1 8 ο ΓΕΛ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Σχολικό έτος: 2012-2013 Προτεινόμενα θέματα στη Νεοελληνική Γλώσσα Γ τάξη Γενικού Λυκείου (για εξάσκηση και εμπέδωση της ύλης) Διδάσκουσα: Δέσποινα Παπαστάθη, ΠΕ02 ΚΕΙΜΕΝΟ: ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ Απειλή ή μύθος; Οι σκεπτικιστές υποστηρίζουν ότι τα στοιχεία για την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη είναι διάτρητα και ότι οι θεωρίες βασίζονται σε εικασίες και αβεβαιότητες. Οι επιστήμονες συμφωνούν στο ότι υπάρχει υπερθέρμανση του πλανήτη, λένε, επειδή η άποψη αυτή επιβάλλεται από ένα επιστημονικό κατεστημένο και υποβοηθείται από κυβερνήσεις που ποντάρουν στην πολιτική του φόβου. Είναι εύκολο να αντικρούσει κανείς αυτούς τους ισχυρισμούς ως υποκινούμενους από πολιτικές σκοπιμότητες ιδιαίτερα μάλιστα όταν η πλειονότητα των σκεπτικιστών είναι οικονομολόγοι, επιχειρηματίες και πολιτικοί και όχι επιστήμονες. Δεν παύουν όμως να γεννούν αμφιβολίες. Μήπως τελικά οι επιστήμονες συνωμοτούν μεταξύ τους; Αυτό αποτελεί ίσως το κρισιμότερο επιστημονικό ερώτημα του 21 ου αιώνα. Η πλευρά που θα επικρατήσει στη διαμάχη για το κλίμα θα διαμορφώσει τις μελλοντικές οικονομικές, πολιτικές και τεχνολογικές εξελίξεις ίσως και για αιώνες. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να επικρατήσει η ορθή άποψη. Ποια είναι όμως αυτή; Ποιες είναι οι αποδείξεις για το ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα υπερθερμαίνει τον πλανήτη και πόσο αξιόπιστες είναι; Ας ξεκινήσουμε με τη στοιχειώδη φυσική. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι ορισμένα αέρια της ατμόσφαιρας, κυρίως οι υδρατμοί και το διοξείδιο του άνθρακα, παγιδεύουν την υπέρυθρη ακτινοβολία της Γης προκαλώντας το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Αυτό καθαυτό δεν είναι κάτι κακό. Αντιθέτως, χωρίς αυτό ο πλανήτης θα πάγωνε. Είναι επίσης αδιαμφισβήτητο ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακα και ότι έχει σημειωθεί μια σταθερή ετήσια αύξηση των συγκεντρώσεων του συγκεκριμένου αερίου στην ατμόσφαιρα. Επί περίπου εξήντα χρόνια το Παρατηρητήριο του Μαούνα Λόα στη Χαβάη καταγράφει αυτή την άνοδο και σε γενικές γραμμές δεν αμφισβητείται ότι οι σημερινές συγκεντρώσεις είναι περίπου 35% υψηλότερες από τα επίπεδα της προβιομηχανικής εποχής. Η επίδραση που έχει αυτό στον πλανήτη είναι επίσης μετρήσιμη. Έρευνες που έγιναν το 2000 από το Imperial College του Λονδίνου έδειξαν ότι η ποσότητα της υπέρυθρης ακτινοβολίας που εκπέμπεται από τη Γη στο Διάστημα μειώθηκε σταθερά από το 1970 ως το 1997, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι οι αυξανόμενες ποσότητες του διοξειδίου του άνθρακα και των άλλων αερίων που συνδέονται με το φαινόμενο του θερμοκηπίου παγιδεύουν όλο και περισσότερη ενέργεια και την αποθηκεύουν ως θερμότητα.
2 Τα στοιχεία αυτά αρκούν για να αποδείξουν ότι οι προκαλούμενες από τον άνθρωπο εκπομπές αερίων που συνδέονται με το φαινόμενο τουθερμοκηπίου συμβάλλουν στην αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας. Επιπλέον είναι προφανές ότι αυτή τη στιγμή το κλίμα αλλάζει. Το μοναδικό σοβαρό ερωτηματικό για αυτά τα στοιχεία είναι η πιθανότητα να έχουν επηρεαστεί οι μετρήσεις από τη ανάπτυξη πόλεων στα σημεία όπου μετρώνται οι θερμοκρασίες, καθώς οι πόλεις συγκρατούν περισσότερη θερμότητα από την ύπαιθρο. Νέες έρευνες όμως που έγιναν για να διερευνήσουν αυτή την πιθανότητα έδειξαν ότι δεν υπάρχει τέτοια επιρροή. Οι αβεβαιότητες αρχίζουν να παρεισφρέουν από εδώ και πέρα. Η θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί, δεν είναι όμως βέβαιο ότι για αυτό ευθύνεται η ανθρώπινη δραστηριότητα, λένε οι σκεπτικιστές, υποστηρίζοντας ότι η αύξηση μπορεί να οφείλεται σε φυσικά αίτια. Και δεν έχουν απόλυτο άδικο. Είναι πλέον γενικώς αποδεκτό ότι ως και 40% των κλιματικών μεταβολών από το 1890 και μετά οφείλεται σε δύο φυσικά φαινόμενα. Το ένα είναι οι ηλιακοί κύκλοι, ενώ το δεύτερο είναι η μεταβαλλόμενη συχνότητα των ηφαιστειακών εκρήξεων. Κανένα όμως από αυτά τα δύο φυσικά φαινόμενα δεν μπορεί να εξηγήσει την αύξηση της θερμοκρασίας κατά 0,5 βαθμό Κελσίου που έχει σημειωθεί τα τελευταία 30 χρόνια. Αντιθέτως, αν τα φυσικά αίτια ενεργούσαν μόνα, θα έπρεπε να έχουν προκαλέσει μια μικρή μείωση της θερμοκρασίας. (Του Fred Pearce, εφημ. ΒΗΜΑ της Κυριακής, 20/02/2005 ) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Α) Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις. (Μόρια 25) Οι γνώμες σχετικά με την υπερθέρμανση του πλανήτη διίστανται: απ τη μια οι σκεπτικιστές που θεωρούν το θέμα ως υπερβολή των επιστημόνων υποκινούμενη από συμφέροντα, απ την άλλη οι επιστήμονες που κρούουν τονκώδωνα του κινδύνου. Ωστόσο το θέμα αυτό αποτελεί το κρισιμότερο επιστημονικό ερώτημα του 21 ου αιώνα. Απ τη μια πλευρά οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως η αύξηση της ποσότητας του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, εξαιτίας των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, συμβάλλει στην όξυνση του φαινομένου του θερμοκηπίου, το οποίο καθαυτό δεν αποτελεί πρόβλημα, ωστόσο μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Άλλωστε είναι προφανές πως το κλίμα αλλάζει. Απ την άλλη πλευρά οι σκεπτικιστές υποστηρίζουν πως η αύξηση της θερμοκρασίας μπορεί να είναι αποτέλεσμα φυσικών αιτιών όπως οι ηλιακοί κύκλοι και οι ηφαιστειακές εκρήξεις. Β1) Να αναπτύξετε το περιεχόμενο του αποσπάσματος σε μια παράγραφο 60-70 λέξεων: «Οι επιστήμονες συμφωνούν στο ότι υπάρχει υπερθέρμανση του πλανήτη, λένε, επειδή η άποψη αυτή επιβάλλεται από ένα επιστημονικό κατεστημένο και υποβοηθείται από κυβερνήσεις που ποντάρουν στην πολιτική του φόβου». (Μόρια 10) Η υπερθέρμανση του πλανήτη αποτελεί ένα από τα μείζονα προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι σύγχρονοι επιστήμονες, καθώς απειλεί με μόνιμη και μη αντιστρέψιμη ανατροπή της ισορροπίας του οικοσυστήματος. Ωστόσο δεν είναι λίγοι
3 αυτοί που πιστεύουν πως η αγωνία που εκδηλώνεται από μεγάλη μερίδα επιστημόνων και οικολογικών οργανώσεων είναι κατευθυνόμενη από κυβερνήσεις που στοχεύουν μέσω της πολιτικής του φόβου να αποκομίσουν οφέλη πολιτικά αλλά και οικονομικά. Πέραν όμως απ τις φωνές των αισιόδοξων πως η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος δεν είναι παρά ένα πολιτικό παιχνίδι, ήδη έχουμε αρχίσει να βιώνουμε τις συνέπειες της υπερθέρμανσης, καθώς η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει, το κλίμα αλλάζει, η εναλλαγή των εποχών αλλοιώνεται, ενώ είδη της πανίδας και της χλωρίδας εξαφανίζονται. Β2) Να εντοπίσετε χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου στο εξεταζόμενο κείμενο. Το εξεταζόμενο κείμενο αποτελεί επιστημονικό άρθρο. Τα στοιχεία που συνηγορούν στην άποψη αυτή είναι τα ακόλουθα: Ο συγγραφέας τηρεί αντικειμενική στάση απέναντι στο θέμα που εξετάζει, παρουσιάζοντας και τις δύο αντικρουόμενες πλευρές (σκεπτικιστές vs επιστήμονες). Επίσης κυριαρχεί η χρήση ειδικού λεξιλογίου (πχ. ηλιακοί κύκλοι, φαινόμενο του θερμοκηπίου, κτλ.). Παράλληλα κάνει χρήση στατιστικών στοιχείων, αποτελεσμάτων έρευνας. Το άρθρο στηρίζεται στην κυριολεκτική χρήση της γλώσσας, αποφεύγοντας μ αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας το φαινόμενο της συνυποδήλωσης. Τέλος η οργάνωσή του, η δομή του κειμένου είναι λογική καθώς στην πρώτη παράγραφο (πρόλογος) παρουσιάζει τις δύο θέσεις και στη συνέχεια αναλύει ξεχωριστά την καθεμιά απ αυτές. Β3) Να προσδιορίσετε τον τρόπο πειθούς και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην τρίτη παράγραφο του κειμένου. Ο τρόπος πειθούς στην τρίτη παράγραφο του κειμένου είναι επίκληση στη λογική. Ο συγγραφέας με τη χρήση επιχειρήματος και τεκμηρίων επικαλείται τη λογική των αναγνωστών για την ορθότητα της θέσης του. Ειδικότερα ως τεκμήρια χρησιμοποιεί παραδείγματα από το επιστημονικό αντικείμενο της φυσικής, και στατιστικά στοιχεία ως αποτέλεσμα έρευνας. Β4) Να προσδιορίσετε τη δομή και τους τρόπους ανάπτυξης της τέταρτης παραγράφου του κειμένου. Τα δομικά στοιχεία της τέταρτης παραγράφου του κειμένου είναι τα ακόλουθα: Θεματική περίοδος: Η επίδραση πουέχει αυτό στονπλανήτη είναι επίσης μετρήσιμη. Σχόλια: Έρευνες που..ως θερμότητα. Κατακλείδα: Δεν έχει. Ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου είναι με παραδείγματα προερχόμενα από τον επιστημονικό χώρο.
4 Β5) Να προσδιορίσετε τη συλλογιστική πορεία που ακολουθεί ο συγγραφέας στο ακόλουθο απόσπασμα καθώς και το είδος του συλλογισμού ως προς τις προκείμενες προτάσεις: «Οι αβεβαιότητες αρχίζουν να παρεισφρέουν από εδώ και πέρα. Η θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί, δεν είναι όμως βέβαιο ότι για αυτό ευθύνεται η ανθρώπινη δραστηριότητα, λένε οι σκεπτικιστές, υποστηρίζοντας ότι η αύξηση μπορεί να οφείλεται σε φυσικά αίτια. Και δεν έχουν απόλυτο άδικο. Είναι πλέον γενικώς αποδεκτό ότι ως και 40% των κλιματικών μεταβολών από το 1890 και μετά οφείλεται σε δύο φυσικά φαινόμενα. Το ένα είναι οι ηλιακοί κύκλοι, ενώ το δεύτερο είναι η μεταβαλλόμενη συχνότητα των ηφαιστειακών εκρήξεων. Κανένα όμως από αυτά τα δύο φυσικά φαινόμενα δεν μπορεί να εξηγήσει την αύξηση της θερμοκρασίας κατά 0,5 βαθμό Κελσίουπουέχει σημειωθεί τα τελευταία 30 χρόνια. Αντιθέτως, αν τα φυσικά αίτια ενεργούσαν μόνα, θα έπρεπε να έχουν προκαλέσει μια μικρή μείωση της θερμοκρασίας.» Η συλλογιστική πορεία που ακολουθεί ο συγγραφέας είναι παραγωγική καθώς ξεκινά από το γενικό και προχωρεί στο ειδικό. Ο συλλογισμός ως προς το είδος των προκείμενων προτάσεων είναι υποθετικός. Β6) Να γράψετε ένα συνώνυμο των ακόλουθων λέξεων από την πρώτη παράγραφο του κειμένου: διάτρητα, εικασίες, συμφωνούν, κατεστημένο, πλειονότητα. ΣΥΝΩΝΥΜΑ Διάτρητα Ατεκμηρίωτα Εικασίες Υποθέσεις Συμφωνούν Συνάδουν Κατεστημένο Status quo Πλειονότητα Πλειοψηφία Γ) Να γράψετε ένα επιστημονικό άρθρο με θέμα τη μόλυνση τουφυσικού περιβάλλοντος προσδιορίζοντάς την με συγκεκριμένα παραδείγματα. Ποια στοιχεία αποδεικνύουν την μόλυνση που έχει υποστεί ο πλανήτης μας. Το κείμενό σας θα έχει έκταση 500-600 λέξεις. (Μόρια 40) Φύση: ώρα μηδέν Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η λέξη φύση είναι σημασιολογικά τόσο ευρύχωρη, ώστε να χρειάζεται αντικατάσταση με άλλους όρους, πιο συγκεκριμένους και ακριβείς. Έτσι, χρησιμοποιούμε τον όρο φυσικό περιβάλλον, που είναι η φύση μέσα στην οποία ζει και δρα ο άνθρωπος. Είναι η φυσική πραγματικότητα που περιβάλλει ως αέρας, ξηρά, θάλασσα, πανίδα και χλωρίδα τον άνθρωπο. Είναι ο αντικειμενικός φυσικός κόσμος, που υπάρχει ανεξάρτητα από την ανθρώπινη παρουσία. Αυτή η περιβάλλουσα τον άνθρωπο φύση, είναι διαφορετική από το τεχνητό περιβάλλον, που είναι έργο του ανθρώπινου πολιτισμού.
5 Αυτόν λοιπόν τον περιβάλλοντα του ανθρώπου χώρου τον μολύνουμε καθημερινώς με τις δραστηριότητές μας, την απροσεξία, την αμάθειά μας. Πρώτο τεκμήριο του εγκλήματος που συντελείται εις βάρος της φύσης αποτελεί η μόλυνση της ατμόσφαιρας. Πρόκειται για αλλοίωση, δηλητηρίαση της φυσικής σύνθεσης του ατμοσφαιρικού αέρα που αναπνέουμε, που δημιουργεί η καύση του πετρελαίου και των υποπροϊόντων του, καθώς και η καύση άλλων υλικών για ενεργειακούς σκοπούς, που χρησιμοποιούν οι βιομηχανίες, τα εργοστάσια, τα αυτοκίνητα και η κεντρική θέρμανση των πολυκατοικιών. Την μόλυνση της ατμόσφαιρας την προκαλεί: Το νέφος, που καλύπτει τους ουρανούς των μεγαλουπόλεων και δηλητηριάζει την ατμόσφαιρα ολόκληρης της γης. Το νέφος περιέχει δηλητήρια όπως μονοξείδια και διοξείδια του άνθρακα, του αζώτου, του θείου, μόλυβδο, τα οποία προκαλούν καταστροφές. Στον άνθρωπο προκαλούν καταστροφές στην υγεία του, όπως προβλήματα στους πνεύμονες και την καρδιά, ενώ βλάπτει και τα κύτταρα του εγκεφάλου. Η όξινη βροχή: Η βροχή παρασύρει τις βλαβερές ουσίες της ατμόσφαιρας και προκαλείται η όξινη βροχή που καταστρέφει τους φυτικούς οργανισμούς, μολύνει τα νερά και το έδαφος. Η καταστροφή του όζοντος: το όζον υπάρχει φυσιολογικά στην στρατόσφαιρα και μας προστατεύει από την βλαβερή επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας, γιατί συγκρατεί τις υπεριώδεις ακτίνες του ηλίου. Αυτό το στρώμα λοιπόν καταστρέφεται από διάφορες χημικές ενώσεις, κυρίως χλωρίου, φθορίου, άνθρακα. Έτσι δημιουργούνται οι λεγόμενες «τρύπες» που επιτρέπουν την αθρόα εισβολή των ακτινοβολιών αυτών στην ατμόσφαιρα του πλανήτη μας. Προκαλούνται έτσι προβλήματα τόσο στη φύση όσο και σοβαρές ασθένειες στον άνθρωπο. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου: η μόλυνση της ατμόσφαιρας δημιουργεί ένα στρώμα αερίων το οποίο ενώ επιτρέπει τη διέλευση των ηλιακών ακτίνων με τη θερμότητά τους, εμποδίζει την έξοδο της πλεονάζουσας θερμότητας που κανονικά έπρεπε να διαχέεται στο Διάστημα. Αυτό έχει ως συνέπεια την αύξηση της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας της Γης, γεγονός που με τη σειρά του επιφέρει αλλοιώσεις στις κλιματολογικές συνθήκες και μπορεί να προκαλέσει καύσωνες, αλλοίωση του προτύπου των βροχοπτώσεων, λιώσιμο των πάγων, άνοδο της στάθμης των υδάτων των θαλασσών, κτλ. Δεύτερο τεκμήριο της καταστροφής αποτελεί η μόλυνση του εδάφους. Αυτή προκαλείται από τα χημικά λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται ως βελτιωτικά μέσα και που δυστυχώς όμως καταλήγουν στα νερά και στα προϊόντα που λαμβάνει ο άνθρωπος από την γη. Κάποιες ουσίες που περιέχονται στα λιπάσματα έχουν αποδειχθεί καρκινογόνες για τον άνθρωπο. Ένα μέρος των φυτοφαρμάκων χρησιμοποιείται για να θανατώσει ωφέλιμα και βλαβερά για τα φυτά, έντομα, καταστρέφοντας έτσι την ισορροπία του περιβάλλοντος. Επίσης σημαντικό κεφάλαιο στη καταστροφή αυτή αποτελεί η μόλυνση των υδάτων, καταστροφή των θαλασσών. Η ρύπανση των υδάτων διακρίνεται σε τρία είδη: στη φυσική ρύπανση, που οφείλεται στην άνοδο της θερμοκρασίας των νερών, οπότε αναπτύσσονται τα φύκη σε βάρος άλλων έμβιων οργανισμών, στη χημική ρύπανση που προέρχεται από την παρουσία ουσιών που είναι δηλητηριώδεις για τον άνθρωπο όπως ο υδράργυρος, ο μόλυβδος, το κυάνιο, τα εντομοκτόνα, και ουσιών όπως τα φωσφορικά άλατα, που προξενούν το φαινόμενο του ευτροφισμού, οπότε διαταράσσεται η βιολογική ισορροπία στους ποταμούς και λίμνες και στη βιολογική ρύπανση, όπου στα νερά υπάρχουν μεγάλες ποσότητες οργανικών φορτίων, που
6 αποικοδομούνται μεν, αλλά σε βάρος του οξυγόνου που είναι διαλυμένο στο νερό, με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται ασφυκτικό περιβάλλον για τα ανώτερα έμβια όντα όπως τα ψάρια, τα οποία τελικά πεθαίνουν. Παράλληλα οι ατομικές δοκιμές, τα πυρηνικά εργοστάσια, τα ατομικά όπλα και τα ατυχήματα, προκαλούν ανεπανόρθωτες καταστροφές στο περιβάλλον. Τα πυρηνικά, ραδιενεργά απόβλητα αποτελούν χρόνια πηγή ρύπανσης με ακτινοβολία του περιβάλλοντος, αφού δεν υπάρχει ασφαλής περιοχή στον πλανήτη για να θαφτούν. Άλλωστε η αποψίλωση των δασών για οικοπεδοποίηση, η καταστροφή τους από πυρκαγιές αποτελούν μία από τις σημαντικότερες πηγές αφανισμού του φυσικού περιβάλλοντος στη σύγχρονη εποχή. Χάνονται οι πνεύμονες της γης, διαβρώνεται το έδαφος, αλλοιώνεται η ατμόσφαιρα. Η ζημιά που προκαλείται είναι ανυπολόγιστη. Βασική μορφή της καταστροφής του πλανήτη είναι η εξαφάνιση διαφόρων μορφών ζωής τόσο φυτικών όσο και ζωικών με αποτέλεσμα να διαταράσσεται το οικοσύστημα και να διασπάται η φυσική τροφική αλυσίδα. Η οικολογική ισορροπία κλυδωνίζεται επικίνδυνα με ανυπολόγιστες συνέπειες για τον άνθρωπο. Αντιλαμβανόμαστε επομένως πως ζούμε σε χρόνια κρίσιμα για το φυσικό περιβάλλον αλλά και για τον ίδιο τον άνθρωπο. Απαιτείται πολιτική βούληση, θαρραλέες ενέργειες υπέρ του συμφέροντος των πολλών και κατά αυτού των λίγων, εγρήγορση και επαγρύπνηση από όλο υς το υς φορείς και πάνω απ όλα περιβαλλοντική συνείδηση από τους πολίτες, ώστε να μπορούμε να πούμε πως και τα παιδιά μας θα έχουν ένα μέλλον στον ταλαιπωρημένο πλανήτη Γη.