Επανάχρηση του διατηρητέου αρχοντικού Ντανιέλ στη Ξάνθη σε κέντρο γνώσης και σκέψης Μάνος Χατζιδάκις - Μεθοδολογική προσέγγιση Μαρία ούση αρχιτέκτων Μsc in restoration RLCC KUL, διδάσκουσα ΠΘ (Π.407) ιευθυνση: Χαλκέων 29, 54631 Θεσσαλονίκη E mail: mdoussi@tee.gr Τηλέφωνο: 2310 236888 Εισαγωγή Οι µελέτες αποκατάστασης και επανάχρησης των ιστορικών κτιρίων συντάσσονται σε γενικές γραµµές βάσει προδιαγραφών, οι οποίες έχουν τεθεί από το ελληνικό κράτος. Με βάση τις προδιαγραφές αυτές αλλά και µε τη γνώση και την εµπειρία που αποκτήσαµε στη µακροχρόνια ενασχόλησή µας µε το αντικείµενο της αποκατάστασης των ιστορικών κτιρίων, καταλήξαµε σε µια µεθοδολογική προσέγγιση, η οποία θα παρουσιαστεί µέσα από ένα συγκεκριµένο παράδειγµα, τη µελέτη αποκατάστασης του Αρχοντικού Ντανιέλ στην Ξάνθη. Πρόκειται για κτίριο του τέλους του 19 ου αι,. ένα από τα σηµαντικότερα κτίρια της πόλης, το οποίο ακόµη και σήµερα αποτελεί σηµαντικό τοπόσηµο, λόγω της επιβλητικής του παρουσίας στον αστικό ιστό της παλιάς πόλης της Ξάνθης. Η συνολική επιφάνεια του κτιρίου είναι περίπου 1500τµ. και αναπτύσσεται σε τέσσερις στάθµες. Το κτίριο παρουσιάζει σηµαντικές ιδιαιτερότητες και πρωτοτυπίες τόσο στην κατασκευαστική του δοµή, όσο και στην τυπολογική του διάρθρωση. Είναι δε ένα από τα ελάχιστα εναποµείναντα αρχοντικά της περιόδου αυτής που διατηρεί σηµαντικά δείγµατα τοιχογραφικού διακόσµου. Έχει κηρυχθεί ως διατηρητέο µνηµείο της νεότερης αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς από το ΥΠΠΟ και το ΥΠΕΧΩ Ε. Το κτίριο φιλοξένησε διάφορες χρήσεις µε χαρακτηριστικότερη αυτή του Φρουραρχείου της πόλης. Στις αρχές του αιώνα έζησε εκεί για µικρό χρονικό διάστηµα ο Μάνος Χατζιδάκις. Σήµερα ανήκει στη Νοµαρχία Ξάνθης, η οποία αποφάσισε να το αποκαταστήσει και να το επαναχρησιµοποιήσει ως πολιτιστικό κέντρο αφιερωµένο στη Μνήµη του µεγάλου µουσικοσυνθέτη. Για τη σύνταξη της µελέτης αποκατάστασης συνεργάστηκε µεγάλη οµάδα επιστηµόνων διαφόρων ειδικοτήτων. 1 Ι. Αρχιτεκτονική ανάλυση και τεκµηρίωση 1. 1. Σχέση του ιστορικού κτιρίου µε την ευρύτερη περιοχή Από την έρευνα αυτή προκύπτουν πολύ σηµαντικές πληροφορίες για την ιστορική εξέλιξη του ευρύτερου αστικού περιβάλλοντος, αλλά και για το σηµερινό του χαρακτήρα. Το υπό µελέτη κτίριο βρίσκεται στον ιστορικό πυρήνα της πόλης. Η οικιστική δοµή του ιστού της παλιάς πόλης της Ξάνθης, έχει ιστορία δύο αιώνων. Το 1829, καταστρεπτικός σεισµός ισοπέδωσε ολοσχερώς το οικοδοµικό απόθεµα. Μετά το 1829 η πόλη άρχισε να ξανακτίζεται σε συνοικίες, οι οποίες είχαν κοινωνικό και θρησκευτικό χαρακτήρα. Η µεγαλύτερη ανοικοδόµηση της πόλης έγινε την περίοδο 1870-1910, που συµπίπτει µε την οικονοµική ακµή της πόλης οφειλόµενη στη µεγάλη ανάπτυξη του εµπορίου των καπνών. Το 1939, έγινε το νέο πολεοδοµικό σχέδιο, το οποίο προέβλεπε διανοίξεις και διαπλατύνσεις δρόµων ερήµην του παραδοσιακού ιστού, το οποίο ευτυχώς δεν εφαρµόστηκε. 1 Τη µελέτη αποκατάστασης εκπόνησαν, µετά από κλειστό διαγωνισµό που προκήρυξε η Νοµαρχία Ξάνθης, οι: Μαρία ούση, Μανόλης Αναγνωστίδης, αρχιτέκτονες, Μιχάλης Νοµικός, αν. καθηγητής ΑΠΘ., ειδικός σύµβουλος, ΕΥΕΡΓΟΣ ΑΕ, πολιτικοί µηχανικοί, Στυλιανίδης Γιώργος, ηλεκτρολόγος µηχανικός, ιονύσης Καπιζιώνης, συντηρητής έργων τέχνης, Νίκος Μπάρκας, ακουστικολόγος.
Η σηµερινή Ξάνθη αποτελείται από την παλιά πόλη και το νέο τµήµα. Στο νέο τµήµα είναι χωροθετηµένες όλες οι λειτουργίες, ενώ η παλιά πόλη σχεδόν εγκαταλείφθηκε. Η παλιά πόλη της Ξάνθης, έχει κηρυχθεί ως ιστορικός τόπος το 1976 από το Υπουργείο Πολιτισµού, µε το αιτιολογικό ότι είναι από τους ελάχιστους σηµαντικούς οικισµούς που δηµιουργήθηκαν κατά τον 19ο αι. και ο οποίος διατηρείται σχεδόν αλώβητος, ενώ το 1995 το υπό µελέτη κτίριο κηρύσσεται ως διατηρητέο νεότερο µνηµείο. Επίσης το 1995 το Υπουργείο Μακεδονίας Θράκης κήρυξε 593 σηµαντικά κτίρια του ιστορικού κέντρου ως διατηρητέα. Το αρχοντικό Ντανιέλ υπόκειται σε καθεστώς απόλυτης προστασίας, απαιτείται δηλαδή διατήρηση και αποκατάσταση της αρχικής τυπολογικής του διάρθρωσης και των µορφολογικών του χαρακτηριστικών, οι επεµβάσεις αποκατάστασης θα πρέπει να είναι οι ελάχιστες δυνατές και η προσθήκη εξυπηρετήσεων για την ικανοποίηση των σύγχρονων αναγκών θα πρέπει να χωροθετηθεί σε δευτερεύοντες χώρους. Η θέση του κτιρίου είναι σηµαντική, επί του παλαιού εµπορικού άξονα, την οδό Βενζέλου, στις παρυφές της παλιάς πόλης. Εκεί κτίστηκαν πολλά από τα σηµαντικότερα εκλεκτικιστικά κτίσµατα την περίοδο της ακµής, στα ισόγεια των οποίων υπήρχαν εµπορικά καταστήµατα. Σήµερα οι εµπορικές δραστηριότητες έχουν µεταφερθεί νοτιότερα και πολλά από τα ισόγεια των κτιρίων παραµένουν εγκαταλελειµµένα. 1.2. Ιστορική ανάλυση Από την έρευνα αυτή προκύπτουν σηµαντικά συµπεράσµατα για την ιστορική εξέλιξη του κτιρίου και τις οικοδοµικές του φάσεις. Η ανέγερση του υπό µελέτη κτιρίου έγινε µε παραγγελία του Εβραίου επιχειρηµατία Ισαάκ Ντανιέλ, o οποίος ήταν ένας από τους πλουσιότερους κατοίκους της πόλης, ασφαλιστής και καπνέµπορος το επάγγελµα, το 1897, για να στεγάσει εµπορικές χρήσεις στο ισόγειο, και την κατοικία του στους δύο υπερκείµενους ορόφους. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κτίριο αναφέρεται σε έγγραφα της εποχής ως «Grande Maison». Ο Ισαάκ Ντανιέλ πέθανε το 1924 και λέγεται ότι η κηδεία του ήταν µεγάλο γεγονός για την πόλη και ότι τον νεκρό συνόδευσε η Φιλαρµονική του Ορφέως έως τα Εβραϊκά νεκροταφεία. Σύµφωνα µε προφορικές µαρτυρίες είχε µικρή σωµατική διάπλαση και ήταν ο πρώτος που κατείχε ιδιωτικό αυτοκίνητο στην Ξάνθη. Κατά την περίοδο 1924 1932 το ισόγειο του κτιρίου νοικιάζεται σε διάφορους εµπόρους, ενώ οι όροφοι σε σηµαντικές οικογένειες της πόλης. Ανάµεσα στις οικογένειες αυτές ήταν και του διάσηµου Έλληνα µουσικοσυνθέτη Μάνου Χατζιδάκι, ο οποίος έζησε εκεί τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Το 1932 το κτίριο περιήλθε στο Ελληνικό ηµόσιο και στεγάστηκαν εκεί διάφορες δηµόσιες χρήσεις έως το 2000 οπότε και εγκαταλείφθηκε. Οι σηµαντικότερες από αυτές ήταν: Από το 1932 µέχρι το 1941 η Οικονοµική Εφορεία Ξάνθης και το ηµόσιο Ταµείο και έτσι πήρε το όνοµα «Μέγαρο ηµοσίων Οικονοµικών» Τον Απρίλιο του 1945 µε την είσοδο του Ελληνικού Στρατού στην πόλη, το κτίριο κατέλαβε η 26 η Ταξιαρχία και έτσι το κτίριο χρησιµοποιήθηκε από τον Ελληνικό στρατό έως το 2000. Το µεγαλύτερο διάστηµα λειτουργούσε ως Λέσχη Αξιωµατικών και είναι γνωστό στους κατοίκους της Ξάνθης ως Φρουραρχείο. Το 1957 εξερράγη πυρκαγιά, η οποία κατέστρεψε ορισµένα σηµαντικά στοιχεία του κτιρίου, και κατά τη δεκαετία του 1970 γκρεµίστηκαν τα µαγαζιά της πτέρυγας της κύριας όψης. Το 2005 περιέρχεται στη Νοµαρχία Ξάνθης, που αποφάσισε να το αποκαταστήσει και να το επαναχρησιµοποιήσει ως κέντρο πολιτισµού αφιερωµένο στη µνήµη του µεγάλου µουσικοσυνθέτη Μάνου Χατζιδάκι. 1.3. Ανάλυση και τεκµηρίωση των αρχιτεκτονικών χαρακτηριστικών H αρχιτεκτονική ανάλυση και τεκµηρίωση περιλαµβάνει την αναλυτική αποτύπωση του ιστορικού κτιρίου, τη συστηµατική φωτογραφική του τεκµηρίωση, τον ακριβή
σχεδιασµό των διαφόρων κατασκευαστικών του λεπτοµερειών σε κατάλληλες κλίµακες, την τυπολογική και µορφολογική του ανάλυση καθώς και την διερεύνηση της κατασκευαστικής του δοµής και παθολογίας. Η αρχιτεκτονική αποτύπωση είναι µια εξαιρετικά σύνθετη διαδικασία η οποία απαιτεί οργάνωση και πειθαρχία καθώς και συστηµατικές παρατηρήσεις και συνεχείς επαληθεύσεις των µετρήσεων. Επιπρόσθετα µε την αποτύπωση των γεωµετρικών χαρακτηριστικών του κτιρίου, συντάσσονται ειδικές καρτέλες και δελτία όλων των εσωτερικών χώρων του κτιρίου, στα οποία απεικονίζονται και τεκµηριώνονται όλα τα σηµαντικά στοιχεία και παρατηρήσεις καθώς και η φυσική κατάσταση υλικών και κατασκευών. Τα δελτία και τα αναπτύγµατα χώρων συνοδεύονται από αναλυτική φωτογραφική τεκµηρίωση. 1.3.1. Τυπολογική ανάλυση Από την έρευνα αυτή προκύπτουν σηµαντικά συµπεράσµατα σχετικά µε τη διάρθρωση και την ιεράρχηση των χώρων του κτιρίου, τα οποία πρέπει να διατηρηθούν και να προβληθούν. Οι ιδιαίτερες απαιτήσεις του ιδιοκτήτη σε συνδυασµό µε τα κοινωνικά δεδοµένα της εποχής, συνέβαλαν στη δηµιουργία ενός ιδιαίτερου συγκροτήµατος, µε χώρους υπηρετικού προσωπικού, καταστηµάτων και γραφείων στο ισόγειο και χώρους κατοικίας στους ορόφους. Η τυπολογία των χώρων της κατοικίας ακολουθεί την διάταξη «κεντρική σάλα µε εκατέρωθεν δωµάτια», σε συνδυασµό µε µία ιδιαίτερη διάταξη κλιµακοστασίου µε τρεις βραχίονες, τυπολογία διαδεδοµένη κατά τον 19ο αιώνα σχεδόν σε όλο το χώρο των Βαλκανίων. Στο κτίριο συναντάµε νέα χωρικά δεδοµένα και πρωτότυπες λύσεις. Πρόκειται για τη δηµιουργία ισόγειων καταστηµάτων και γραφείων, τα οποία λειτουργούν ανεξάρτητα από την κατοικία, και για βοηθητικούς χώρους προσωπικού οι οποίοι λειτουργούν επίσης ανεξάρτητα. Οι χώροι αυτοί συνδέονται µε τους διάφορους ορόφους της κατοικίας µέσω ενός τετραώροφου ξύλινου βοηθητικού κλιµακοστασίου, από όπου εξασφαλιζόταν η διακίνηση του προσωπικού χωρίς να εµπλέκεται µε τις κύριες κινήσεις των χώρων του αρχοντικού. Έτσι διακρίνουµε τρεις χωρικές ενότητες οι οποίες αλληλοσυνδέονται διακριτικά αλλά και διατηρούν τη λειτουργική τους ανεξαρτησία. Αναλυτικότερα µπορούµε να διακρίνουµε τις εξής ενότητες χώρων: 1. Τα καταστήµατα µε τη µορφή πτερύγων της βόρειας όψης µε τους αντίστοιχους υπόγειους χώρους και τα πατάρια τους και τα αντίστοιχα επί της κύριας όψης, τα οποία γκρεµίστηκαν κατά τη δεκαετία του 1970. 2. Οι χώροι της κατοικίας, που οργανώνονται µε την κύρια είσοδο στο ισόγειο και τους κύριους χώρους διαµονής στον πρώτο και δεύτερο όροφο, µε τους αντίστοιχους υπαίθριους χώρους. 3. Τους χώρους εξυπηρέτησης (µαγειρείο, κ.τ.λ.) και τους χώρους του βοηθητικού προσωπικού µε τους αντίστοιχους υπόγειους χώρους. 1.3.2. Μορφολογικά χαρακτηριστικά Από την έρευνα αυτή προκύπτουν σηµαντικά συµπεράσµατα για τα µορφολογικά χαρακτηριστικά του κτιρίου, τα οποία είναι αναπόσπαστο τµήµα του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα του. Το υπό µελέτη κτίριο είναι χαρακτηριστικό δείγµα εκλεκτικιστικού ρυθµού, που αποτελούσε και το κυρίαρχο ρεύµα στην αρχιτεκτονική την εποχή κατασκευής του. Βασική αρχή οργάνωσης είναι η συµµετρία καθώς και επί µέρους µορφολογικές διατάξεις, που δηµιουργούνται µε την πλοκή των εµφανών οπτόπλινθων και των κεραµικών στοιχείων µε τα επιχρισµένα τµήµατα. Επίσης σηµαντικό ρόλο έχει η χρήση χυτοσιδηρών στοιχείων, όπως φουρούσια και κιγκλιδώµατα καθώς και του εµφανούς ντόπιου γρανιτόλιθου στην περιοχή της βάσης.
Ένα από τα σηµαντικότερα µορφολογικά χαρακτηριστικά είναι οι πολύ σηµαντικές τοιχογραφίες οι οποίες διασώζονται σε όλες σχεδόν τις επιφάνειες των εσωτερικών τοίχων του κτιρίου, κάτω από επάλληλα µεταγενέστερα χρωµατικά στρώµατα. Πολύ αξιόλογο είναι το µαρµάρινο τµήµα του κεντρικού κλιµακοστασίου, τα εξαιρετικά µαρµάρινα δάπεδα στον κεντρικό διάδροµο του ισογείου. Πολύ σηµαντικά στοιχεία του κτιρίου, όπως τα εσωτερικά και εξωτερικά κουφώµατα καταστράφηκαν από την πυρκαγιά το 1957 και έχουν ανακατασκευαστεί. 1.3.3. Κατασκευαστική δοµή παθολογία Από την έρευνα αυτή προκύπτουν σηµαντικά συµπεράσµατα για την κατασκευαστική δοµή και την οικοδοµική τεχνολογία του κτιρίου, καθώς και για την φυσική κατάσταση των δοµικών του στοιχείων και υλικών. Η κατασκευαστική δοµή του κτιρίου είναι χαρακτηριστικό δείγµα οικοδοµικής της εποχής. Οι φέρουσες τοιχοποιίες της υπόγειας στάθµης είναι κατασκευασµένες από λιθοδοµή, του ισογείου από µικτή τοιχοποιία ενώ των ορόφων από οπτοπλινθοδοµή. Η οροφή του υπογείου και του ισογείου είναι κατασκευασµένη από µεταλλικές δοκούς και θολίσκους από οπτόπλινθους. Τα δάπεδα των ορόφων είναι ξύλινα, ανακατασκευασµένα τη δεκαετία του 1950, µετά την καταστρεπτική πυρκαγιά. Όλα τα δοµικά στοιχεία του κτιρίου φαίνεται να διατηρούνται σε σχετικά καλή κατάσταση. Σε καλή κατάσταση διατήρησης είναι και τα επιχρίσµατα (εσωτερικά και εξωτερικά), καθώς επίσης και όλα τα στοιχεία των όψεων. Η γενική φυσική κατάσταση του κτιρίου, µετά από εκατό και πλέον χρόνια ζωής είναι καλή, γεγονός που οφείλεται στην διαρκή λειτουργία του. Τα προβλήµατα εντοπίζονται σε επεµβάσεις που προκλήθηκαν από την πυρκαγιά καθώς και από τον ανθρώπινο παράγοντα. Για την αναλυτικότερη καταγραφή της κατασκευαστικής δοµής καθώς και των τελειωµάτων του κτιρίου συντάχθηκαν αναπτύγµατα και αναλυτικά δελτία για κάθε χώρο του κτιρίου. Το βασικότερο πρόβληµα όσον αφορά στη στατική λειτουργία του κτιρίου εντοπίστηκε στη βόρεια πλευρά του, όπου ελλείψει ικανού µεγέθους τοιχωµάτων και εξ αιτίας του µεγάλου ύψους των χώρων, υπάρχει κίνδυνος βλάβης σε περίπτωση µελλοντικών σεισµικών καταπονήσεων. ΙΙ. Πρόταση αποκατάστασης επανάχρησης 1. Γενικές αρχές φιλοσοφία των επεµβάσεων. Μέσα από τη µελέτη αποκατάστασης και επανάχρησης ενός ιστορικού κτιρίου, πρέπει να διατηρούνται και να αναδεικνύονται τα τυπολογικά και µορφολογικά χαρακτηριστικά του, καθώς και η κατασκευαστική του δοµή. Ο ζωγραφικός ή ανάγλυφος διάκοσµος του κτιρίου είναι αναπόσπαστο τµήµα της ιστορικής και αισθητικής του αξίας και κατά συνέπεια πρέπει να συντηρηθεί και να αναδειχθεί. Οι νέες εγκαταστάσεις για τον εκσυγχρονισµό του κτιρίου προκειµένου να ανταποκριθεί στις νέες χρήσεις, πρέπει να εντάσσονται αρµονικά στο ιστορικό κτίριο και να δίνουν την αίσθηση ότι φιλοξενούνται σ αυτό, χωρίς να προσβάλλουν τις αισθητικές του αξίες. Ο έλεγχος συµβατότητας ένταξης της νέας χρήσης στο υπό µελέτη ιστορικό κτίριο, είναι ένα από τα σηµαντικότερα στάδια της µελέτης και µέσω αυτού, θα πρέπει να αποκλείονται ασύµβατες χρήσεις και διατάξεις οι οποίες καταστρέφουν σηµαντικά στοιχεία του κτιρίου. 2. Προτεινόµενες χρήσεις κτιριολογικό πρόγραµµα Σύµφωνα µε την επιθυµία του εργοδότη, το κτίριο θα επαναχρησιµοποιηθεί ως κέντρο πολιτισµού. Θα αποτελέσει πόλο κέντρο καλλιτεχνικής δηµιουργίας και αναψυχής µε έµφαση στη µουσική, γεγονός άµεσα συνδεδεµένο µε τη µνήµη του µεγάλου µουσικοσυνθέτη. Η χρήση αυτή θα αναβαθµίσει σηµαντικά την ευρύτερη
περιοχή του ιστορικού κέντρου και είναι δυνατόν να ενταχθεί στο ιστορικό κτίριο, χωρίς σηµαντικές µετατροπές. Συγκεκριµένα στο κτίριο θα ενταχθούν τα εξής: Χώροι που θα ασκούνται και θα εκφράζονται οι µουσικοί καλλιτέχνες της πόλης, όπως χώροι ευρύτερης καλλιτεχνικής δηµιουργίας καθώς και χρήσης σύγχρονων πολυµέσων, ραδιοφωνικός σταθµός, µέσω του οποίου θα προβάλλεται η µουσική καλλιτεχνική παραγωγή των νέων δηµιουργών και µουσική βιβλιοθήκη, µέσω της οποίας θα διατίθενται µουσικές παραγωγές, µουσικές εκδόσεις, σπάνιες ηχογραφήσεις κλπ. Επίσης χώροι αναψυχής και πολιτισµού κλειστοί και υπαίθριοι για όλες τις εποχές του έτους (καφέ θέατρο), χώροι για τη διοίκηση, την οικονοµική διαχείριση και την προβολή του πόλου κέντρου και βοηθητικοί χώροι. 3. Επεµβάσεις αποκατάστασης Σε αδρές γραµµές οι προτεινόµενες επεµβάσεις αποκατάστασης είναι οι ακόλουθες: Αποκατάσταση της φέρουσας ικανότητας του κτιρίου µε ήπιες επεµβάσεις που δεν διαταράσσουν την αυθεντική του δοµή. Συγκεκριµένα θα ενισχυθούν ή θα ανακατασκευαστούν τοπικά, στοιχεία που παρουσιάζουν σηµαντικά προβλήµατα στην φυσική τους κατάσταση, όπως διαβρωµένα µεταλλικά στοιχεία. Θα ενισχυθεί η δοµοστατική ικανότητα του κτιρίου ενάντια στις σεισµικές καταπονήσεις µε µεταλλικά στοιχεία, τα οποία κατά περίπτωση είτε θα ενταχθούν εντός της υφιστάµενης δοµής, είτε θα παραµείνουν εµφανή, όπως στο βόρειο ισόγειο κλίτος. Επίσης το κτίριο θα περιδεθεί περιµετρικά µε µεταλλικά ελάσµατα στα κατάλληλα ύψη και σε κατάλληλες περιοχές ώστε να µην αλλοιωθούν ούτε οι εσωτερικές αλλά ούτε και οι εξωτερικές κοσµηµένες επιφάνειες. Όλες οι επεµβάσεις θα πραγµατοποιηθούν µε υλικά συµβατά µε την αρχική του κατασκευή και µε αναστρέψιµο τρόπο. Καθαίρεση των µεταγενέστερων προσθηκών που αλλοιώνουν τον αρχιτεκτονικό του χαρακτήρα. Πρόκειται για επεµβάσεις που πραγµατοποιήθηκαν από το Στρατό µετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1957, όπως επεµβάσεις και προσθήκη οπλισµένου σκυροδέµατος σε ορισµένα σηµεία κυρίως στους υγρούς χώρους. Συντήρηση και αποκατάσταση των πολύ σηµαντικών τοιχογραφιών και οροφογραφιών που διασώζονται στους εσωτερικούς χώρους του, στοιχεία που το καθορίζουν σε µεγάλο βαθµό τη µοναδικότητά του. Επανασχεδιασµός των ξύλινων µερών που καταστράφηκαν από την πυρκαγιά κατ αναλογία µε τα αυθεντικά. 4. Νέες Κατασκευές Οι προτεινόµενες νέες κατασκευές στο κτίριο είναι σκόπιµα περιορισµένες, διότι το κτίριο από µόνο του είναι ένα µνηµείο αρχιτεκτονικής. Ωστόσο για την εξυπηρέτηση των νέων χρήσεων προτείνονται ορισµένες νέες κατασκευές, οι οποίες τόσο µορφολογικά όσο και κατασκευαστικά διαφέρουν από το ιστορικό κτίριο και δηλώνουν µε σαφήνεια τη σύγχρονή ταυτότητά τους. Πρόκειται για την κατασκευή: διάφανου στεγάστρου στον εξώστη του πρώτου ορόφου, πυργίσκου απόληξης του κουβουκλίου του ανελκυστήρα, ο οποίος τοποθετείται στη θέση του βοηθητικού κλιµακοστασίου και εξασφαλίζει την κατακόρυφη επικοινωνία για τα άτοµα µειωµένης κινητικότητας. στεγασµένου διαδρόµου ο οποίος θα συνδέει την απόληξη αυτή µε το κυρίως κτίριο, στον εξώστη του δεύτερου ορόφου υπαίθριου βοηθητικού κλιµακοστασίου για την αντιµετώπιση έκτακτων καταστάσεων.
Σήµερα έχει ήδη ολοκληρωθεί η µελέτη και επίκειται µέσα στο 2008 να αρχίσουν οι εργασίες αποκατάστασης. Κοινή επιδίωξη τόσο των µελετητών όσο και των φορέων που εµπλέκονται στη διαχείριση και προστασία του, είναι το κτίριο να αποτελέσει πόλο αναζωογόνησης του ιστορικού πυρήνα της παλιάς πόλης και πρότυπο επέµβασης στα παλαιά κτίρια της πόλης.
Γενική Βιβλιογραφία 1. Εξάρχου Θωµάς, "Τα αρχοντικά της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου", Γιορτές Παλιάς Πόλης, Ξάνθη 1999. 2. Θωµάς Π. Εξάρχου, «Ξάνθη, µια µατιά στο χθες της πόλης µέσα από φωτογραφίες», Εκδόσεις: Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης, Ξάνθη. 3. Θωµάς Π. Εξάρχου, «Ξάνθη: έκα Μονογραφίες (Ευεργέτες ωρητές, Καπνέµποροι και ηµόσια πρόσωπα, Αρχοντικά, Καπναποθήκες και κτίσµατα, 1891-1961», Εκδόσεις: Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης, Ξάνθη, Αύγουστος 2001. 4. Θωµάς Π. Εξάρχου, «Οι Εβραίοι στην Ξάνθη», Εκδόσεις: Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης, Ξάνθη, Αύγουστος 2001. 5. Θωµάς Π. Εξάρχου, «Εφτά χρόνια της πόλης Ξάνθη 1933-1939» 5. Θρακικά Χρονικά, τόµος 35. 6. Θρακικά Χρονικά, τόµος 46. 7. Στέφανος Ιωαννίδης, «Ξάνθη 1870-1940. Εικόνες και µαρτυρίες από την ιστορία της», Αγροτικές, Συνεταιριστικές εκδόσεις, Ξάνθη 1990. 8. ηµήτρης Α. Μαυρίδης (παρουσίαση και σχόλια), «Η παλιά πόλη της Ξάνθης φωτογραφηµένη σε ταχυδροµικά δελτάρια», Εκδόσεις: Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης, Ξάνθη 2004. 9. Ρυµοτοµικό σχέδιο 1994. Νοµαρχία Ξάνθης, Τµήµα Πολεοδοµίας και Πολεοδοµικών Εφαρµογών. "Μελέτη για την προστασία αποκατάσταση και αξιοποίηση του παραδοσιακού οικισµού της πόλης της Ξάνθης". Μελετητές: Γιάννης Καρανίκας, Σοφία Εµµανουηλίδου, Βασ. Μπακoγιάννης, Άνταµ Μπέραερ. Γ' Φάση, Ιούνιος 1994. 10. Εξέλιξη του πολεοδοµικού ιστού της Ξάνθης: Πηγή : Zoi Baltzopoulou, "The Mansion of Muzafer Bey in Xanthi, restoration and rehabilitation", Master Thesis, Katholieke Universiteit Leuven, Faculteit Toegepaste Wetenschappen, R. Lemaire Centre for the Conservation, Leuven, 2001. 11. Ρυµοτοµικό σχέδιο της πόλης της Ξάνθης 1939. Πηγή: Α. Καραδήµου - Γερολύµπου, Ν. Καλογήρου, Γ. Χατζηµιχάλης, "Βορειοελλαδικοί οικισµοί πριν και µετά την απελευθέρωση. (µετασχηµατισµοί του αστικού και περιφερειακού χώρου)", Έρευνα ΥΒΕΤ, Τµήµα Αρχιτεκτόνων, ΑΠΘ, 1988. 12. Χάρτης διαίρεσης του ιστορικού πυρήνα της Παλιάς πόλης της Ξάνθης σε τµήµατα, Πηγή: Πηγή : Zoi Baltzopoulou, "The Mansion of Muzafer Bey in Xanthi, restoration and rehabilitation", Master Thesis, Katholieke Universiteit Leuven, Faculteit Toegepaste Wetenschappen, R. Lemaire Centre for the Conservation, Leuven, 2001. 13. Χάρτης µε τα διατηρητέα από ΥΠΠΟ κτίρια στον ιστορικό πυρήνα της Ξάνθης. Πηγή: Ε Οικονοµίδου, Ε Παπανίκα, Κ Τσοµπάνη, "Παλιά πόλη Ξάνθης, Πολεοδοµική ανάπλαση και ένταξη στη σύγχρονη πόλη". ιπλωµατική εργασία, επιβλέπων Λουκάκης, ΠΘ, Πολυτεχνική Σχολή, Τµήµα Πολιτικών Μηχανικών, Τοµέας Συγκοινωνιακών έργων και µεταφορών. Ξάνθη 1991. 14. Χάρτης µε τα διατηρητέα από το Υπουργείο Μακεδονίας Θράκης. Πηγή: Νοµαρχία Ξάνθης, Τµήµα Πολεοδοµίας και Πολεοδοµικών Εφαρµογών. 15. Π. Α Γεωργαντζή, "Συµβολή εις την ιστορίαν της Ξάνθης", Ξάνθη 1976. 16. Π. Α Γεωργαντζή, "Ξάνθη, η Κυρά της Θράκης, χθες και σήµερα", Ξάνθη 1991. 17. Κ. ιαµαντίδης, Μ. Λάγου, "Οικονοµικές και κοινωνικές διαστάσεις της διατήρησης της παλιάς Ξάνθης", Θρακικά Χρονικά, Ξάνθη, 40/1985, σελ. 124-138. 18. Σ. Ιωαννίδης, "Ξάνθη 1870-1940", Εκδόσεις Καµπουρίδης, Ξάνθη 1982. 19. Γ Καρανίκας, Β. Κολώνας, Γ. Ρουκούνης, Μ. Γιαννοπούλου Ρουκούνη και συνεργάτες, "Μελέτη για την προστασία - αποκατάσταση και αξιοποίηση του παραδοσιακού οικισµού της πο λης της Ξάνθης", Θρακικά Χρονικά, Ξάνθη, 46/1992, σελ. 147-180. 20. Γ Λάββας, "Η διατήρηση της Παλιάς Πόλης της Ξάνθης: Αισιοδοξία µε κινδύνους!", Ε. Πεντάζου, "Ξάνθη: Το χρονικό της κήρυξης, τα προβλήµατα του παραδοσιακού οικισµού και η αντιµετώπισή τους, Θρακικά Χρονικά, Ξάνθη, 35/1979, σελ. 10-33. 21. "Παλιά Ξάνθη. Αποκατάσταση και αξιοποίηση", Νοµαρχία Ξάνθης, Ξάνθη 1993.