το ανθρώπινο γένος, στέλνει με τον Ερμή στους ανθρώπους την αιδώ και τη δίκη, την πολιτική αρετή, για να μπορέσουν να συμβιώσουν αρμονικά.
3. Ο Δίας διαπιστώνοντας ότι υπήρχε κίνδυνος αφανισμού του ανθρώπινου γένους από τα θηρία, στέλνει τον Ερμή, για να δώσει στους ανθρώπους την αιδώ και τη δίκη. Η αιδώς είναι το πηγαίο συναίσθημα της ντροπής που αισθάνεται ο κοινωνικός άνθρωπος για κάθε πράξη του που παραβαίνει τις καθιερωμένες κοινωνικές αντιλήψεις. Λειτουργεί ως κίνητρο για να προβαίνει ο άνθρωπος σε νόμιμες συμπεριφορές και ως αντικίνητρο για παράνομες συμπεριφορές. Επιπλέον, στον όρο αἰδώς εμπεριέχεται ο σεβασμός προς τους άγραφους νόμους, όχι λόγω των τύψεων και των ενοχών που νιώθει ο άνθρωπος, όταν τους παραβαίνει, αλλά ο σεβασμός που είναι πηγαίος λόγω της ανατροφής του καθενός επίσης, οι όροι αμοιβαίος σεβασμός, αυτοσεβασμός, ηθική συνείδηση, φιλοτιμία, ευπρεπής συμπεριφορά και σεμνότητα μπορούν να αποδώσουν την έννοια της αἰδοῦς. Η δίκη είναι ο σεβασμός στους γραπτούς νόμους, το συναίσθημα και η απόδοση της δικαιοσύνης, η επιβολή ποινών σε όσους παραβαίνουν το νόμο. Ο άνθρωπος αισθάνεται εσωτερικά την ανάγκη για δικαιοσύνη, για το ηθικό, το νόμιμο και θέλει να υπάρχουν κανόνες που να ρυθμίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Η αιδώς και η δίκη αποτελούν, σύμφωνα με τον Πρωταγόρα, τις βασικές προϋποθέσεις της πολιτικής τέχνης, που με τη σειρά της είναι αναγκαία προϋπόθεση της επιβίωσης του ανθρώπινου γένους μέσα από τη συγκρότηση κοινωνιών. Με την αιδώ καλλιεργείται η ηθική και κοινωνική συνείδηση του ανθρώπου και με τη δίκη εξασφαλίζεται η τήρηση των κανόνων δικαίου. Οι άνθρωποι νιώθουν ντροπή, αν αδικήσουν τον συνάνθρωπό τους, αναζητούν την ισότητα, την ηθική και το σεβασμό. Επομένως, διασφαλίζεται η αρμονική κοινωνική συμβίωση των ανθρώπων, αφού στην πόλη επικρατεί πειθαρχία και υπακοή στους νόμους και επιπλέον δημιουργούνται δεσμοί που οδηγούν στη φιλία και στην αλληλεγγύη των πολιτών. Όλα τα παραπάνω κατοχυρώνουν το δημοκρατικό πολίτευμα. 4α) ύμφωνα με τον Αριστοτέλη, κάθε ον από τη στιγμή της δημιουργίας του περιέχει δυνάμει τη μορφή που θα πάρει, όταν ολοκληρωθεί η εξελικτική του πορεία και φτάσει στη φάση της τελειότητας, της ολοκλήρωσης. Η μορφή είναι ο σκοπός (το τέλος ) κάθε όντος, ενώ η πορεία προς την κατάκτηση της μορφής λέγεται ἐντελέχεια. Επομένως, φύση κάθε όντος είναι η μορφή που θα πάρει, όταν ολοκληρωθεί η
εξελικτική του πορεία. το κείμενο της Ενότητας ο Αριστοτέλης αποδεικνύει ότι ο άνθρωπος είναι φύσει πολιτικόν ζον με τους εξής συλλογισμούς: 1ος συλλογισμός: - Η πόλη είναι μια κοινωνική οντότητα που υπάρχει φύσει. - Η πόλη δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ανθρώπους, αφού αποτελείται από αυτούς και υπάρχει γι' αυτούς. - Άρα: οι άνθρωποι είναι προορισμένοι φύσει να ζουν μέσα σε πόλη. 2ος συλλογισμός:* ο δίχως πόλη άνθρωπος (θέλω να πω: ο εκ φύσεως δίχως πόλη άνθρωπος, όχι ο δίχως πόλη από κάποια τυχαία συγκυρία) ή είναι άνθρωπος κατώτερης ποιότητας ή είναι ένα ον ανώτερο από τον άνθρωπο +. - Ο δίχως πόλη άνθρωπος είναι είτε ένα ον κατώτερο είτε ένα ον ανώτερο από τον άνθρωπο. - Ο άνθρωπος από τη φύση του δεν είναι ούτε ανώτερος από άνθρωπο (θεός) ούτε κατώτερος από άνθρωπο (αγρίμι). - Άρα: ο άνθρωπος από τη φύση του δεν είναι άπολις, δηλαδή από τη φύση του είναι προορισμένος να ζει σε πόλη. Ο άνθρωπος, ως δημιουργός της πόλης και αφού η πόλη δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς ανθρώπους, είναι φύσει πολιτικόν ζον, ένα ον προορισμένο από τη φύση του να ζει σε πόλη και να δρα ως μια ζωντανή πολιτική οντότητα μέσα στο κλίμα αυτάρκειας, που του εξασφαλίζει η ίδια η πόλη. Αυτή η φράση δε σημαίνει ότι ο άνθρωπος εκ φύσεως ασχολείται ενεργά με την πολιτική, αλλά ότι η φύση του είναι τέτοια, ώστε μόνο το πλαίσιο μιας πόλης μπορεί να εκπληρώσει το έργο που του έχει αναθέσει η φύση μέσα στην πόλη μπορεί να νιώθει αυτάρκης και να επιτύχει την τέλεια ολοκλήρωσή του. Ο άνθρωπος που ζει εκτός κοινωνίας είναι ή θηρίο (δηλαδή κακός) ή θεός (δηλαδή δε χρειάζεται τους άλλους ανθρώπους). β) ύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η πόλη είναι ένα φυσικό κατασκεύασμα, δηλαδή η τάση των ανθρώπων να δημιουργήσουν την πόλη είναι φυσική, έστω και αν η πόλη είναι προϊόν της ανθρώπινης τέχνης (τεχνητό κατασκεύασμα). κοπός της είναι το εὖ ζῆν, η ευδαιμονία των πολιτών, που είναι αποτέλεσμα της αυτάρκειας. Επομένως, ο άνθρωπος έχει έμφυτη την τάση να έρχεται σε επαφή με τους συνανθρώπους του.
Αντίθετα, σύμφωνα με τους οφιστές, η συγκρότηση των πόλεων προήλθε νόμῳ, είναι προϊόν κοινωνικής σύμβασης. υγκεκριμένα, ο σοφιστής Πρωταγόρας υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι οργανώθηκαν σε κοινωνίες από ανάγκη, για να μην εξολοθρευτούν από τα θηρία. κοπός της οργάνωσης των ανθρώπων σε κοινωνίες είναι η διασφάλιση της ζωής. Επιπλέον, θεωρεί τη δικαιοσύνη αναγκαία για την ύπαρξη μιας σωστά οργανωμένης πολιτείας και την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων. Και οι δύο απόψεις ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και δεν αναιρεί η μία την άλλη. Οι άνθρωποι από τη φύση τους είναι προορισμένοι να ζουν μαζί με άλλους ανθρώπους, αλλά επειδή έχουν και μια φυσική προέλευση επικράτησης ο ένας του άλλου, για να γίνει εφικτή η συμβίωση, χρειάζεται μία συμφωνία μεταξύ τους, ένα κοινωνικό συμβόλαιο. 5. Παρά τις αρχικές κακοτυχίες, που υπέστη ο Πλάτωνας στο πρώτο του ταξίδι στις υρακούσες (398-390π.Χ.), η φιλία του με τον Δίωνα είχε ως αποτέλεσμα να εμπλακεί ο φιλόσοφος για αρκετά χρόνια σε μια υπόθεση που του προκάλεσε σοβαρούς κινδύνους και ακόμα σοβαρότερες απογοητεύσεις. τα 367, ο Διονύσιος ο II διαδέχθηκε τον πατέρα του και ο Δίωνας πίεσε τον Πλάτωνα να επιστρέψει στις υρακούσες πείθοντάς τον πως ο νέος τύραννος ήταν ακόμη πιο πρόθυμος από τον προηγούμενο να δεχθεί τα φιλοσοφικά διδάγματα. Προφανώς ο φιλόσοφος, που είχε απογοητευθεί από τα πολιτικά πράγματα της Αθήνας, αλλά δεν είχε πάψει να μελετά το θέμα της πολιτικής θεωρίας, πίστεψε πως θα μπορούσε να μεταμορφώσει τον Διονύσιο σε φιλόσοφο βασιλέα, σαν αυτούς τους ιδανικούς κυβερνήτες που περιγράφει στην Πολιτεία του. Έτσι, επέστρεψε στις υρακούσες το 366, για να βρεθεί τελικά όμηρος των πολιτικών συγκρούσεων Δίωνα και Διονύσιου. Παρ' όλο που με δυσκολίες κατάφερε και πάλι να φύγει, επέστρεψε και τρίτη φορά στην ικελία, το 361. Σο τρίτο αυτό ταξίδι έληξε με τη θλιβερή εμπλοκή διάφορων Ακαδημειακών στην εμφύλια διαμάχη που ξέσπασε μεταξύ του Δίωνα και του Διονύσιου και στα συνεχή πραξικοπήματα που ακολούθησαν. 6α). ἐνόμισεν: νόμισμα, νομισματοκοπείο ἀπώλλυντο: απώλεια, όλεθρος μετεῖναι: μετουσία, ουσιαστικό
β) ιταμός: ἴωσιν ψυχοφθόρος: διεφθείροντο δεινός: δείσας στρατηγός: ἄγοντα Επιμέλεια: Μαρία Γκυρτή ΑΠΑΝΣΗΕΙ ΣΟ ΑΔΙΔΑΚΣΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ1. ΜΕΣΑΦΡΑΗ Θα μπορούσατε να καταλάβετε ότι αυτά που λέω είναι αληθινά και ότι οι Λακεδαιμόνιοι έχουν εκπαιδευθεί άριστα στους λόγους και στη φιλοσοφία, από το εξής. Αν δηλαδή θελήσει κάποιος να συνομιλήσει με τον πιο ασήμαντο Λακεδαιμόνιο, τις περισσότερες φορές θα διαπιστώσει ότι στη συζήτηση αποδεικνύεται μάλλον αδιάφορος, έπειτα όμως, οπουδήποτε στα λεγόμενα τύχει, πετά μια κουβέντα αξιόλογη, σύντομη και περιεκτική όπως ακριβώς ένας ικανός ακοντιστής, με αποτέλεσμα ο συνομιλητής του να μη φαίνεται καθόλου καλύτερος από ένα παιδί. Αυτό λοιπόν το ίδιο κάποιοι από τους τωρινούς και από τους παλιούς έχουν κατανοήσει, ότι δηλαδή ο Λακωνικός τρόπος είναι πολύ περισσότερο ενδιαφέρον για τη σοφία παρά επίδοση στη γυμναστική, επειδή γνωρίζουν ότι το να είναι δυνατόν να πει κάποιος τέτοιου είδους λόγια είναι χαρακτηριστικό ενός τέλεια πεπαιδευμένου ανθρώπου. Γ2α. Α. ἀληθεῖ Β. εὖ Γ. παίδων Δ. βελτίονας-βελτίους
Γ2β. Α. ἐμβέβληκεν Β. συνεστράφθαι Γ. προσδιείλεκτο Δ. ἴσμεν Ε. ἔφθεγξο Γ3α. Οὗτοι ἔφασαν εἰ γὰρ ἐθέλοι τις Λακεδαιμονίων τ φαυλοτάτῳ συγγενέσθαι, τὰ μὲν πολλά ἐν τοῖς λόγοις εὑρήσειν αὐτὸν φαῦλόν τινα φαινόμενον Γ3β. υπόθεση : ὅπου ἄν τύχῃ τῶν λεγομένων Απόδοση : ἐνέβαλεν Είδος : Αόριστη επανάληψη σε παρόν-μέλλον Τπόθεση : εἰ ἔτυχεν Απόδοση : ἄν ἐνέβαλεν Είδος : αντίθετο πραγματικού Τπόθεση : εἰ τύχοι Απόδοση : ἄν ἐμβάλοι Είδος : απλή σκέψη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΚΟΝΔΥΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ